|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| [[تونس]] در دوران حکومت تشریفاتی آخرین پادشاه سلسله حسینیون و تحت حمایت فرانسه وارد تاریخ معاصر شد. اشغال تونس به دست ارتش آلمان در جریان جنگ جهانی دوم (۱۹۴۲ م)، برگزاری تظاهرات گسترده مردمی در تونس (۱۹۳۸م)، پذیرش استقلال داخلی تونس توسط فرانسه (۱۹۵۴م)، اعلام استقلال تونس از فرانسه (سه‌شنبه ۷ شعبان ۱۳۷۵ ق مطابق با۲۰ مارس ۱۹۵۶م)، الغای نظام پادشاهی و استقرار نظام جمهوری (جمعه ۲۸ ذی‌الحجه ۱۳۷۶ ق برابر با ۲۶ ژوئیه ۱۹۵۷م) از مهم‌ترین تحولات سیاسی معاصر تونس است.
| | تونس در دوران حکومت تشــریفاتی آخرین پادشاه سلسلە حسینیون و تحت حمایت فرانســه وارد تاریخ معاصر شــد. اشــغال تونس به دست ارتش آلمان در جریان جنگ جهانی دوم (1942م)، برگزاری تظا[[هرات]] گســتردە مردمــی در تونس (1938م)، پذیرش اســتقلال داخلی تونس توســط فرانســه (1954م)، اعلام اســتقلال تونس از فرانســه (سه‌شنبه 7 شــعبان 1375ق مطابق با 20مارس 1956م)، الغای نظام پادشاهی و استقرار نظام جمهوری (جمعه 28 ذی‌الحجه 1376ق برابــر با 26ژوئیه 1957م) از مهم‌ترین تحولات سیاســی معاصر تونس است. اســتقلال تونــس بــا اســتقبال بســیاری از کشــورهای جهــان روبــه‌رو شــد و حبیب بورقیبــه (د2000م) که از فعالان سیاســی و استقلال‌طلبان تونس بود از سوی مجلس مؤسسان به سمت نخستین رئیس‌جمهور این کشــور انتخاب شــد. خروج کامل ارتش فرانسه از تونس، عضویت در ســازمان ملل متحد و برقراری روابط سیاسی با شــماری از کشــورهای غربی و عربی در اولین سال استقلال اتفاق افتاد. اســتقلال تونس در مقایســه با استقلال الجزایر، تعداد تلفات انســانی بســیار کمتری داشــت. بورقیبه که تربیتی فرانســوی داشت و اندیشــه‌ای مخلــوط از افکار اســلامی، لائیک و سوسیالیســت با پایبندی به ایدئولوژی مدرنیسم داشت،<ref>ذوادی، محمود (۲۰۰۶م). الوجه الاخر للمجتمع التونسی. تونس: تبرالزمان.</ref> کوشید تــا اصلاحاتی همچون آتاتــورک در ترکیه و رضاخان در ایران انجام دهــد. تأکیــد بر ملی‌گرایــی به‌جای امت اســلامی، جدایــی دین از سیاست، الگوقراردادن اروپا، تضعیف نهادهای تاریخی دینی، مانند جامــع زیتونــه و مقام افتا و تقلیــل آن به نهــادی دولتی، مخالفت با احکام صریح شــرعی مانند دســتور به روزه‌خــواری در ماه مبارک رمضان در سال 1960 میلادی به بهانە پایین‌آمدن سطح تولید ملی و ضرورت فعالیت بیشــتر، کشف حجاب از زنان،[x] رواج زبان فرانسه در میــان جوانان، ســاماندهی به نظــام اداری، ممنوع‌کردن فعالیت احزاب سیاسی، اعلام ریاســت جمهوری مادام‌العمر بورقیبه توسط خودش (1974م) و وقوع شورش همگانی موسوم به انتفاضه الخبز (انقلاب نان) در ســال 1983 میلادی به دلیل افزایش قیمت نان از مهم‌ترین حوادث دوران زمامداری بورقیبه بود. سرانجام در7 نوامبر 1987 میلادی برابر با آبان 1366شمسی، ژنــرال زین‌العابدین بن علی که نخســت‌وزیر و فرمانــده ارتش بود،توانســت با اســتناد به گواهی پزشکی و اعلام اختلال روانی، بورقیبه را فاقــد توانایــی لازم بــرای اداره دولت معرفی کنــد و با انجام یک کودتای ســفید و آرام، قدرت سیاســی کشــور را به دســت گیرد. بن علی در نخســتین نطــق رادیویی خود موضوعاتــی، مانند حق مردم به مشــارکت در امور سیاســی و اقتصادی، لزوم تجدیدنظر در قانون اساسی، برگزاری انتخابات آزاد با شرکت تمامی احزاب و گروه‌های سیاســی و اعلام عفو عمومی را اعلام و عهدنامه موسوم به وحدت ملی را صادر کرد. او در بیانیه معروف به هفت نوامبر اظهار داشــت که نخســتین اقدام او در حکومت جدید، اعتباربخشــی به دین مبین اســلام اســت و ایمان دارد که این دین حنیف مایه استواری تمدن و جامعه تونس است. شعارگرایی در دوران بن علی بسیار رونق داشت و وجود نهادها و مراکزی، مانند شورای ملی برای آزادی، کمیسیون پشــتیبانی و حمایت از مقاومت مدنی و سیاسی و کمیسیون حمایت از آزادی و حقوق بشــر بیشتر تشریفاتی بود. احیای بخشی از جامع زیتونه،[xi] پخش اذان از مســاجد و رادیو و تلویزیون، گنجاندن تقویم هجری در تقویم رســمی، تشکیل حلقه‌های شبانه‌روزی قرائت قرآن در مســاجد قیــروان و زیتونه، حمایت از برگزاری مســابقات ملی و بین‌المللــی قــرآن، تعییــن جایــزه بین‌المللی پژوهش‌های اســلامی، راه‌انــدازی رادیو قرآن، تأســیس بانک اســلامی زیتونه و کاســتن از حجاب‌ستیزی، به‌ویژه پس از سال 2007میلادی، از جمله اقدامات بنعلی در دوران حکومتش بود. از ســوی دیگــر، بســیاری از بخش‌هــای اقتصــادی تونــس در حوزه‌های بانکــی، مخابراتی، واردات و صــادرات، به‌ویژه واردات خــودرو، در اختیــار خانــواده بن علی بــا محوریت همســرش لیلی طرابلســی و بــرادران او بــود. این نمایی کلــی از دوران حکومت بن علی بود؛ حکومتی که با دیکتاتوری و خفقان همراه بود و هر صدای مخالفــی را در نطفــه خفه میکرد و بــه خود اجازه مــی‌داد تا عمق فکــر و زندگی خصوصی مــردم نیز دخالت کند.[xii] ســرانجام، اراده و مشیت خداوند متعال بر این قرار گرفت تا سنت الهی حتمیت زوال ســتمگران با خودسوزی دست‌فروشی تونسی به نام محمد بوعزیزی (شــهادت 4 ژانویــه 2011م) تحقق یابد و ســرنگونی حکومت بن علی را رقم زند.<ref>عصمتی‌بایگی، سیدحسن (1395). جامعه و فرهنگ تونس. تهران: موسسه فرهنگی, هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی, ص 46.</ref> |
|
| |
|
| استقلال تونس با استقبال بسیاری از کشورهای جهان روبه‌رو شد و حبیب بورقیبه (د ۲۰۰۰م) که از فعالان سیاسی و استقلال‌طلبان تونس بود از سوی مجلس مؤسسان به سمت نخستین رئیس‌جمهور این کشور انتخاب شد. خروج کامل ارتش فرانسه از تونس، عضویت در سازمان ملل متحد و برقراری روابط سیاسی با شماری از کشورهای غربی و عربی در اولین سال استقلال اتفاق افتاد. استقلال تونس در مقایسه با استقلال الجزایر، تعداد تلفات انسانی بسیار کمتری داشت. بورقیبه که تربیتی فرانسوی داشت و اندیشه‌ای مخلوط از افکار اسلامی، لائیک و سوسیالیست با پایبندی به ایدئولوژی مدرنیسم داشت (ذوادی، ۲۰۰۶: ۵)، کوشید
| | == پاورقی == |
| | [x] جالب است که بورقیبه می‌گوید در سال 1928میلادی جمعیت ادبی لیسور در تونس نشستی با عنوان «حجاب» برگزار کرد و من در سخنرانی خود گفتم: حجاب جزئی از شخصیت تونسی است و فرانسه می‌خواهد آن را از بین |
|
| |
|
| | ببرد و ما آن را که نماد شخصیت ماست، ترک نخواهیم کرد!<ref>بورقیبه، حبیب (۱۹۷۸ م). حیاتی ارائی جهادی. تونس: نشریات کتابه الدوله للاعلام.</ref> |
|
| |
|
| تا اصلاحاتی همچون آتاتورک در ترکیه و رضاخان در ایران انجام دهد. تأکید بر ملی‌گرایی به‌جای امت اسلامی، جدایی دین از سیاست، الگوقراردادن اروپا، تضعیف نهادهای تاریخی دینی، مانند جامع زیتونه و مقام افتاء و تقلیل آن به نهادی دولتی، مخالفت با احکام صریح شرعی مانند دستور به روزه‌خواری در ماه مبارک رمضان در سال ۱۹۶۰ میلادی به بهانه پایین‌آمدن سطح تولید ملی و ضرورت فعالیت بیشتر، کشف حجاب از زنان، رواج زبان فرانسه در میان جوانان، سامان‌دهی به نظام اداری، ممنوع‌کردن فعالیت احزاب سیاسی، اعلام ریاست جمهوری مادام‌العمر بورقیبه توسط خودش (۱۹۷۴م) و وقوع شورش همگانی موسوم به انتفاضه الخبز (انقلاب نان) در سال ۱۹۸۳ میلادی به دلیل افزایش قیمت نان از مهم‌ترین حوادث دوران زمامداری بورقیبه بود.
| | [xi] بورقیبه مؤسسه الجامع‌الأعظم در تونس را که از قدیمی‌ترین مراکز آموزش علوم اسلامی در غرب جهان اسلام بود، به رتبه دانشگاه زیتونه و مدتی بعد به درجه دانشکدهای از دانشکده‌های دانشگاه تونس فروکاست؛ بن علی در دوران حکومتش دانشگاه زیتونه را احیا کرد. |
|
| |
|
| سرانجام در ۷ نوامبر ۱۹۸۷ میلادی برابر با آبان ۱۳۶۶ شمسی، ژنرال زین‌العابدین بن علی که نخست‌وزیر و فرمانده ارتش بود، توانست با استناد به گواهی پزشکی و اعلام اختلال روانی، بورقیبه را فاقد توانایی لازم برای اداره دولت معرفی‌کند و با انجام یک کودتای سفید و آرام، قدرت سیاسی کشور را به دست گیرد. بن علی در نخستین نطق رادیویی خود موضوعاتی، مانند حق مردم به مشارکت در امور سیاسی و اقتصادی، لزوم تجدیدنظر در قانون اساسی، برگزاری انتخابات آزاد با شرکت تمامی احزاب و گروه‌های سیاسی و اعلام عفو عمومی را اعلام و عهدنامه موسوم به وحدت ملی را صادرکرد. او در بیانیه معروف به هفت نوامبر اظهار داشت ۱، جالب است که بورقیبه می‌گوید در سال ۱۹۲۸ میلادی جمعیت ادبی لیسور در تونس نشستی با عنوان «حجاب» برگزارکرد و من در سخنرانی خود گفتم: حجاب جزئی از شخصیت تونسی است و فرانسه می‌خواهد آن را از بین ببرد و ما آن را که نماد شخصیت ماست، ترک نخواهیم کرد! (بورقیبه، ۱۹۷۸: ۶۶).
| | [xii] نگارنــده خــود شــاهد حساســیت نیروهــای امنیتــی بــه حجــاب زنــان و محاســن مــردان و برخــورد فیزیکــی بــا آن بــوده اســت. |
|
| |
|
| | == نیز نگاه کنید به == |
| | *[[روسیه معاصر]] |
| | *[[چین معاصر و چالش های فرهنگی و اجتماعی پیش رو|چین معاصر]] |
| | *[[کانادا معاصر]] |
| | *[[مصر معاصر]] |
| | *[[لبنان معاصر]] |
| | *[[کوبا معاصر]] |
|
| |
|
| که نخستین اقدام او در حکومت جدید، اعتباربخشی به دین مبین اسلام است و ایمان داردکه این دین حنیف مایه استواری تمدن و جامعه تونس است. شعارگرایی در دوران بن علی بسیار رونق داشت و وجود نهادها و مراکزی، مانند شورای ملی برای آزادی، کمیسیون پشتیبانی و حمایت از مقاومت مدنی و سیاسی و کمیسیون حمایت از آزادی و حقوق بشر بیشتر تشریفاتی بود. احیای بخشی از جامع زیتونها، پخش اذان از مساجد و رادیو و تلویزیون، گنجاندن تقویم هجری در تقویم رسمی، تشکیل حلقه‌های شبانه‌روزی قرائت قرآن در مساجد قیروان و زیتونه، حمایت از برگزاری مسابقات ملی و بین‌المللی قرآن، تعیین جایزه بین‌المللی پژوهش‌های اسلامی، راه‌اندازی رادیو قرآن، تأسیس بانک اسلامی زیتونه و کاستن از حجاب‌ستیزی، به‌ویژه پس از سال ۲۰۰۷ میلادی، از جمله اقدامات بنعلی در دوران حکومتش بود.
| | == کتابشناسی == |
| | |
| از سوی دیگر، بسیاری از بخش‌های اقتصادی تونس در حوزه‌های بانکی، مخابراتی، واردات و صادرات، به‌ویژه واردات خودرو، در اختیار خانواده بن علی با محوریت همسرش لیلی طرابلسی و برادران او بود. این نمایی کلی از دوران حکومت بن علی بود؛ حکومتی که با دیکتاتوری و خفقان همراه بود و هر صدای مخالفی را در نطفه خفه میکرد و به خود اجازه می‌داد تا عمق فکر و زندگی خصوصی مردم نیز دخالت کند.۲ سرانجام، اراده و مشیت خداوند متعال بر این قرار گرفت تا سنت الهی حتمیت زوال ۱. بورقیبه مؤسسة الجامع‌الأعظم در تونس را که از قدیمی‌ترین مراکز آموزش علوم اسلامی در غرب جهان اسلام بود، به رتبه دانشگاه زیتونه و مدتی بعد به درجه دانشکدهای از دانشکده‌های دانشگاه تونس فروکاست؛ بن علی در دوران حکومتش دانشگاه زیتونه را احیا کرد.
| |
| | |
| ۲. نگارنده خود شاهد حساسیت نیروهای امنیتی به حجاب زنان و محاسن مردان و برخورد فیزیکی با آن بوده است.
| |
| | |
| | |
| ستمگران با خودسوزی دست‌فروشی تونسی به نام محمد بوعزیزی (شهادت ۴ ژانویه ۲۰۱۱م) تحقق یابد و سرنگونی حکومت بن علی را رقم زند.
| |
| | |
| تونسی‌ها انقلاب خویش را نخستین انقلاب عربی در قرن بیست‌ویک می‌دانند و نام آن را انقلاب کرامت و آزادی (ثورة الکرامة و الحریة) گذاشتند. فرانسوی‌ها این قیام مردمی را انقلاب یاسمین (ثورة یاسمین)، عرب‌ها اسم آن را بهار عربی (الربیع العربی) و جمهوری اسلامی ایران نیز این حرکت را با نگاه به عمق آن بیداری اسلامی (الصحوة الاسلامیة) نام‌گذاری کردند. نتیجه این قیام مردمی‌که به‌گفته نخبگان تونسی نفسی تمدنی (تنفس حضاری) و از عمق جان مردم تونس بود، با تقدیم ۲۴۸ شهید و ۲۰۷۸ مجروح همراه بود. زین‌العابدین بن علی در تاریخ جمعه ۱۴ ژانویه ۲۰۱۱ میلادی مطابق با ۲۴ دی ۱۳۸۹ شمسی به عربستان فرار کرد و ملت تونس توانست اراده خود را بر نظام حاکم که شعارش التغییر (CHANGE) بود، حاکم کند.
| |
| | |
| از مهم‌ترین دلایل قیام مردم تونس می‌توان به عوامل اقتصادی اجتماعی فرهنگی، مانند بیکاری، خفقان، سرکوب هویت عربی اسلامی، تحقیر کرامت انسانی، هیمنه نگاه امنیتی، بی‌عدالتی اقتصادی و اجتماعی وافزایش فاصله طبقاتی اشاره‌کرد.مشیت‌الهی۳،
| |
| | |
| a
| |
| | |
| '''اراده مردم، نیت صادقانه بوعزیزی، ترسوبودن بن علی، نافرمانی'''
| |
| | |
| ارتش از سرکوب مردم، حمایت اتحادیه کارگری از انقلاب، ۱. گل یاسمین در تونس فراوان و نمادی از گردشگری این کشور است، این گل از منظر تاریخی و مانند دیگر گل‌هایی، چون مشک و نرگس و گل بهار و سوسن و زنبق از جلولا در نزدیکی قیروان و گل‌های جلولا از اصفهان وارد تونس شده است.
| |
| | |
| ۲، محمدرضا پهلوی، شاه مخلوع ایران، نیز در ۲۶ دی ۱۳۵۷ شمسی از ایران فرار کرد.
| |
| | |
| ۳، فلما نسوا ما ذکروا به فتحنا علیهم أبواب کل شی حتی إذا فرحوا بما أتوا أخذناهم بغته فإذا هم مبلسون (المائده: ۴۴).
| |
| | |
| | |
| دسترسی جوانان به فیس‌بوک، ردوبدل رویدادهای انقلاب و پوشش خبری کامل حوادث انقلاب از سوی شبکه‌هایی مانند الجزیره نیز از مهم‌ترین دلایل پیروزی انقلاب تونسی بود.
| |
| | |
| با فرار بن علی ریاست موقت دولت بر عهده محمد غنوشی نخست‌وزیر وقت قرار گرفت و فؤاد مبزغ نیز در سمت رئیس‌جمهور موقت تا برگزاری انتخابات مجلس مؤسسان انتخاب شد. انتخابات مجلس مؤسسان در ۲۳ اکتبر ۲۰۱۱ میلادی، با وجود ۱۵۰۰ فهرست و ۱۰۵۰۰ کاندیدا از ۱۰۰ حزب سیاسی و با هدف تصاحب ۲۱۷ صندلی برگزار شد. حزب اسلام‌گرای النهضه به ریاست راشد غنوشی به همراه دو حزب لیبرال و چپ‌گرای المؤتمر و التکتل بیشترین آرای صندوق‌ها را به خود اختصاص دادند و حکومت موقت تونس به ریاست منصف مرزوقی (رئیس حزب المؤتمر) و نخست‌وزیری حمادی جبالی (از رهبران حزب النهضه) تشکیل شد، دولتی که پس از آن به الترویکا (مثلث قدرت) شهرت یافت؛ این‌گونه بود که استقرار دومین جمهوری تونس رقم خورد. تشکیل کمیته عالی حراست از انقلاب، انحلال حزب تجمع دستوری وابسته به نظام سابق، انحلال اداره امنیت سیاسی و صدور عفو عمومی برای مخالفان نظام سابق، اقداماتی بود که حکومت موقت اعلام کرد. ترور شکری بلعید، از رهبران چپ‌گرا و مخالف حزب النهضه، در ۶ فوریه ۲۰۱۳ میلادی، نخستین ترور سیاسی تونس پس از انقلاب بود و ترورهای دیگری را به دنبال داشت و موجی از ناامنی را در کشور ایجاد کرد.
| |
| | |
| برخی از کشورهای عربی، اروپایی، امریکایی و آسیایی، مانند فرانسه، قطر، عربستان، ترکیه و امریکا کمک‌های مالی خویش را به تونس افزایش دادند. دولت قطر اعلام کرد سیزده میلیارد دینار جهت احداث دهکده توریستی در منطقه توزر سرمایه‌گذاری خواهد کرد. بودجه دولت موقت برای سال ۲۰۱۳ میلادی، مبلغ ۱۲۰۰ میلیون دینار تونسی اعلام شد که یکی از مهم‌ترین محل‌های استحصال آن فروش املاک مصادره‌شده از سردمداران نظام سابق بود.
| |
| | |
| با برگزاری انتخابات مجلس تونس در اکتبر ۲۰۱۴ میلادی برابر با آبان ۱۳۹۳ شمسی، حزب اسلام‌گرای النهضه با کسب ۹۹۲ هزار رأی از رقیب سرسختش حزب نداء تونس که ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار رأی را به دست آورد، عقب ماند. انتخابات تونس در رسانه‌های مصری بازتاب گسترده‌ای داشت؛ لیبرال‌های مصری از پیروزی حزب لیبرال نداء تونس خشنود بوده و از آن به‌منزله «سقوط اخوان تونس» نام بردند. تیتر روزنامه الاخبار چنین بود: «التوانسه اسقطوا الاخوان».
| |
| | |
| در این میان، مقاله فهمی هویدی (از نویسندگان و روزنامه‌نگاران معروف [[مصر]]) در روزنامه الشروق جالب بود؛ او در مقاله خود با عنوان «تونس اذ نغبطها و نحسدها» می‌نویسد: پیروز اصلی انتخابات در تونس دموکراسی بوده است و ما مصری‌ها به مردم تونس پیرامون دو نعمت انقلاب و دموکراسی غبطه می‌خوریم؛ او همچنین در مقاله دیگری با عنوان «خسروا المقاعد و کسبوا الاحترام» به تحلیل شکست اسلام‌گرایان النهضة می‌پردازد و اظهار می‌کند که حرکت النهضه چند کرسی را در انتخابات از دست داد؛ اما اعتبار و احترامی که کسب کرد، ارزش بیشتری داشت (گزارش رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مصر در آبان ۱۳۹۳ ش).
| |
| | |
| '''از مهم‌ترین شخصیت‌های فرهنگی سیاسی مؤثر تونس در دوران معاصر می‌توان به افرادی، مانند عبدالعزیز ثعالبی (د۱۹۴۴م)، طاهر حداد (د۱۹۳۵م)، ابوالقاسم شابی (۱۹۰۹-۱۹۳۴م)"، علی‌دوعاجی (د۱۹۴۹م)، محمود بیرم تونسی (د۱۹۶۱م)، محمود مسعدی (د۲۰۰۵م)۶، حبیب بورقیبه (۱۹۰۳- ۲۰۰۰ م)، فرحات حشاد (شهید به سال ۱۹۵۲م)^،'''
| |
| | |
| ۱. ثعالبی از رهبران اصلاح‌طلب و مؤسس الحزب الحر الدستوری التونسی به سال ۱۹۲۰ میلادی بود، او دو هدف عمده را در سیاست دنبال میکرد؛ یکی مبارزه با استعمار فرانسه و دیگری‌کوبیدن جریان دینی سنت‌گرای تونس؛ ثعالبی انگلستان را نمونه دموکراسی می‌دانست، «تونس الشهیدة» و «روح التحرر فی القرآن» یا «الروح الحرة للقرآن» از تألیفات مهم و اثرگذار اوست. ثعالبی در کتاب تونس الشهیدة خواستار آزادی بیان، آزادی کار و آزادی رسانه شد و در کتاب «روح التحرر فی القرآن» نیز به موضوع دفاع از حقوق زن و کشف حجاب پرداخت. او سفرهای متعددی به شرق داشت و از کسانی بود که به میانجی‌گری و وساطت بین امام یحیی در یمن و ملک عبدالعزیز بن سعود اقدام کرد. حبیب بورقیبه، نخستین رئیس‌جمهور تونس از شاگردان و ارادتمندان ثعالبی بود (خالد، ۲۰۰۶: ۱۳۳).
| |
| | |
| ۲، حداد از اصلاح‌گران و شاگردان شیخ سالم بوحاجب و ثعالبی و مؤلف کتاب اثرگذار و جریان‌ساز «إمرأتنا فی الشریعة و المجتمع» بود.کتاب او که در سال ۱۹۳۰ میلادی منتشر شد، در حقیقت نوعی ساختارشکنی هنجارهای اجتماعی تونس در موضوع زن را به همراه داشت و تغییر نگاه به مقوله زن در اسلام را دنبال میکرد. طاهر حداد در این کتاب به این نکته اشاره کرده است که احوال شخصیه در اسلام، اموری دنیوی، عرضی و تغییرپذیر و تکامل‌پذیر است و به ذات و جوهر دین، مانند توحید و دیگر ارکان اسلام و نیز مکارم اخلاق و عدالت و مساوات بین مردم که تغییرناپذیرند ارتباطی ندارد (خالد، ۲۰۰۶: ۱۳۳). نگارش این کتاب جنجال بسیاری در جامعه تونس به راه انداخت این کتاب یکی از منابع مهم شکل‌گیری مجله «الاحوال الشخصیه» در تونس بود.
| |
| | |
| ۳. شابی شاعر ملی تونس و ملقب به «شاعر الخضراء» است، او که از دانش‌آموختگان زیتونه بود، توانست در سال ۱۹۳۸ میلادی جمعیت ادبی عکاظ را در شهر توزر راه‌اندازی کند. بیت معروف «إذا الشعب یوما أراد الحیاة فلابد أن یستجیب القدر» که در انقلاب کرامت و آزادی تونس و دیگر حرکت‌های مردمی معاصر جهان عرب بسیار استفاده می‌شد، از سروده‌های اوست.
| |
| | |
| ۴. دوعاجی از سردمداران طنز تونس و دارای آثاری مانند «سهرت من اللیالی» و «تحت السور» است. ۵. ادیب تونسی بود که به مصر مهاجرت کرد.کتاب «مذکرات المنفی» از اوست.
| |
| | |
| ۶ نویسنده، ادیب و مؤسس دانشگاه تونس، از او تألیفاتی مانند السد و مولد النسیان به‌جا مانده است.
| |
| | |
| ۷ نخستین رئیس‌جمهور تونس بود که دوران ریاست‌جمهوری‌اش از سال ۱۹۵۷ تا ۱۹۸۷ میلادی طول کشید. بورقیبه را در تونس رهبر، پدر استقلال، قائد اعظم و مجاهد أکبر می‌خوانند، او در محله طرابلسیه واقع در شهر ساحلی المنستیر و در خانواده‌ای فقیر متولد شد. پدرش بازنشسته ارتش بود. او در پنج‌سالگی به شهر تونس رفت و تحصیلات خود را در مدرسه صادقیه و مدرسه کارنو به پایان رساند و در سال ۱۹۲۴ میلادی به فرانسه رفت و در دانشکده حقوق و علوم سیاسی به تحصیلات خود ادامه داد، در سال ۱۹۲۷ میلادی به تونس بازگشت و وارد عالم سیاست شد. بورقیبه در آغاز فعالیت‌های سیاسی با شیخ عبدالعزیز ثعالبی بود، اما پس از مدتی از او جدا شد. مجاهدت، شجاعت و آشنایی بورقیبه با امور حقوقی او را در هدایت حرکت استقلال‌طلبی مردم تونس و سرانجام الغای نظام پادشاهی و اعلام نظام جمهوری در تونس یاری رساند.
| |
| | |
| ۸. فرحات از مؤسسان اتحادیه عمومی کارگران تونس در سال ۱۹۴۵ میلادی بود که نقش برجسته‌ای در بسیاری از تحولات سیاسی معاصر تونس ایفا کرد و در سال ۱۹۵۲ میلادی به دست گروه ترور موسوم به «الید الحمراء»، وابسته به فرانسویان مقیم تونس، ترور شد. بر روی سنگ مزار فرحات حشاد این شعر عربی نوشته شده است: «یا من بدنیاه اشتغل و غره طول الامل؛ و الموت یأتي بغتة و القبر صندوق العمل».
| |
| | |
| | |
| | |
| '''محمد مزالی(۱۹۲۵ -۲۰۱۰ م) ،احمدبن صالح (متولد۱۹۲۶ م)، صالح بن یوسف (۱۹۰۷-۱۹۶۱ م)، هادی نویره (۱۹۱۱-۱۹۹۳ م)، زین العابدین بن علی (متولد ۱۹۳۶ م)، طارق طیب محمد بن بوعزیزی (۱۹۸۴-۲۰۱۱ م)، دکتر منصف مرزوقی (متولد۱۹۴۵م)، راشد الغنوشی،حمادی‌جبالی،مصطفی‌بن‌جعفر وحسین عباسی' اشاره‌کرد.'''
| |
| | |
| ۱. مزالی نخست‌وزیر بورقیبه در سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۶م بود و برخلاف بورقیبه به نظام چندحزبی اعتقاد داشت و از سیاست‌مدارانی بود که توانست با افکار خود، سال‌های ۱۹۸۰ میلادی به بعد را به دهه شورش جامعه مدنی علیه جاه‌طلبی بورقیبه تبدیل کند.
| |
| | |
| ۲، او نخست‌وزیر بورقیبه در دهه شصت بود و به ناسیونالیسم اهمیت بسیاری می‌داد و پایه و اساس آن را وحدت مردمی می‌دانست، از مهم‌ترین دستاوردهای دوران نخست‌وزیری او می‌توان به تشکیل تعاونی‌های مردمی جهت مبارزه با احتکار و ثروت نامشروع اشاره کرد.
| |
| | |
| ۳، از رهبران جنبش ملی تونس و مؤسس جنبش یوسفیه و از مخالفان سرسخت بورقیبه بود و سرانجام در هتل رویال فرانکفورت آلمان به قتل رسید.
| |
| | |
| ۴، رجل سیاسی و نخست‌وزیر بورقیبه در دهه هفتاد و از مدافعان نظریه اقتصاد آزاد بود.
| |
| | |
| ۵. بنعلی دومین رئیس‌جمهور تونس بود که دوران ریاست‌جمهوری‌اش از سال ۱۹۸۷ تا ۲۰۱۱ میلادی ادامه داشت، او در منطقه ساحلی حمام سوسه متولد شد و در دوران دبیرستان به جریان مقاومت ملی در برابر فرانسه پیوست و به همین دلیل از مدرسه اخراج شد؛ اما توانست تحصیلات خود را در فرانسه ادامه دهد. او پس از گرفتن دیپلم و با حمایت ژنرال کافی، پدر همسرش، جهت گذراندن دوره نظامی به آمریکا رفت و در مدرسه عالی نظامی امنیتی بالتیمور و مدرسه توپخانه میدانی تگزاس ادامه تحصیل داد و پس از بازگشت به تونس در سمت رئیس امنیت نظامی تونس مشغول به کار شد. رایزن نظامی تونس در مغرب و اسپانیا، سفیر تونس در ورشو، وزیر کشور (۱۹۸۶م) و نخست‌وزیر بورقیبه در کارنامه سیاسی بن علی وجود دارد. بن علی در ۷ نوامبر ۱۹۸۷ میلادی توانست به بهانه کهولت بورقیبه و ضعف جسمانی وی در اداره کشور با انجام یک کودتای سفید قدرت را تصاحب کند و برای بیست سال حاکم مطلق تونس شود.گرایش به غرب، منع حجاب، ممانعت از فعالیت احزاب سیاسی اسلام‌گرا و دادن آزادی‌های مقطعی به برخی از جریان‌های دینی، مانند تصوف از ویژگی‌های دوره حکومت اوست. ۶ بوعزیزی دست‌فروشی تحصیل‌کرده بود که در شهر سیدی بوزید مخارج زندگی را تأمین میکرد تا این‌که در روز جمعه ۲۶ آذر ۱۳۸۹ شمسی (۱۱ محرم ۱۴۳۲ق/ ۱۷ دسامبر ۲۰۱۰م) در اعتراض به توقیف چرخ‌دستی‌اش از سوی یک مأمور زن شهرداری به‌نام فادیه حمدی (متولد ۱۹۶۵م) سیلی خورده و پس از این که به او گفته می‌شود degage یعنی گمشو، خود را در مقابل ساختمان شهرداری و در اعتراض به اوضاع بد اقتصادی و بیکاری آتش می‌زند، این اقدام به شهادت بوعزیزی منجر شد و خشم مردم را برانگیخت و دامنه اعتراضات مردمی را از شهر سیدی بوزید به دیگر شهرها کشاند و سرانجام موجب فرار بن علی شد. روزنامه‌های تونسی نوشتند که ژنرال بوعزیزی بر ژنرال بن علی پیروز شد. پس از بوعزیزی حداقل پنجاه نفر دیگر با تقلید از وی در کشورهای اسلامی و غیراسلامی با هدف رسیدن به خواسته‌های اجتماعی اقدام به خودسوزی کردند.
| |
| | |
| ۷. مرزوقی اندیشمند، سیاستمدار و حقوق‌دانی است که تحصیلات خود را در مغرب، فرانسه و [[چین]] ادامه داد و سرانجام در رشته پزشکی دکترا گرفت؛ او در سال ۱۹۷۴میلادی به تونس بازگشت و در بخش اعصاب دانشگاه تونس مشغول به کار شد. مرزوقی فعالیت سیاسی را با هدف دفاع از حقوق انسان از سال ۱۹۹۴ میلادی شروع کرد که موجب دستگیری و زندانی‌شدن او شد. او در سال ۲۰۰۱ میلادی به خارج کشور رفت و پس از پیروزی انقلاب به تونس بازگشت. او حزب المؤتمر من أجل الجمهوریه را در سال ۲۰۰۱ میلادی تأسیس کرد و توانست با پیروزی انقلاب و شرکت در انتخابات مجلس مؤسسان، بیشترین رأی را پس از حزب النهضه به دست آورد و به‌عنوان چهارمین رئیس‌جمهور تونس انتخاب شود. ۸. رئیس حزب اسلام‌گرای النهضة.
| |
| | |
| ۹. رئیس مجلس مؤسسان در دوران حکومت انتقالی. ۱۰، رئیس اتحادیه کارگری تونس.
| |
تونس در دوران حکومت تشــریفاتی آخرین پادشاه سلسلە حسینیون و تحت حمایت فرانســه وارد تاریخ معاصر شــد. اشــغال تونس به دست ارتش آلمان در جریان جنگ جهانی دوم (1942م)، برگزاری تظاهرات گســتردە مردمــی در تونس (1938م)، پذیرش اســتقلال داخلی تونس توســط فرانســه (1954م)، اعلام اســتقلال تونس از فرانســه (سه‌شنبه 7 شــعبان 1375ق مطابق با 20مارس 1956م)، الغای نظام پادشاهی و استقرار نظام جمهوری (جمعه 28 ذی‌الحجه 1376ق برابــر با 26ژوئیه 1957م) از مهم‌ترین تحولات سیاســی معاصر تونس است. اســتقلال تونــس بــا اســتقبال بســیاری از کشــورهای جهــان روبــه‌رو شــد و حبیب بورقیبــه (د2000م) که از فعالان سیاســی و استقلال‌طلبان تونس بود از سوی مجلس مؤسسان به سمت نخستین رئیس‌جمهور این کشــور انتخاب شــد. خروج کامل ارتش فرانسه از تونس، عضویت در ســازمان ملل متحد و برقراری روابط سیاسی با شــماری از کشــورهای غربی و عربی در اولین سال استقلال اتفاق افتاد. اســتقلال تونس در مقایســه با استقلال الجزایر، تعداد تلفات انســانی بســیار کمتری داشــت. بورقیبه که تربیتی فرانســوی داشت و اندیشــه‌ای مخلــوط از افکار اســلامی، لائیک و سوسیالیســت با پایبندی به ایدئولوژی مدرنیسم داشت،[۱] کوشید تــا اصلاحاتی همچون آتاتــورک در ترکیه و رضاخان در ایران انجام دهــد. تأکیــد بر ملی‌گرایــی به‌جای امت اســلامی، جدایــی دین از سیاست، الگوقراردادن اروپا، تضعیف نهادهای تاریخی دینی، مانند جامــع زیتونــه و مقام افتا و تقلیــل آن به نهــادی دولتی، مخالفت با احکام صریح شــرعی مانند دســتور به روزه‌خــواری در ماه مبارک رمضان در سال 1960 میلادی به بهانە پایین‌آمدن سطح تولید ملی و ضرورت فعالیت بیشــتر، کشف حجاب از زنان،[x] رواج زبان فرانسه در میــان جوانان، ســاماندهی به نظــام اداری، ممنوع‌کردن فعالیت احزاب سیاسی، اعلام ریاســت جمهوری مادام‌العمر بورقیبه توسط خودش (1974م) و وقوع شورش همگانی موسوم به انتفاضه الخبز (انقلاب نان) در ســال 1983 میلادی به دلیل افزایش قیمت نان از مهم‌ترین حوادث دوران زمامداری بورقیبه بود. سرانجام در7 نوامبر 1987 میلادی برابر با آبان 1366شمسی، ژنــرال زین‌العابدین بن علی که نخســت‌وزیر و فرمانــده ارتش بود،توانســت با اســتناد به گواهی پزشکی و اعلام اختلال روانی، بورقیبه را فاقــد توانایــی لازم بــرای اداره دولت معرفی کنــد و با انجام یک کودتای ســفید و آرام، قدرت سیاســی کشــور را به دســت گیرد. بن علی در نخســتین نطــق رادیویی خود موضوعاتــی، مانند حق مردم به مشــارکت در امور سیاســی و اقتصادی، لزوم تجدیدنظر در قانون اساسی، برگزاری انتخابات آزاد با شرکت تمامی احزاب و گروه‌های سیاســی و اعلام عفو عمومی را اعلام و عهدنامه موسوم به وحدت ملی را صادر کرد. او در بیانیه معروف به هفت نوامبر اظهار داشــت که نخســتین اقدام او در حکومت جدید، اعتباربخشــی به دین مبین اســلام اســت و ایمان دارد که این دین حنیف مایه استواری تمدن و جامعه تونس است. شعارگرایی در دوران بن علی بسیار رونق داشت و وجود نهادها و مراکزی، مانند شورای ملی برای آزادی، کمیسیون پشــتیبانی و حمایت از مقاومت مدنی و سیاسی و کمیسیون حمایت از آزادی و حقوق بشــر بیشتر تشریفاتی بود. احیای بخشی از جامع زیتونه،[xi] پخش اذان از مســاجد و رادیو و تلویزیون، گنجاندن تقویم هجری در تقویم رســمی، تشکیل حلقه‌های شبانه‌روزی قرائت قرآن در مســاجد قیــروان و زیتونه، حمایت از برگزاری مســابقات ملی و بین‌المللــی قــرآن، تعییــن جایــزه بین‌المللی پژوهش‌های اســلامی، راه‌انــدازی رادیو قرآن، تأســیس بانک اســلامی زیتونه و کاســتن از حجاب‌ستیزی، به‌ویژه پس از سال 2007میلادی، از جمله اقدامات بنعلی در دوران حکومتش بود. از ســوی دیگــر، بســیاری از بخش‌هــای اقتصــادی تونــس در حوزه‌های بانکــی، مخابراتی، واردات و صــادرات، به‌ویژه واردات خــودرو، در اختیــار خانــواده بن علی بــا محوریت همســرش لیلی طرابلســی و بــرادران او بــود. این نمایی کلــی از دوران حکومت بن علی بود؛ حکومتی که با دیکتاتوری و خفقان همراه بود و هر صدای مخالفــی را در نطفــه خفه میکرد و بــه خود اجازه مــی‌داد تا عمق فکــر و زندگی خصوصی مــردم نیز دخالت کند.[xii] ســرانجام، اراده و مشیت خداوند متعال بر این قرار گرفت تا سنت الهی حتمیت زوال ســتمگران با خودسوزی دست‌فروشی تونسی به نام محمد بوعزیزی (شــهادت 4 ژانویــه 2011م) تحقق یابد و ســرنگونی حکومت بن علی را رقم زند.[۲]
پاورقی
[x] جالب است که بورقیبه می‌گوید در سال 1928میلادی جمعیت ادبی لیسور در تونس نشستی با عنوان «حجاب» برگزار کرد و من در سخنرانی خود گفتم: حجاب جزئی از شخصیت تونسی است و فرانسه می‌خواهد آن را از بین
ببرد و ما آن را که نماد شخصیت ماست، ترک نخواهیم کرد![۳]
[xi] بورقیبه مؤسسه الجامع‌الأعظم در تونس را که از قدیمی‌ترین مراکز آموزش علوم اسلامی در غرب جهان اسلام بود، به رتبه دانشگاه زیتونه و مدتی بعد به درجه دانشکدهای از دانشکده‌های دانشگاه تونس فروکاست؛ بن علی در دوران حکومتش دانشگاه زیتونه را احیا کرد.
[xii] نگارنــده خــود شــاهد حساســیت نیروهــای امنیتــی بــه حجــاب زنــان و محاســن مــردان و برخــورد فیزیکــی بــا آن بــوده اســت.
نیز نگاه کنید به
کتابشناسی
- ↑ ذوادی، محمود (۲۰۰۶م). الوجه الاخر للمجتمع التونسی. تونس: تبرالزمان.
- ↑ عصمتی‌بایگی، سیدحسن (1395). جامعه و فرهنگ تونس. تهران: موسسه فرهنگی, هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی, ص 46.
- ↑ بورقیبه، حبیب (۱۹۷۸ م). حیاتی ارائی جهادی. تونس: نشریات کتابه الدوله للاعلام.
