جغرافیای طبیعی آرژانتین

مساحت آرژانتین 2791810 کیلومتر مربّع است که تقریباً یک و نیم برابر مساحت ایران می‌باشد. از نظر وسعت، هشتمین کشور در جهان، دومین کشور در آمریکای جنوبی و چهارمین کشور در نیم‌کره‌ی غربی بعد از ایالات متّحده‌ی آمریکا، کانادا و برزیل است. این کشور از شمال به کشورهای برزیل، پاراگوئه و بولیوی و از مشرق به اقیانوس اطلس و اروگوئه و از مغرب و جنوب غربی به شیلی محدود می‌شود. طولانی‌ترین قسمت خاک آرژانتین حدود 3700 کیلومتر است که از شمالی‌ترین قسمت این کشور که در حقیقت مناطق حارّه‌ای جنوب آمازون می‌باشد، تا جنوبی‌ترین نقطه‌ی آن در نزدیک قطب جنوب امتداد دارد. عریض‌ترین بخش آن نیز حدود 1423 کیلومتر است. (،Leitner , 2000: 13)

آرژانتین از برخی جهات خصوصیات مشابهی با ايالات متحده دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها نابودسازی بومیان و جانشینی مهاجران بعد از کشف قارّه‌ی آمریکا است. از شباهت‌های دیگر می‌توان به نوع تقسیم‌بندی کشور، سیستم حکومت فدرالی و بالأخره رشد سریع شهرنشینی اشاره کرد. در این فصل در دو بخش مختلف به جغرافیای طبیعی و سپس جغرافیای انسانی این کشور اشاره خواهد شد.

2ـ1ـ1 وضعیت جغرافيايي توپوگرافي:

خاک آرژانتین از دو بخش متمایز تشکیل شده است. یکی از آن‌ها نواحی کوهستانی غرب است که قسمتی از دامنه‌ی شرقی رشته‌کوه «آند» را شامل می‌شود و قلل آن پوشیده از برف و بعضی از آن‌ها آتشفشان است. این رشته‌کوه‌ها مرز غربی آرژانتین و شیلی را تشکیل می‌دهند و بلندترین قلّه‌ی آن «آکونکاگوا[1]» است که نزدیک به 7 هزار متر ارتفاع دارد و از مرتفع‌ترین قلل دنیا محسوب می‌شود. دامنه‌های شرقی آند با شیب ملایمی به دشت‌های مرکزی آرژانتین منتهی می‌شود که در آن‌ها ریزش باران بسیار کم است و قسمت عمده‌ی آن به‌ویژه استپ‌های پاتاگونیا[2] پوشیده شده است. (اصغری، 1374: 30)

قسمت دیگر، بخش جلگه‌ای مشرق است که از شمال به جنوب از عرض آن کاسته می‌شود. در شمال و جنوب یعنی در فلات‌های شاگو و پاتاگونیا زمین‌ها کم‌تر حاصل‌خیز و در قسمت مرکزی یعنی پامپاس بسیار حاصل‌خیز می‌باشد.

2ـ1ـ2 مناطق جغرافیایی:

بسیاری از کتب و منابع، سرزمین آرژانتین را از نظر جغرافیایی به چهار منطقه‌ی اصلی تقسیم کرده‌اند. امّا اگر با در نظر گرفتن وضعیت آب و هوایی، تقسیم‌بندی را دقیق‌تر انجام دهیم، این سرزمین را از نقطه‌نظر جغرافیایی می‌توان در 6 بخش مختلف جای داد.

ـ فلات پامپاس[3]:

این منطقه را در گذشته‌های دور دشت علف‌خیز آمریکای جنوبی و در دهه‌های اخیر قلب اقتصادی آرژانتین دانسته‌اند. در ابتدا این دشت‌های وسیع را علف‌های پرپشت پوشانیده بود که محل زندگی بومیان و سرخ‌پوستان اصلی این سرزمین بود و در آن‌ها اسب‌های وحشی و برّه‌ی مرینوس را پرورش می‌دادند امّا پس از شکل‌بندی کشور آرژانتین، بومیان از این منطقه رانده شده و اروپاییان مهاجر در آن‌جا مستقر شدند. این منطقه‌ی وسیع در 250 مایلی بوئنوس‌آیرس قرار دارد.

آب و هوای این دشت مرطوب و معتدل است. هوای این منطقه در زمستان نیز به اندازه‌ای سرد نمی‌شود که مانع چرای گاوها و احشام دیگر شود. به هر صورت در دوره‌ی شهرنشینی اوّلین بخشی که موتور محرّک اقتصادی کشور جدید آرژانتین بود، کشاورزی و دام‌پروری بود و این منطقه هنوز پس از چند صد سال قلب تپنده‌ی کشاورزی آرژانتین است.

در اواخر قرن نوزده میلادی در نتیجه‌ی پیشرفت شبکه‌ی راه‌آهن و وسایل نقلیه‌ی تندرو و امکان منجمد نمودن گوشت و حمل آن با کشتی‌های یخچال‌دار، چهره‌ی این دشت تغییر اساسی پیدا کرد. گوسفندهای پشم‌دار جایگزین برّه‌های مرینوس و گاوهای سخت‌گوشت استخوانی تبدیل به گاوهای پروار گردیدند. نکته‌ی جالب این است که در این منطقه تقریباً هیچ رودخانه‌ی پرآبی وجود ندارد و آب حاصل از باران‌های وسیع به سرعت جذب خاک می‌شود. بدون شک پامپاس یکی از حاصل‌خیزترین نقاط جهان است. منطقه‌ی شرقی این دشت که از نظر آبیاری وضع بهتری دارد، از گذشته‌های دور محل تمرکز افراد و شرکت‌های معظم کشت و صنعت بوده و بیشترین تولید کشاورزی آرژانتین را به خود اختصاص می‌دهد. وسعت این منطقه چیزی حدود یک چهارم کلّ خاک آرژانتین است. (اصغری، 1374: 30)

استان‌های بوئنوس‌آیرس، سانتافه[4]، لاپامپا[5] و بخش جنوب شرقی کوردوبا[6] در این منطقه واقع شده‌اند. یک بخش از پامپاس متوسّط سالیانه بیش از 1000 میلی‌متر باران را ثبت کرده است. مهم‌ترین محصولات کشاورزی پامپاس، گندم، ذرّت و دانه‌های روغنی است. در بخش دیگری از این منطقه‌ی وسیع، مهم‌ترین قطب صنعتی کشور واقع در استان‌های بوئنوس‌آیرس، سانتافه و کوردوبا قرار دارد. پامپاس پرجمعیت‌ترین بخش کشور است که بوئنوس‌آیرس با 12 میلیون نفر را نیز شامل می‌شود. با در نظر گرفتن این‌که آرژانتین مهم‌ترین صادرکننده‌ی ذرت و همچنین روغن‌های خوراکی در جهان است و افزودن این‌که مهم‌ترین منطقه‌ی تولید این محصولات پامپاس است، به ارزش این بخش از کشور بیشتر واقف خواهیم شد. (www.ign.gob.ar)

ـ مزوپوتامیا[7] (بین‌النّهرین):

این منطقه استان‌های میسیونس[8]، کورینتس[9] و انتره ریوس[10] (بین دو رود) را شامل می‌شود. همانند بین‌النّهرین در خاورمیانه، این منطقه نیز بخشی حاصل‌خیز بین دو رودخانه‌ی اروگوئه و پارانا است. علاوه بر جنگل‌ها، دشت‌ها و مزارع، این منطقه بخش مهمی از مناطق حفاظت‌شده‌ی حیات وحش کشور را در خود جای داده است. این منطقه از آرژانتین، علاوه بر کشاورزی و دام‌داری به‌ویژه پرورش گاوهای گوشتی، به صنایع جنگلی و کاغذسازی در جهان شناخته شده است. (www.ign.gob.ar)

ـ چاکو[11]:

از نظر جغرافیایی، قسمت شمالی آرژانتین را در بر می‌گیرد. پستی و بلندی‌های سطح زمین در این منطقه، کشاورزی را در مقایسه با منطقه‌ی پامپاس مشکل‌تر کرده است. وسعت منطقه‌ی چاکو بسیار کم‌تر از پامپاس است امّا به دلیل باران‌های انبوه، کشت برخی محصولات همچون پنبه، مرکّبات، و مته (چای خاص آرژانتینی) را امکان‌پذیر کرده است. این منطقه در جلگه‌ی پارانا و پاراگوئه واقع شده است و شامل استان‌های چاکو، فورموزا[12] و شمال سانتیاگو د استرو[13] است. متوسّط حرارت روزانه‌ی تابستان در این منطقه 23 درجه‌ی سانتیگراد است. پنبه، سبزیجات و پرورش احشام، مهم‌ترین صنایع کشاورزی این بخش از کشور است.

ـ کویو[14]:

کویو منطقه‌ی مرکزی و غربی کشور و استان‌های مندوسا[15]، سان لوییس[16] و سان خوان[17] را در بر می‌گیرد. قلّه‌ی مشهور آکونکاگوا در این استان قرار گرفته است. استان‌های مندوسا و سان خوان مهم‌ترین استان‌های تولید مواد معدنی در کشور است و پوشیده از حوضچه‌ها و چشمه‌های آب گرم است. برخی از منابع گاز کشور، صنایع فلزی و کارخانه‌های مواد غذایی آرژانتین در این بخش از کشور واقع شده‌اند. (www.ffyl.uncu.edu.ar)

ـ منطقه‌ی پاتاگونیا[18]:

به عنوان منطقه‌ی جنوبی رودخانه‌ی کلرادو[19] بیش از 25 درصد از خاک آرژانتین را در بر می‌گیرد. پاتاگونیا که جنوبی‌ترین بخش کشور را در بر می‌گیرد، بسیار سرد است امّا در عین حال از بارش بسیار کمی برخوردار می‌باشد. میانگین بارش این منطقه حدود 250 میلی‌متر در سال است. البتّه این‌جا کم‌تر از 3 درصد از کل جمعیت آرژانتین را در خود جای داده است. کشاورزی بیشتر در بخش‌های آند انجام می‌شود. استحصال گاز، آلومینیوم و ماهی‌گیری عمده‌ی فعالیت‌های اقتصادی این بخش از کشور است. ادامه‌ی رشته‌کوه‌های آند در این بخش کوتاه‌تر از بخش‌های دیگر کشور است. پاتاگونیا شامل استان‌های ریونگرو[20]، نئوکن[21]، چوبوت[22]، سانتاکروز[23]، سرزمین آتش و جزایر اقیانوس اطلس جنوبی است.

مالویناس و جزایر جورجیای جنوبی و ساندویچ جنوبی که ذخایر عظم نفت و گاز این بخش از اقیانوس را در خود جای داده‌اند، هم‌اکنون تحت حاکمیت انگلیس قرار دارد. جزایر مالویناس جزو معدود مناطقی هستند که همچنان در کمیته‌ی استعمارزدایی سازمان ملل مطرح بوده و هر ساله در مورد آن‌ها قطعنامه صادر می‌شود. (اصغری، 1374: 36)

شهر «اوشوایا[24]»، جنوبی‌ترین شهر جهان، در این بخش واقع است. همچنین جزیره‌ی بزرگ «سرزمین آتش»[25] که در قسمت انتهایی جنوب آمریکای جنوبی واقع شده و بین آمریکا و شیلی تقسیم گردیده است. خصیصه‌ی منطقه‌ی پاتاگونیا، دریاچه‌های زیبای یخچالی است که این منطقه را به یکی از قطب‌های گردشگری جهان تبدیل کرده است. (www.ign.gob.ar)

ـ شمال باختری آرژانتین:

در مغرب و شمال باختری دشت‌های سرسبز پامپاس به منطقه‌ای برمی‌خوریم که از درخت‌های کولا و علف‌های نامناسب برای چرای احشام پوشیده شده‌اند. استان‌های واقع در بخش شمال غربی شامل خوخوی[26]، سالتا[27]، توکومان[28]، کاتامارکا[29]و لاریوخا [30] است. این منطقه در واقع مرتفع‌ترین بخش کشور است که قلّه‌های بزرگ کشور در آن واقع است www.ffyl.uncu.edu.ar)). میوه، دانه‌های روغنی، شراب، شکر، مواد معدنی، زیتون و گاز مهم‌ترین محصولات این بخش از کشور است.

در پایان این بخش، ذکر این نکته حائز اهمیت است که آرژانتین بر مساحتی بالغ بر 970 هزار کیلومتر مربّع از قطب جنوب ادّعای حاکمیتی دارد و 4 پایگاه مطالعاتی در قطب جنوب دائر کرده است. البتّه بر اساس معاهده‌ی 1959 میلادی ادّعای حاکمیت نسبت به قطب جنوب به حالت تعلیق درآمده است و از نقطه‌نظر حقوقی، ادّعاهای حاکمیت در جنوبگان منطبق با اصول و موازین حقوق بین‌المللی نبوده و از مشروعیت لازم برخوردار نیست. در ضمن این ادّعا از طرف جامعه‌ی جهانی هم مورد شناسایی قرار نگرفته است. بنابراین به نظر می‌رسد چنین منطقه‌ای در زمره‌ی نواحی «بدون صاحب»[31] قرار نمی‌گیرد که به تبع آن از سوی کشورها قابل تصاحب و تملّک بوده باشد بلکه قطب جنوب به عنوان آخرین اقلیم دست‌نخوره و با توجّه به خصوصیات ویژه و اهمیت زیست‌محیطی، اقلیمی و امکانات بالقوّه‌ی اقتصادی قابلیت آن را دارد که تحت یک رژیم بین‌المللی قرار گیرد. از این رو نفع بشریت در نفی هرگونه ادّعای حاکمیت و بهره‌مندی منصفانه‌ی تمامی دولت‌ها از منابع و منافع حاصل از بهره‌برداری در این منطقه است.

2ـ1ـ3 عوارض طبیعی:

2ـ1ـ3ـ1 رودخانه‌ها:

در شمال شرقی کشور، چند رودخانه‌ی بزرگ وجود دارد. البتّه تعدادی از آن‌ها تنها جریان‌های فصلی هستند که به سمت شرق و اقیانوس اطلس سرازیرند امّا تعداد زیادی نیز به دریاچه‌ها و مرداب‌ها ریخته و یا جذب دشت‌های پامپاس و پاتاگونیا می‌شوند. چهار سیستم رودخانه‌ای اصلی در آرژانتین وجود دارد.  (www.ffyl.uncu.edu.ar)

ـ رودخانه‌هایی که از رودخانه‌ی لاپلاتا[32] منشعب می‌شوند.

ـ رودخانه‌هایی که از جریان آند سرچشمه می‌گیرند.

ـ سیستم رودخانه‌های مرکزی کشور.

ـ رودخانه‌هایی که از سیستم جنوبی به وجود آمده‌اند.

اینک به اختصار به معرّفی رودخانه‌های آرژانتین می‌پردازیم:

الف) پارانا[33]:

پارانا، دومین رودخانه‌ی طولانی پس از آمازون در آمریکای جنوبی است که حدود 4900 کیلومتر طول دارد و بخشی از مرز میان برزیل و پاراگوئه و آرژانتین را شکل می‌دهد. در مسیر بالادست این رودخانه، آبشارهای متعدّد و زیبایی به وجود آمده است. پارانا در شمال آرژانتین به رودخانه‌ی ایگواسو می‌پیوندد. منطقه‌ی ایگواسو به دلیل وجود آبشار عظیم «کاتاراتا ایگواسو»[34] در سرتاسر جهان شناخته شده است. این آبشار یکی از شگفتی‌های بزرگ طبیعی در جهان است که در مرز بین آرژانتین و برزیل قرار دارد. دو سوم آن در خاک آرژانتین واقع شده است. آبشار عظیم ایگواسو متشکّل از 275 آبشار پیوسته است که 80 متر ارتفاع دارند. این خلقت زیبا و خارق‌العاده مرتفع‌تر و گسترده‌تر از آبشار نیاگارا در مرز ایالات متّحده و کانادا است (www.ffyl.uncu.edu.ar). شاخه‌های فرعی دیگری از پارانا که از غرب سرچشمه می‌گیرند؛ عبارتند از: Bermejo،Bermejito، Salado و Carcarañá.

ب) لا پلاتا[35]:

این رودخانه در شمال شرق واقع شده است و گفته می‌شود که وسیع‌ترین رودخانه جهان است. رودخانه‌ی لاپلاتا با مصب وسیع خود خلیج کوچکی را در اقیانوس اطلس تشکیل داده است.

ج) اروگوئه:

رودخانه‌ی اروگوئه با طول بیش از 1600 کیلومتر بخشی از مرزهای بین آرژانتین، برزیل و اروگوئه می‌باشد. (www.ffyl.uncu.edu.ar (

د) پاراگوئه:

پاراگوئه با رودخانه‌ی فرعی‌اش «پیلکو مایو»[36] قسمت دیگری از مرز آرژانتین و پاراگوئه را تشکیل می‌دهد. طول این رودخانه 2550 کیلومتر می‌باشد و به سمت شمال پارانا، کورریتنس[37] و آلتو پارانا (پارانای علیا)[38] در جریان بوده، به رودخانه‌ی لاپلاتا پیوسته و در نهایت به اقیانوس اطلس در شمال آرژانتین می‌ریزد.(همان)

ه) کلرادو:

این رودخانه از کوه‌های آند سرچشمه گرفته و به اقیانوس اطلس می‌ریزد.

و) ریو نگرو (رود سیاه):

این رودخانه نیز به اقیانوس اطلس می‌ریزد.

2ـ1ـ3ـ2 دریاچه‌ها:

دریاچه‌ی لوس‌لاگوس[39] (منطقه‌ی دریاچه‌ها) در مرز شیلی و آرژانتین در ناحیه‌ رشته‌کوه‌های آند واقع شده است و بسیاری از دریاچه‌های یخچالی که از کوه‌ها سرچشمه گرفته و پس از آن با آب باران پر آب شده را شامل می‌شود. مهم‌ترین این دریاچه‌ها، دریاچه‌ی بوئنوس‌آیرس است که در جنوب آرژانتین واقع شده و مشترک با شیلی است. این بزرگ‌ترین دریاچه در کشور و پنجمین دریاچه‌ی بزرگ در تمام آمریکای جنوبی است. مساحت آن ​ 2240 کیلومتر مربّع است. در همین امتداد دریاچه‌های دیگر عبارتند از سان مارتین[40]، دریاچه‌ی ویدما[41] و در نهایت دریاچه‌ی آرژانتین. دریاچه‌ی اخیر دومین دریاچه در این منطقه با وسعت 1466 کیلومتر مربّع است که فاصله‌ی زیادی از دریاچه‌ی بوئنوس‌آیرس ندارد. (اصغری، 1374: 39)

یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های نمک آمریکای جنوبی نیز در آرژانتین واقع شده است. دریاچه‌ی چیکیتا[42] (دریاچه‌ی کوچولو) در مرکز آرژانتین واقع شده و مساحت آن سال به سال و فصل به فصل متفاوت است امّا در پرآب‌ترین دوره، مساحت آن به 5770 کیلومتر مربّع رسیده است.

مخزن ایجاد شده توسّط سدّ «چوکون»[43] که بر روی رودخانه‌ی ریونگرو ایجاد شده است، بزرگ‌ترین دریاچه‌ی مصنوعی آرژانتین را ایجاد کرده است.

2ـ1ـ3ـ3 کوه‌ها:

خاک آرژانتین از این نقطه‌نظر از دو قسمت متمایز تشکیل شده است؛ یکی نواحی کوهستانی مغرب که قسمتی از دامنه‌های شرقی سلسله‌جبال آند می‌باشد و قلل آن پوشیده از برف و بعضی از آن‌ها آتشفشانی است. کوه‌های آند منطقه‌ی وسیعی از فلات خشک بولیوی در شمال تا سلسله‌جبال پوشیده از برف و یخ در قسمت جنوبی پاتاگونیا کشیده شده است.

آند آرژانتینی شامل برخی از بلندترین رشته‌کوه‌ها در آمریکای جنوبی است که از جمله قلل مرتفع آن می‌توان به «بونه ته»[44] با 6872 متر ارتفاع و یا «اوخوس دل سالادو»[45] با 6893 متر، «مرسه داریو»[46] و بالأخره «قلّه‌ی آکونکاگوا»[47] با6960 متر که بلندترین قلّه در این قارّه و در کل نیم‌کره‌ی غربی است، اشاره نمود. اغلب این قلّه‌ها در جنوب غربی سان خوان در نزدیکی مرز شیلی قرار دارد. www.ffyl.uncu.edu.ar))

در سراسر رشته‌کوه آند که شیلی و آرژانتین را از یکدیگر جدا می‌سازد، بیش از 1800 آتشفشان قرار دارد که 28 آتشفشان آن فعّال می‌باشد. بدین معنی که حدود یک پنجم از آتشفشان‌های فعّال روی زمین در این منطقه واقع شده است.

پاتاگونیا، منطقه‌ی جنوب آرژانتین، ترکیبی از استپ‌ها و مناطق یخ‌بندان است. پارک ملّی گلاسیارس[48] یا پارک ملّی یخچال در نزدیکی مرز شیلی، جزو منطقه‌ی پاتاگونیا محسوب می‌شود که در آن حدود 300 یخچال طبیعی تشکیل‌دهنده‌ی بخشی از کلاهک یخی پاتاگونیا به وسعت (21760 km2) می‌باشد. این کلاهک‌های یخی به سمت اقیانوس آرام حرکت می‌کنند. این کلاهک‌ها از بخش آند بزرگ در نیم‌کره‌ی جنوبی در خارج از قارّه‌ی قطب جنوب جدا شده‌اند. سیزده یخچال طبیعی نیز دریاچه‌های این منطقه را تغذیه می‌کنند. یخچال اوپسالا[49]، با60 کیلومتر طول و 10 کیلومتر عرض بزرگ‌ترین یخچال در آمریکای جنوبی می‌باشد که در «دریاچه‌ی آرژانتین»[50] شناور است و تنها از طریق کشتی قابل دسترسی است. یخچال بزرگ بعدی با 8/4 کیلومتر عرض، یخچال پریتو مورنو[51] نام دارد که حدود 35 کیلومتر در داخل دریاچه‌ی آرژانتین امتداد داشته و به شکل یک سدّ طبیعی در دریاچه است.

رشته‌کوه‌های کوچک‌تری نیز در مرکز آمریکای جنوبی قرار دارند و بخشی از آن نیز از آرژانتین عبور کرده و تقسیم کننده‌ی بین منطقه‌ی پاتاگونیا در جنوب و دشت شمال شرقی کشور است. از غرب به شرق این رشته‌کوه‌ها عبارتند از: Sierra LihuelـCalel، Sierra de la Ventana وSierra del Tandil.

2ـ1ـ3ـ4 فلات‌ها:

فلات سومونکورا[52] از تپّه‌ها و درّه‌های متعدّد پوشیده شده است که در سراسر استان‌های ریو نگرو و چوبوت امتداد دارد. این منطقه تغییرات آب و هوایی شدیدی بین ماه‌های زمستان و تابستان دارد.

فلات کوچک‌تر آتاکاما[53] واقع در شرق رشته‌کوه‌های آند در شمال آرژانتین و به سمت شرق و شهر سان میگل توکومان گسترده شده است.

2ـ1ـ4 آب و هوا:

آرژانتین در منطقه‌ی معتدله قرار گرفته است ولی به واسطه‌ی عرض جغرافیایی مختلف و پستی و بلندی و دوری و نزدیکی به دریا، آب و هوای گوناگونی دارد؛ چنان‌که در ناحیه‌ی چاکو، آب و هوا در زمستان‌ها ملایم و در تابستان‌ها گرم است، در ناحیه‌ی پامپاس آب و هوا معتدل و دارای زمستان‌های نسبتاً سردی است و در پاتاگونیا آب و هوا بیابانی و متغیّر است. ناحیه‌ی چاکو بالاترین درجه‌ی حرارت را در آمریکای جنوبی داراست. (دفتر مطالعات سیاسی بین‌المللی وزارت امور خارجه، 1389)

ریزش باران در مناطق مختلف کشور متفاوت است و از منطقه‌ی پامپاس با بیش از یک هزار میلی‌متر باران سالیانه تا برخی مناطق با حدود 250 میلی‌متر متغیّر است. در نواحی خشک کشاورزی فقط با آبیاری امکان‌پذیر است. به صورت کلّی، ژانویه گرم‌ترین فصل سال و ماه‌های ژوئن و جولای سردترین ماه‌های سال در این کشور می‌باشند.

2ـ1ـ5 دعاوی مرزی و جغرافیایی آرژانتین:

کشف میلیاردها بشکه نفت در فلات قارّه‌ی اطلس جنوبی و بالأخص فلات قارّه‌ی دریایی کشورهای برزیل و آرژانتین، این منطقه را مجدّداً به منطقه‌ای استراتژیک تبدیل نمود. علاوه بر آن افزایش قیمت جهانی نفت تا بیش از 120 دلار در هر بشکه باعث شد که ذخایری که قبلاً کشف شده بود و به دلیل هزینه‌های گزاف استخراج از نقطه‌نظر اقتصادی مقرون به صرفه نبود، مجدّداً مورد توجّه واقع شود. از جمله‌ی این مناطق، جزایر مالویناس است. طبق مطالعات انجام شده، وجود بیش از 60 میلیارد بشکه نفت در بخش‌های شمالی این جزایر به اثبات رسیده است. این موضوع به همراه دلایل متعدّد دیگر باعث شد که مجدّداً آتش اختلاف آرژانتین و انگلیس بر سر مالکیت بر این جزایر در سال‌های 2011 و 2012 به اوج برسد. به دلایل فوق‌الذّکر در قسمت پایانی این بخش لازم است به صورتی بسیار خلاصه از نقطه‌نظر سیاسی و حقوقی به این موضوع اشاره شود. ضمن این‌که آرژانتین این جزایر را جزئی لاینفک از سرزمین خود می‌داند و طبیعتاً باید به آن پرداخته شود.

2ـ1ـ5ـ1 جزاير مالويناس[54]:

جزاير مالويناس (نام آرژانتيني) و يا فالكلند[55] (نام انگليسي)، شامل مجموعه‌ای نزديك به 1000 جزيره‌ی كوچك و بزرگ است كه در اقيانوس منجمد جنوبي قرار دارند. اين جزاير در حدود 483 كيلومتري از سواحل آرژانتين، 1080 كيلومتري غربي جورجياي جنوبي و 940 كيلومتري شمالي از قطب جنوب مجمع‌الجزاير پنگوئن[56] قرار دارد. جزاير مالويناس از دو جزيره‌ی اصلي شرقي و غربي تشكيل شده است. بندر استانلي[57] به عنوان پايتخت مالويناس شناخته مي‌شود. (www.mrecic.gov.ar)

در سال‌های اخیر، بحث در مورد اهمیت قطب جنوب به صورت فزاینده نه تنها بین دانشمندان و محقّقین افزایش یافته است، بلکه سیاستمداران نیز علاقه‌ای خاص به قطب جنوب نشان داده‌اند. با در نظر گرفتن این موضوع مي‌توان به اهميت جزاير نزديك به اين منطقه از جمله مالويناس و نقش آن در ايجاد پايگاه‌هاي بزرگ نظامي و راه‌هاي مراسلاتي تجاري كه از اين جزاير خواهد گذشت، پی برد. از سوی دیگر، داشتن حاكميت بر اين مناطق مي‌تواند توجيه كننده‌ی ادّعاهاي ارضي كشورهاي مالك بر بخشي از قطب جنوب به عنوان بخشي از قلمرو سرزميني مدّعيان باشد. (طلایی، 1385: 105)

اکتشاف نفت در منطقه‌ی مالویناس در سال 1918 میلادی آغاز شد. در اوایل دهه‌ی 1990 میلادی مشخص گردید که مناطق اطراف جزایر مالویناس، به‌ویژه بستر شمالی، برخوردار از ذخایر عظیم نفتی می‌باشند امّا قیمت پایین جهانی نفت، تکنولوژی‌های مورد نیاز استخراج از اعماق بستر اقیانوس و بالأخره هزینه‌ی بالای استخراج، ادامه‌ی کار بر روی این پروژه‌ی غیراقتصادی را متوقّف کرد.

افزایش قیمت جهانی نفت و کاهش ذخایر مناطق دریای شمال، باعث علاقه‌مندی مجدّد انگلیس در ابتدای قرن بیست و یکم بر فعالیت در حوزه‌ی مهم نفتی مالویناس شد. نتیجه‌ی تحقیقات انجام شده نشان داد که در منطقه‌ای در شمال مالویناس بیش از 60 میلیارد بشکه نفت وجود دارد. بر این اساس، در منطقه‌ی شمال و در کم‌تر از 160 مایلی نفت در عمق 500 متری و در بستر جنوبی در عمق 3000 متری قابل استخراج است. در نتیجه شرکت نفت و گاز فالکلند در سال 2010 میلادی فعّالیت مجدّدی را آغاز نمود و با مهاجرت صدها کارگر نفتی عمدتاً اسکاتلندی به این جزایر، فعالیت برای استخراج نفت شدّت گرفت. (www.minutouno.com.ar)

پافشاری آرژانتین در خصوص جزایر مالویناس یک اهمیت سیاسی نیز برای آن کشور به همراه داشته است و آن دمیدن روح ملّیت در کالبد شهروندان آرژانتینی است. در واقع آرژانتین متشکّل از مهاجرانی است که از سال 1870 شروع به مهاجرت به این کشور نموده و عمده‌ی آن‌ها در سده‌ی قبل به این کشور مهاجرت نموده‌اند و همچنان ملّیت خود را کشور مبدأ می‌دانند. بنابراین همچنان روح دولت ـ ملّت در بین مردم آرژانتین دیده نمی‌شود. گفته می‌شود که یکی از دلایل آغاز جنگ مالویناس، پافشاری بر چنین موضوعی بوده است. به هرحال دولت‌های آرژانتینی علاقه‌مندند، مالویناس سمبل هویّت و روح ملّی آرژانتینی باشد.

ه) مروري بر تاريخچه‌ی جزاير و ادّعاهاي ارضي بر جزاير:

   جزاير مالويناس داراي تاريخچه‌ای طولاني و پيچيده از ادّعاهاي ارضي كشورهاي فرانسه، اسپانيا، انگلستان و آرژانتين بعد از اسقلال از اسپانيا در سال 1817 میلادی مي‌باشد. این منطقه تا سال 1811 میلادی تحت اداره‌ی نايب‌السّلطنه ريودلاپلاتا بود. با خروج اسپانيا از اين مناطق در سال 1811 میلادی و استقلال آرژانتين در سال 1816 میلادی، بوئنوس‌آيرس ادّعاي حاكميت بر جزاير مذكور را اعلام كرد. در تاريخ 1820 میلادی كلنل ديويد جويت[58]، پرچم اتّحاديه‌ی ايالات ريو دلاپلاتا (كه بعدها تحت عنوان كشور آرژانتين شناخته شد) را در بندر لوويس برافراشت. او به دريانوردان انگليسي و آمريكايي اخطار كرد که حقّ ماهي‌گيري در آب‌هاي این جزاير را ندارند و به بوئنوس‌آيرس بازگشت. اين موضوع مورد اعتراض دريانوردان قرارگرفت و اخطارها را مورد توجّه قرار ندادند. بعد از اين رخداد اختلافات سياسي ميان حكومت محلّي وابسته به بوئنوس‌آيرس و ماهي‌گيران آمريكايي بالا گرفت و در يكي از درگيري‌ها در سال 1826 میلادی كشتي جنگي آمريكايي، تأسيسات ساحلي آرژانتيني‌ها را در این جزاير مورد هدف قرار داد. در سال 1833 میلادی نيروي دريايي انگلستان با مداخله‌ی نظامي در جزيره كنترل آن را به دست گرفت و مرحله‌ی استقرار جمعيت انگليسي را در جزاير آغاز كرد. (www.minutouno.com.ar)

   در آوريل 1982 میلادی، حكومت نظاميان آرژانتين به جزاير مالویناس و ديگر قلمروهای انگليس در آتلانتيك جنوبي (جورجياي جنوبي و جزاير ساندويج جنوبي) حمله كرد. برخي اعتقاد دارند اين اقدام نظاميان آرژانتيني براي منحرف كردن اذهان عمومي مردم اين كشور از مسائل داخلي به‌ويژه مسائل اقتصادي كشور بوده است. همچنين زمام‌داران آرژانتيني روي ضعف حضور نظامي انگليسي‌ها در جزيره و حمايت آمريكایي‌ها حساب كرده بودند.

حمله‌ی نظامي آرژانتين از سوي شوراي امنيت سازمان ملل محكوم شد. در جلسه‌ی روز سوم آوريل، شوراي امنيت طيّ قطعنامه‌اي خواستار ترك مخاصمه، آتش‌بس فوري و خروج نيروهاي آرژانتيني از طرفین شد و از انگليس و آرژانتين درخواست كرد تا براي حلّ اختلافات، مذاکرات خود را در اسرع وقت از سر بگيرند. واكنش دولت‌هاي آمريكاي لاتين، به جز شيلي، در قبال اين حمله، جانب‌دارانه و در حمايت از آرژانتين بود. كشورهاي اروپايي، مشترك‌المنافع انگليس و ايالات متّحده‌ی آمريكا از انگليس حمايت كردند. در روز 3 آوريل همچنين كابينه‌ی دولت انگليس به رهبري خانم تاچر در جلسه‌ی مشتركي با پارلمان، اعزام نيروهاي نظامي براي رفع اشغال جزاير را تصويب كرد. ميشل فوت رهبر حزب كارگر از تصميم دولت تاچر پشتيباني كرد و اظهار داشت اين وظيفه‌ی اخلاقي، سياسي و هر وظيفه‌ی ديگر است تا به مردم جزاير فالكلند اطمينان دهد كه آن‌ها مي‌توانند در چارچوب مشاركت با انگلستان به زندگي خود به همان صورتی كه تمايل دارند ادامه دهند. (همان)

در تاريخ 25 آوريل، نيروهاي انگليسي عمليات خود را آغاز کردند و توانستند جزيره‌ی جورجياي جنوبي را مجدّداً به اشغال خود درآورند. پس از آن تهاجم‌هاي وسيع دريايي و هوايي به بندر استانلي آغاز شد. نيروهاي آرژانتيني با تجهيزات قديمي خود دو ماه در مقابل نيروهاي مجهّز انگليسي مقاومت كردند و توانستند ضربات سهمگيني را به آنان وارد نمايند. در اين نبردها نزديك به 50 فروند كشتي جنگي و پشتيباني انگليسي از جمله يك زيردريايي اتمي غرق شد. سرانجام نيروهاي آرژانتيني با 650 كشته در تاريخ 14 ژوئن مقاومت خود را شکسته و تسليم شدند. با ورود نيروهاي انگليسي به بندر استانلي فرمانده‌ی نيروهاي انگليسي طيّ پيامي به لندن اعلام كرد: «جزاير فالكلند يكبار ديگر تحت اداره‌ی ساكنينش قرار گرفت. خدا ملكه را حفظ نمايد!» پس از پايان جنگ، انگليس نيروهاي نظامي خود را در جزاير افزايش داد و پايگاه مونت پلازانت[59] را احداث كرد. (ضیایی، 1387)

شكست در جنگ مالويناس موجب بروز اعتراضات مردمي در آرژانتين شد و سقوط دولت نظاميان را در سال 1983 میلادی در پی داشت. از سال 2002 میلادی در بيستمين سالگرد جنگ مالويناس، موضوع اعاده‌ی حاكميت آرژانتين بر جزاير مالويناس، به عنوان بحثی مهم و حیثیتی برای کشور در مبارزات انتخاباتي ریاست جمهوری توسّط نستور کرچنر مطرح شد. کرچنر پس از روی کار آمدن بارها از این موضوع برای افزایش اتّحاد عمومی و مقبولیت دولت خود بهره برد ولی سعی نمود تا حدّی در این موضوع پیش رود که روابط این کشور با انگلیس نیز لطمه‌ای نبیند. همسر او (خانم کریستینا کرچنر) که به عنوان جانشینش انتخاب شد نیز همین رویّه را ادامه داد. در سال 2010 میلادی دولت انگلیس حفّاری‌ها در بخش‌هایی از جزایر را برای اکتشاف و استخراج نفت آغاز نمود و این موضوع شعله‌ور شدن مجدّد آتش اختلافات را به دنبال داشت.

2ـ1ـ6 جاذبه‌ها و دیدنی‌های طبیعی:

بیشترین تعداد جهانگردان وارده به آرژانتین را گردشگرانی تشکیل می‌دهند که به دنبال بازدید از مناظر طبیعی این کشور می‌باشند. شهر «اوشائایا» نزدیک‌ترین شهر به قطب جنوب و در واقع جنوبی‌ترین شهر جهان، مقصد بسیاری از گردشگران قطب جنوب است. در عین حال، آبشار کاتاراتا وسیع‌ترین آبشار جهان نیز در این کشور قرار دارد. بوئنوس‌آیرس، کوردوبا، روزاریو و مندوسا مهم‌ترین مقاصد توریست‌های شهری محسوب می‌شوند. کوردوبا یکی از صنعتی‌ترین شهرهای کشور و در عین حال جزء مدرن‌ترین آن‌ها می‌باشد که با قرار گرفتن در قلب کشور از زیباترین مناظر طبیعی کوهستانی نیز بهره می‌برد.

سواحل آرژانتین نیز در کنار سواحل برزیل در آمریکای جنوبی مقصد اصلی گردشگران اروپایی به‌ویژه در فصل سال نو مسیحی که سردترین ماه‌های سال نیم‌کره‌ی شمالی است، می‌باشد. در این ماه‌ها در نیم‌کره‌ی جنوبی تابستان است و فرصت مناسبی برای بهره بردن از مناظر طبیعی و سواحل زیبای آرژانتین به‌ویژه در شهر ماردل پلاتا می‌باشد.

---

[1] . Aconcagua

[2] . Patagonia

[3] . Pampas

[4] . Santa Fe

[5] . La Pampa

[6] . Córdoba

[7] Mezopotamia

[8] . Misiones

[9] . Corrientes

[10] . Entre Ríos

[11] Gran Chaco

[12] Formoza

[13] Santiago del Estero

[14] . Cuyo

[15] Mendoza

[16] San Luis

[17] San Juan

[18] Patagonia

[19] Rio Colorado

[20] . Rio Negro

[21] . Neuquén

[22] . Chubut

[23] . Santa Cruz

[24] . Ushuaia

[25] Tierra del Fuego

[26] Jujuy

[27] . Salta

[28] . Tucumán

[29] Catamarca

[30] La Rioja

[31] Res nullius

[32] Rio la Plata

[33] Parana

[34] Catarata Iguazu

[35] La Plata

[36] Pilco Mayo

[37] Corrientes

[38] Alto Parana

[39] Los Lagos

[40] San Martin Lago

[41] Lago Viedma

[42] Chiquita Lago

[43] Chucon

[44] Bonete

[45] Ojos del Salado

[46] Mercedario

[47] Acuncagua

[48] Glaciares

[49] Upsala

[50] Lago Argentino

[51] Perito Moreno

[52] Sumuncura

[53] Atacama

[54] Islas Malvinas

[55] Falkland Islands

[56] Pinguin

[57] Stanley

[58] Daivid Jewett

[59] Mount Pleazant