داستان حماسی شاه گسار

مجموعه داستان حماسی«شاه گِسار»، برای مردم تبت چیزی مانند شاهنامه­ ی فردوسی برای ایرانیان است. این مجموعه که تقریبا همزمان با سرایش شاهنامه و در قرون هفتم تا نهم میلادی در تبت سروده شده است، دارای بیش از یک میلیون بیت و 20 میلیون نویسه در 120 جلد است. براساس گفته­ ی محققان، طول این مجموعه ­ی حماسی، از مجموع 5 منظومه ­ی حماسی جهان از جمله، گیل گامیش دوران بابلیان، ایلیاد و اودیسه ­ی یونانیان، و رامانا و مهابارات هندیان هم بلندتر است. در این مجموعه، تاریخ اجتماعی، مذهب، مبادلات فرهنگی گروه­ های نژادی و قبایل مختلف؛ ارزش­ های اخلاقی، آداب و رسوم عامیانه و مردمی ساکنان فلات تبت به­ صورت منظم تشریح شده است.

پس از ورود آیین بودا به این منطقه در قرن یازدهم میلادی، مانک­های بودایی(←آیین بودا) اقدام به جمع آوری، محافظت و گسترش این داستان حماسی نموده و تمام آثار متفرقه ­ای که از این مجموعه در نقاط مختلف وجود داشت را یک­جا جمع کرده و به آن نظم و سروسامان دادند. این مجموع، در طول تاریخ اثر غیر قابل انکاری در حفظ و گسترش تاریخ فرهنگی-اجتماعی و توسعه ­ی فرهنگی جامعه­ ی باستانی و سنتی تبت برجای گذاشته است که با هیچ اثر دیگری در این زمینه قابل قیاس نیست.   این حماسه­ ی ماندگار، سینه به سینه و از نسلی به نسل دیگر تاکنون حفظ شده و در حال­ حاضر نیز توسط صدها تن از هنرمندان فولکلور نواحی تبت، مغولستان داخلی و«چینگ ­خَی»، خدمات وموفقیت­ های حماسی و جنگی«گِسار»، این قهرمان جاویدان در جشن­ ها و مراسم و آیین­ های ملی و فرهنگی از حفظ خوانده می شود.

داستان حماسی«شاه گِسار» که قرن­ها زبانزد خاص و عام بوده است، پیوسته توسط شاعران مختلف و مردم عادی، بر داستان­ های آن افزوده شده است. در اوایل قرن12 بود که داستان«شاه گِسار» تکمیل شده و در نواحی تبت، به­صورت گسترده مورد  استفاده قرار گرفت.

در حماسه­ ی«شاه گسار» آمده است که در زمان­ های بسیار بسیار قدیم، بلایا و فقر و فلاکت عظیمی تمام نواحی تبت را دربر گرفت و دیوها و اهریمنان، رنج ­های طاقت فرسایی بر مردم تحمیل می ­کردند. در چنین شرایطی، بودای مهربان و مشفق«گوان شی­این» برای نجات مردم از این بلیه، از خدا خواست تا پسر خود را به میان مردم بفرستد. بدین سان بود که«توباگه وا» پسرخدا، به دنیای انسان­ها گام نهاد.

وی از نخستین روز تولد، مبارزه با اهریمنان را آغاز کرد، در 5 سالگی به کنار رودخانه­ ی«زرد»کوچ کرد و در 12 سالگی با پیروزی در مسابقه ­ی اسب سواری قبیله، بر تخت سلطنت نشسته و شاه تبتی ­ها شد و «شاه گِسار» نام گرفت. از آن پس، وی با قدرت و توان بی نظیرش، برای نابودی ارواح خبیثه و اهریمنان، سلحشورانه جنگید و علی­رغم اتهامات دروغین و توطئه ­ها، با تلاش و نیروی خود و حمایت خداوند و بوداها(← آیین بودا)، شکست ناپذیر شد و همیشه پیروز میدان بود و برای مردم رفاه و سعادت فراوانی فراهم آورد. نویسندگان این اثر حماسی، به«گسار» صفات اخلاقی و عقل و درایت و شایستگی بی نظیری نسبت داده و از او یک قهرمان نیمه انسان و نیمه خدا ساختند که در آن، خدا، اژدها و نیان(یکی ازایزدان مذهب اولیه­ ی تبتی) در وجود او به هم پیوسته اند.

پس از بررسی و تنظیم و تدوین این حماسه، متن آن در 120جلد با پیش از یک میلیون بیت شعر و 20 میلیون واژه جمع آوری شده است که طولانی ­ترین حماسه­ ی ادبی جهان به شمار می ­آید.

حماسه­ ی«شاه گِسار» محتوای بسیاری از ترانه­ ها و تصنیف ­های مردمی و فولکلور، داستان­ های افسانه­ ای و روایات شفاهی مردم منطقه را با استناد به ضرب المثل ­های بیشمار مردم تبت و خصوصیات آفرینش سبک ­های ادبی لفظی و شفاهی هم­چون تشبیه، سرایش ­های تکراری و هماهنگی آغاز و پایان هرفصل، در خود جای داده است.