برکناری شاه محمود در افغانستان

جمال‌خان بارکزایی از افراد نزدیک به احمدشاه درانی بود. جمال‌خان رئیس طایفه بارکزایی، از شاخه محمدزایی این طایفه بود. حاجی جمال‌خان از زمره ۱۴ سرداری بود که نزد نادرشاه رتبه سرداری داشت و اولین کسی است که احمدشاه را به پادشاهی رساند. پس از مرگ احمدشاه، پاینده‌خان فرزند جمال‌خان، تیمور پسر احمدشاه را برای رسیدن به سلطنت یاری‌کرد و نقش مهمی در تثبیت حکومت درانی ایفا کرد.

سردار پاینده‌خان در زمان سلطنت تیمور خدمات شایانی انجام داد و به پاس خدماتش لقب سرافرازخان‌گرفت. هنگام سلطنت شاه زمان نیز بارکزایی‌ها متحد اصلی او بودند؛ ولی کشف توطئه براندازی حکومت شاه زمان توسط پاینده‌خان، سبب خشم زمان و اعدام عجولانه جمال‌خان شد.

اعدام جمال‌خان خشم و کینه طایفه بارکزایی را علیه شاه زمان و طایفه سدوزایی برانگیخت. پاینده‌خان مشهور یا ملقب به سرافرازخان ۲۱ پسر و البته تعدادی دختر داشت که یک تن از پسران در زمان حیات پاینده‌خان فوت شد؛ ولی ۲۰ پسر دیگر هنگام اعدام پدر زنده بودند.

همچنان که جمال‌خان و پاینده‌خان نقش مؤثری در پادشاهی احمدخان و تیمور ایفا کرده بودند، وزیر فتح‌خان نیز نقش مؤثر و قطعی در رساندن محمود به سلطنت برای دو دوره ایفا کرد؛ چنانچه تلاش‌ها و تدابیر وزیر فتح‌خان نبود شاید امکان نداشت که محمود بتواند به سلطنت برسد.

طایفه‌های سدوزایی و محمدزایی (زیرطایفه بارکزایی) از قبل با یکدیگر رقابت و خصومت داشتند؛ ولی اعدام پاینده‌خان بارکزایی به دست شاه زمان و سپس خلع و کورکردن و بعد هم کشتن وزیر فتح‌خان به دست شاه محمود، رقابت و خصومت میان دو طایفه را خونین‌کرد؛ به‌طوری‌که درنهایت به سقوط و برکناری طایفه سدوزایی از سلطنت و روی‌کارآمدن طایفه محمدزایی به‌جای آنان انجامید. پس از انتشار خبر عزل، دستگیری و کورکردن وزیر فتح‌خان، برادران او که اغلب والی و کارمندان بلندپایه دولت دارای مشاغل و مناصب مهم و افراد فعال، پرنفوذ و بااعتبار بودند علیه محمود و حکومت او شورش کردند و مصمم به انتقام‌گیری شدند.

شاه محمود و کامران که خبر سقوط کابل به دست برادران وزیر فتح‌خان را شنیدند با ۳۰ هزار نیرو از قندهار به طرف کابل حرکت کردند و وزیر فتح‌خان نابینا را هم با خود برده و او را ناگزیر ساختند تا برادرانش را وادار به اطاعت از شاه محمود کند. طی درگیری‌ها محمود و کامران شکست خورده، فرار کردند.