نظام آموزشی لبنان: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''نظام آموزشي''' بر اساس ماده 10 قانون اساسي لبنان، آموزش در اين كشور مادام كه مخل نظم عمومي نبوده و به حريم اديان و مذاهب خدشه‌ وارد نسازد، آزاد است. طوائف مذهبي نيز مجا‌زند تا مدارس ويژه خود را منطبق با قوانين و نظامهاي مصوب، تأسيس كنند. نظام...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''نظام آموزشي'''
=== [[ساختار و سیاست های آموزشی لبنان]] ===
بر اساس ماده 10 قانون اساسی لبنان، آموزش در این کشور مادام که مخل نظم عمومی نبوده و به حریم ادیان و مذاهب خدشه‌ وارد نسازد، آزاد است. طوائف مذهبی نیز مجا‌زند تا مدارس ویژه خود را منطبق با قوانین و نظام‌های مصوب، تأسیس کنند.


بر اساس ماده 10 قانون اساسي لبنان، آموزش در اين كشور مادام كه مخل نظم عمومي نبوده و به حريم اديان و مذاهب خدشه‌ وارد نسازد، آزاد است. طوائف مذهبي نيز مجا‌زند تا مدارس ويژه خود را منطبق با قوانين و نظامهاي مصوب، تأسيس كنند.  
نظام آموزشی جدید این کشور در سال 1997 به تصویب رسیده است و تاکنون بر اساس آن عمل می‌شود.<ref>وزارة التربية والتعليم العالي، الجمهورية اللبنانية. (۲۰۰۴). التطوير التربوي في [[لبنان]] في مطلع القرن الواحد والعشرين، ص. ۳۴.</ref>


نظام آموزشي جديد اين كشور در سال 1997 به تصويب رسيده است و تاكنون بر اساس آن عمل مي‌شود (التطوير التربوي 34،2004).
=== [[آموزش های ابتدایی لبنان]] ===


==== [[آموزش متوسطه لبنان]] ====
[[پرونده:آموزش ابتدایی در لبنان.jpg|بندانگشتی|آموزش ابتدایی در لبنان]]بر اساس نظام آموزشی مصوب، آموزش پیش دانشگاهی شامل دو مرحله پایه و دبیرستان است. مرحله پایه 9 سال به درازا می‌کشد و برای همه لبنانی‌ها الزامی است. 6 سال اول این پایه مقطع دبستان و 3 سال بعد، مقطع متوسطه است و فارغ‌التصحیلان این مقطع گواهی رسمی دوره متوسطه را دریافت می‌کنند. مقطع دبیرستان نیز شامل 3 سال تحصیلی است که سال اول عمومی و در سال دوم، دانش‌آموزان بایستی یکی از دو شاخه علمی یا ادبی را انتخاب کنند. در سال سوم نیز یکی از شاخه‌های چهارگانه ادبیات و علوم انسانی، علوم، علوم زیست‌شناسی، علوم اجتماعی و اقتصادی، گزینه انتخابی دانش‌آموزان خواهد بود.<ref>وزارة التربية والتعليم العالي، الجمهورية اللبنانية. (۲۰۰۴). التطوير التربوي في لبنان في مطلع القرن الواحد والعشرين، ص. ۲۳.</ref> دانش‌آموزانی که مایلند پس از فراغت از تحصیل جذب بازار کار شوند می‌توانند پس از سال پنجم ابتدایی در مراکز آموزشی فنی و حرفه‌ای ثبت‌نام کنند.<ref name=":1">وزارة التربية والتعليم العالي. (2007). الاستراتيجية الوطنية للتربية والتعليم في لبنان، مشروع الانماء التربوي، ص. ۱۲.</ref>


'''آموزش در مقطع دبستان، متوسطه و دبيرستان'''
بر اساس گزارش اداره مرکزی آمار لبنان، در سال تحصیلی 2009-2010 تعداد کل مدارس این کشور 2882 باب بوده است که از این تعداد 47% را مدارس دولتی و 50% را مدارس خصوصی تشکیل می‌داده‌اند و 3% باقیمانده نیز مدارس وابسته به اونروا[iv] بوده است.<ref name=":2">ادارة الاحصاء المركزی. (2012). SIF-3 گزارش‌های اداره مرکزی آمار لبنان.</ref> تعداد مراکز فنی و حرفه‌ای نیز در سال تحصیلی 2005 – 2006، ۸۳ مرکز دولتی با 35000 دانش‌آموز و 362 مرکز خصوصی با 41500 دانش‌آموز در این کشور فعال بوده است.<ref name=":1" /> همچنین در همین سال تعداد کل دانش‌آموزان ۹۴۲،۳۹۱ نفر بوده است که حدود 66% از آن‌ها در مدارس خصوصی ثبت نام کرده‌اند. بر اساس گزارش مزبور، 53% مدارس از زبان فرانسه و 25% آن‌ها از زبان انگلیسی و 22% نیز از هر دو زبان، به عنوان زبان آموزش استفاده شده است.<ref name=":2" />


بر اساس نظام آموزشي مصوب، آموزش پيش دانشگاهي شامل دو مرحله پايه و دبيرستان است. مرحله پايه 9 سال به درازا مي‌كشد و براي همه لبنانيها الزامي است. 6 سال اول اين پايه مقطع دبستان و 3 سال بعد، مقطع متوسطه است و فارغ‌التصحيلان اين مقطع گواهي رسمي دوره متوسطه را دريافت مي‌كنند. مقطع دبيرستان نيز شامل 3 سال تحصيلي است كه سال اول عمومي و در سال دوم، دانش‌آموزان بايستي يكي از دو شاخه علمي يا ادبي را انتخاب كنند. در سال سوم نيز يكي از شاخه‌هاي چهارگانه ادبيات و علوم انساني، علوم، علوم زيست‌شناسي، علوم اجتماعي و اقتصادي، گزينه انتخابي دانش‌آموزان خواهد بود. (پيشين، 23) دانش‌آموزاني كه مايلند پس از فراغت از تحصيل جذب بازار كار شوند مي‌توانند پس از سال پنجم ابتدايي در مراكز آموزشي فني و حرفه‌اي ثبت‌نام كنند (الاستراتيجية، 12،2007).
مدارس دولتی توسط وزارت تربیت و آموزش عالی اداره می‌شوند و در حالی که بیشتر مدارس خصوصی از امکانات و تجهیزات و نیز کیفیت آموزشی بالایی برخوردارند، مدارس دولتی از بودجه و امکانات نسبتاً محدود  و به همان نسبت از کیفیت آموزشی پایین‌تری برخوردارند. مدارس خصوصی لبنان که معمولاً توسط افراد، مؤسسات داخلی و خارجی و برخی احزاب و جریان‌های سیاسی تأسیس شده‌اند، مجازند علاوه بر برنامه‌های مصوب، برخی دروس را نیز در برنامه‌های آموزشی بگنجانند. مدارس وابسته به طوائف مذهبی نیز با استفاده از چنین مجوزی، آموزش‌های مذهبی را به دانش‌آموزان ارائه می‌کنند.
===[[آموزش عالی لبنان| '''آموزش عالی''' لبنان]]===
در لبنان نظام واحد آموزش عالی وجود ندارد و تنها بر اساس مصوبه دولتی در سال 1996، ضوابط و شرایطی برای تأسیس مراکز آموزش عالی تعیین گردیده است.<ref name=":12">وزارة التربية والتعليم العالي. (2007). الاستراتيجية الوطنية للتربية والتعليم في لبنان، مشروع الانماء التربوي، ص. ۱۲.</ref> تنوع فرهنگی و وابستگی‌های طائفه‌ای مانع شکل‌گیری نظام ملی آموزش در این کشور شده است. سه رویکرد کاملاً متفاوت فرانسوی زبان، انگلیسی زبان و عربی در حوزه آموزش عالی<ref>وزارة التربية والتعليم العالي. (2007). الاستراتيجية الوطنية للتربية والتعليم في لبنان، مشروع الانماء التربوي، ص. ۱۹.</ref> نتیجه این تنوع فرهنگی است که در کنار تعدد روش‌ها و نظام‌های آموزشی خاص، امکان نظارت بر عملکرد آن‌ها را سخت کرده است.


بر اساس گزارش اداره مركزي آمار لبنان، در سال تحصيلي 2009-2010 تعداد كل مدارس اين كشور 2882 باب بوده است كه از اين تعداد 47% را مدارس دولتي و 50% را مدارس خصوصي تشكيل مي‌داده‌اند و 3% باقيمانده نيز مدارس وابسته به اونروا* بوده است (ادارة الاحصاء المركزي، 2012،SIF.3) تعداد مراكز فني و حرفه‌اي نيز در سال تحصيلي 2005 – 2006 83 مركز دولتي با 35000 دانش‌آموز و 362 مركز خصوصي با 41500 دانش‌آموز در اين كشور فعال بوده است (الاستراتيجية، 12).همچنين در همين سال تعداد كل دانش‌آموزان 391،942 نفر بوده است كه حدود 66% از آنها در مدارس خصوصي ثبت نام كرده‌اند. بر اساس گزارش مزبور، 53% مدارس از زبان فرانسه و 25% آنها از زبان انگليسي و 22% نيز از هر دو زبان، به عنوان زبان آموزش استفاده شده است (ادارۀالاحصاء المركزي، پيشين).
یکی از ضعف‌های عمده در بخش آموزش عالی این کشور، به ویژه در دانشگاه دولتی ، معدود بودن مراکز پژوهشی و در نتیجه سطح پایین پژوهش در این حوزه است که این ضعف تأثیر منفی بر سطح آکادمیک استادان و نیز بر کیفیت آموزش دارد.<ref>وزارة التربية والتعليم العالي. (2007). الاستراتيجية الوطنية للتربية والتعليم في لبنان، مشروع الانماء التربوي، ص. ۳۶.</ref>


مدارس دولتي توسط وزارت تربيت و آموزش عالي اداره مي‌شوندو در حالي كه بيشتر مدارس خصوصي از امكانات و تجهيزات و نيز كيفيت آموزشي بالايي برخوردارند، مدارس دولتي از بودجه و امكانات نسبتاً محدود  و به همان نسبت از كيفيت آموزشي پايينتري برخوردارند. مدارس خصوصي لبنان كه معمولاً توسط افراد، مؤسات داخلي و خارجي و برخي احزاب و جريانهاي سياسي تأسيس شده‌اند، مجازند علاوه بر برنامه‌هاي مصوب، برخي دروس را نيز در برنامه‌هاي آموزشي بگجانند. مدارس وابسته به طوائف مذهبي نيز با استفاده از چنين مجوزي، آموزشهاي مذهبي را به دانش‌آموزان ارائه مي‌كنند.
علی‌رغم مساحت اندک لبنان، بیش از40 دانشگاه و مرکز آموزش عالی در این کشور فعالند که سابقه برخی از آن‌ها به پیش از استقلال این کشور می‌رسد و کارنامه فعالیت دو دانشگاه آمریکایی بیروت و قدیس یوسف در حدود 140 سال است. تنها دانشگاه دولتی این کشور، دانشگاه لبنانی است و سایر دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی همگی خصوصی‌اند که شامل 20 دانشگاه، 13 مرکز آموزش عالی، 4 مرکز آموزش تکنولوژی و 4 مؤسسه عالی پژوهش‌های دینی‌است.


تعداد کل دانشجویان این کشور در سال تحصیلی 2009- 2010 ،180850 نفر بوده است که تعداد 72813 نفر از آن‌ها در دانشگاه دولتی و مابقی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی خصوصی تحصیل می‌کرده‌اند. در همین سال، سه رشته تحصیلی که بیشترین تعداد دانشجو در آن‌ها ثبت کرده‌اند در دانشگاه دولتی، ادبیات عرب و شرقی، حقوق و علوم اجتماعی و در مجموع دانشگاه‌های خصوصی، رشته‌های بازرگانی، پژوهش‌های اسلامی و حقوق بوده است.<ref name=":22">ادارة الاحصاء المركزی. (2012). SIF-3 گزارش‌های اداره مرکزی آمار لبنان.</ref>


'''آموزش عالي'''
=== [[دانشگاه های مشهور لبنان]] ===


در لبنان نظام واحد آموزش عالي وجود ندارد و تنها بر اساس مصوبه دولتي در سال 1996، ضوابط و شرايطي براي تأسیس مراكز آموزش عالي تعيين گرديده است. (الاستراتيجية،پيشين) تنوع فرهنگي و وابستگي‌هاي طائفي مانع شكل‌گيري نظام ملي آموزش در اين كشور شده است. سه رويكرد كاملاً متفاوت فرانكفوني، انگلوفوني و عربي در حوزه آموزش عالي (پيشين،19)نتیجه اين تنوع فرهنگي است كه در كنار تعدد روشها و نظامهاي آموزشي خاص، امكان نظارت بر عملكرد آنها را سخت كرده است.  
===='''[[الجامعة اللبنانية (دانشگاه لبنانی)|الجامعة اللبنانیة (دانشگاه لبنانی)]]'''====
[[پرونده:دانشگاه الجامعة اللبنانيه.jpg|بندانگشتی|دانشگاه الجامعة اللبنانيه]]تنها دانشگاه دولتی لبنان است که پس از استقلال این کشور تأسیس شد. فعالیت این دانشگاه با تأسیس مرکز تربیت معلم و مدرسه عالی آمار در سال 1951 آغاز و با طی روند تکاملی، در سال 1959 به عنوان مؤسسه رسمی آموزش عالی کشور شناخته شد. دانشگاه لبنانی با 20 دانشکده و مؤسسه آموزش عالی وابسته بیشترین سهم را در آموزش‌های دانشگاهی دارد. این دانشگاه به نسبت دانشگاه‌های خصوصی، بیشترین دانشجو، اعضای هیئت علمی و فارغ‌التحصیل را داراست. 49% از کل دانشجویان لبنانی در این دانشگاه و در 105 رشته تخصصی (نظری و فنی) تحصیل می‌کنند، در حالی که این رقم در مجموع دانشگاه‌های خصوصی به 160 رشته تخصصی می‌رسد.<ref name=":3">وزارة التربية والتعليم العالي. (2007). الاستراتيجية الوطنية للتربية والتعليم في لبنان، مشروع الانماء التربوي، ص. ۱۶.</ref> دانشگاه دولتی لبنان در همه مقاطع آموزش عالی دانشجو می‌پذیرد و زبان آموزش آن عربی، فرانسوی و انگلیسی است و در برخی از دانشکده‌ها تنها زبان‌های فرانسوی و انگلیسی تدریس می‌شود. از جمله دانشکده‌های این دانشگاه، علوم تربیتی، حقوق و علوم سیاسی، کشاورزی، ادبیات و علوم انسانی، مهندسی، پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، علوم و موسسه عالی علوم اجتماعی است. در سال‌های اولیه جنگ و عدم سهولت حضور دانشجویان در بیروت به دلیل شرایط ناامنی، بیشتر دانشکده‌های این دانشگاه شاخه‌هایی را در مراکز استان‌ها دایر کردند که این شاخه‌ها همچنان فعالیت دارند. هزینه‌های ثبت نام و تحصیل در دانشگاه دولتی به نسبت دیگر دانشگاه‌های خصوصی به مراتب کمتر و البته سطح تحصیل و امکانات آن نیز کمتر است. هزینه مقطع لیسانس در رشته‌های علوم تطبیقی حدود 170 دلار و در رشته‌های نظری حدود 130 دلار است. این مبلغ در مقطع فوق لیسانس و دکترا در همه رشته‌ها به حدود 500 دلار می رسد. این ارقام برای دانشجویان غیرلبنانی به بیش از دو برابر افزایش پیدا می‌کند.<ref>الجمعية المركز الإسلامي للتوجيه و التعليم العالي. (2012). الجامعات في لبنان، الجزء الأول. ص. ۱۰۵-۱۵۲.</ref> تحصیل در 4 دانشکده این دانشگاه شامل ادبیات و علوم انسانی، حقوق و علوم سیاسی اداری، علوم و علوم اجتماعی بدون شرکت در امتحان ورودی امکان‌پذیر است و پذیرش در دیگر دانشکده‌ها منوط به کسب نمره قابل قبول<ref name=":3" /> از امتحان ورودی است.
====[[الجامعة الاميركية فی بيروت (دانشگاه آمريكايی بيروت)]]====
این دانشگاه در سال 1866 با عنوان دانشکده انجیلی سوریه توسط دانیال بلیس از اعضای فعال مبشران پروتستان آمریکایی تأسیس شد. فعالیت‌های این دانشکده با مجوزی که وی از ایالت نیویورک دریافت کرده بود با تدریس زبان‌های عربی و انگلیسی، فرانسوی، ترکی، لاتینی  آغاز و سپس با ریاضیات، تاریخ قدیم عرب، تاریخ ادیان و تورات ادامه یافت. در سال‌های بعد، رشته‌های دیگری چون پزشکی و داروسازی، فلسفه، تاریخ و اخلاق به رشته‌های تحصیلی آن افزوده  شد و دانشجویان بسیاری را نه تنها از لبنان و سوریه که از دیگر کشورهای عرب جذب کرد. تعداد قابل توجهی ازچهره‌های فرهنگی، نخبگان سیاسی و مسئولان و مدیران ارشد لبنانی، سوریه و دیگر کشورهای عرب درقرن بیستم از فارغ‌التحصیلان این دانشگاه بودند که از جمله شخصیت‌های لبنانی می‌توان به امیل بستانی، فارس الخوری، سلیم الحص، عادل عسیران، ولید جنبلاط، غسان توینی، صائب سلام و نجیب میقاتی اشاره کرد.


يكي از ضعفهاي عمده در بخش آموزش عالي اين كشور، به ويژه در دانشگاه دولتي ، معدود بودن مراكز پژوهشي و در نتيجه سطح پايين پژوهش در اين حوزه است كه اين ضعف تأثير منفي بر سطح آكادميك استادان و نيز بر كيفيت آموزش دارد (پيشين، 36).
نظام آموزشی این دانشگاه بر اساس نظام آموزشی عالی [[آمریکا]] و سال تحصیلی به سه ترم تقسیم می‌شود. نظام واحدی مبنای آموزش و زبان اصلی تدریس، انگلیسی است. دانشگاه آمریکایی بیروت در همه مقاطع آموزش عالی دانشجو می‌پذیرد و دارای 5 دانشکده کشاورزی و علوم تغذیه، ادبیات و علوم انسانی، مهندسی و عمران، علوم بهداشتی و پزشکی است. پذیرش در این دانشگاه منوط به داشتن معدل بالا و کسب نمره قابل قبول در امتحان زبان انگلیسی است. هزینه‌های تحصیل در این دانشگاه نسبتاً بالا و بسیار بیشتر از دانشگاه دولتی و بیشتر از برخی دانشگاه‌های خصوصی است. به عنوان نمونه، هزینه ثبت نام در سال اول دانشکده مهندسی و عمران در حدود 10000 دلار و در رشته‌های مختلف دانشکده پزشکی، 18000 دلار است. این دانشگاه از امکانات و سطح علمی بسیار مطلوب برخوردار و چندین کتابخانه تخصصی آن در اختیار دانشجویان قرار دارد. همچنین مراکز پژوهشی متعدد وابسته همچون مرکز پژوهش‌های عربی و خاورمیانه‌ای و مرکز پژوهش‌های آمریکایی  و مرکز پژوهش‌های بهداشت و مسکن همه ساله ده‌ها سمینار، میزگرد علمی و کارگاه پژوهشی برگزار می‌‌کند.<ref>الجمعية المركز الإسلامي للتوجيه و التعليم العالي. (2012). الجامعات في لبنان، الجزء الأول. ص. ۳-۲۳.</ref>
====[[جامعة القديس يوسف (دانشگاه قديس يوسف)]]====
[[پرونده:دانشگاه‌های لبنان.jpg|بندانگشتی|317x317پیکسل|دانشگاه‌های لبنان]]دانشگاه قدیس یوسف یکی از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های لبنان است که در سال 1875 توسط مبشران یسوعی با دو رشته فلسفه و الهیات در بیروت آغاز به کار کرد و به زودی با تأسیس رشته‌های پزشکی، داروسازی و پرستاری توسعه یافت و به عنوان یکی از مراکز آموزش عالی مهم نه تنها در لبنان که در سطح کشورهای منطقه مطرح شد. این دانشگاه با کادر علمی شامل 1800 استاد، دارای مجموعه متمرکز دانشگاهی شامل علوم پزشکی و پرستاری، علوم اجتماعی، علوم انسانی، علوم و تکنولوژی است که حدود 30 دانشکده و موسسه و مرکز آموزش عالی را در خود جای داده‌اند و در مقاطع مختلف و رشته‌های متنوع دانشجو می‌پذیرند. از جمله دانشکده‌ها و مراکز آموزش این دانشگاه می‌توان از دانشکده پزشکی، داندانپزشکی، داروسازی، علوم، ادبیات و علوم انسانی، پرستاری، مهندسی، حقوق و علوم سیاسی، علوم اقتصادی، علوم تربیتی، علوم اداری و مدیریت بازرگانی، مدرسه عالی علوم دینی، مؤسسه عالی زبان‌ها و ترجمه، مؤسسه عالی ادبیات شرقی و مؤسسه عالی پژوهش‌های اسلامی مسیحی نام برد که پذیرش در آن‌ها مستلزم شرکت در آزمون زبان و امتحان ورودی و کسب نمره قابل قبول است. نظام آموزشی در این دانشگاه ،فرانسوی و زبان اصلی آموزش نیز زبان فرانسه است و حدود 10000 دانشجو در آن تحصیل می‌کنند. هزینه تحصیل در این دانشگاه، گران است. به عنوان مثال، هزینه یک واحد درسی در مقطع لیسانس در رشته‌های علوم انسانی 64 دلار، یک واحد درسی در مقطع دکترا در رشته‌های پزشکی و داروسازی 224 دلار و یک واحد درسی در مقطع لیسانس در رشته‌های مهندسی 186 دلار است. این دانشگاه دارای چند مرکز تحقیقاتی و پژوهشی از جمله: مرکز اسناد و پژوهش‌های میراث عربی مسیحی و مرکز تحقیقات زبان‌های زنده است.<ref>الجمعية المركز الإسلامي للتوجيه و التعليم العالي. (2012). الجامعات في لبنان، الجزء الأول. ص. ۲۴-۶۴.</ref>
====[[جامعة بيروت العربية (دانشگاه عربی بيروت)]]====
این دانشگاه که در سال‌های اولیه تأسیس با عنوان دانشگاه جمال عبدالناصر شناخته می‌شد، با اهتمام انجمن لبنانی نیکوکاری و حمایت دانشگاه اسکندریه در سال 1960 بنیان گزارده شد و به لحاظ اداری همچنان با دانشگاه مزبور مرتبط است و رئیس آن توسط همان دانشگاه تعیین می شود. دارای 10 دانشکده از جمله ادبیات، حقوق، علوم، مهندسی و پزشکی است و در مقاطع لیسانس تا دکترا دانشجو می‌پذیرد. زبان آموزش در رشته‌های کاربردی انگلیسی، و در دانشکده‌های ادبیات و حقوق، زبان عربی است. این دانشگاه دارای دو مرکز پژوهش تحت عنوان مرکز مشاوره و پژوهش و نیز مرکز پژوهش‌های محیط زیست و توسعه است.<ref>الجمعية المركز الإسلامي للتوجيه و التعليم العالي. (2012). الجامعات في لبنان، الجزء الأول. ص. ۵۱-۶۱.</ref>
====[[الجامعة الاسلامية فی لبنان (دانشگاه اسلامی لبنان)]]====
اندیشه تأسیس این دانشگاه به رهبر شیعیان لبنان امام موسی صدر بازمی‌گردد. فعالیت‌های این دانشگاه اما از سال 1995 زیر نظر شورای عالی شیعیان آغاز شد. هر چند این دانشگاه وابسته به شیعیان است، از دیگر طوائف مذهبی و ملیت‌های غیرلبنانی نیز دانشجو می‌پذیرد. تعداد دانشجویان آن در سال اول تأسیس 150 نفر بود که این تعداد در سال تحصیلی 2005 - 2006 به 3000 نفر رسیده است. این دانشگاه دارای دانشکده‌های مهندسی، پژوهش‌های اسلامی، پرستاری، حقوق، علوم سیاسی و اداری، اقتصاد و مدیریت بازرگانی، علوم و فنون، گردشگری و ادبیات و علوم انسانی و کادر علمی آن حدود 370 نفر است. دانشگاه اسلامی در اتحادیه دانشگاه‌های عربی، آژانس دانشگاهی فرانکفون، اتحادیه بین‌المللی دانشگاه‌ها، اتحادیه دانشگاه‌های جهان اسلام، انجمن دانشگاه‌های اسلامی و اتحادیه بین‌المللی رؤسای دانشگاه‌ها عضویت دارد. دانشگاه اسلامی لبنان در بیشتر رشته‌ها در مقاطع لیسانس و فوق لیسانس و در دانشکده‌های پژوهش‌های اسلامی، حقوق، علوم سیاسی و اداری و ادبیات و علوم انسانی تا مقطع دکترا دانشجو می‌پذیرد. هزینه تحصیل در این دانشگاه نسبت به بسیاری از دانشگاه‌های خصوصی پایین‌تر است. این دانشگاه دارای مرکز پژوهشی با عنوان مرکز مطالعات و نشر است  و نشریه علمی با عنوان صوت الجامعه را منتشر می‌کند.<ref>الجمعية المركز الإسلامي للتوجيه و التعليم العالي. (2012). الجامعات في لبنان، الجزء الأول. ص. ۱۷۸-۱۹۴.</ref>
===='''[[جامعة البلمند (دانشگاه بلمند)]]'''====
این دانشگاه غیرانتفاعی که وابسته به طائفه روم ارتدوکس است در سال 1988 در محل دیر بلمند در شمال لبنان به عنوان مدرسه عالی الهیات آغاز به کار کرد و امروز با 7 دانشکده و چند مؤسسه آموزش عالی و مرکز پژوهش به فعالیت خود ادامه می‌دهد. دانشکده‌های ادبیات و علوم اجتماعی، مهندسی، علوم پزشکی و الهیات از جمله دانشکده‌های آن و مرکز پژوهش‌های اسلامی مسیحی، مؤسسه مطالعات تاریخ، باستان‌شناسی و میراث شرق نزدیک و مرکز تحقیقات مهندسی و محیط زیست ازموسسات علمی فعال آن و زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسه، زبان‌های آموزشی این دانشگاهند.<ref>الجمعية المركز الإسلامي للتوجيه والتعليم العالي. (2012). الجامعات في لبنان، الجزء الثاني. ص. ۴-۲۰.</ref>
===='''[[جامعة روح القدس (دانشگاه روح القدس)]]'''====
[[پرونده:دانشگاه روح القدس لبنان.jpg|بندانگشتی|دانشگاه روح القدس لبنان]]این دانشگاه در سال 1950 توسط جمعیت راهبان مارونی لبنان در منطقه الکسلیک در جبل لبنان پایه‌گذاری شد و در سال 1962 مجوز رسمی فعالیت دریافت کرد. این دانشگاه امروز با 11 دانشکده، 4 مؤسسه آموزش عالی و 925 نفر کارد علمی، حدود 7500 دانشجو را آموزش می‌دهد. زبان آموزش در آن فرانسه و در مقاطع سه گانه دانشجو می‌پذیرد. از جمله دانشکده‌های آن، هنرهای زیبا، حقوق، الهیات،فلسفه و علوم انسانی، موسیقی و علوم است. دانشگاه روح القدس همچنین دارای چند مرکز پژوهشی از جمله مرکز پژوهش‌های لبنانی و مرکز تحقیقات فرهنگی آمریکای لاتین است.<ref>الجمعية المركز الإسلامي للتوجيه والتعليم العالي. (2012). الجامعات في لبنان، الجزء الثاني. ص. ۶۲-۶۸.</ref>


عليرغم مساحت اندك لبنان، بیش از40 دانشگاه و مركز آموزش عالي در اين كشور فعالند كه سابقه برخي از آنها به پيش از استقلال اين كشور مي‌رسد و كارنامه فعاليت دودانشگاه آمريكايي بيروت و قديس يوسف در حدود 140 سال است. تنها دانشگاه دولتي اين كشور، دانشگاه لبناني است و سایر دانشگاهها و مراكز آموزش عالي همگي خصوصي‌اند كه شامل 20 دانشگاه، 13 مركز آموزش عالي، 4 مركز آموزش تكنولوژي و 4 مؤسسه عالي پژوهش‌هاي ديني‌است.  
برخی دیگر از دانشگاه‌ها و مؤسسات عالی آموزشی لبنان، عبارتند از: اللبنانیة الامیرکیة (1999) تحت حمایت دانشگاه ایالت نیویورک، حکمت(1875) وابسته طائفه مارونی، هایکازیان (1955) وابسته به ارامنه، سیدة اللویزة (1987) وابسته به جمعیت راهبان مریم مقدس – مارونی، الجنان(1988) وابسته به اهل سنت طرابلس، الانطونیة (1966) وابسته به جمعیت راهبان انطونی – مارونی، الجامعة العالمیة، وابسته به انجمن طرح‌های خیریه (اهل سنت)، المقاصد فی بیروت (2000) وابسته به جمعیت خیریه المقاصد الاسلامیه (اهل سنت)، بیروت الاسلامیة (1996) وابسته به دارالفتوای اهل سنت، الحریری (1999) وابسته به رفیق الحریری نخست وزیر مقتول لبنان.


تعداد كل دانشجويان اين كشور در سال تحصيلي 2009- 2010 ،180850 نفر بوده است كه تعداد 72813 نفر از آنها در دانشگاه دولتي و مابقي در دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي خصوصي تحصيل مي‌كرده‌اند. در همين سال، سه رشته تحصيلي كه بيشترين تعداد دانشجو در آنها ثبت كرده‌اند در دانشگاه دولتي، ادبيات عرب و شرقي، حقوق و علوم اجتماعي و در مجموع دانشگاه‌هاي خصوصي، رشته‌هاي بازرگاني، پژوهش‌هاي اسلامي و حقوق بوده است (ادارة الاحصاء المركزي، 2112، SIF.3).
پاورقی




'''دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي'''
کتابشناسی
 
'''الجامعة اللبنانية (دانشگاه لبناني):''' تنها دانشگاه دولتي لبنان است كه پس از استقلال اين كشور تأسيس شد. فعاليت اين دانشگاه با تأسيس مركز تربيت معلم و مدرسه عالي آمار در سال 1951 آغاز و با طي روند تكاملي، در سال 1959 به عنوان مؤسسه رسمي آموزش عالي كشور شناخته شد. دانشگاه لبنانی با 20 دانشكده و مؤسسه آموزش عالي وابسته بيشترين سهم را در آموزشهاي دانشگاهي دارد. اين دانشگاه به نسبت دانشگاه‌هاي خصوصي، بيشترين دانشجو، اعضاي هيئت علمي و فارغ‌التحصيل را داراست. 49% از كل دانشجويان لبناني در اين دانشگاه و در 105 رشته تخصصي (نظري و فني) تحصيل مي‌كنند، در حالي كه اين رقم در مجموع دانشگاه‌هاي خصوصي به 160 رشته تخصصي مي‌رسد. (الاستراتيجية، 16). دانشگاه دولتي لبنان در همه مقاطع آموزش عالي دانشجو مي‌پذيرد و زبان آموزش آن عربي، فرانسوي و انگليسي است و در برخي از دانشكده‌ها تنها زبانهاي فرانسوي و انگليسي تدريس مي‌شود. از جمله دانشكده‌هاي اين دانشگاه، علوم تربيتي، حقوق و علوم سياسي، كشاورزي، ادبيات و علوم انساني، مهندسي، پزشكي، دندانپزشكي، داروسازي، علوم وموسسه عالي علوم اجتماعي است. در سالهاي اوليه جنگ و عدم سهولت حضور دانشجويان در بيروت به دليل شرايط ناامني، بيشتر دانشكده‌هاي اين دانشگاه شاخه‌هايي را در مراكز استانها داير كردند كه اين شاخه‌ها همچنان فعاليت دارند. هزينه‌هاي ثبت نام و تحصيل در دانشگاه دولتي به نسبت ديگر دانشگاه‌هاي خصوصي به مراتب كمتر و البته سطح تحصيل و امكانات آن نيز كمتر است. هزينه مقطع ليسانس در رشته‌هاي علوم تطبيقي حدود 170 دلار و در رشته‌هاي نظري حدود 130 دلار است. اين مبلغ در مقطع فوق ليسانس و دكترا در همه رشته‌ها به حدود 500 دلار می رسد. اين ارقام براي دانشجويان غيرلبناني به بيش از دو برابر افزايش پيدا مي‌كند (الجامعات، 2012،1، 105 تا 152). تحصيل در 4 دانشكده اين دانشگاه شامل ادبيات و علوم انساني، حقوق و علوم سياسي اداري، علوم و علوم اجتماعي بدون شركت در امتحان ورودي امكان‌پذير است و پذيرش در ديگر دانشكده‌ها منوط به كسب نمره قابل قبول (الاستراتيجية ،16) از امتحان ورودي است.
 
'''الجامعة الاميركية في بيروت (دانشگاه آمريكايي بيروت):''' اين دانشگاه در سال 1866 با عنوان دانشكده انجيلي سوريه توسط دانيال بليس از اعضاي فعال مبشران پروتستان آمريكايي تأسيس شد. فعاليت‌هاي اين دانشكده با مجوزي كه وي از ايالت نيويورك دريافت كرده بود با تدريس زبان‌هاي عربي و انگليسي، فرانسوي، تركي، لاتيني  آغاز و سپس با رياضيات، تاريخ قديم عرب، تاريخ اديان و تورات ادامه يافت. در سالهاي بعد، رشته‌هاي ديگري چون پزشكي و داروسازي، فلسفه، تاريخ و اخلاق به رشته‌هاي تحصيلي آن افزوده  شد و دانشجويان بسياري را نه تنها از لبنان و سوريه كه از ديگر كشورهاي عرب جذب كرد. تعداد قابل توجهي ازچهره‌هاي فرهنگي، نخبگان سياسي و مسئولان و مديران ارشد لبناني، سوريه و ديگر كشورهاي عرب درقرن بيستم از فارغ‌التحصيلان اين دانشگاه بودند كه از جمله شخصيت‌هاي لبناني مي‌توان به اميل بستاني، فارس الخوري، سليم الحص، عادل عسيران، وليد جنبلاط، غسان تويني، صائب سلام و نجيب ميقاتي اشاره كرد.
 
نظام آموزشي اين دانشگاه بر اساس نظام آموزشي عالي آمريكا و سال تحصيلي به سه ترم تقسيم مي‌شود. نظام واحدي مبناي آموزش و زبان اصلي تدريس، انگليسي است. دانشگاه آمريكايي بيروت در همه مقاطع آموزش عالي دانشجو مي‌پذيرد و داراي 5 دانشكده كشاورزي و علوم تغذيه، ادبيات و علوم انساني، مهندسي و عمران، علوم بهداشتي و پزشكي است. پذيرش در اين دانشگاه منوط به داشتن معدل بالا و كسب نمره قابل قبول در امتحان زبان انگليسي است. هزينه‌هاي تحصيل در اين دانشگاه نسبتاً بالا و بسيار بيشتر از دانشگاه دولتي و بيشتر از برخي دانشگاه‌هاي خصوصي است. به عنوان نمونه، هزينه ثبت نام در سال اول دانشكده مهندسي و عمران در حدود 10000 دلار و در  رشته‌هاي مختلف دانشكده پزشكي، 18000 دلار است. اين دانشگاه از امكانات و سطح علمي بسيار مطلوب برخوردار و چندين كتابخانه تخصصي آن در اختيار دانشجويان قرار دارد. همچنين مراكز پژوهشي متعدد وابسته همچون مركز پژوهش‌هاي عربي و خاورميانه‌اي و مركز پژوهش‌هاي آمريكايي  و مركز پژوهش‌هاي بهداشت و مسكن همه ساله دهها سمينار، ميزگرد علمي و كارگاه پژوهشي برگزار مي‌‌كند. (الجامعات، پيشين، 3 تا 23).
 
'''جامعة القديس يوسف (دانشگاه قديس يوسف):''' دانشگاه قديس يوسف يكي از قديمي‌ترين دانشگاه‌هاي لبنان است كه در سال 1875 توسط مبشران يسوعي با دو رشته فلسفه و الهيات در بيروت آغاز بكار كرد و به زودي با تأسيس رشته‌هاي پزشكي، داروسازي و پرستاري توسعه يافت و به عنوان يكي از مراكز آموزش عالي مهم نه تنها در لبنان كه در سطح كشورهاي منطقه مطرح شد. اين دانشگاه با كادر علمي شامل 1800 استاد، داراي مجموعه متمركز دانشگاهي شامل علوم پزشكي و پرستاري، علوم اجتماعي، علوم انساني، علوم و تكنولوژي است كه حدود 30 دانشكده و موسسه و مركز آموزش عالي را در خود جاي داده‌اند و در مقاطع مختلف و رشته‌هاي متنوع دانشجو مي‌پذيرند. از جمله دانشكده‌ها و مراكز آموزش اين دانشگاه مي‌توان از دانشكده پزشكي، داندانپزشكي، داروسازي، علوم، ادبيات و علوم انساني، پرستاري، مهندسي، حقوق و علوم سياسي، علوم اقتصادي، علوم تربيتي، علوم اداري و مديريت بازرگاني، مدرسه عالي علوم دنيي، مؤسسه عالي زبانها و ترجمه، مؤسسه عالي ادبيات شرقي و مؤسسه عالي پژوهش‌هاي اسلامي مسيحي نام برد كه پذيرش در آنها مستلزم شركت در آزمون زبان و امتحان ورودي و كسب نمره قابل قبول است. نظام آموزشي در اين دانشگاه ،فرانسوي و زبان اصلي آموزش نيز زبان فرانسه است و حدود 10000 دانشجو در آن تحصيل مي‌كنند. هزينه تحصيل در اين دانشگاه، گران است. به عنوان مثال، هزينه يك واحد درسي در مقطع ليسانس در رشته‌هاي علوم انساني 64 دلار، يك واحد درسي در مقطع دكترا در رشته‌هاي پزشكي و داروسازي 224 دلار و يك واحد درسي در مقطع ليسانس در رشته‌هاي مهندسي 186 دلار است. اين دانشگاه داراي چند مركز تحقيقاتي و پژوهشي از جمله: مركز اسناد و پژوهش‌هاي ميراث عربي مسيحي و مركز تحقيقات زبانهاي زنده است (پيشين، 24 تا 64).
 
'''جامعة بيروت العربية (دانشگاه عربي بيروت):''' اين دانشگاه كه در سالهاي اوليه تأسيس با عنوان دانشگاه جمال عبدالناصر شناخته مي‌شد، با اهتمام انجمن لبناني نيكوكاري و حمايت دانشگاه اسكندريه در سال 1960 بنيان گزارده شد و به لحاظ اداری همچنان با دانشگاه مزبور مرتبط است ورئیس آن توسط همان دانشگاه تعیین می شود. داراي 10 دانشكده از جمله ادبيات، حقوق،علوم، مهندسي و پزشكي است و در مقاطع ليسانس تا دكترا دانشجو مي‌پذيرد. زبان آموزش در رشته‌هاي كاربردي انگليسي، و در دانشكده‌هاي ادبيات و حقوق، زبان عربي است. اين دانشگاه داراي دو مركز پژوهش تحت عنوان مركز مشاوره و پژوهش و نيز مركز پژوهش‌هاي محيط زيست و توسعه است (پيشين 51 تا 61).
 
'''الجامعة الاسلامية في لبنان (دانشگاه اسلامي لبنان):''' انديشه تأسيس اين دانشگاه به رهبر شيعيان لبنان امام موسي صدر بازمي‌گردد. فعاليت‌هاي اين دانشگاه اما از سال 1995 زير نظر شوراي عالي شيعيان آغاز شد. هر چند اين دانشگاه وابسته به شيعيان است، از ديگر طوائف مذهبي و مليتهاي غيرلبناني نيز دانشجو مي‌پذيرد. تعداد  دانشجويان آن در سال اول تأسيس 150 نفر بود كه اين تعداد در سال تحصيلي 2005 - 2006 به 3000 نفر رسيده است. اين دانشگاه داراي دانشكده‌هاي مهندسي، پژوهش‌هاي اسلامي، پرستاري، حقوق، علوم سياسي و اداري، اقتصاد و مديريت بازرگاني، علوم و فنون، گردشگري و ادبيات و علوم انساني و كادر علمي آن حدود 370 نفر است. دانشگاه  اسلامي در اتحاديه دانشگاه‌هاي عربي، آژانس دانشگاهي فرانكفون، اتحاديه بين‌المللي دانشگاه‌ها، اتحاديه دانشگاه‌هاي جهان اسلام، انجمن دانشگاه‌هاي اسلامي و اتحاديه بين‌المللي رؤساي دانشگاه‌ها عضويت دارد. دانشگاه اسلامي لبنان در بيشتر رشته‌ها در مقاطع ليسانس و فوق ليسانس و در دانشكده‌هاي پژوهش‌هاي اسلامي، حقوق، علوم سياسي و اداري و ادبيات و علوم انساني تا مقطع دكترا دانشجو مي‌پذيرد. هزينه تحصيل در اين دانشگاه نسبت به بسياري از دانشگاه‌هاي خصوصي پايينتر است. اين دانشگاه داراي مركز پژوهشي با عنوان مركز مطالعات و نشر است  و نشريه علمي با عنوان صوت الجامعه را منتشر مي‌كند (پيشين 178 تا 194).
 
'''جامعة البلمند (دانشگاه بلمند):''' اين دانشگاه غيرانتفاعي كه وابسته به طائفه روم ارتدوكس است در سال 1988 در محل دير بلمند در شمال لبنان به عنوان مدرسه عالي الهيات آغاز به كار كرد و امروز با 7 دانشكده و چند مؤسسه آموزش عالي و مركز پژوهش به فعاليت خود ادامه مي‌دهد. دانشكده‌هاي ادبيات و علوم اجتماعي، مهندسي، علوم پزشكي و الهيات از جمله دانشكده‌هاي آن و مركز پژوهش‌هاي اسلامي مسيحي، مؤسسه مطالعات تاريخ، باستان‌شناسي و ميراث شرق نزديك و مركز تحقيقات مهندسي و محيط زيست ازموسسات علمي فعال آن و زبان‌هاي عربي، انگليسي و فرانسه، زبان‌هاي آموزشي اين دانشگاهند (الجامعات، 2012،2 ، 4تا20).
 
'''جامعة روح القدس (دانشگاه روح القدس):''' اين دانشگاه در سال 1950 توسط جمعيت راهبان ماروني لبنان در منطقه الكسليك در جبل لبنان پايه‌گذاري شد و در سال 1962 مجوز رسمي فعاليت دريافت كرد. اين دانشگاه امروز با 11 دانشكده، 4 مؤسسه آموزش عالي و 925 نفر كارد علمي، حدود 7500 دانشجو را آموزش مي‌دهد. زبان آموزش در آن فرانسه و در مقاطع سه گانه دانشجو مي‌پذيرد. از جمله دانشكده‌هاي آن، هنرهاي زيبا، حقوق، الهيات،فلسفه و علوم انساني، موسيقي و علوم است. دانشگاه روح القدس همچنين داراي چند مركز پژوهشي از جمله مركز پژوهش‌هاي لبناني و مركز تحقيقات فرهنگي آمريكاي لاتين است (پيشين، 62 تا 68).
 
برخي ديگر از دانشگاه‌ها و مؤسسات عالي آموزشي لبنان، عبارتند از : اللبنانية الاميركية (1999) تحت حمايت دانشگاه ايالت نيويورك، حكمت(1875) وابسته طائفه ماروني، هايكازيان (1955) وابسته به ارامنه، سيدة اللويزة (1987) وابسته به جمعيت راهبان مريم مقدس – ماروني، الجنان(1988) وابسته به اهل سنت طرابلس، الانطونية (1966) وابسته به جمعيت راهبان انطوني – ماروني، الجامعة العالمية، وابسته به انجمن طرح‌هاي خيريه (اهل سنت)، المقاصد في بيروت (2000) وابسته به جمعيت خيريه المقاصد الاسلاميه (اهل سنت)، بيروت الاسلامية (1996) وابسته به دارالفتواي اهل سنت، الحريري (1999) وابسته به رفيق الحريري نخست وزير مقتول لبنان.
----*آژانس امداد واشتغال سازمان ملل براي آوارگان '''فلسطيني''' (UN RWA)

نسخهٔ ‏۱۲ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۲۵

ساختار و سیاست های آموزشی لبنان

بر اساس ماده 10 قانون اساسی لبنان، آموزش در این کشور مادام که مخل نظم عمومی نبوده و به حریم ادیان و مذاهب خدشه‌ وارد نسازد، آزاد است. طوائف مذهبی نیز مجا‌زند تا مدارس ویژه خود را منطبق با قوانین و نظام‌های مصوب، تأسیس کنند.

نظام آموزشی جدید این کشور در سال 1997 به تصویب رسیده است و تاکنون بر اساس آن عمل می‌شود.[۱]

آموزش های ابتدایی لبنان

آموزش متوسطه لبنان

آموزش ابتدایی در لبنان

بر اساس نظام آموزشی مصوب، آموزش پیش دانشگاهی شامل دو مرحله پایه و دبیرستان است. مرحله پایه 9 سال به درازا می‌کشد و برای همه لبنانی‌ها الزامی است. 6 سال اول این پایه مقطع دبستان و 3 سال بعد، مقطع متوسطه است و فارغ‌التصحیلان این مقطع گواهی رسمی دوره متوسطه را دریافت می‌کنند. مقطع دبیرستان نیز شامل 3 سال تحصیلی است که سال اول عمومی و در سال دوم، دانش‌آموزان بایستی یکی از دو شاخه علمی یا ادبی را انتخاب کنند. در سال سوم نیز یکی از شاخه‌های چهارگانه ادبیات و علوم انسانی، علوم، علوم زیست‌شناسی، علوم اجتماعی و اقتصادی، گزینه انتخابی دانش‌آموزان خواهد بود.[۲] دانش‌آموزانی که مایلند پس از فراغت از تحصیل جذب بازار کار شوند می‌توانند پس از سال پنجم ابتدایی در مراکز آموزشی فنی و حرفه‌ای ثبت‌نام کنند.[۳]

بر اساس گزارش اداره مرکزی آمار لبنان، در سال تحصیلی 2009-2010 تعداد کل مدارس این کشور 2882 باب بوده است که از این تعداد 47% را مدارس دولتی و 50% را مدارس خصوصی تشکیل می‌داده‌اند و 3% باقیمانده نیز مدارس وابسته به اونروا[iv] بوده است.[۴] تعداد مراکز فنی و حرفه‌ای نیز در سال تحصیلی 2005 – 2006، ۸۳ مرکز دولتی با 35000 دانش‌آموز و 362 مرکز خصوصی با 41500 دانش‌آموز در این کشور فعال بوده است.[۳] همچنین در همین سال تعداد کل دانش‌آموزان ۹۴۲،۳۹۱ نفر بوده است که حدود 66% از آن‌ها در مدارس خصوصی ثبت نام کرده‌اند. بر اساس گزارش مزبور، 53% مدارس از زبان فرانسه و 25% آن‌ها از زبان انگلیسی و 22% نیز از هر دو زبان، به عنوان زبان آموزش استفاده شده است.[۴]

مدارس دولتی توسط وزارت تربیت و آموزش عالی اداره می‌شوند و در حالی که بیشتر مدارس خصوصی از امکانات و تجهیزات و نیز کیفیت آموزشی بالایی برخوردارند، مدارس دولتی از بودجه و امکانات نسبتاً محدود  و به همان نسبت از کیفیت آموزشی پایین‌تری برخوردارند. مدارس خصوصی لبنان که معمولاً توسط افراد، مؤسسات داخلی و خارجی و برخی احزاب و جریان‌های سیاسی تأسیس شده‌اند، مجازند علاوه بر برنامه‌های مصوب، برخی دروس را نیز در برنامه‌های آموزشی بگنجانند. مدارس وابسته به طوائف مذهبی نیز با استفاده از چنین مجوزی، آموزش‌های مذهبی را به دانش‌آموزان ارائه می‌کنند.

آموزش عالی لبنان

در لبنان نظام واحد آموزش عالی وجود ندارد و تنها بر اساس مصوبه دولتی در سال 1996، ضوابط و شرایطی برای تأسیس مراکز آموزش عالی تعیین گردیده است.[۵] تنوع فرهنگی و وابستگی‌های طائفه‌ای مانع شکل‌گیری نظام ملی آموزش در این کشور شده است. سه رویکرد کاملاً متفاوت فرانسوی زبان، انگلیسی زبان و عربی در حوزه آموزش عالی[۶] نتیجه این تنوع فرهنگی است که در کنار تعدد روش‌ها و نظام‌های آموزشی خاص، امکان نظارت بر عملکرد آن‌ها را سخت کرده است.

یکی از ضعف‌های عمده در بخش آموزش عالی این کشور، به ویژه در دانشگاه دولتی ، معدود بودن مراکز پژوهشی و در نتیجه سطح پایین پژوهش در این حوزه است که این ضعف تأثیر منفی بر سطح آکادمیک استادان و نیز بر کیفیت آموزش دارد.[۷]

علی‌رغم مساحت اندک لبنان، بیش از40 دانشگاه و مرکز آموزش عالی در این کشور فعالند که سابقه برخی از آن‌ها به پیش از استقلال این کشور می‌رسد و کارنامه فعالیت دو دانشگاه آمریکایی بیروت و قدیس یوسف در حدود 140 سال است. تنها دانشگاه دولتی این کشور، دانشگاه لبنانی است و سایر دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی همگی خصوصی‌اند که شامل 20 دانشگاه، 13 مرکز آموزش عالی، 4 مرکز آموزش تکنولوژی و 4 مؤسسه عالی پژوهش‌های دینی‌است.

تعداد کل دانشجویان این کشور در سال تحصیلی 2009- 2010 ،180850 نفر بوده است که تعداد 72813 نفر از آن‌ها در دانشگاه دولتی و مابقی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی خصوصی تحصیل می‌کرده‌اند. در همین سال، سه رشته تحصیلی که بیشترین تعداد دانشجو در آن‌ها ثبت کرده‌اند در دانشگاه دولتی، ادبیات عرب و شرقی، حقوق و علوم اجتماعی و در مجموع دانشگاه‌های خصوصی، رشته‌های بازرگانی، پژوهش‌های اسلامی و حقوق بوده است.[۸]

دانشگاه های مشهور لبنان

الجامعة اللبنانیة (دانشگاه لبنانی)

دانشگاه الجامعة اللبنانيه

تنها دانشگاه دولتی لبنان است که پس از استقلال این کشور تأسیس شد. فعالیت این دانشگاه با تأسیس مرکز تربیت معلم و مدرسه عالی آمار در سال 1951 آغاز و با طی روند تکاملی، در سال 1959 به عنوان مؤسسه رسمی آموزش عالی کشور شناخته شد. دانشگاه لبنانی با 20 دانشکده و مؤسسه آموزش عالی وابسته بیشترین سهم را در آموزش‌های دانشگاهی دارد. این دانشگاه به نسبت دانشگاه‌های خصوصی، بیشترین دانشجو، اعضای هیئت علمی و فارغ‌التحصیل را داراست. 49% از کل دانشجویان لبنانی در این دانشگاه و در 105 رشته تخصصی (نظری و فنی) تحصیل می‌کنند، در حالی که این رقم در مجموع دانشگاه‌های خصوصی به 160 رشته تخصصی می‌رسد.[۹] دانشگاه دولتی لبنان در همه مقاطع آموزش عالی دانشجو می‌پذیرد و زبان آموزش آن عربی، فرانسوی و انگلیسی است و در برخی از دانشکده‌ها تنها زبان‌های فرانسوی و انگلیسی تدریس می‌شود. از جمله دانشکده‌های این دانشگاه، علوم تربیتی، حقوق و علوم سیاسی، کشاورزی، ادبیات و علوم انسانی، مهندسی، پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، علوم و موسسه عالی علوم اجتماعی است. در سال‌های اولیه جنگ و عدم سهولت حضور دانشجویان در بیروت به دلیل شرایط ناامنی، بیشتر دانشکده‌های این دانشگاه شاخه‌هایی را در مراکز استان‌ها دایر کردند که این شاخه‌ها همچنان فعالیت دارند. هزینه‌های ثبت نام و تحصیل در دانشگاه دولتی به نسبت دیگر دانشگاه‌های خصوصی به مراتب کمتر و البته سطح تحصیل و امکانات آن نیز کمتر است. هزینه مقطع لیسانس در رشته‌های علوم تطبیقی حدود 170 دلار و در رشته‌های نظری حدود 130 دلار است. این مبلغ در مقطع فوق لیسانس و دکترا در همه رشته‌ها به حدود 500 دلار می رسد. این ارقام برای دانشجویان غیرلبنانی به بیش از دو برابر افزایش پیدا می‌کند.[۱۰] تحصیل در 4 دانشکده این دانشگاه شامل ادبیات و علوم انسانی، حقوق و علوم سیاسی اداری، علوم و علوم اجتماعی بدون شرکت در امتحان ورودی امکان‌پذیر است و پذیرش در دیگر دانشکده‌ها منوط به کسب نمره قابل قبول[۹] از امتحان ورودی است.

الجامعة الاميركية فی بيروت (دانشگاه آمريكايی بيروت)

این دانشگاه در سال 1866 با عنوان دانشکده انجیلی سوریه توسط دانیال بلیس از اعضای فعال مبشران پروتستان آمریکایی تأسیس شد. فعالیت‌های این دانشکده با مجوزی که وی از ایالت نیویورک دریافت کرده بود با تدریس زبان‌های عربی و انگلیسی، فرانسوی، ترکی، لاتینی  آغاز و سپس با ریاضیات، تاریخ قدیم عرب، تاریخ ادیان و تورات ادامه یافت. در سال‌های بعد، رشته‌های دیگری چون پزشکی و داروسازی، فلسفه، تاریخ و اخلاق به رشته‌های تحصیلی آن افزوده  شد و دانشجویان بسیاری را نه تنها از لبنان و سوریه که از دیگر کشورهای عرب جذب کرد. تعداد قابل توجهی ازچهره‌های فرهنگی، نخبگان سیاسی و مسئولان و مدیران ارشد لبنانی، سوریه و دیگر کشورهای عرب درقرن بیستم از فارغ‌التحصیلان این دانشگاه بودند که از جمله شخصیت‌های لبنانی می‌توان به امیل بستانی، فارس الخوری، سلیم الحص، عادل عسیران، ولید جنبلاط، غسان توینی، صائب سلام و نجیب میقاتی اشاره کرد.

نظام آموزشی این دانشگاه بر اساس نظام آموزشی عالی آمریکا و سال تحصیلی به سه ترم تقسیم می‌شود. نظام واحدی مبنای آموزش و زبان اصلی تدریس، انگلیسی است. دانشگاه آمریکایی بیروت در همه مقاطع آموزش عالی دانشجو می‌پذیرد و دارای 5 دانشکده کشاورزی و علوم تغذیه، ادبیات و علوم انسانی، مهندسی و عمران، علوم بهداشتی و پزشکی است. پذیرش در این دانشگاه منوط به داشتن معدل بالا و کسب نمره قابل قبول در امتحان زبان انگلیسی است. هزینه‌های تحصیل در این دانشگاه نسبتاً بالا و بسیار بیشتر از دانشگاه دولتی و بیشتر از برخی دانشگاه‌های خصوصی است. به عنوان نمونه، هزینه ثبت نام در سال اول دانشکده مهندسی و عمران در حدود 10000 دلار و در رشته‌های مختلف دانشکده پزشکی، 18000 دلار است. این دانشگاه از امکانات و سطح علمی بسیار مطلوب برخوردار و چندین کتابخانه تخصصی آن در اختیار دانشجویان قرار دارد. همچنین مراکز پژوهشی متعدد وابسته همچون مرکز پژوهش‌های عربی و خاورمیانه‌ای و مرکز پژوهش‌های آمریکایی  و مرکز پژوهش‌های بهداشت و مسکن همه ساله ده‌ها سمینار، میزگرد علمی و کارگاه پژوهشی برگزار می‌‌کند.[۱۱]

جامعة القديس يوسف (دانشگاه قديس يوسف)

دانشگاه‌های لبنان

دانشگاه قدیس یوسف یکی از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های لبنان است که در سال 1875 توسط مبشران یسوعی با دو رشته فلسفه و الهیات در بیروت آغاز به کار کرد و به زودی با تأسیس رشته‌های پزشکی، داروسازی و پرستاری توسعه یافت و به عنوان یکی از مراکز آموزش عالی مهم نه تنها در لبنان که در سطح کشورهای منطقه مطرح شد. این دانشگاه با کادر علمی شامل 1800 استاد، دارای مجموعه متمرکز دانشگاهی شامل علوم پزشکی و پرستاری، علوم اجتماعی، علوم انسانی، علوم و تکنولوژی است که حدود 30 دانشکده و موسسه و مرکز آموزش عالی را در خود جای داده‌اند و در مقاطع مختلف و رشته‌های متنوع دانشجو می‌پذیرند. از جمله دانشکده‌ها و مراکز آموزش این دانشگاه می‌توان از دانشکده پزشکی، داندانپزشکی، داروسازی، علوم، ادبیات و علوم انسانی، پرستاری، مهندسی، حقوق و علوم سیاسی، علوم اقتصادی، علوم تربیتی، علوم اداری و مدیریت بازرگانی، مدرسه عالی علوم دینی، مؤسسه عالی زبان‌ها و ترجمه، مؤسسه عالی ادبیات شرقی و مؤسسه عالی پژوهش‌های اسلامی مسیحی نام برد که پذیرش در آن‌ها مستلزم شرکت در آزمون زبان و امتحان ورودی و کسب نمره قابل قبول است. نظام آموزشی در این دانشگاه ،فرانسوی و زبان اصلی آموزش نیز زبان فرانسه است و حدود 10000 دانشجو در آن تحصیل می‌کنند. هزینه تحصیل در این دانشگاه، گران است. به عنوان مثال، هزینه یک واحد درسی در مقطع لیسانس در رشته‌های علوم انسانی 64 دلار، یک واحد درسی در مقطع دکترا در رشته‌های پزشکی و داروسازی 224 دلار و یک واحد درسی در مقطع لیسانس در رشته‌های مهندسی 186 دلار است. این دانشگاه دارای چند مرکز تحقیقاتی و پژوهشی از جمله: مرکز اسناد و پژوهش‌های میراث عربی مسیحی و مرکز تحقیقات زبان‌های زنده است.[۱۲]

جامعة بيروت العربية (دانشگاه عربی بيروت)

این دانشگاه که در سال‌های اولیه تأسیس با عنوان دانشگاه جمال عبدالناصر شناخته می‌شد، با اهتمام انجمن لبنانی نیکوکاری و حمایت دانشگاه اسکندریه در سال 1960 بنیان گزارده شد و به لحاظ اداری همچنان با دانشگاه مزبور مرتبط است و رئیس آن توسط همان دانشگاه تعیین می شود. دارای 10 دانشکده از جمله ادبیات، حقوق، علوم، مهندسی و پزشکی است و در مقاطع لیسانس تا دکترا دانشجو می‌پذیرد. زبان آموزش در رشته‌های کاربردی انگلیسی، و در دانشکده‌های ادبیات و حقوق، زبان عربی است. این دانشگاه دارای دو مرکز پژوهش تحت عنوان مرکز مشاوره و پژوهش و نیز مرکز پژوهش‌های محیط زیست و توسعه است.[۱۳]

الجامعة الاسلامية فی لبنان (دانشگاه اسلامی لبنان)

اندیشه تأسیس این دانشگاه به رهبر شیعیان لبنان امام موسی صدر بازمی‌گردد. فعالیت‌های این دانشگاه اما از سال 1995 زیر نظر شورای عالی شیعیان آغاز شد. هر چند این دانشگاه وابسته به شیعیان است، از دیگر طوائف مذهبی و ملیت‌های غیرلبنانی نیز دانشجو می‌پذیرد. تعداد دانشجویان آن در سال اول تأسیس 150 نفر بود که این تعداد در سال تحصیلی 2005 - 2006 به 3000 نفر رسیده است. این دانشگاه دارای دانشکده‌های مهندسی، پژوهش‌های اسلامی، پرستاری، حقوق، علوم سیاسی و اداری، اقتصاد و مدیریت بازرگانی، علوم و فنون، گردشگری و ادبیات و علوم انسانی و کادر علمی آن حدود 370 نفر است. دانشگاه اسلامی در اتحادیه دانشگاه‌های عربی، آژانس دانشگاهی فرانکفون، اتحادیه بین‌المللی دانشگاه‌ها، اتحادیه دانشگاه‌های جهان اسلام، انجمن دانشگاه‌های اسلامی و اتحادیه بین‌المللی رؤسای دانشگاه‌ها عضویت دارد. دانشگاه اسلامی لبنان در بیشتر رشته‌ها در مقاطع لیسانس و فوق لیسانس و در دانشکده‌های پژوهش‌های اسلامی، حقوق، علوم سیاسی و اداری و ادبیات و علوم انسانی تا مقطع دکترا دانشجو می‌پذیرد. هزینه تحصیل در این دانشگاه نسبت به بسیاری از دانشگاه‌های خصوصی پایین‌تر است. این دانشگاه دارای مرکز پژوهشی با عنوان مرکز مطالعات و نشر است  و نشریه علمی با عنوان صوت الجامعه را منتشر می‌کند.[۱۴]

جامعة البلمند (دانشگاه بلمند)

این دانشگاه غیرانتفاعی که وابسته به طائفه روم ارتدوکس است در سال 1988 در محل دیر بلمند در شمال لبنان به عنوان مدرسه عالی الهیات آغاز به کار کرد و امروز با 7 دانشکده و چند مؤسسه آموزش عالی و مرکز پژوهش به فعالیت خود ادامه می‌دهد. دانشکده‌های ادبیات و علوم اجتماعی، مهندسی، علوم پزشکی و الهیات از جمله دانشکده‌های آن و مرکز پژوهش‌های اسلامی مسیحی، مؤسسه مطالعات تاریخ، باستان‌شناسی و میراث شرق نزدیک و مرکز تحقیقات مهندسی و محیط زیست ازموسسات علمی فعال آن و زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسه، زبان‌های آموزشی این دانشگاهند.[۱۵]

جامعة روح القدس (دانشگاه روح القدس)

دانشگاه روح القدس لبنان

این دانشگاه در سال 1950 توسط جمعیت راهبان مارونی لبنان در منطقه الکسلیک در جبل لبنان پایه‌گذاری شد و در سال 1962 مجوز رسمی فعالیت دریافت کرد. این دانشگاه امروز با 11 دانشکده، 4 مؤسسه آموزش عالی و 925 نفر کارد علمی، حدود 7500 دانشجو را آموزش می‌دهد. زبان آموزش در آن فرانسه و در مقاطع سه گانه دانشجو می‌پذیرد. از جمله دانشکده‌های آن، هنرهای زیبا، حقوق، الهیات،فلسفه و علوم انسانی، موسیقی و علوم است. دانشگاه روح القدس همچنین دارای چند مرکز پژوهشی از جمله مرکز پژوهش‌های لبنانی و مرکز تحقیقات فرهنگی آمریکای لاتین است.[۱۶]

برخی دیگر از دانشگاه‌ها و مؤسسات عالی آموزشی لبنان، عبارتند از: اللبنانیة الامیرکیة (1999) تحت حمایت دانشگاه ایالت نیویورک، حکمت(1875) وابسته طائفه مارونی، هایکازیان (1955) وابسته به ارامنه، سیدة اللویزة (1987) وابسته به جمعیت راهبان مریم مقدس – مارونی، الجنان(1988) وابسته به اهل سنت طرابلس، الانطونیة (1966) وابسته به جمعیت راهبان انطونی – مارونی، الجامعة العالمیة، وابسته به انجمن طرح‌های خیریه (اهل سنت)، المقاصد فی بیروت (2000) وابسته به جمعیت خیریه المقاصد الاسلامیه (اهل سنت)، بیروت الاسلامیة (1996) وابسته به دارالفتوای اهل سنت، الحریری (1999) وابسته به رفیق الحریری نخست وزیر مقتول لبنان.

پاورقی


کتابشناسی

  1. وزارة التربية والتعليم العالي، الجمهورية اللبنانية. (۲۰۰۴). التطوير التربوي في لبنان في مطلع القرن الواحد والعشرين، ص. ۳۴.
  2. وزارة التربية والتعليم العالي، الجمهورية اللبنانية. (۲۰۰۴). التطوير التربوي في لبنان في مطلع القرن الواحد والعشرين، ص. ۲۳.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ وزارة التربية والتعليم العالي. (2007). الاستراتيجية الوطنية للتربية والتعليم في لبنان، مشروع الانماء التربوي، ص. ۱۲.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ ادارة الاحصاء المركزی. (2012). SIF-3 گزارش‌های اداره مرکزی آمار لبنان.
  5. وزارة التربية والتعليم العالي. (2007). الاستراتيجية الوطنية للتربية والتعليم في لبنان، مشروع الانماء التربوي، ص. ۱۲.
  6. وزارة التربية والتعليم العالي. (2007). الاستراتيجية الوطنية للتربية والتعليم في لبنان، مشروع الانماء التربوي، ص. ۱۹.
  7. وزارة التربية والتعليم العالي. (2007). الاستراتيجية الوطنية للتربية والتعليم في لبنان، مشروع الانماء التربوي، ص. ۳۶.
  8. ادارة الاحصاء المركزی. (2012). SIF-3 گزارش‌های اداره مرکزی آمار لبنان.
  9. ۹٫۰ ۹٫۱ وزارة التربية والتعليم العالي. (2007). الاستراتيجية الوطنية للتربية والتعليم في لبنان، مشروع الانماء التربوي، ص. ۱۶.
  10. الجمعية المركز الإسلامي للتوجيه و التعليم العالي. (2012). الجامعات في لبنان، الجزء الأول. ص. ۱۰۵-۱۵۲.
  11. الجمعية المركز الإسلامي للتوجيه و التعليم العالي. (2012). الجامعات في لبنان، الجزء الأول. ص. ۳-۲۳.
  12. الجمعية المركز الإسلامي للتوجيه و التعليم العالي. (2012). الجامعات في لبنان، الجزء الأول. ص. ۲۴-۶۴.
  13. الجمعية المركز الإسلامي للتوجيه و التعليم العالي. (2012). الجامعات في لبنان، الجزء الأول. ص. ۵۱-۶۱.
  14. الجمعية المركز الإسلامي للتوجيه و التعليم العالي. (2012). الجامعات في لبنان، الجزء الأول. ص. ۱۷۸-۱۹۴.
  15. الجمعية المركز الإسلامي للتوجيه والتعليم العالي. (2012). الجامعات في لبنان، الجزء الثاني. ص. ۴-۲۰.
  16. الجمعية المركز الإسلامي للتوجيه والتعليم العالي. (2012). الجامعات في لبنان، الجزء الثاني. ص. ۶۲-۶۸.