روابط سیاسی و اقتصادی کوبا و ج.ا.ایران

کوبا یکی از کشورهای منطقه آمریکای لاتین می‌باشد که روابط خود را قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و از سال ۱۳۵۴ آغاز کرده است.کوبا عضو جنبش غیرمتعهدها بود که در سال ۱۹۶۱ و در دوران جنگ سرد راه‌اندازی شده بود، غیرمتعهدها تاکید بر حفظ صلح و امنیت جهانی داشتند و متشکل از کشورهای تازه استقلال یافته بود که از استعمار غرب خاطره خوشی نداشتند و به غرب خوش بین نبودند، از همین رو، به سوی شرق رو نهادند. در این راستا، کوبا که عضو جنبش غیرمتعهدها بود و در بلوک شرق جای داشت و ایران که تابع ایالات‌متحده بود؛ پس از گذشت مدتی، بنا به‌دلایل سیاسی و با توجه ایدئولوژی متضاد با ایران، روابط

۳۸۹

۳۹۰

بین ایران و کوبا برای مدتی قطع شد، اما دو ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، جنبش غیرمتعهدها ایران را به عضویت خود می‌پذیرد و از طرف دیگر، روابط میان کشورمان با جمهوری کوبا مجددا برقرار می‌شود و پس از پایان جنگ تحمیلی نیز گسترش بیشتری می‌یابد، به‌طوری که اکنون روابط دوجانبه در زمینه‌های مختلف در سطح قابل توجهی همچنان برقرار است.

لازم به ذکر است که با توجه به مواضع مشترک میان دو کشور در جنبش غیرمتعهدها، تبادل هیات‌های سیاسی در سطح بالایی صورت می‌گیرد. و از طرف دیگر، با توجه به سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر و توجه به حضور در منطقه آمریکای لاتین، این روابط رشد قابل توجهی یافت. با نگاهی بر تاریخچه روابط سیاسی ایران و کوبا، می‌توان اذعان نمود که در سال‌های اخیر شاهد روابط و مناسبات بالایی میان دو کشور می‌باشیم، به‌طوری که بین سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۷، و با شروع به کار دولت نهم، تبادل ۱۲۰ هیات عالی‌رتبه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میان دو کشور صورت گرفته است.

در سال ۱۳۷۹ رئیس‌جمهور وقت ایران به هاوانا سفر می‌کند و فیدل کاسترو نیز در سال ۱۳۸۰ از تهران دیدار می‌نماید. در این سفر فیدل کاسترو، در دانشگاه تهران سخنرانی می‌نماید که با شرکت فعالانه بسیاری از دانشجویان و دانشگاهیان برگزار می‌شود و بازتابی برجسته برجای می‌گذارد. در سال ۱۳۸۵، آقای احمدی‌نژاد نیز در چهاردهمین اجلاس سران کشورهای جنبش عدم تعهد در هاوانا شرکت کرده و از این کشور دیدن می‌نماید.

در سال ۱۳۹۰ نیز، رئیس‌جمهور ایران به کوبا و همین‌طور سه کشور دیگر آمریکای لاتین از جمله ونزوئلا، نیکاراگوئه و اکوادور سفر می‌کند. آقای احمدی‌نژاد در سفر به کوبا، در دانشگاه هاوانا سخنرانی کرده و دکترای افتخاری اخذ نمود. وی همچنین با فیدل کاسترو، رهبر کوبا و رائول کاسترو رئیس‌جمهور وقت کوبا دیدار و گفت‌وگو کرد، در این سفر، هیأت عالی‌رتبه سیاسی و اقتصادی متشکل از تعدادی از وزرای اقتصادی و معاونان رئیس‌جمهور، وی را همراهی می‌کردند که از جمله آنان می‌توان به وزیر امور خارجه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور، معاون بین‌المللی رئیس‌جمهور، وزرای اقتصاد، صنعت، معدن، تجارت و نیرو اشاره نمود.

علاوه بر دیدارهای سیاسی نامبرده، می‌توان از سفر آقای حداد عادل، رئیس مجلس شورای اسلامی در بهمن ماه ۱۳۸۴ به همراه هیأتی به هاوانا و دیدار رئیس مجلس کوبا در سال ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ از تهران را نام برد، از طرف دیگر هیأت دوستی پارلمانی مجلس شورای اسلامی در اردیبهشت ماه ۱۳۸۶ از کوبا بازدیدی به‌عمل آورد و ارتباطات میان گروه‌های دوستی پارلمانی ایران و کوبا همچنان فعال است.

روابط اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران و کوبا نیز همانند روابط سیاسی و دیپلماتیک میان دو کشور از رشد فزاینده‌ای برخوردار می‌باشد. تاکنون زمینه‌های خوبی برای همکاری بین دو کشور در بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله تبادل هیأت‌های مختلف اقتصادی به منظور همکاری در زمینه بیوتکنولوژی، تبادل تجربیات و همکاری در زمینه اصلاح نژاد، تولید و گسترش کشت

۳۹۱

۳۹۲

نیشکر در ایران، شیلات و آبزیان، صنعت (صنایع زیربنایی مانند آب و برق، حمل و نقل، انرژی، وسایل خانگی، احداث کارخانه سیمان) و هم‌چنین برقراری همکاری‌ها و ارتباط بانکی و مشارکت در نمایشگاه‌های بازرگانی بین دو کشور به‌وجود آمده و موافقت‌نامه‌ها و تفاهم‌نامه متعددی در زمینه‌های مختلف به امضا رسیده است که بخشی از همکاری‌های فوق به اجرا درآمده و امید می‌رود با تلاش و همکاری طرفین بتوان در جهت تحقق کلیه موارد توافق شده میان دو کشور در زمینه‌های اقتصادی و تجاری گام برداشت.»

از جمله مهم‌ترین ارگان‌های اقتصادی فعال در همکاری‌های فی‌مابین در زمینه اقتصادی، کمیسیون اقتصادی می‌باشد که جلسات مشترکی میان هر دو قطب برگزار کرده است که اولین کمیسیون مشترک در سال ۱۳۶۸ برگزار شد، این اجلاس مشترک سالانه در تهران و هاوانا برگزار می‌شود که در پی آن تفاهم‌نامه‌های اقتصادی بسیاری میان هر دو کشور به امضا رسیده است.

مهم‌ترین تحول در روابط اقتصادی دو کشور اعطای خط اعتباری خرید کالا از سوی جمهوری اسلامی ایران به طرف کوبایی به مبلغ ۲۰۰ میلیون یورو در سال ۲۰۰۶ می‌باشد. این اعتبار اعطایی که در سال ۸۲ در ابتدا به مبلغ ۲۰ میلیون یورو مورد موافقت قرار گرفته بود با توجه به افزایش خریدها و انجام برخی پروژه‌های صنعتی از سوی شرکت‌های ایرانی در کوبا در سال ۸۳ به ۴۰ و در سال ۸۴ به ۹۰ و در نهایت سال ۸۵ به ۲۰۰ میلیون یورو افزایش یافت. اعتبار اعطایی ۲۰ میلیون یورویی بانک توسعه صادرات جمهوری اسلامی

۱، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی کوبا، پاییز ۱۳۸۸، تهران، ص ۱۳۱.

ایران به طرف کوبایی در سال ۱۳۸۲ برای نخستین بار سبب جهش قابل توجهی در روابط بازرگانی دو کشور شد، با توجه به افزایش روابط بازرگانی میان دو کشور میزان اعتبار اعطایی به طرف کوبایی در جریان سفر وزیر دولت کوبا به تهران جهت برگزاری سیزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی در قالب قرار داد اعتبار خریدار تا سقف ۵۰۰ میلیون دلار افزایش یافت که البته به دلیل وقوع توفان‌های سهمگین در سال ۲۰۰۸ و تأخیر در بازپرداخت اقساط این اعتبارات از سوی بانک‌های کوبایی فعلا به حالت تعلیق در آمده است، امروزه در نتیجه تلاش‌های به عمل آمده موازنه تجاری به نفع ایران است و از سال ۱۳۸۲ تاکنون بیش از ۲۰۰ میلیون دلار قرار صادرات خدمات فنی و مهندسی بین شرکت‌های ایرانی با طرف‌های کوبایی به امضا رسیده و حتی بیش از اعتبار اعطایی مصرف شده است، طی سال‌های اخیر علاوه بر مبادله هیأت‌های مختلف اقتصادی و تجاری میان دو کشور موافقت‌نامه‌های مختلفی در زمینه همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی به امضا رسیده و یا در دست بررسی و امضا هستند با مبادله هیأت‌های متعدد و تأکید مسئولین دو کشور زمینه برای گسترش همکاری‌های اقتصادی، تجاری و فرهنگی و استفاده از ظرفیت بالای روابط بیش از پیش فراهم شده است و دو طرف بر آن هستند که از این بستر آماده، جهت تقویت همه جانبه روابط استفاده نمایند.»