داستان حماسی شاه گسار
مجموعه داستان حماسی«شاه گِسار»، برای مردم تبت چیزی مانند شاهنامهی فردوسی برای ایرانیان است. این مجموعه که تقریبا همزمان با سرایش شاهنامه و در قرون هفتم تا نهم میلادی در تبت سروده شده است، دارای بیش از یک میلیون بیت و 20 میلیون نویسه در 120 جلد است. براساس گفتهی محققان، طول این مجموعهی حماسی، از مجموع 5 منظومهی حماسی جهان از جمله، گیل گامیش دوران بابلیان، ایلیاد و اودیسهی یونانیان، و رامانا و مهابارات هندیان هم بلندتر است. در این مجموعه، تاریخ اجتماعی، مذهب، مبادلات فرهنگی گروههای نژادی و قبایل مختلف؛ ارزشهای اخلاقی، آداب و رسوم عامیانه و مردمی ساکنان فلات تبت به صورت منظم تشریح شده است.
پس از ورود آیین بودا به این منطقه در قرن یازدهم میلادی، مانکهای بودایی(آیین بودا) اقدام به جمع آوری، محافظت و گسترش این داستان حماسی نموده و تمام آثار متفرقه ای که از این مجموعه در نقاط مختلف وجود داشت را یکجا جمع کرده و به آن نظم و سروسامان دادند. این مجموع، در طول تاریخ اثر غیر قابل انکاری در حفظ و گسترش تاریخ فرهنگی-اجتماعی و توسعهی فرهنگی جامعهی باستانی و سنتی تبت برجای گذاشته است که با هیچ اثر دیگری در این زمینه قابل قیاس نیست. این حماسهی ماندگار، سینه به سینه و از نسلی به نسل دیگر تاکنون حفظ شده و در حال حاضر نیز توسط صدها تن از هنرمندان فولکلور نواحی تبت، مغولستان داخلی و«چینگ خَی»، خدمات وموفقیتهای حماسی و جنگی«گِسار»، این قهرمان جاویدان در جشنها و مراسم و آیینهای ملی و فرهنگی از حفظ خوانده میشود[۱].
داستان حماسی«شاه گِسار» که قرنها زبانزد خاص و عام بوده است، پیوسته توسط شاعران مختلف و مردم عادی، بر داستانهای آن افزوده شده است. در اوایل قرن12 بود که داستان«شاه گِسار» تکمیل شده و در نواحی تبت، به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفت.
در حماسهی«شاه گسار» آمده است که در زمانهای بسیار بسیار قدیم، بلایا و فقر و فلاکت عظیمی تمام نواحی تبت را دربر گرفت و دیوها و اهریمنان، رنجهای طاقت فرسایی بر مردم تحمیل می کردند. در چنین شرایطی، بودای مهربان و مشفق«گوان شیاین» برای نجات مردم از این بلیه، از خدا خواست تا پسر خود را به میان مردم بفرستد. بدین سان بود که«توباگه وا» پسرخدا، به دنیای انسانها گام نهاد.
وی از نخستین روز تولد، مبارزه با اهریمنان را آغاز کرد، در 5 سالگی به کنار رودخانهی«زرد»کوچ کرد و در 12 سالگی با پیروزی در مسابقهی اسب سواری قبیله، بر تخت سلطنت نشسته و شاه تبتیها شد و «شاه گِسار» نام گرفت. از آن پس، وی با قدرت و توان بی نظیرش، برای نابودی ارواح خبیثه و اهریمنان، سلحشورانه جنگید و علیرغم اتهامات دروغین و توطئهها، با تلاش و نیروی خود و حمایت خداوند و بوداها، شکست ناپذیر شد و همیشه پیروز میدان بود و برای مردم رفاه و سعادت فراوانی فراهم آورد. نویسندگان این اثر حماسی، به«گسار» صفات اخلاقی و عقل و درایت و شایستگی بی نظیری نسبت داده و از او یک قهرمان نیمه انسان و نیمه خدا ساختند که در آن، خدا، اژدها و نیان(یکی ازایزدان مذهب اولیهی تبتی) در وجود او به هم پیوستهاند.
پس از بررسی و تنظیم و تدوین این حماسه، متن آن در 120جلد با پیش از یک میلیون بیت شعر و 20 میلیون واژه جمع آوری شده است که طولانی ترین حماسهی ادبی جهان به شمار میآید.
حماسهی«شاه گِسار» محتوای بسیاری از ترانهها و تصنیفهای مردمی و فولکلور، داستانهای افسانه ای و روایات شفاهی مردم منطقه را با استناد به ضرب المثلهای بیشمار مردم تبت و خصوصیات آفرینش سبکهای ادبی لفظی و شفاهی همچون تشبیه، سرایشهای تکراری و هماهنگی آغاز و پایان هرفصل، در خود جای داده است.
نیز نگاه کنید به
ادبیات باستان در چین؛ ادبيات حماسی در چین
کتابشناسی
منبع اصلی
سابقی، علی محمد(1392). جامعه و فرهنگ چین. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین الملی الهدی.
نویسنده مقاله
علی محمد سابقی