فرهنگ عمومی گرجستان

آثار فرهنگ مادی گواه بر سطح بالایی از هنر معماری و ساختمان‌سازی، زرگری، نقاشی و شیشه‌گری است. پیشرفت‌های فرهنگی و قدرت اقتصادی در حفاری متسختا آرمازی، اوپلیس تسیخه، وانی، تسیخه گوجی، مورد تائید قرار می‌گیرد. فرهنگ مادی دوره‌ای که در ناحیه شکل گرفته است، آثار معماری آن توسط عظمت و لطافت شکل آن‌ها، متمایز می‌شود. قابل ملاحظه است که در متسختا اداره‌ای برای معماران و هنرمندان برجسته وجود داشت. از آثار ارزنده آرماز  تسیخه (ارگ)  شاه نشین است، که باید مستثنی شود. از این نوع، قلعه بزرگ دیگری در روستاهای تسیستاموری در ناحیه متسختا است که به نام زدان تسیخه شناخته می‌شود و مؤلفان خارجی آن را سئوسامورا نام برده‌اند. گورستان (بقعه) اعضای خانواده سلطنتی و اشراف که در متسختا یافت شده‌اند، نمونه کاملی از آثار معمار یاند. زیورآلات طلایی که سنگ‌های قیمتی در آ ن کار گذاشته شده، یعنی انگشتر، گوشواره، دستبند، آویزها، منجق‌ها، الماس‌ها، و غیره در اینجا یافت شده‌اند که کارهای اصلی هنر جواهر کاری است. به موازات هنر زرگری، حرفه‌های دیگری توسعه پیدا کرد: توسعه آجر، ظروف شیشه‌ای، سلاح‌های فلزی و غیره... دولت و قدرت فرهنگی کارتلی در دور ه کلاسیک یکی از عوامل اصلی در فرایند شکل‌گیری مردم گرجی بود. در آ ن زمان بود که بطور مساعدی ثبات ملیت گرجی شرقی (کارت) شکل گرفت، که متعاقباً نقش یک وسیله پیوند در آفرینش گرجی را بازی کرد. این فرایند کمی بعد تکمیل شد در زمان گسترش نفوذ کلیسای مسیحی در سراسر گرجستان و ظهور یک دولت فئودالی واحد گرجی.

در سال‌های 330، مسیحیت به عنوان دین رسمی و دولتی گرجستان اعلام شد، این دوره بر آغاز توسعه زیاد هنر و ادبیات دلالت دارد. اعضای انجمن‌های عالی‌رتبه کارتلی و اگریسی، با ادبیات و فلسفه شرق و غرب به خوبی آشنایی داشتند. در میان آن‌ها دانشمندان و فیلسوفان والامقامی چون: پطر ایبریایی و ایوانی لازی (قرن پنجم) وجود داشتند. مراکز فرهنگی و هدایت افکار نیز در گرجستان به وجود آمده بود که بعضی از آن‌ها اهمیت بین‌المللی داشتند. در قرن چهارم مکتب علم معانی بیان و فلسفه در نزدیکی فازیس (پوتی امروزی) شکل گرفت. در کنار نخبگان محلی، دانشجویانی از خارج نیز برای آموختن به این مدرسه می‌آمدند. این مدرسه همچنین محل تحصیل فیلسوف و ناطق مشهور یونانی تمیستیوس بود که می‌گوید پدرش اوگئیوس، دانش را در همین مدرسه بدست آورد.

مسیحیت ادبیات کهن گرجی را نابود کرد و شروع به ایجاد ادبیات مربوط به خود کرد که اغلب شامل آثار ترجمه شده بود. قدیمی‌ترین کتاب‌ها و سپس انجیل‌ها و «وصیت نامه قدیمی» از منشاء یونانی و سریانی ترجمه شدند. بزودی کارهای اصلی، اغلب تاریخ انبیاء و قدیسین ظاهر شدند. «شهادت شوشانیک» گرجی قدیمی، در قرن پنجم نوشته شده بود. چنین کار دیگری از نویسنده‌ای گمنام، تحت عنوان در «شهادت آستاته متسختی» از قرن ششم رسیده است.

آثار معماری کلیسایی و نیز تعداد ساختمان غیر مذهبی (برای مثال قلعه اوجارما) تا امروز پابرجا مانده‌اند. کلیساهایی که با سبک بازیلیک در بولنیسی و اوربنیسی وجود دارند، به قرن پنجم تعلق دارند و گنبد چلیپایی کلیسای جواری پایان قرن ششم و اوایل قرن هفتم در نزدیکی متسختا، در محل تلاقی رودهای آزاگوی، و متکواری (کورا) ساخته شده‌اند که از آثار ارزشمند معماری هستند. در تاریخ این آثار به قرن پنجم و ششم میلادی بر می‌گردد که گواه سطح بالای هنر معماری در گرجستان است.

قرن‌های 11 و 12 میلادی شاهد سطح بالایی از توسعه فرهنگ گرجستان فئودالی از جمله فلسفه، تاریخ، ادبیات، معماری، نقاشی مینیاتور، فلزکاری و سفالگری بود. منظومه عظیم حماسی شوتاروستاولی به نام «پلنگینه پوش» در پایان قرن 12 و آغاز قرن 13 سروده شده است. کارهای ادیبانه و عالمان‌های در مراکز فرهنگی گرجستان در داخل و خارج کشور به نمایش در می‌آمد. فرهنگ بسیار توسعه یافته قرن 12 گرجستان در دوره پیش تدارک دیده شده بود. صومعه ایویرون، در کوه آتن، صومعه گرجی در کوه سیاه، صومعه صلیب مقدس در فلسطین صومعه «پتریتسونی» در بلغارستان، مراکز گرجی بودند که در آن‌ها کارهای علمی و فرهنگی عمیقی انجام می‌شد.

فرهنگ کشور با توسعه تعلیم و تربیت که به ترقی قابل ملاحظه‌ای در دوره مورد بررسی نایل شده بود، دست یافته بود. مدارس عموماً وابسته به کلیساها و صومعه‌ها بودند. نظام تعلیم و تربیت گرجستان در حقیقت کاملاً تابع ایدئولوژی مسیحیت بود. این نظر با این موضوع که مدارس ابتدایی در بسیاری از شهرها، در کنار مدارس روحانی فعالیت داشتند، به اثبات می‌رسد. مدارس، تحت سرپرستی کلیساها و صومعه‌ها، رسمی بودند، موضوعاتی که در آن‌ها تدریس می‌شد عبارت بودند از: الهیات، سرودهای مذهبی و استنساخ تألیفات گرجی. در عین حال، فرزندان اعضای خاندان سلطنتی و فئودال‌ها توسط معلمان خصوصی آموزش می‌دیدند. بزرگ‌ترین کلیساها نه تنها برای فعالیت‌های آیین دینی، بلکه به عنوان مراکز و مدارس تعلیم و تربیت در خدمت بودند.

آشنایی نزدیک با سیستم آموزش بیزانس، نقش مهمی را در توسعه مدارس آموزشی در قرن 11 و 12 دارا بوده است. بسیاری از گرجی‌ها در بیزانس آموزش دیده بودند، در نتیجه تعدادی از آنان ادیبان برجسته‌ای بودند. شاه داویدبانی، توجه خاصی به آموزش مردم خود داشت. این حقیقت توسط وقایع‌نویس ارمنی واردان باردزمرتس Vardan Bardzmerts از نظر دور نمانده است «داوید به آموزش مردم ایبری دقت زیادی کرده و او به دنبال دانش است. شاه چهل کودک را برگزید که آن‌ها را به یونان فرستادند آن‌ها زبان بیاموزند و ترجمه‌هایی را که توسط آنان در آنجا انجام شده، به کشور بیاورند». سه نفر از آن‌ها از دانشمندان برجسته شدند. در زمان داوید بانی، مدرسه و فرهنگستان متعددی در گرجستان وجود داشت که از میان آن‌ها «گلاتی» (گرجستان غربی) جای ویژه‌ای داشت مورخ دربار شاه داوید درباره فرهنگستان گلاتی گفته است که: «این فرهنگستان در نوع خود «اورشلیم دوم» در شرق برای یادگیری و آموزش ارزشمند دانش است. آتن دوم و اولین مرکز فوق‌العاده گسترده قوانین الهی و همه شکوه و جلال کلیسایی است». فرهنگستان گلاتی جزو نخستین‌ها بود که در دوره توسعه فئودالیسم تأسیس شده بود. این فرهنگستان نیازهای علمی روز را پاسخ می‌داد و حرکات ایدئولوژیکی را که راه رنسانس گرجستان را پیش‌بینی می‌کرد، هموار کرده بود. در کنار گلاتی، مراکز فرهنگی روشنگری و علمی دیگری نیز در گرجستان آن زمان وجود داشت. در ایقالتو (گرجستان شرقی) نیز مدرسه عالی وجود داشت. مؤسس و اولین رئیس فرهنگستان آرسن ایقالتویی بود که در سال‌های 1120 از گلاتی به ایقالتو آمده بود. از دیگر مراکز آموزش عالی می‌توان از ساخت یک فرهنگستان در گرمی (گرجستان شرقی) نام برد. کارهای ادبی عمیق، فلسفی و ترجمه در مراکز فرهنگی و آموزشی در خارج از گرجستان انجام می‌شد. در این دوره تعدادی کارهای اساسی نوشته شدند و آثار مهم فرهنگ جهان به زبان گرجی ترجمه شد که پیشرفت دانش و ادبیات ملی را تسهیل کردند. از دانشمندان گرجی که در خار ج از گرجستان دارای فعالیت چشم‌گیری بودند، «گیورگی متاتس میندلی»، «اپرم متسیره» و «گیورگی خوتس مونازونی» مشهورترند.