کتابخانه های عمومی سنگال

تاریخ کتابخانه ها و آرشیوها در کشور سنگال وابسته به دوران استعمار است. اولین کتابخانه ها در قرن 19 میلادی به منظور نیاز استعمارگران احداث شد. در ابتدا مجموعه ای از کتاب های کوچک بود. اما پس از احداث مدرسه فرانسوی، راه آهن، تلگراف و ادارات نوشتار جای گفتار را گرفت (در قسمت ادبیات سنگال این دو واژه به طور کامل توضیح داده شده است). اولین کتابخانه ها در مناطق ساحلی که مقر استعمار بود شکل گرفت.

کشور سنگال دارای 6 زبان ملی است. این زبان ها به حروف عربی نبودند. تنها کسانی که به زبان عربی آشنایی داشتند مارابوها ( دعا نویسان)بودند. نامه های دیپلماتیک نیز توسط مارابوت ها به زبان عربی نوشته می شد. کاربرد نوشتار به زبان عربی هم تنها به مسائل مذهبی محدود شده بود. علی رغم رابطه ای که بین نوشتار، جادو و مذهب وجود داشت، سهم نوشتار برای انتقال ایده ها، تاریخ و علم تکنولوژی ضعیف بود. تا اینکه کم کم تمدن مبتنی بر نوشتار شکل گرفت. "ام. کویاته" (M. Kouyate) این حقیقت را چنین بیان می کند: "ملت های دیگر از نوشتار برای بیان گذشته استفاده می کردند؛ اما این ابداع حافظه را در نزد آنها از بین برده است؛ آنها دیگر گذشته را حل نمی کنند زیرا نوشتار گرمای صدای انسان را ندارد... چه شناخت بی ارزشی مانند شناختی منجمد در کتاب های گنگ."  .(Niane, 1960:94) اما با این وجود کتاب ها به تدریج جای گفتار را گرفتند.

از نظر "شووریه" (J.Chevrier) "عمل خواندن به خوبی در آفریقا شناخته نشده است و مفهوم توسعه ای که ما  در اروپا درک می کنیم را  ندارد. کتاب در آنجا گران است، کمیاب است و عادات جمع گرایی و موانع روانشناختی آفریقایی ها، خواندن را برای آنها محدود می سازد. بنابراین در نزد آنها عمل خواندن امری شخصی به شمار می آید که گروه آن را نمی پسندد." (Chevrier, 1947: 7) بنابراین اولین مجموعه های کتاب برای برطرف کردن نیازهای شخصی و شغلی استعمار بود و راهی برای باز کردن فرهنگ و تمدن اروپایی برای آفریقایی هایی که در مدارس فرانسوی تحصیل می کردند، بوجود آورد.

-      اولین کتابخانه های عمومی

اولین کتابخانه در شهر "سنت لوئی" (Saint Louis) با 1351 جلد کتاب (Inventaire des papiers du greffe – Bibliotheque, 1803) تأسیس شد. اغلب کتاب های این کتابخانه در سال های اشغال انگلستان (1816- 1809) ناپدید شدند که البته پس از جنگ بازسازی شد.

در سال 1855، به مناسبت احداث مستعمره فرانسه، در جزیره ی "گوره" (Gorée) کتابخانه ای اداری احداث شد.  (Annuaire du sénégal, 1880: 187). مرکز A.O.F  مرکز آفریقای غربی فرانسوی (Afrique Occidentale Française) در داکار شکل گرفت. با ایجاد این مرکز توسعه و سازماندهی کتابخانه ها و آرشیوها بیشتر شد و توسعه و رشد آموزش جهت متمدن سازی و تحقیقات علمی آفریقایی ها شکل گرفت.

کتابخانه ها به سیستم کتابداری مجهز شدند و یک کمیته ی کنترل متشکل از 3 عضو مسئولیت آنها را به عهده گرفت: این سه عضو عبارتند از مشاور عمومی، عضو اتاق تجارت و یک دفتر دار که توسط فرماندارانتخاب می شد.

پس از کتابخانه های اداری، اولین کتابخانه ی عمومی در شهر داکار در سال 1919 برای عموم مردم باز شد که یکی از مسئوولان آن شهردار بود. پس از جنگ جهانی دوم، تعداد کتاب های آن 2000 جلد بود. توسعه سریع شهر داکار و انتقال پایتخت از سنت لوئی به شهر داکار باعث رشد و توسعه ی این کتابخانه شد.

در طول چهار دهه ای که از ایجاد  A.O.Fمی گذشت، توجه به مسائل اداری و اقتصادی کشور سنگال توسط استعمار فرانسه 8 برابر قبل گردید و باعث شد که سیاست جدیدی برای احداث کتابخانه ها به کار رود. استان های جدید، ساختار دولت، بخش کشاورزی، معادن و زمین شناسی جزء قسمت خاصی از کتابخانه ها شد. تحولات سیاسی حاصل از جنگ در توسعه ی آموزش تأثیر گذاشته و باعث احداث دانشگاه داکار و به طور غیرمستقیم ایجاد ساختارهای اسنادی برای تحقیقات علمی شد.

از سال 1940 تا 1970، جمعیت در مدارس ابتدایی از 21000 نفر به 266383 و از سال 1956 تا 1970، جمعیت دانش آموز در دوران متوسطه از 4331 به 48905 رسید. این رشد استثنایی در برنامه های آموزشی و تربیتی تأثیر کرد. بنابراین، برای مدت طولانی، سیاست اسنادی رشد قابل توجهی نسبت به نیازهای جدید نداشته است.  این کشور همچنان در برابر نیازهای جدید تحقیقات علمی و تکنیکی قرار دارد. (Charpy, 1953: 317-322)

در حال حاضر، از بین 22 کتابخانه، 9 کتابخانه در مراکز فرهنگی –  اجتماعی شهر داکار قرار دارند.  نام پنج کتابخانه مهم در شهر داکار عبارتند از:

1-کتابخانه "عثمان سامبن" (1992) (Ousmane Sembène) 2- کتابخانه جوانی" آمیناتا سوفال" (1995) (Aminata Sow FAll) 3- کتابخانه" ایسا سامب واکام" مرکز فرهنگی (Issa Samb de Ouakam)    (1997-2011) 4 - کتابخانه "سِبیکوتان" (1998) (Sebikotane) 5 - کتابخانه "کور ماسار" (1998) (Keur Massar) (Sacré Cour) (2009)  

کتابخانه های استان "کازامانس" (Casamance) : اولین کتابخانه در این شهر در سال 2005 احداث شد. این شهر دارای 20 کتابخانه می باشد. کتابخانه های بخش والو و کیور (Walo et Cayor) : در این دو بخش نیز از  سال 2009 - 2006   کتابخانه بسیار فعال بوده است. کتابخانه "مِخِه" (Mekhé) این بخش در سال 2007 جایزه عالی ترین و در سال 2010 جایزه منظم ترین را از آن خود کرده است.  در این بخش ها 6 کتابخانه وجود دارد. کتابخانه هائی نیز واقع در "سین و سالوم" (Sine et Saloum) می باشد.  (Lire  en Afrique, 2010 : 5)    

کتابخانه آرشیو سنگال طبق حکم شماره ی 959 در اول ژویه 1913 دولت سنگال ساخته شد. کتابخانه ی فعلی محصول الحاق کتابخانه ی دولت AOF و دولت سنگال است.

(La bibliothèque – Archives Nationales du Sénégal,  2011 :8)

نیز نگاه کنید به

• کتابخانه های عمومی ژاپن
• کتابخانه های عمومی کانادا
• کتابخانه های عمومی کوبا
• كتابخانه های عمومی در لبنان
• کتابخانه های عمومی مصر
• کتابخانه های عمومی تونس
• کتابخانه های عمومی در چین