سیاست و حکومت اردن: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
    
    
عنوان رسم ‌پادشاهی ‌هاشمي ‌اردن يک پادشاهی مشروطه است، عنوان غير رسمي ‌يک کشور پليسي است.
عنوان رسم ‌پادشاهی ‌هاشمی ‌اردن یک پادشاهی مشروطه است، عنوان غیر رسمی ‌یک کشور پلیسی است.


اگرچه اين کشور داراي شاخه'' ''هاي اجرايي، قانونگذاري و قضايي است، اما دولت پنهان متشکل از سرويس هاي اطلاعاتي، درواقع همان کشوري است که بر همه چيز و هر آنچه در اردن جريان دارد، حاکم است. سرويس'' ''هاي اطلاعاتي هرچه بخواهند، انجام مي'' ''گيرد و در اين مورد نمي'' ''توان کاري کرد. با توجه به آنچه ذکر شد اردن دموکراتيک نيست. اردن هرگز دموکراسي نبوده است و در آينده قابل پيش‌بيني نيز هرگز به یک کشور دموکراتيک تبديل نخواهد شد. نخست وزير اردن توسط پادشاه منصوب مي'' ''شود و توسط پادشاه برکنار مي'' ''شود اگر و زماني که پادشاه احساس کند نخست وزيرش ديگر کارآمد نيست.
اگرچه این کشور دارای شاخه'' ''های اجرایی، قانونگذاری و قضایی است، اما دولت پنهان متشکل از سرویس های اطلاعاتی، درواقع همان کشوری است که بر همه چیز و هر آنچه در اردن جریان دارد، حاکم است. سرویس'' ''های اطلاعاتی هرچه بخواهند، انجام می'' ''گیرد و در این مورد نمی'' ''توان کاری کرد. با توجه به آنچه ذکر شد اردن دموکراتیک نیست. اردن هرگز دموکراسی نبوده است و در آینده قابل پیش‌بینی نیز هرگز به یک کشور دموکراتیک تبدیل نخواهد شد. نخست وزیر اردن توسط پادشاه منصوب می'' ''شود و توسط پادشاه برکنار می'' ''شود اگر و زمانی که پادشاه احساس کند نخست وزیرش دیگر کارآمد نیست.


اعضاي سنا در اردن نيز توسط پادشاه منصوب مي'' ''شوند، در حقيقت از خانه سنا به عنوان خانه پادشاه ياد مي'' ''شود.  
اعضای سنا در اردن نیز توسط پادشاه منصوب می'' ''شوند، در حقیقت از خانه سنا به عنوان خانه پادشاه یاد می'' ''شود.  


در طول  دهه‌هاي گذشته قانون انتخابات چندين بار مورد بازنگري قرار گرفت اما هنوز ايراداتي به آن وارد است. اردن يک جامعه قبيله'' ''اي است، ويژگي'' ''هاي قبيله'' ''اي هنوز در ذهن مردم جا افتاده است، تغيير آنها براي دموکراسي به سبک غربي براي آنها بسيار دشوار است. آنها معتقدند که هرآنچه که درحال حاضر عمل مي'' ''کنند به اندازه کافي دموکراتيک است و هرنوع حکومت وارداتي غربي را رد مي''‌''کنند. شايد يک يا دو نسل ديگر به آرامي‌در آرمان‌هاي دموکراتيک ظهور کنند، اما تا زماني که نسل کودک بومر هنوز زنده است، تمام تلاش''‌''هاي خود را براي سقوط هرگونه تلاش براي دموکراتيک سازي، مدت''‌''ها قبل از تولد انجام خواهد داد.(1)  
در طول  دهه‌های گذشته قانون انتخابات چندین بار مورد بازنگری قرار گرفت اما هنوز ایراداتی به آن وارد است. اردن یک جامعه قبیله'' ''ای است، ویژگی'' ''های قبیله'' ''ای هنوز در ذهن مردم جا افتاده است، تغییر آنها برای دموکراسی به سبک غربی برای آنها بسیار دشوار است. آنها معتقدند که هرآنچه که درحال حاضر عمل می'' ''کنند به اندازه کافی دموکراتیک است و هرنوع حکومت وارداتی غربی را رد می''‌''کنند. شاید یک یا دو نسل دیگر به آرامی‌در آرمان‌های دموکراتیک ظهور کنند، اما تا زمانی که نسل کودک بومر هنوز زنده است، تمام تلاش''‌''های خود را برای سقوط هرگونه تلاش برای دموکراتیک سازی، مدت''‌''ها قبل از تولد انجام خواهد داد.(1)  


در نهايت مي''‌''توان گفت گرچه روند اصلاحات در اردن، روزنه''‌''هايي را در نظامي‌ اقتدارگرا و پادشاهي گشوده است، اصلاحات به صورتي واکنشي و تاکتيکي صورت گرفته، نه صادقانه و با ژرفا و اراده سياسي جدي در حاکميت براي اصلاحات دیده نمی شود؛ به عبارت ديگر، حکام اردن در زمينه اصلاحات سياسي و اجتماعي به نحوي عمل کرده''‌''اند که مي''‌''توان به طور خلاصه، آن را يک گام به جلو و دو گام به عقب دانست؛ در اينکه حکام اردن، عامدانه چنين سياستي را در پيش گرفته''‌''اند، ترديدي وجود ندارد اما بايد در بررسي اين اقدام، مجموعه عوامل ديگر را نيز درنظر داشت و با ترديدي واقع‌بينانه به تحليل اين پديده نگريست. با وجود برخي موفقيت''‌''ها و دستاورد''‌''ها در انجام اصلاحات دموکراتيک، اپوزيسيون بر اين باور است که اصلاحات، به طور عمده سطحي و روبنايي و فاقد عمق يا ژرفا هستند.
در نهایت می''‌''توان گفت گرچه روند اصلاحات در اردن، روزنه''‌''هایی را در نظامی‌ اقتدارگرا و پادشاهی گشوده است، اصلاحات به صورتی واکنشی و تاکتیکی صورت گرفته، نه صادقانه و با ژرفا و اراده سیاسی جدی در حاکمیت برای اصلاحات دیده نمی شود؛ به عبارت دیگر، حکام اردن در زمینه اصلاحات سیاسی و اجتماعی به نحوی عمل کرده''‌''اند که می''‌''توان به طور خلاصه، آن را یک گام به جلو و دو گام به عقب دانست؛ در اینکه حکام اردن، عامدانه چنین سیاستی را در پیش گرفته''‌''اند، تردیدی وجود ندارد اما باید در بررسی این اقدام، مجموعه عوامل دیگر را نیز درنظر داشت و با تردیدی واقع‌بینانه به تحلیل این پدیده نگریست. با وجود برخی موفقیت''‌''ها و دستاورد''‌''ها در انجام اصلاحات دموکراتیک، اپوزیسیون بر این باور است که اصلاحات، به طور عمده سطحی و روبنایی و فاقد عمق یا ژرفا هستند.




'''4-1 ساختار سياسي'''
'''4-1 ساختار سیاسی'''


اردن ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻣﺸﺮوﻃﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ آن در 8 ژانويه سال 1952 به تصويب  رﺳﯿﺪه اﺳﺖ. ﻗﻮه ﻣﺠﺮﯾﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﭘﺎدﺷﺎه اردن و ﻫﯿئت وزﯾﺮان وي اﺳﺖ.
اردن ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻣﺸﺮوﻃﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ آن در 8 ژانویه سال 1952 به تصویب  رﺳﯿﺪه اﺳﺖ. ﻗﻮه ﻣﺠﺮﯾﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﭘﺎدﺷﺎه اردن و ﻫﯿئت وزﯾﺮان وی اﺳﺖ.


ملك حسين از سال 1952 تا 1999 ميلادي حكومت كرد و پس از وي فرزندش ملك عبدالله دوم به جانشيني وي منصوب شد.
ملك حسین از سال 1952 تا 1999 میلادی حكومت كرد و پس از وی فرزندش ملك عبدالله دوم به جانشینی وی منصوب شد.


هيئت دولت كه در رأس آن نخست وزير قرار دارد مستقيماً به‌وسيله پادشاه انتخاب مي‌شود. نخست وزير و وزراء از مجلس راي اعتماد مي گيرند. سه قوه قضائيه، قانونگذاري و اجرايي بر حسب قانون از يكديگر مجزا بوده و استقلال دارند.
هیئت دولت كه در رأس آن نخست وزیر قرار دارد مستقیماً به‌وسیله پادشاه انتخاب می‌شود. نخست وزیر و وزراء از مجلس رای اعتماد می گیرند. سه قوه قضائیه، قانونگذاری و اجرایی بر حسب قانون از یكدیگر مجزا بوده و استقلال دارند.


دو مجلس نمايندگان و سنا در اردن به‌نام مجلس امت ناميده مي‌شوند. قوانين پس از تصويب اين دو مجلس، جهت اجرا به توشيح پادشاه مي''‌''رسد. تنها مرجع انحلال مجلس پادشاه مي''‌''باشد. اردن از نظر سياسي يکي از با ثبات ترين و امن ترين کشورهاي منطقه محسوب مي‌شود. اين كشور عليرغم اينكه تحت تأثير تحولات بهار عربي قرار گرفت ولي تا كنون به خوبي توانسته اين بحران را مديريت نمايد، هرچند اعتراضات مسالمت آميز مردمي هنوز در سطحي محدود ادامه دارد. ولي ارتش دخالتي نداشته و پليس نيز آزادي براي افراد و احزاب قائل شده و كسي در اين مدت توسط نيروهاي دولتي كشته نشده است. (2)
دو مجلس نمایندگان و سنا در اردن به‌نام مجلس امت نامیده می‌شوند. قوانین پس از تصویب این دو مجلس، جهت اجرا به توشیح پادشاه می''‌''رسد. تنها مرجع انحلال مجلس پادشاه می''‌''باشد. اردن از نظر سیاسی یکی از با ثبات ترین و امن ترین کشورهای منطقه محسوب می‌شود. این كشور علیرغم اینكه تحت تأثیر تحولات بهار عربی قرار گرفت ولی تا كنون به خوبی توانسته این بحران را مدیریت نماید، هرچند اعتراضات مسالمت آمیز مردمی هنوز در سطحی محدود ادامه دارد. ولی ارتش دخالتی نداشته و پلیس نیز آزادی برای افراد و احزاب قائل شده و كسی در این مدت توسط نیروهای دولتی كشته نشده است. (2)


زنان و اقليت''‌''هاي قومي‌و ديني در مجلس کرسي''‌''هاي محدودي دارند. سهمية زنان 15 کرسي است و مسيحي''‌''ها 9 کرسي و چرکسي''‌''ها و چچني''‌''ها جمعاً 3 کرسي در مجلس دارند. قبايل بدوي نيز داراي يک حوزة انتخاباتي هستند و 9 عضو پارلمان را انتخاب مي''‌''کنند. هرچند در اردن احزاب سياسي وجود دارند، اما به طور سنتي سرکوب مي''‌''شوند و چندين دهه است که ساختار سياسي اين کشور طوري طراحي شده تا اين تشکل''‌''هاي سياسي را تضعيف کند. احزاب سياسي تحت نظر وزارت کشور اداره مي‌شوند و هيچ حزبي حق ندارد بر پايه دين تشکيل شود. اين احزاب هم وندان اندکي دارند. قبايل از گذشته نقش احزاب سياسي را بازي مي''‌''کنند. در نتيجه انتخابات غالباً بر اساس وابستگي است. سياست در اردن بازتاب شکاف جمعيتي بين فلسطين تبارها و افرادي با اصالت کرانة خاوري است که هستة پشتيباني از شاه را تشکيل مي''‌''دهند. اين درحالي است که اردني‌هاي فلسطيني نمايندگان اندکي در حوزة سياست اردن دارند و تبعيض عليه آن''‌''ها به شکل ساختاري درآمده است. دستکاري حوزه''‌''هاي انتخابيه بيشتر به دليل مسائل منطقه''‌''اي است تا مسائل ملي. (3)
زنان و اقلیت''‌''های قومی‌و دینی در مجلس کرسی''‌''های محدودی دارند. سهمیة زنان 15 کرسی است و مسیحی''‌''ها 9 کرسی و چرکسی''‌''ها و چچنی''‌''ها جمعاً 3 کرسی در مجلس دارند. قبایل بدوی نیز دارای یک حوزة انتخاباتی هستند و 9 عضو پارلمان را انتخاب می''‌''کنند. هرچند در اردن احزاب سیاسی وجود دارند، اما به طور سنتی سرکوب می''‌''شوند و چندین دهه است که ساختار سیاسی این کشور طوری طراحی شده تا این تشکل''‌''های سیاسی را تضعیف کند. احزاب سیاسی تحت نظر وزارت کشور اداره می‌شوند و هیچ حزبی حق ندارد بر پایه دین تشکیل شود. این احزاب هم وندان اندکی دارند. قبایل از گذشته نقش احزاب سیاسی را بازی می''‌''کنند. در نتیجه انتخابات غالباً بر اساس وابستگی است. سیاست در اردن بازتاب شکاف جمعیتی بین فلسطین تبارها و افرادی با اصالت کرانة خاوری است که هستة پشتیبانی از شاه را تشکیل می''‌''دهند. این درحالی است که اردنی‌های فلسطینی نمایندگان اندکی در حوزة سیاست اردن دارند و تبعیض علیه آن''‌''ها به شکل ساختاری درآمده است. دستکاری حوزه''‌''های انتخابیه بیشتر به دلیل مسائل منطقه''‌''ای است تا مسائل ملی. (3)


برگزاري انتخابات به نسبت آزاد و رقابتي در چند ده اخير تاکنون با کاستي''‌''ها، موانع سياسي و شبه قانوني بوده و توسط دولت و بازيگران قدرتمند سنتي، مهندسی شده است. پادشاهي اردن همانند تعدادي از کشورهاي جهان عرب مانند تونس، الجزاير، مراکش، مصر، کويت، لبنان و فلسطين، انتخابات شبه رقابتي چند حزبي را برگزار کرده است اما اين انتخابات به طور عمده ازماهيت رقابتي کامل مستقل و واقعي بهره''‌''مند نبوده و به شکل شبه رقابتي و به نسبت مستقل و به مثابه ژست دموکراتيک بوده است؛ به عبارتی با اعلام پاره''‌''اي آزادي''‌''هاي سياسي، انتخابات چند حزبي، آزادي بيان و مانند آن به دنبال آن بوده''‌''اند که نزد مجامع ديپلماتيک و افکار عمومي، خود را کشوري دموکراتيک نمايش دهند.(4)
برگزاری انتخابات به نسبت آزاد و رقابتی در چند ده اخیر تاکنون با کاستی''‌''ها، موانع سیاسی و شبه قانونی بوده و توسط دولت و بازیگران قدرتمند سنتی، مهندسی شده است. پادشاهی اردن همانند تعدادی از کشورهای جهان عرب مانند تونس، الجزایر، مراکش، مصر، کویت، لبنان و فلسطین، انتخابات شبه رقابتی چند حزبی را برگزار کرده است اما این انتخابات به طور عمده ازماهیت رقابتی کامل مستقل و واقعی بهره''‌''مند نبوده و به شکل شبه رقابتی و به نسبت مستقل و به مثابه ژست دموکراتیک بوده است؛ به عبارتی با اعلام پاره''‌''ای آزادی''‌''های سیاسی، انتخابات چند حزبی، آزادی بیان و مانند آن به دنبال آن بوده''‌''اند که نزد مجامع دیپلماتیک و افکار عمومی، خود را کشوری دموکراتیک نمایش دهند.(4)


  ﺷﺎه ﮐﻠﯿﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻬﺎ را اﻣﻀﺎ و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. دوﺳﻮم از ﻫﺮ دو ﻣجلس اردن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ رأي وﺗﻮ ﭘﺎدﺷﺎه را ﻟﻐﻮ ﮐﻨﻨﺪ. ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﺣﮑﻢ ﮐﻠﯿﻪ ﻗﻀﺎت را ﻧﺼﺐ و ﺧﻠﻊ ﮐﻨﺪ، اﺻﻼﺣﯿﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﻨﺪ، اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺪﻫﺪ. ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ، اﺣﮑﺎم دادﮔﺎﻫﻬﺎ و واﺣﺪ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم وي ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﻫﯿئت وزﯾﺮان ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ، ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎه ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد، او ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﻫﺮ ﮐﺪام از اﻋﻀﺎي ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ را اﺧﺮاج ﮐﻨﺪ. ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻮرد ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﻠﯽ، در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن اردن ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ و اين مرجع مي تواند با رأي دوﺳﻮم از اﻋﻀﺎﯾﺶ، ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎ ﮐﻨﺪ.
  ﺷﺎه ﮐﻠﯿﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻬﺎ را اﻣﻀﺎ و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. دوﺳﻮم از ﻫﺮ دو ﻣجلس اردن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ رأی وﺗﻮ ﭘﺎدﺷﺎه را ﻟﻐﻮ ﮐﻨﻨﺪ. ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﺣﮑﻢ ﮐﻠﯿﻪ ﻗﻀﺎت را ﻧﺼﺐ و ﺧﻠﻊ ﮐﻨﺪ، اﺻﻼﺣﯿﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﻨﺪ، اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﻣﺴﻠﺢ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺪﻫﺪ. ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ، اﺣﮑﺎم دادﮔﺎﻫﻬﺎ و واﺣﺪ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم وی ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﻫﯿئت وزﯾﺮان ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ، ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎه ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد، او ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﻫﺮ ﮐﺪام از اﻋﻀﺎی ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ را اﺧﺮاج ﮐﻨﺪ. ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻮرد ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﻠﯽ، در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن اردن ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ و این مرجع می تواند با رأی دوﺳﻮم از اﻋﻀﺎﯾﺶ، ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎ ﮐﻨﺪ.


در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ دادﮔﺎه ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ، دادﮔﺎه ﻣﺪﻧﯽ، ﻣﺬﻫﺒﯽ و وﯾﮋه.  
در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ دادﮔﺎه ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ، دادﮔﺎه ﻣﺪﻧﯽ، ﻣﺬﻫﺒﯽ و وﯾﮋه.  


اردن از ﻧﻈﺮ اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﻪ دوازده ﺣﻮزۀ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاري ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺣﻮزه ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻣﻨﺼﻮب از ﻃﺮف ﭘﺎدﺷﺎه اداره ﻣﯽ ﺷﻮد. آﻧﺎن در ﮐﻠﯿﻪ ادارات دوﻟﺘﯽ و ﻃﺮح ﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد، ﻗﺪرت اﻧﺤﺼﺎري را دارا مي باشند.
اردن از ﻧﻈﺮ اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﻪ دوازده ﺣﻮزۀ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاری ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺣﻮزه ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻣﻨﺼﻮب از ﻃﺮف ﭘﺎدﺷﺎه اداره ﻣﯽ ﺷﻮد. آﻧﺎن در ﮐﻠﯿﻪ ادارات دوﻟﺘﯽ و ﻃﺮح ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد، ﻗﺪرت اﻧﺤﺼﺎری را دارا می باشند.


ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ و اداره ﮐﻞ اﻃﻼﻋﺎت اردن ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ. نظام ﺣﻘﻮﻗﯽ اردن ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺷﺮع اﺳﻼم و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻪ است؛ ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﻀﺎﯾﯽ اﻋﻤﺎل ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري ﮐﻪ در ﯾﮏ دﯾﻮان ﻋﺎﻟﯽ وﯾﮋه ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد اﺣﮑﺎم اﺟﺒﺎري دﯾﻮان ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﻣﺴﻠﺢ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ و اداره ﮐﻞ اﻃﻼﻋﺎت اردن ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ. نظام ﺣﻘﻮﻗﯽ اردن ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺷﺮع اﺳﻼم و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻪ است؛ ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﻀﺎﯾﯽ اﻋﻤﺎل ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاری ﮐﻪ در ﯾﮏ دﯾﻮان ﻋﺎﻟﯽ وﯾﮋه ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد اﺣﮑﺎم اﺟﺒﺎری دﯾﻮان ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.


ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ، در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﯽ ﮐﻪ از دو ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﻗﺮار دارد. ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن از 110ﻋﻀﻮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ در رأيﮔﯿﺮي ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ و ﺑﺮ اﺳﺎس نظام اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ «یک ﻧﻔﺮ ﯾﮏ رأي» به مدت 4 ﺳﺎل اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه، ﺑﺮاي ﯾﮏ دوره اﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن ﺮا ﻣﻨﺤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ.  
ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ، در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﯽ ﮐﻪ از دو ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﻗﺮار دارد. ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن از 110ﻋﻀﻮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ در رأیﮔﯿﺮی ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ و ﺑﺮ اﺳﺎس نظام اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ «یک ﻧﻔﺮ ﯾﮏ رأی» به مدت 4 ﺳﺎل اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه، ﺑﺮای ﯾﮏ دوره اﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن ﺮا ﻣﻨﺤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ.  


در اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺲ، 9 ﮐﺮﺳﯽ ﺑراي ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن، 3 ﮐﺮﺳﯽ ﺑﺮاي ﺳﺮﮐﯿﺴﯽها و چچني‌ها و 6 ﮐﺮﺳﯽ ﺑراي زﻧﺎن در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه است. نماينده مجلس 40 نفري سنا براي يک دوره 4 ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻨﺼﻮب  مي‌شود.(5)
در اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺲ، 9 ﮐﺮﺳﯽ ﺑرای ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن، 3 ﮐﺮﺳﯽ ﺑﺮای ﺳﺮﮐﯿﺴﯽها و چچنی‌ها و 6 ﮐﺮﺳﯽ ﺑرای زﻧﺎن در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه است. نماینده مجلس 40 نفری سنا برای یک دوره 4 ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻨﺼﻮب  می‌شود.(5)






'''4-2 قانون اساسي'''
'''4-2 قانون اساسی'''


يکي از مصاديق شبه دموکراسي در اردن، تصويب قانون اساسي در سال 2005 بود؛ مهمترين نشانگان دموکراتيک در قانون اساسي عبارت''‌''اند از برابري همه در برابر قانون، آزادي بيان آزادي عضويت و فعاليت و نيز تشکيل انجمن''‌''ها و اجتماعات و تفکيک مشروط قوا. گرچه بر اساس قانون اساسي اردن از نوع «نظام پارلماني» اعلام شد. در عمل نظام  اردن به «نيمه رياستي» نزديک‌تر است زيرا شاه به عنوان رييس واقعي حکومت و دولت، اختياراتي مانند «حق انحلال مجلس، عزل و نصب وزرا، دخالت بالا در قانون گذاري و رويه''‌''ها و تصميم‌هاي قوه قضائيه و تعويق مجلس و کابينه، تعطيلي و انحلال کابينه»، دارد. بنابراين نمي''‌''توان به صرف پاره''‌''اي تصريح''‌''هاي اعلامي‌درباره آزادي''‌''ها و با ناديده گرفتن اختيارهاي قانوني پادشاه و موارد نقض آزادي''‌''ها در عمل، اردن را داراي دموکراسي واقعي تلقي کرد. هم‌چنین اردن را نمي''‌''توان کاملاً شايسته عنوان سلطنت مشروطه، همپاي انگلستان دانست اما بي‌انصافي خواهد بود که آن را به طور کامل با پادشاهي''‌''هاي مطلق همچون عربستان، يکسان تلقي کرد. (6)
یکی از مصادیق شبه دموکراسی در اردن، تصویب قانون اساسی در سال 2005 بود؛ مهمترین نشانگان دموکراتیک در قانون اساسی عبارت''‌''اند از برابری همه در برابر قانون، آزادی بیان آزادی عضویت و فعالیت و نیز تشکیل انجمن''‌''ها و اجتماعات و تفکیک مشروط قوا. گرچه بر اساس قانون اساسی اردن از نوع «نظام پارلمانی» اعلام شد. در عمل نظام  اردن به «نیمه ریاستی» نزدیک‌تر است زیرا شاه به عنوان رییس واقعی حکومت و دولت، اختیاراتی مانند «حق انحلال مجلس، عزل و نصب وزرا، دخالت بالا در قانون گذاری و رویه''‌''ها و تصمیم‌های قوه قضائیه و تعویق مجلس و کابینه، تعطیلی و انحلال کابینه»، دارد. بنابراین نمی''‌''توان به صرف پاره''‌''ای تصریح''‌''های اعلامی‌درباره آزادی''‌''ها و با نادیده گرفتن اختیارهای قانونی پادشاه و موارد نقض آزادی''‌''ها در عمل، اردن را دارای دموکراسی واقعی تلقی کرد. هم‌چنین اردن را نمی''‌''توان کاملاً شایسته عنوان سلطنت مشروطه، همپای انگلستان دانست اما بی‌انصافی خواهد بود که آن را به طور کامل با پادشاهی''‌''های مطلق همچون عربستان، یکسان تلقی کرد. (6)


قانون اساسي اردن که در 8 ژانويه  سال 1952 به تصويب رسيده داراي 130 ماده مي‌باشد. سيستم حقوقي اردن بر مبناي شرع اسلام و قوانين فرانسه است.  
قانون اساسی اردن که در 8 ژانویه  سال 1952 به تصویب رسیده دارای 130 ماده می‌باشد. سیستم حقوقی اردن بر مبنای شرع اسلام و قوانین فرانسه است.  


قانون اساسي از نه فصل مختلف تشکيل شده است:  
قانون اساسی از نه فصل مختلف تشکیل شده است:  


1. فصل اول: ماده 1 تا 4 در بيان نظام و نوع حکومت کشور اردن:  
1. فصل اول: ماده 1 تا 4 در بیان نظام و نوع حکومت کشور اردن:  


نظام حکومت اردن پادشاهي- وراثتي است. دين آن اسلام، زبان عربي و پايتخت آن امان است.
نظام حکومت اردن پادشاهی- وراثتی است. دین آن اسلام، زبان عربی و پایتخت آن امان است.


2. فصل دوم: ماده 5 تا 23 بيان حقوق مردم اردن:
2. فصل دوم: ماده 5 تا 23 بیان حقوق مردم اردن:


همه برابر قانون مساوي اند. دفاع از وطن برهمه واجب است. آزادي همه محترم و مصون شمرده مي‌شود. اساس جامعه خانواده است. آزادي مطبوعات مصون است و دولت برطبق قانون حق تعطيلي آنها را ندارد.
همه برابر قانون مساوی اند. دفاع از وطن برهمه واجب است. آزادی همه محترم و مصون شمرده می‌شود. اساس جامعه خانواده است. آزادی مطبوعات مصون است و دولت برطبق قانون حق تعطیلی آنها را ندارد.


3. فصل سوم: ماده 24 تا 27 قواي سه گانه و احکام عمومي:
3. فصل سوم: ماده 24 تا 27 قوای سه گانه و احکام عمومی:


قوه مقننه به مجلس ملي و پادشاه واگذار شده است. قوه مجريه نيز به پادشاه واگذار شده و وي آن را از طريق هيئت وزيران اداره مي‌کند. قوه قضائيه مستقل است.
قوه مقننه به مجلس ملی و پادشاه واگذار شده است. قوه مجریه نیز به پادشاه واگذار شده و وی آن را از طریق هیئت وزیران اداره می‌کند. قوه قضائیه مستقل است.


4. فصل چهارم: ماده28 تا 61 قوه مجريه، پادشاه، اختيارات او و وزيران:  
4. فصل چهارم: ماده28 تا 61 قوه مجریه، پادشاه، اختیارات او و وزیران:  


حکومت پادشاهي وراثتي است و پادشاه آن را به پسر ارشد خود واگذار مي''‌''کند و بدين ترتيب به پسران ارشد واگذار مي‌شود و اگر پسر نداشت به برادر بزرگ وي واگذار مي‌گردد و اگر برادري هم نداشت به عموهاي وي وفرزندان آنها واگذار مي‌گردد. در صورت نداشتن وارث مجلس ملي شخصي را انتخاب مي‌کند. در صورتي که پادشاه توانايي تولي سلطنت را نداشته باشد وارث وي عهده دار آن مي‌گردد.
حکومت پادشاهی وراثتی است و پادشاه آن را به پسر ارشد خود واگذار می''‌''کند و بدین ترتیب به پسران ارشد واگذار می‌شود و اگر پسر نداشت به برادر بزرگ وی واگذار می‌گردد و اگر برادری هم نداشت به عموهای وی وفرزندان آنها واگذار می‌گردد. در صورت نداشتن وارث مجلس ملی شخصی را انتخاب می‌کند. در صورتی که پادشاه توانایی تولی سلطنت را نداشته باشد وارث وی عهده دار آن می‌گردد.


پادشاه در رأس حکومت قرار داشته و از هرگونه تبعات و مسئوليتي مصون است. پادشاه رهبر نيروهاي سه گانه زميني، هوايي و دريايي مي‌باشد. پادشاه کسي است که اعلان جنگ و صلح مي‌کند و توافق نامه‌ها را امضا مي‌نمايد. پادشاه مي‌تواند مجلس اعيان و مجلس نمايندگان را منحل کند.
پادشاه در رأس حکومت قرار داشته و از هرگونه تبعات و مسئولیتی مصون است. پادشاه رهبر نیروهای سه گانه زمینی، هوایی و دریایی می‌باشد. پادشاه کسی است که اعلان جنگ و صلح می‌کند و توافق نامه‌ها را امضا می‌نماید. پادشاه می‌تواند مجلس اعیان و مجلس نمایندگان را منحل کند.


پادشاه اعضاي مجلس سنا را تعيين مي‌کند و نخست وزير و وزيران را منصوب کرده و مي‌تواند آنها را اخراج کند يا با استعفايشان موافقت نمايد. وي حق تخفيف و بخشش مجازات‌ها را دارد. حکم اعدام پس از تأييد پادشاه اجرا مي‌گردد. پول ملي  نيز به نام پادشاه است.
پادشاه اعضای مجلس سنا را تعیین می‌کند و نخست وزیر و وزیران را منصوب کرده و می‌تواند آنها را اخراج کند یا با استعفایشان موافقت نماید. وی حق تخفیف و بخشش مجازات‌ها را دارد. حکم اعدام پس از تأیید پادشاه اجرا می‌گردد. پول ملی  نیز به نام پادشاه است.


هيئت وزيران از نخست وزير به عنوان رئيس و تعدادي وزير تشکيل مي‌شود. آنها قبل از شروع به کار در مقابل پادشاه سوگند به جا مي‌آورند.
هیئت وزیران از نخست وزیر به عنوان رئیس و تعدادی وزیر تشکیل می‌شود. آنها قبل از شروع به کار در مقابل پادشاه سوگند به جا می‌آورند.


هيئت وزيران مسئول اجراي کليه امور داخلي و خارجي کشور است؛ هر وزيري مسئول اجراي کليه امور مربوط به وزارت خانه خويش است. وزيران بايد کليه اوامر شفاهي و مکتوب پادشاه را اجرا نمايند و حق تخطي از آن را ندارند.
هیئت وزیران مسئول اجرای کلیه امور داخلی و خارجی کشور است؛ هر وزیری مسئول اجرای کلیه امور مربوط به وزارت خانه خویش است. وزیران باید کلیه اوامر شفاهی و مکتوب پادشاه را اجرا نمایند و حق تخطی از آن را ندارند.


نخست وزير و وزيران در مقابل مجلس نمايندگان بايد در قبال کارهاي خود پاسخگو باشند. هر يک از وزيران از مجلس نمايندگان رأي اعتماد مي‌گيرند.
نخست وزیر و وزیران در مقابل مجلس نمایندگان باید در قبال کارهای خود پاسخگو باشند. هر یک از وزیران از مجلس نمایندگان رأی اعتماد می‌گیرند.


5. فصل پنجم: ماده62 تا 96 قوه قانونگذاري. مجلس ملي و نمايندگان. احکام مجلس اعيان و نمايندگان:
5. فصل پنجم: ماده62 تا 96 قوه قانونگذاری. مجلس ملی و نمایندگان. احکام مجلس اعیان و نمایندگان:


مجلس ملي از دو مجلس سنا و نمايندگان تشکيل مي‌شود. کليه اعضاي مجلس سنا بايد 40 سال و بيشتر داشته باشند. مدت عضويت در اين مجلس چهارساله است و مدت رياست بر آن دو ساله مي‌باشد. مدت عضويت در مجلس نمايندگان نيز چهارساله است.
مجلس ملی از دو مجلس سنا و نمایندگان تشکیل می‌شود. کلیه اعضای مجلس سنا باید 40 سال و بیشتر داشته باشند. مدت عضویت در این مجلس چهارساله است و مدت ریاست بر آن دو ساله می‌باشد. مدت عضویت در مجلس نمایندگان نیز چهارساله است.


اعضاي مجلس نمايندگان و سنا نبايد اين ويژگي‌ها را داشته باشند:
اعضای مجلس نمایندگان و سنا نباید این ویژگی‌ها را داشته باشند:


1- از مليت غير اردني باشند.
1- از ملیت غیر اردنی باشند.


2- جنون داشته باشند.
2- جنون داشته باشند.


3- از نزديکان پادشاه باشند.
3- از نزدیکان پادشاه باشند.


4- مدتي را در زندان گذرانده باشند.
4- مدتی را در زندان گذرانده باشند.


کليه اعضاي مجلس نمايندگان و سنا بايد قبل از شروع کار در مقابل مجلس سوگند به جاي آورند.
کلیه اعضای مجلس نمایندگان و سنا باید قبل از شروع کار در مقابل مجلس سوگند به جای آورند.


6. فصل ششم: ماده97 تا110 قوه قضائيه و انواع دادگاه:
6. فصل ششم: ماده97 تا110 قوه قضائیه و انواع دادگاه:


قوه قضائي یک قوه مستقل به شمار مي‌رود. قضات دادگاه‌هاي نظامي‌و قانوني با اراده پادشاه انتخاب و عزل مي‌گردند.  
قوه قضائی یک قوه مستقل به شمار می‌رود. قضات دادگاه‌های نظامی‌و قانونی با اراده پادشاه انتخاب و عزل می‌گردند.  


در قانون سه دسته دادگاه پيش بيني شده است.
در قانون سه دسته دادگاه پیش بینی شده است.


دادگاه‌ها از هرگونه دخالتي در امور خود مصون‌اند. جلسات دادگاه‌ها جز در موارد خاص علني برگزار مي‌گردند.
دادگاه‌ها از هرگونه دخالتی در امور خود مصون‌اند. جلسات دادگاه‌ها جز در موارد خاص علنی برگزار می‌گردند.


7. فصل هفتم: ماده111تا119 امور مالي:
7. فصل هفتم: ماده111تا119 امور مالی:


واردات و هزينه‌هاي دولت بايد طبق قانون تأييد گردد. بودجه هرساله به مجلس ملي تقديم می شود و در آن به تصويب مي‌رسد. ديوان محاسبات براي نظارت بر هزينه‌هاي دولت و مخارج آن و واردات تشکيل شده است.
واردات و هزینه‌های دولت باید طبق قانون تأیید گردد. بودجه هرساله به مجلس ملی تقدیم می شود و در آن به تصویب می‌رسد. دیوان محاسبات برای نظارت بر هزینه‌های دولت و مخارج آن و واردات تشکیل شده است.


8. فصل هشتم: ماده 120 تا 124 موارد عمومي:
8. فصل هشتم: ماده 120 تا 124 موارد عمومی:


کليه قوانين مربوطه به نيروهاي مسلح، حقوق و مخارج آنها و ساير موارد عمومي‌در اين فصل جاي مي‌گيرند.
کلیه قوانین مربوطه به نیروهای مسلح، حقوق و مخارج آنها و سایر موارد عمومی‌در این فصل جای می‌گیرند.


9. فصل نهم: ماده128تا130 قوانين و اصلاحات:
9. فصل نهم: ماده128تا130 قوانین و اصلاحات:


کليه قوانين مصوب در کشور قابل اجرا هستند، مگر آنکه لغو گردند. قانون اساسي اردن در سال 1946 به تصويب رسيده است.(7)  
کلیه قوانین مصوب در کشور قابل اجرا هستند، مگر آنکه لغو گردند. قانون اساسی اردن در سال 1946 به تصویب رسیده است.(7)  


'''4-2-1 قانون زکات:'''
'''4-2-1 قانون زکات:'''


چنان كه پيشتر بيان شد نظام حقوقي اردن بر اساس شرع اسلام و قانون فرانسه است و در اين راستا يكي از قوانيني كه بر گرفته از اسلام است، قانون زكات مي باشد.
چنان كه پیشتر بیان شد نظام حقوقی اردن بر اساس شرع اسلام و قانون فرانسه است و در این راستا یكی از قوانینی كه بر گرفته از اسلام است، قانون زكات می باشد.


قانون زکات در کشور اردن در سال 1944 به تصويب رسيد و از اول نيسان سال 1945 اجرا شد و قانون دائمي‌آن در سال 1988 صادر شد. زکات در راه طرح‌هاي ديني،  طرح‌هاي خيريه  و راههايي که اداره صندوق زکات تعيين کند به مصرف مي‌رسد. اموال زکات طبق تصميم مجلس صندوق زکات در بانک ملي اردن نگهداري مي‌شود.
قانون زکات در کشور اردن در سال 1944 به تصویب رسید و از اول نیسان سال 1945 اجرا شد و قانون دائمی‌آن در سال 1988 صادر شد. زکات در راه طرح‌های دینی،  طرح‌های خیریه  و راههایی که اداره صندوق زکات تعیین کند به مصرف می‌رسد. اموال زکات طبق تصمیم مجلس صندوق زکات در بانک ملی اردن نگهداری می‌شود.


مجلسِ صندوق زکات مجلسي است که براي اجراي زکات در کشور اردن تشکيل شد و يک رئيس و چهار عضو دارد.
مجلسِ صندوق زکات مجلسی است که برای اجرای زکات در کشور اردن تشکیل شد و یک رئیس و چهار عضو دارد.


برطبق قانون زکات:  
برطبق قانون زکات:  


  - کليه مسلمانان کشور اردن ملزم به پرداخت زکات هستند.
  - کلیه مسلمانان کشور اردن ملزم به پرداخت زکات هستند.


  - زکات در امور ديني و خيريه و اموري از اين قبيل مصرف مي‌شود.
  - زکات در امور دینی و خیریه و اموری از این قبیل مصرف می‌شود.


زمينه‌هاي مصرف ديني و اجتماعي و علمي‌زکات :
زمینه‌های مصرف دینی و اجتماعی و علمی‌زکات :


- تربيت و تعليم
- تربیت و تعلیم


- وعظ و ارشاد
- وعظ و ارشاد


- کمک‌هاي خيريه اجتماعي
- کمک‌های خیریه اجتماعی


- کمک به مساجد
- کمک به مساجد


- کمک به دانشجويان
- کمک به دانشجویان


کمک به فقراء و نيازمندان
کمک به فقراء و نیازمندان


- کمک به مردمي‌که در جريان بلاياي طبيعي  و خشکسالي آسيب ديده اند.(8)
- کمک به مردمی‌که در جریان بلایای طبیعی  و خشکسالی آسیب دیده اند.(8)




'''4-3 قوه مجريه'''
'''4-3 قوه مجریه'''


براساس قانون اساسي قوه مجريه در اختيار پادشاه اردن و هيئت وزيران وي است و پادشاه اموري را که  به موجب قانون به او محول شده با اراده ملوکانه انجام مي‌دهد، که توسط نخست وزير، وزير يا وزيران خاص امضا مي‌شود و سپس پادشاه آن را تأييد مي‌کند (قانون اساسي اين موضوع را در فصل چهارم تحت عنوان (قوه مجريه) و در بخش اول تحت عنوان پادشاه و حقوق وي، (ماده 28- 40) بيان کرده است.
براساس قانون اساسی قوه مجریه در اختیار پادشاه اردن و هیئت وزیران وی است و پادشاه اموری را که  به موجب قانون به او محول شده با اراده ملوکانه انجام می‌دهد، که توسط نخست وزیر، وزیر یا وزیران خاص امضا می‌شود و سپس پادشاه آن را تأیید می‌کند (قانون اساسی این موضوع را در فصل چهارم تحت عنوان (قوه مجریه) و در بخش اول تحت عنوان پادشاه و حقوق وی، (ماده 28- 40) بیان کرده است.


پادشاه در رأس حکومت قرار دارد و از هرگونه مسئوليت و تبعاتي مصون است. هيئت وزيران به رياست نخست وزير توسط پادشاه تعيين مي‌شود. او همچنين مي‌تواند بنا به درخواست نخست وزير هريک از اعضاي کابينه را اخراج کند.( ماده 30 و 35 قانون اساسي.)
پادشاه در رأس حکومت قرار دارد و از هرگونه مسئولیت و تبعاتی مصون است. هیئت وزیران به ریاست نخست وزیر توسط پادشاه تعیین می‌شود. او همچنین می‌تواند بنا به درخواست نخست وزیر هریک از اعضای کابینه را اخراج کند.( ماده 30 و 35 قانون اساسی.)


کابينه بايد در مورد موضوعات مربوط به سياست کلي، دربرابر مجلس نمايندگان اردن پاسخگو باشد و هر وزيري بايد درمورد امور وزارتخانه خود دربرابر مجلس نمايندگان جوابگو باشد. براساس نص قانون اساسي، وزيران حق کوتاهي کردن در مسئوليت‌هايشان را ندارند.
کابینه باید در مورد موضوعات مربوط به سیاست کلی، دربرابر مجلس نمایندگان اردن پاسخگو باشد و هر وزیری باید درمورد امور وزارتخانه خود دربرابر مجلس نمایندگان جوابگو باشد. براساس نص قانون اساسی، وزیران حق کوتاهی کردن در مسئولیت‌هایشان را ندارند.


پادشاه کليه قانونها را امضا وتصويب مي‌کند و مي''‌''تواند جهت اجراي قوانين دستور ایجاد سازمانهايي را دهد، به شرط آنکه مخالف احکام نباشد. (ماده31 قانون اساسي)
پادشاه کلیه قانونها را امضا وتصویب می‌کند و می''‌''تواند جهت اجرای قوانین دستور ایجاد سازمانهایی را دهد، به شرط آنکه مخالف احکام نباشد. (ماده31 قانون اساسی)


در کشور اردن پادشاه، فرمانده کل نيروهاي مسلح است، وي مي‌تواند اعلان جنگ و صلح نمايد، به نيروهاي مسلح فرمان دهد و عهدنامه و توافق نامه‌ها را منعقد کند. براساس قانون اساسي اردن انتخابات مجلس نمايندگان به دستور پادشاه برگزار مي‌گردد و پادشاه مي‌تواند آن را منحل کند. بر اساس قانون اساسي اردن (ماده34و35و36) مجلس سنا توسط پادشاه منصوب مي‌شود و هرگاه پادشاه اراده کند مي‌تواند يکي از اعضاي آن را خلع نمايد.
در کشور اردن پادشاه، فرمانده کل نیروهای مسلح است، وی می‌تواند اعلان جنگ و صلح نماید، به نیروهای مسلح فرمان دهد و عهدنامه و توافق نامه‌ها را منعقد کند. براساس قانون اساسی اردن انتخابات مجلس نمایندگان به دستور پادشاه برگزار می‌گردد و پادشاه می‌تواند آن را منحل کند. بر اساس قانون اساسی اردن (ماده34و35و36) مجلس سنا توسط پادشاه منصوب می‌شود و هرگاه پادشاه اراده کند می‌تواند یکی از اعضای آن را خلع نماید.


نيروهاي شهري و نيروهاي مسلح وکلية القاب تشريفاتي تحت کنترل پادشاه هستند و بر طبق قانون خاص ماده (37) پادشاه مي تواند اين قدرت خود را به شخص ديگري واگذار نمايد.
نیروهای شهری و نیروهای مسلح وکلیة القاب تشریفاتی تحت کنترل پادشاه هستند و بر طبق قانون خاص ماده (37) پادشاه می تواند این قدرت خود را به شخص دیگری واگذار نماید.


پادشاه حق بخشش و کاهش مجازاتها را دارد. حکم اعدام بعد از تأييد پادشاه اجرا مي‌شود. کلية احکامي‌که از طرف هيئت وزيران صادر مي‌شود همراه با نظر پادشاه مي‌باشد وحق تعيين افراد کاخ پادشاه از جمله حقوقي است که فقط برعهده پادشاه است و هيئت وزيران حق تصميم گيري در اين زمينه را ندارد.
پادشاه حق بخشش و کاهش مجازاتها را دارد. حکم اعدام بعد از تأیید پادشاه اجرا می‌شود. کلیة احکامی‌که از طرف هیئت وزیران صادر می‌شود همراه با نظر پادشاه می‌باشد وحق تعیین افراد کاخ پادشاه از جمله حقوقی است که فقط برعهده پادشاه است و هیئت وزیران حق تصمیم گیری در این زمینه را ندارد.


در نص قانون اساسي آمده است: به موجب اين قانون حق تعيين گروهي از کارمندان برعهده پادشاه است. در ماده (98) چنين آمده است:''"''پادشاه مي‌تواند کلية قضات دادگاههاي نظامي‌ و شرعي را با اراده ملوکانه بر اساس قانون نصب و خلع کند و نيز پادشاه مي‌تواند با اراده ملوکانه خود اقدام به نصب و خلع کارمندان نمايد و اين حق از اختيارات پادشاه محسوب مي‌شود(9).   
در نص قانون اساسی آمده است: به موجب این قانون حق تعیین گروهی از کارمندان برعهده پادشاه است. در ماده (98) چنین آمده است:''"''پادشاه می‌تواند کلیة قضات دادگاههای نظامی‌ و شرعی را با اراده ملوکانه بر اساس قانون نصب و خلع کند و نیز پادشاه می‌تواند با اراده ملوکانه خود اقدام به نصب و خلع کارمندان نماید و این حق از اختیارات پادشاه محسوب می‌شود(9).   






'''4-4 نظام و نهاد قانون گذاري'''
'''4-4 نظام و نهاد قانون گذاری'''


صدور قانون اساسي سال 1947 نقطه عطفي در نظام پارلماني اردن به شمار مي‌رود، از اين نظر که دو مجلس تشکيل و نام مجلس الامــۀ (مجلس ملي) بر آن نهاده شد. مجلس ملي از مجلس نمايندگان و مجلس سنا تشکيل مي‌شود. اعضاي مجلس نمايندگان از سوي مردم و اعضاي مجلس سنا از سوي پادشاه تعيين مي‌شوند  و تعداد اعضاي مجلس سنا نبايد بيش از نصف اعضاي مجلس نمايندگان باشد.  
صدور قانون اساسی سال 1947 نقطه عطفی در نظام پارلمانی اردن به شمار می‌رود، از این نظر که دو مجلس تشکیل و نام مجلس الامــۀ (مجلس ملی) بر آن نهاده شد. مجلس ملی از مجلس نمایندگان و مجلس سنا تشکیل می‌شود. اعضای مجلس نمایندگان از سوی مردم و اعضای مجلس سنا از سوی پادشاه تعیین می‌شوند  و تعداد اعضای مجلس سنا نباید بیش از نصف اعضای مجلس نمایندگان باشد.  


قانون اساسي به پادشاه اجازه مي‌دهد تا رئيس مجلس ملي را به مدت دو سال انتصاب نمايد. همچنين قانون اساسي سال 1947 مدت مجلس نمايندگان را 4 سال و مجلس سنا را 8 سال تعيين نموده است و هر 4 سال نيمي‌از اعضاي مجلس سنا در رأي‌گيري تعويض مي‌گردند. جلسات مجلس سنا هم زمان با جلسات مجلس نمايندگان تشکيل مي‌شود و با آن پايان مي‌يابد.
قانون اساسی به پادشاه اجازه می‌دهد تا رئیس مجلس ملی را به مدت دو سال انتصاب نماید. همچنین قانون اساسی سال 1947 مدت مجلس نمایندگان را 4 سال و مجلس سنا را 8 سال تعیین نموده است و هر 4 سال نیمی‌از اعضای مجلس سنا در رأی‌گیری تعویض می‌گردند. جلسات مجلس سنا هم زمان با جلسات مجلس نمایندگان تشکیل می‌شود و با آن پایان می‌یابد.


مجلس ملي دو وظيفه اساسي برعهده دارد:
مجلس ملی دو وظیفه اساسی برعهده دارد:


1. وظيفه قانون گذاري:
1. وظیفه قانون گذاری:


محدوده قوه مقننه بر اساس قانون 1947 به شرح زير مي‌باشد:
محدوده قوه مقننه بر اساس قانون 1947 به شرح زیر می‌باشد:


- پيشنهاد پيش نويس قوانين از سوي اعضاي مجلس براساس نظام داخلي دو مجلس سنا و نمايندگان
- پیشنهاد پیش نویس قوانین از سوی اعضای مجلس براساس نظام داخلی دو مجلس سنا و نمایندگان


-تصويب قوانين مورد نظر قوه مجريه
-تصویب قوانین مورد نظر قوه مجریه


2. وظيفه نظارتي:
2. وظیفه نظارتی:


قانون اساسي سال 1947 به مجلس ملي حق داده تا در مورد تمام امور مربوط به اداره عمومي‌بحث و تصميم گيري نمايد؛ مجلس سنا حق دارد تا در حوزه مسائل مربوط به اداره عمومي‌ بحث نمايد.  
قانون اساسی سال 1947 به مجلس ملی حق داده تا در مورد تمام امور مربوط به اداره عمومی‌بحث و تصمیم گیری نماید؛ مجلس سنا حق دارد تا در حوزه مسائل مربوط به اداره عمومی‌ بحث نماید.  


مجلس نمايندگان حق دارد تا در مورد شکايات، بيانيه‌ها و ... بحث نمايد. دامنه اختيارات اين مجلس محدود بوده و حق تصويب و نظارت بر توافق نامه''‌''ها و معاهدات بين المللي و نظارت بر چگونگي اعطاي مزايا براي سرمايه گذاري در ثروت‌هاي طبيعي کشور را ندارد.
مجلس نمایندگان حق دارد تا در مورد شکایات، بیانیه‌ها و ... بحث نماید. دامنه اختیارات این مجلس محدود بوده و حق تصویب و نظارت بر توافق نامه''‌''ها و معاهدات بین المللی و نظارت بر چگونگی اعطای مزایا برای سرمایه گذاری در ثروت‌های طبیعی کشور را ندارد.


اهم اصلاحات قوه مقننه براساس قانون 1952 بدين شرح است:
اهم اصلاحات قوه مقننه براساس قانون 1952 بدین شرح است:


مجلس ملي از دومجلس سنا و نمايندگان تشکيل مي''‌''شود. اعضاي مجلس سنا از سوي پادشاه و اعضاي مجلس نمايندگان از سوي مردم به شکل مستقيم انتخاب مي‌شوند.  
مجلس ملی از دومجلس سنا و نمایندگان تشکیل می''‌''شود. اعضای مجلس سنا از سوی پادشاه و اعضای مجلس نمایندگان از سوی مردم به شکل مستقیم انتخاب می‌شوند.  


رئيس مجلس سنا از سوي پادشاه تعيين مي''‌''شود و مدت رياستش دو سال است و مي‌تواند دوباره به عنوان رئيس  تعيين شود. رئيس مجلس نمايندگان در آغاز هر دوره عادي به مدت يک سال انتخاب مي‌شود و تا آغاز دوره بعدي رئيس بوده و مي‌تواند پس از پايان دوره دوباره به عنوان رئيس انتخاب شود.
رئیس مجلس سنا از سوی پادشاه تعیین می''‌''شود و مدت ریاستش دو سال است و می‌تواند دوباره به عنوان رئیس  تعیین شود. رئیس مجلس نمایندگان در آغاز هر دوره عادی به مدت یک سال انتخاب می‌شود و تا آغاز دوره بعدی رئیس بوده و می‌تواند پس از پایان دوره دوباره به عنوان رئیس انتخاب شود.


مدت مجلس سنا 4 سال است و از تاريخ تعيين شده توسط پادشاه آغاز مي‌گردد و مدت مجلس نمايندگان 4 سال است و از تاريخ اعلام نتايج در روزنامه رسمي‌آغاز مي‌گردد.
مدت مجلس سنا 4 سال است و از تاریخ تعیین شده توسط پادشاه آغاز می‌گردد و مدت مجلس نمایندگان 4 سال است و از تاریخ اعلام نتایج در روزنامه رسمی‌آغاز می‌گردد.


نشست‌ها و جلسات مجلس سنا نزديک به مجلس نمايندگان است و در زمان انحلال مجلس نمايندگان، جلسات مجلس سنا نيز متوقف مي‌گردد. جلسات مجلس نمايندگان شامل چند دوره است که عبارت‌اند از:
نشست‌ها و جلسات مجلس سنا نزدیک به مجلس نمایندگان است و در زمان انحلال مجلس نمایندگان، جلسات مجلس سنا نیز متوقف می‌گردد. جلسات مجلس نمایندگان شامل چند دوره است که عبارت‌اند از:


جلسات عادي: مجلس در هر سال حدود 4 ماه جلسات عادي دارد که از روز اول ماه اکتبر  و با دعوت از پادشاه آغاز مي‌شود و پادشاه مي‌تواند به‌وسيله قدرت خود و ضمن شروط تعيين شده در قانون اساسي، اين دوره را تمديد نماید.
جلسات عادی: مجلس در هر سال حدود 4 ماه جلسات عادی دارد که از روز اول ماه اکتبر  و با دعوت از پادشاه آغاز می‌شود و پادشاه می‌تواند به‌وسیله قدرت خود و ضمن شروط تعیین شده در قانون اساسی، این دوره را تمدید نماید.


جلسات ويژه: جلسات ويژه براساس درخواست اکثريت مجلس نمايندگان و در هنگام ضرورت تشکيل مي‌شود و مدت آن مشخص نيست و در آن به بحث در مورد قوانين و موضوعات مهم ديگر پرداخته مي‌شود.
جلسات ویژه: جلسات ویژه براساس درخواست اکثریت مجلس نمایندگان و در هنگام ضرورت تشکیل می‌شود و مدت آن مشخص نیست و در آن به بحث در مورد قوانین و موضوعات مهم دیگر پرداخته می‌شود.


جلسات فوق العاده: جلسات فوق العاده در زمان انحلال مجلس نمايندگان تشکيل مي‌شود و مجلس جديدي بايد تا 4 ماه پس از انحلال  مجلس قبل تشکيل شود.
جلسات فوق العاده: جلسات فوق العاده در زمان انحلال مجلس نمایندگان تشکیل می‌شود و مجلس جدیدی باید تا 4 ماه پس از انحلال  مجلس قبل تشکیل شود.


وظايف مجلس ملي همچنان در دو حيطه قانون گذاري و نظارت به شرح زير تعريف مي''‌''شود:
وظایف مجلس ملی همچنان در دو حیطه قانون گذاری و نظارت به شرح زیر تعریف می''‌''شود:


1. وظيفه قانون گذاري
1. وظیفه قانون گذاری


عمليات قانون گذاري در سه مرحله انجام مي‌شود: طرح قانون، بحث پيرامون آن و سپس تصويب قانون.
عملیات قانون گذاری در سه مرحله انجام می‌شود: طرح قانون، بحث پیرامون آن و سپس تصویب قانون.


مجلس ملي وظيفه قانون گذاري را از خلال دو وظيفه اساسي انجام مي‌دهد:  
مجلس ملی وظیفه قانون گذاری را از خلال دو وظیفه اساسی انجام می‌دهد:  


-پيشنهاد پيش نويس و طرح قانون
-پیشنهاد پیش نویس و طرح قانون


-تصويب طرح قانون وارده از سوي قوه مجريه
-تصویب طرح قانون وارده از سوی قوه مجریه


مجلس ملي بر اساس اختيارات خود مي‌تواند طرح يک قانون را نپذيرفته و رد يا اصلاح نمايد.
مجلس ملی بر اساس اختیارات خود می‌تواند طرح یک قانون را نپذیرفته و رد یا اصلاح نماید.




2. وظيفه نظارتي


مجلس ملي علاوه برقانون گذاري، وظيفه اعمال نظارت بر قوه مجريه را نيز دارد. بدين ترتيب نخست وزير و وزيران  در مقابل مجلس ملي مسئول مي‌باشند.
2. وظیفه نظارتی


مجلس ملي وظيفه نظارتي خود را از طرق زير اعمال مي‌کند:
مجلس ملی علاوه برقانون گذاری، وظیفه اعمال نظارت بر قوه مجریه را نیز دارد. بدین ترتیب نخست وزیر و وزیران  در مقابل مجلس ملی مسئول می‌باشند.


1. راي اعتماد: زماني که پيشنهاد عدم راي اعتماد به وزيري مطرح شود، آن وزير در مجلس نمايندگان حاضر و در صورت عدم کسب راي اعتماد در مقابل نمايندگان، مجبور به استعفاء مي گردد.
مجلس ملی وظیفه نظارتی خود را از طرق زیر اعمال می‌کند:


2. تحقيق: تحقيق يکي از وسايل نظارتي مهم مجلس ملي به شمار مي‌رود. اعضاي مجلس کميته‌هاي مخصوصي را تشکيل داده و از طريق تحقيق مي‌توانند به شناخت امور مهم دست يابند.
1. رای اعتماد: زمانی که پیشنهاد عدم رای اعتماد به وزیری مطرح شود، آن وزیر در مجلس نمایندگان حاضر و در صورت عدم کسب رای اعتماد در مقابل نمایندگان، مجبور به استعفاء می گردد.


3. درخواست بحث: از خلال بحث و تبادل نظر مي‌توانند حقايق را کشف نمايند و از سياست‌هاي دولت در مقابل آن مطلع شوند.
2. تحقیق: تحقیق یکی از وسایل نظارتی مهم مجلس ملی به شمار می‌رود. اعضای مجلس کمیته‌های مخصوصی را تشکیل داده و از طریق تحقیق می‌توانند به شناخت امور مهم دست یابند.


4. شنيدن شکايات: هر اردني حق دارد شکايت خود را درمورد امور عمومي‌يا شخصي به مجلس ببرد.
3. درخواست بحث: از خلال بحث و تبادل نظر می‌توانند حقایق را کشف نمایند و از سیاست‌های دولت در مقابل آن مطلع شوند.


5. پرسش: يکي از راه''‌''هاييست که از طريق آن مي‌توانند امور مجهول را دريابند و آنها را معلوم کنند و پرسش حق طبيعي هريک از اعضاي مجلس سنا ومجلس نمايندگان است.
4. شنیدن شکایات: هر اردنی حق دارد شکایت خود را درمورد امور عمومی‌یا شخصی به مجلس ببرد.


6. استيضاح و کيفرخواست: استيضاح يکي از راه‌هاي محاسبه و ارزيابي وزيران دولت است و تصميم کيفرخواست فقط در صورت وجود حداقل دوسوم آراء صورت مي‌پذيرد.
5. پرسش: یکی از راه''‌''هاییست که از طریق آن می‌توانند امور مجهول را دریابند و آنها را معلوم کنند و پرسش حق طبیعی هریک از اعضای مجلس سنا ومجلس نمایندگان است.


علاوه بر امور مذکور، حق تصميم گيري در امور مالي و ماليات نيز در دايره اختيارات مجلس است.
6. استیضاح و کیفرخواست: استیضاح یکی از راه‌های محاسبه و ارزیابی وزیران دولت است و تصمیم کیفرخواست فقط در صورت وجود حداقل دوسوم آراء صورت می‌پذیرد.


مجلس نمايندگان اردن با توجه به ماده 67 قانون اساسي از اعضاي منتخب مردم به شکل مستقيم و در طي عمليات انتخابات تشکيل مي‌شود و تعداد اعضاي آن 150 نفر مي‌باشد.
علاوه بر امور مذکور، حق تصمیم گیری در امور مالی و مالیات نیز در دایره اختیارات مجلس است.


از شروط اين نمايندگان:
مجلس نمایندگان اردن با توجه به ماده 67 قانون اساسی از اعضای منتخب مردم به شکل مستقیم و در طی عملیات انتخابات تشکیل می‌شود و تعداد اعضای آن 150 نفر می‌باشد.


- تابعيت اردن
از شروط این نمایندگان:


- حداقل سي سال تمام دارا باشند.
- تابعیت اردن
 
- حداقل سی سال تمام دارا باشند.


- ورشکسته نباشد و اعتبار خود را از دست نداده باشد.
- ورشکسته نباشد و اعتبار خود را از دست نداده باشد.


- نبايد به سبب جرائم غير سياسي مدتي بيش از يک سال در زندان بوده باشد.
- نباید به سبب جرائم غیر سیاسی مدتی بیش از یک سال در زندان بوده باشد.


- مجنون نباشد.
- مجنون نباشد.


- از نزديکان پادشاه نباشد.
- از نزدیکان پادشاه نباشد.


نمايندگان همچنين اعضاي کميته‌هاي دائمي‌ را براساس ماده 40 قانون نظام داخلي مجلس نمايندگان انتخاب مي‌کنند.
نمایندگان همچنین اعضای کمیته‌های دائمی‌ را براساس ماده 40 قانون نظام داخلی مجلس نمایندگان انتخاب می‌کنند.


نظام داخلي مجلس نمايندگان اين حق را مي‌دهد تا جناح‌ها و ائتلافات مورد نظر خود را تشکيل دهند، مشروط بر اينکه اعضاي آنها کمتر از 10 درصد اعضاي مجلس نباشد.(10)
نظام داخلی مجلس نمایندگان این حق را می‌دهد تا جناح‌ها و ائتلافات مورد نظر خود را تشکیل دهند، مشروط بر اینکه اعضای آنها کمتر از 10 درصد اعضای مجلس نباشد.(10)


در آخرین انتخابات پارلمانی اردن که در 10 نوامبر 2020 انجام گرفت از مجموع 10 میلیون نفر جمعیت اردن، چهار میلیون و 640 هزار نفر واجد شرایط رای دهی بودند و طی این انتخابات 130 نماینده خود را انتخاب کردند و از مجموع کرسی‌های پارلمانی، 15 کرسی به زنان اختصاص داشت. بنابر گزارش العالم، 1674 نامزد از جمله 360 زن برای رسیدن به کرسی های پارلمانی با یکدیگر رقابت داشتند و 53 هزار نیروی امنیتی در هزار و 880 مرکز رای گیری در سراسر این کشور در روز انتخابات مستقر شدند.
در آخرین انتخابات پارلمانی اردن که در 10 نوامبر 2020 انجام گرفت از مجموع 10 میلیون نفر جمعیت اردن، چهار میلیون و 640 هزار نفر واجد شرایط رای دهی بودند و طی این انتخابات 130 نماینده خود را انتخاب کردند و از مجموع کرسی‌های پارلمانی، 15 کرسی به زنان اختصاص داشت. بنابر گزارش العالم، 1674 نامزد از جمله 360 زن برای رسیدن به کرسی های پارلمانی با یکدیگر رقابت داشتند و 53 هزار نیروی امنیتی در هزار و 880 مرکز رای گیری در سراسر این کشور در روز انتخابات مستقر شدند.
خط ۲۶۲: خط ۲۶۳:




'''وظايف رئيس مجلس:'''
'''وظایف رئیس مجلس:'''


- استفاده از مفاد قانون اساسي و قوانين در مذاکرات و تصميمات هيئت مديره
- استفاده از مفاد قانون اساسی و قوانین در مذاکرات و تصمیمات هیئت مدیره


- رياست جلسات و اعلام آغاز و پايان، مديريت بحث، تعيين موضوعات بحث، دادن اجازه به نمايندگان براي سخنراني
- ریاست جلسات و اعلام آغاز و پایان، مدیریت بحث، تعیین موضوعات بحث، دادن اجازه به نمایندگان برای سخنرانی


- اعلام تصميمات شورا و نظارت بر اجراي آنها
- اعلام تصمیمات شورا و نظارت بر اجرای آنها


- رياست دستگاه اداري مجلس
- ریاست دستگاه اداری مجلس


بر اساس ماده 67 قانون اساسي مجلس نمايندگان اردن از اعضاي منتخب مردم به شکل مستقيم و در طي عمليات انتخابات تشکيل مي‌شود و مشتمل است بر:
بر اساس ماده 67 قانون اساسی مجلس نمایندگان اردن از اعضای منتخب مردم به شکل مستقیم و در طی عملیات انتخابات تشکیل می‌شود و مشتمل است بر:


- حق نامزدها براي نظارت بر انتخابات
- حق نامزدها برای نظارت بر انتخابات


- مجازات کساني که سوء استفاده از اراده راي دهندگان مي''‌''کنند
- مجازات کسانی که سوء استفاده از اراده رای دهندگان می''‌''کنند


- يکپارچگي روند انتخابات در تمام مراحل آن
- یکپارچگی روند انتخابات در تمام مراحل آن


ماده 68 قانون اساسي اعلام مي‌دارد که دوره هر مجلس 4 سال شمسي است و از تاريخ اعلام نتايج در روزنامه رسمي‌آغاز مي‌گردد.و انتخابات بايد در 4ماه پاياني مجلس برگزار گردد. اگر انتخابات تا پايان مجلس برگزار نشود يا به هر دليلي دچار تاخير شود، مجلس تا پايان انتخابات به حال خود باقي مي‌ماند.  
ماده 68 قانون اساسی اعلام می‌دارد که دوره هر مجلس 4 سال شمسی است و از تاریخ اعلام نتایج در روزنامه رسمی‌آغاز می‌گردد.و انتخابات باید در 4ماه پایانی مجلس برگزار گردد. اگر انتخابات تا پایان مجلس برگزار نشود یا به هر دلیلی دچار تاخیر شود، مجلس تا پایان انتخابات به حال خود باقی می‌ماند.  


'''نظام داخلي:'''
'''نظام داخلی:'''


ماده 40:
ماده 40:


مجلس در آغاز هر دوره خود اعضاي کميته‌هاي زير را تعيين مي‌کند:
مجلس در آغاز هر دوره خود اعضای کمیته‌های زیر را تعیین می‌کند:


- کميته حقوقي
- کمیته حقوقی


- کميته مالي
- کمیته مالی


- کميته اقتصاد و سرمايه گذاري
- کمیته اقتصاد و سرمایه گذاری


- کميته اداري
- کمیته اداری


- کميته امور خارجي
- کمیته امور خارجی


- کميته آموزش و پرورش و فرهنگ
- کمیته آموزش و پرورش و فرهنگ


- کميته حوانان و ورزش
- کمیته حوانان و ورزش


- کميته بهداشت و محيط زيست
- کمیته بهداشت و محیط زیست


- کميته کشاورزي و آب
- کمیته کشاورزی و آب


- کميته راهبري ملي و رسانه‌ها
- کمیته راهبری ملی و رسانه‌ها


- کميته کار و توسعه اجتماعي و جمعيت
- کمیته کار و توسعه اجتماعی و جمعیت


- کميته انرژي و منابع معدني
- کمیته انرژی و منابع معدنی


- کميسيون خدمات عمومي‌و حمل و نقل
- کمیسیون خدمات عمومی‌و حمل و نقل


- کميسيون گردشگري و آثار باستاني
- کمیسیون گردشگری و آثار باستانی


- کميته آزادي‌هاي عمومي‌و حقوق بشر
- کمیته آزادی‌های عمومی‌و حقوق بشر


- کميته فلسطين
- کمیته فلسطین


- کميته روستا و صحرا
- کمیته روستا و صحرا


- کميته امور زنان و خانواده
- کمیته امور زنان و خانواده


- کميته حقيقت يابي
- کمیته حقیقت یابی


- کميته نظام و رفتار
- کمیته نظام و رفتار


مجلس نمايندگان جلسات خود را دردوره‌هاي مختلف در سه نوع برگزار مي کند که پيشتر به آن اشاره شد.
مجلس نمایندگان جلسات خود را دردوره‌های مختلف در سه نوع برگزار می کند که پیشتر به آن اشاره شد.


قانون اساسي اردن روابط دو مجلس سنا و نمايندگان را پيش بيني کرده و آن را تشريح نموده است و هر يک از اين دو مجلس، شريک قانوني مجلس ديگر به شمار مي‌رود و هر قانوني که تصويب مي‌شود بايد توسط هر دو مجلس تصويب گردد.  
قانون اساسی اردن روابط دو مجلس سنا و نمایندگان را پیش بینی کرده و آن را تشریح نموده است و هر یک از این دو مجلس، شریک قانونی مجلس دیگر به شمار می‌رود و هر قانونی که تصویب می‌شود باید توسط هر دو مجلس تصویب گردد.  


هريک از اين دومجلس جلسات خاص خود را تشکيل مي‌دهد و قانون اساسي براي هر يک از دو مجلس مذکور، تشکيل جلسات، تنظيم آنها، راي گيري، سخنراني و... را پيش بيني کرده است. اما در مواردي لازم است که هر دو مجلس جلسات مشترکي باهم داشته باشند؛ از جمله:
هریک از این دومجلس جلسات خاص خود را تشکیل می‌دهد و قانون اساسی برای هر یک از دو مجلس مذکور، تشکیل جلسات، تنظیم آنها، رای گیری، سخنرانی و... را پیش بینی کرده است. اما در مواردی لازم است که هر دو مجلس جلسات مشترکی باهم داشته باشند؛ از جمله:


- زماني که پادشاه از مجلس شوراي ملي درخواست تشکيل جلسه کند.
- زمانی که پادشاه از مجلس شورای ملی درخواست تشکیل جلسه کند.


- زمان افتتاح جلسات عادي مجلس شوراي ملي
- زمان افتتاح جلسات عادی مجلس شورای ملی


- بنابر درخواست نخست وزير
- بنابر درخواست نخست وزیر


- زماني که یکي از دو مجلس يك طرح قانوني را دوبار رد نمايد و مجلس ديگر موافق آن باشد.
- زمانی که یکی از دو مجلس یك طرح قانونی را دوبار رد نماید و مجلس دیگر موافق آن باشد.


در اين موارد دو مجلس جلسه مشترکي را تشکيل مي‌دهند.  
در این موارد دو مجلس جلسه مشترکی را تشکیل می‌دهند.  


در هنگام تشکيل جلسه مشترک، رياست دو مجلس برعهده رئيس مجلس سنا مي‌باشد و زماني اين جلسه معتبر تلقي مي‌شود که اکثر نمايندگان آنها حضور داشته باشند و تصميمات با اکثريت آراء اخذ مي‌گردد. در جلسه مشترک، براساس نظام داخلي مجلس سنا عمل مي‌شود (10/2)
در هنگام تشکیل جلسه مشترک، ریاست دو مجلس برعهده رئیس مجلس سنا می‌باشد و زمانی این جلسه معتبر تلقی می‌شود که اکثر نمایندگان آنها حضور داشته باشند و تصمیمات با اکثریت آراء اخذ می‌گردد. در جلسه مشترک، براساس نظام داخلی مجلس سنا عمل می‌شود (10/2)




'''4-5 نظام قضايي'''
'''4-5 نظام قضایی'''


ﻗﻮه ﻗﻀﺎﺋﯿﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دادﮔﺎﻫﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﻧﺎم پادشاه راي ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و اﺣﮑﺎم ﺧﻮد را ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﻗﻀﺎت ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن، آزاد مي‌ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻗﻀﺎت ﻣﺤﺎﮐﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺷﺮﻋﯽ از ﺳﻮي پادشاه اﻧﺘﺨﺎب و ﻋﺰل ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. دادﮔﺎﻫﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ، ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻣﻨﯿﺘﯽ و اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺟﻠﺴﺎت ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ را ﻏﯿﺮ ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.
ﻗﻮه ﻗﻀﺎﺋﯿﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دادﮔﺎﻫﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﻧﺎم پادشاه رای ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و اﺣﮑﺎم ﺧﻮد را ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﻗﻀﺎت ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن، آزاد می‌ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻗﻀﺎت ﻣﺤﺎﮐﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺷﺮﻋﯽ از ﺳﻮی پادشاه اﻧﺘﺨﺎب و ﻋﺰل ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. دادﮔﺎﻫﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ، ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻣﻨﯿﺘﯽ و اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺟﻠﺴﺎت ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ را ﻏﯿﺮ ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.


در اردن ﺳﻪ ﻧﻮع دادﮔﺎه وﺟﻮد دارد:
در اردن ﺳﻪ ﻧﻮع دادﮔﺎه وﺟﻮد دارد:


1- دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ  
1- دادﮔﺎﻫﻬﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ  


2- دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﺧﺎص
2- دادﮔﺎﻫﻬﺎی ﺧﺎص


3- دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ
3- دادﮔﺎﻫﻬﺎی ﻣﺬﻫﺒﯽ


دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺣﻖ ﻗﻀﺎوت در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎم اﺷﺨﺎﺻﯽ را ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻠﯿﻪ آﻧﺎن اﻗﺎﻣﻪ دﻋﻮي ﮐﻨﺪ، دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻣﮕﺮ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻗﺎﻧﻮن آﻣﺪه اﺳت.   
دادﮔﺎﻫﻬﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺣﻖ ﻗﻀﺎوت در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎم اﺷﺨﺎﺻﯽ را ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻠﯿﻪ آﻧﺎن اﻗﺎﻣﻪ دﻋﻮی ﮐﻨﺪ، دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻣﮕﺮ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻗﺎﻧﻮن آﻣﺪه اﺳت.   


دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ:  
دادﮔﺎﻫﻬﺎی ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ:  


1. دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﺷﺮﻋﯽ؛ ﻣﺤﺎﮐﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﺣﻖ ﻗﻀﺎوت در ﺧﺼﻮص ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن، دﯾﻪ و اﻣﻮر مربوط ﺑﻪ اوﻗﺎف را دارﻧﺪ.
1. دادﮔﺎﻫﻬﺎی ﺷﺮﻋﯽ؛ ﻣﺤﺎﮐﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﺣﻖ ﻗﻀﺎوت در ﺧﺼﻮص ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن، دﯾﻪ و اﻣﻮر مربوط ﺑﻪ اوﻗﺎف را دارﻧﺪ.


2. دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﻓﺮق دﯾﻨﯽ  
2. دادﮔﺎﻫﻬﺎی ﻓﺮق دﯾﻨﯽ  


نظام قضايي اردن سه مرحله تاريخي را پشت سر گذاشته است:
نظام قضایی اردن سه مرحله تاریخی را پشت سر گذاشته است:


1. مرحله قبل از حکومت (1918-1921): مرحله جدايي از حکومت عثماني و اعلام تابعيت براي حکومت فيصل؛ قوانين و احکام اين دوره برمبناي قوانين عثماني بوده است.
1. مرحله قبل از حکومت (1918-1921): مرحله جدایی از حکومت عثمانی و اعلام تابعیت برای حکومت فیصل؛ قوانین و احکام این دوره برمبنای قوانین عثمانی بوده است.


2. مرحله حکومت (1921): قواي سه گانه قضائيه، مجريه و مقننه در سال 1921 به تصويب رسيدند. قوانين حقوقي برمبناي قوانين حکومت عثماني بودند تا اينکه حکومت اردن قوانين جديدي صادر کرد.
2. مرحله حکومت (1921): قوای سه گانه قضائیه، مجریه و مقننه در سال 1921 به تصویب رسیدند. قوانین حقوقی برمبنای قوانین حکومت عثمانی بودند تا اینکه حکومت اردن قوانین جدیدی صادر کرد.


3. مرحله پادشاهي: در اين دوره دوجانب شرقي و غربي اردن مستقل شده و در سال1950 به وحدت رسيدند. قانون تشکيل دادگاه‌ها در سال 1951 تصويب شد و « قانون تشکيل دادگاه‌هاي قانوني» نام گرفت. قانون تشکيل خانواده نيز برمبناي قوانين حکومت عثماني بود كه تغييرات زيادي كرد.
3. مرحله پادشاهی: در این دوره دوجانب شرقی و غربی اردن مستقل شده و در سال1950 به وحدت رسیدند. قانون تشکیل دادگاه‌ها در سال 1951 تصویب شد و « قانون تشکیل دادگاه‌های قانونی» نام گرفت. قانون تشکیل خانواده نیز برمبنای قوانین حکومت عثمانی بود كه تغییرات زیادی كرد.


قوانين مختلفي در ازدواج، طلاق، مهريه، حضانت کودک، نفقه و وصيت و... تصويب شد که با قوانين دوره''‌''هاي قبل تفاوت زيادي داشت و در آن''‌''ها اصلاحات زيادي صورت گرفته بود. قانون حقوق وکلاء نيز در سال 1944 به تصويب رسيد.
قوانین مختلفی در ازدواج، طلاق، مهریه، حضانت کودک، نفقه و وصیت و... تصویب شد که با قوانین دوره''‌''های قبل تفاوت زیادی داشت و در آن''‌''ها اصلاحات زیادی صورت گرفته بود. قانون حقوق وکلاء نیز در سال 1944 به تصویب رسید.


برطبق قانون احکام غيابي صادره، قابل اعتراض و تجديد نظر هستند، حتي احکامي‌که در دادگاه تجديد نظر صادر مي‌شوند نيز قابل اعتراض مي‌باشند.  
برطبق قانون احکام غیابی صادره، قابل اعتراض و تجدید نظر هستند، حتی احکامی‌که در دادگاه تجدید نظر صادر می‌شوند نیز قابل اعتراض می‌باشند.  


دستگاه قضايي قبل از تأسيس حکومت نيز در بخش شرقي اردن و در فلسطين وجود داشت. در زمان حکومت فيصل تعداد دادگاه‌ها به رقم هفت (در امان، سلط، کرک، معان، طفيله، جرش و اربد) مي‌رسيد.(11)
دستگاه قضایی قبل از تأسیس حکومت نیز در بخش شرقی اردن و در فلسطین وجود داشت. در زمان حکومت فیصل تعداد دادگاه‌ها به رقم هفت (در امان، سلط، کرک، معان، طفیله، جرش و اربد) می‌رسید.(11)


در سال 1994 تعداد دادگاه''‌''ها قريب به 67 دادگاه بوده که از اين تعداد 47 دادگاه در بخش شرقي اردن و 14 دادگاه در بخش غربي قرار داشت.
در سال 1994 تعداد دادگاه''‌''ها قریب به 67 دادگاه بوده که از این تعداد 47 دادگاه در بخش شرقی اردن و 14 دادگاه در بخش غربی قرار داشت.


دادگاه‌دادگاه‌ها براساس کوچکي و بزرگي استانها و تعداد جمعيت آنها توزيع شده اند. در سال 94تعداد  قضات 89 نفر تخمين شده است؛ براي مثال. در امان پايتخت اردن 13 دادگاه و 19 قاضي در خدمت مردم بوده است.(12)
دادگاه‌دادگاه‌ها براساس کوچکی و بزرگی استانها و تعداد جمعیت آنها توزیع شده اند. در سال 94تعداد  قضات 89 نفر تخمین شده است؛ برای مثال. در امان پایتخت اردن 13 دادگاه و 19 قاضی در خدمت مردم بوده است.(12)


توزیع دادگاه ها و قضات در کشور اردن (13)
توزیع دادگاه ها و قضات در کشور اردن (13)
خط ۴۱۶: خط ۴۱۷:
|44.883
|44.883
|}
|}
همچنين نمودار پرونده‌هاي رسيدگي شده
همچنین نمودار پرونده‌های رسیدگی شده


در طي سال''‌''هاي 2015-2019 به شکلی است که مي''‌''آيد:
در طی سال''‌''های 2015-2019 به شکلی است که می''‌''آید:






'''4-6 فرهنگ سياسي'''
'''4-6 فرهنگ سیاسی'''


در ميان کشورهاي جهان عرب، گرچه در اردن در بيش از دو دهه اخير، پيشرفت''‌‌''هاي محسوس در خصوص آزاد سازي رخ داده، هنوز با تحکيم دموکراسي و گذار از دموکراسي حداقلي به حداکثري، بسيار فاصله دارد. گرچه نمي''‌''توان وجود شواهدي از اراده در ملک عبدالله را براي آزادسازي و دموکراسي، منکر شد اما اين اراده، چندان محکم و جدي نبوده است. پادشاه اردن بارها بر پيشرفت در جهت دستيابي به دموکراسي، پلوراليسم، رونق اقتصادي و آزادي بيان و تفکر در اردن به عنوان روندي برگشت''‌''ناپذير تأکيد کرده است؛ با اين حال، ابتکارها و اقدام''‌''هاي اعلامي‌و انجام شده براي تحقق اصلاحات سياسي، چندان مهم و جدي نبوده''‌''اند.
در میان کشورهای جهان عرب، گرچه در اردن در بیش از دو دهه اخیر، پیشرفت''‌‌''های محسوس در خصوص آزاد سازی رخ داده، هنوز با تحکیم دموکراسی و گذار از دموکراسی حداقلی به حداکثری، بسیار فاصله دارد. گرچه نمی''‌''توان وجود شواهدی از اراده در ملک عبدالله را برای آزادسازی و دموکراسی، منکر شد اما این اراده، چندان محکم و جدی نبوده است. پادشاه اردن بارها بر پیشرفت در جهت دستیابی به دموکراسی، پلورالیسم، رونق اقتصادی و آزادی بیان و تفکر در اردن به عنوان روندی برگشت''‌''ناپذیر تأکید کرده است؛ با این حال، ابتکارها و اقدام''‌''های اعلامی‌و انجام شده برای تحقق اصلاحات سیاسی، چندان مهم و جدی نبوده''‌''اند.


به تأثير از نهاده بودن استيلاي حاکم بر ساختار قدرت سياسي، بسياري از عناصر رسمي‌دموکراسي در اردن مانند احزاب سياسي، قوانين مربوط به آزادي اجتماع''‌''ها، تشکل''‌''ها و انتخابات''‌''ها، کم و بيش منظم وجود دارند اما به طور عمده صوري و کمتر مستقل هستند؛ در عمل پادشاه، انحصار به طور تقريبي کامل در قدرت دارد؛ او اغلب از طريق مؤسسات فراتر از قانون اساسي قدرت را اعمال کرده و پارلمان را محدود مي''‌''کند لذا مؤلفه''‌''هاي محدودکننده''‌'' قدرت اجرايي و پادشاه در قانون اساسي، به طور عمده در مقابل پادشاه رنگ باخته، روي کاغذ باقي مي''‌''مانند.
به تأثیر از نهاده بودن استیلای حاکم بر ساختار قدرت سیاسی، بسیاری از عناصر رسمی‌دموکراسی در اردن مانند احزاب سیاسی، قوانین مربوط به آزادی اجتماع''‌''ها، تشکل''‌''ها و انتخابات''‌''ها، کم و بیش منظم وجود دارند اما به طور عمده صوری و کمتر مستقل هستند؛ در عمل پادشاه، انحصار به طور تقریبی کامل در قدرت دارد؛ او اغلب از طریق مؤسسات فراتر از قانون اساسی قدرت را اعمال کرده و پارلمان را محدود می''‌''کند لذا مؤلفه''‌''های محدودکننده''‌'' قدرت اجرایی و پادشاه در قانون اساسی، به طور عمده در مقابل پادشاه رنگ باخته، روی کاغذ باقی می''‌''مانند.


طبق قانون اساسي، پادشاه مي''‌''تواند نخست وزير، کابينه و مجلس نمايندگان را منصوب و قوانين را وتو کند. پادشاه با وضع «قوانين موقت» در زمان انحلال پارلمان، مي''‌''تواند قدرت خود را تثبيت و هر زمان، لازم دانست، پارلمان مصمم به اصلاحات دموکراتيک را منحل کند. پادشاه از طريق دادگاه سلطنتي و سرويس''‌''هاي اطلاعاتي مي''‌''تواند مخالفان و دموکراسي خواهان را کنترل و مجازات کند. اگرچه قانون اساسي، اصل تفکيک قوا را براي تضمين آزادي''‌''ها و حقوق شهروندي و جلوگيري از خودکامگي حکومت پذيرفته، حاکميت و بازيگران سنتي، اين اصول را به تناوب و مکرر نقض کرده''‌''اند. نتيجه مطالعات مؤسسه «خانه آزادي» نشان مي''‌''دهد که جنبش''‌''هاي اپوزيسيون و مردم اردن، فاقد قدرت واقعي براي پارلمان مستقل و ايجاد حکومت به طور کامل پاسخگو هستند.
طبق قانون اساسی، پادشاه می''‌''تواند نخست وزیر، کابینه و مجلس نمایندگان را منصوب و قوانین را وتو کند. پادشاه با وضع «قوانین موقت» در زمان انحلال پارلمان، می''‌''تواند قدرت خود را تثبیت و هر زمان، لازم دانست، پارلمان مصمم به اصلاحات دموکراتیک را منحل کند. پادشاه از طریق دادگاه سلطنتی و سرویس''‌''های اطلاعاتی می''‌''تواند مخالفان و دموکراسی خواهان را کنترل و مجازات کند. اگرچه قانون اساسی، اصل تفکیک قوا را برای تضمین آزادی''‌''ها و حقوق شهروندی و جلوگیری از خودکامگی حکومت پذیرفته، حاکمیت و بازیگران سنتی، این اصول را به تناوب و مکرر نقض کرده''‌''اند. نتیجه مطالعات مؤسسه «خانه آزادی» نشان می''‌''دهد که جنبش''‌''های اپوزیسیون و مردم اردن، فاقد قدرت واقعی برای پارلمان مستقل و ایجاد حکومت به طور کامل پاسخگو هستند.


پادشاه و نهادهاي امنيتي مي''‌''توانند از طريق قوانين اضطراري و امنيتي، فعاليت''‌''هاي سياسي و اعتراض''‌''ها را کنترل کنند. سياست''‌''ها و اقدام''‌''های کنترلي به عنوان يکي از مؤلفه''‌''هاي ساختاري، به نوعي، به ايجاد «فرهنگ ترس» در اردن و عدم تمايل جدي شهروندان و نهادهاي مدني به انتقاد آشکار از ساختار قدرت و پادشاه انجاميده است. دولتمردان اردني از طريق الزام''‌''ها و خطوط قرمز حقوقي و کنترلي ساختاري، محدوديت''‌''هاي بسياري بر مطبوعات اعمال کرده''‌''اند. در سال 2013 طي دستوري، دويست وب سايت به بهانه نداشتن مجوز رسمي‌از نهادهاي دولتي، تعطيل شدند؛ همچنين فعاليت''‌''هاي سياسي در دانشگاه''‌''ها با محدوديت''‌''هاي زياد مواجه بوده''‌'' است، اتحاديه''‌''هاي دانشجويي تنها در محدوده دانشگاه''‌''هاي خود مي''‌''توانند فعاليت کنند. «کمپين ملي حقوق دانش آموز»(سال 2008)، و «اتحاديه جوانان دموکراتيک اردن» که در سال 2002 تأسيس شدند، مهم''‌''ترين تشکل''‌''هاي سازماني دانشجويي و دانش''‌''آموزي هستند.  
پادشاه و نهادهای امنیتی می''‌''توانند از طریق قوانین اضطراری و امنیتی، فعالیت''‌''های سیاسی و اعتراض''‌''ها را کنترل کنند. سیاست''‌''ها و اقدام''‌''های کنترلی به عنوان یکی از مؤلفه''‌''های ساختاری، به نوعی، به ایجاد «فرهنگ ترس» در اردن و عدم تمایل جدی شهروندان و نهادهای مدنی به انتقاد آشکار از ساختار قدرت و پادشاه انجامیده است. دولتمردان اردنی از طریق الزام''‌''ها و خطوط قرمز حقوقی و کنترلی ساختاری، محدودیت''‌''های بسیاری بر مطبوعات اعمال کرده''‌''اند. در سال 2013 طی دستوری، دویست وب سایت به بهانه نداشتن مجوز رسمی‌از نهادهای دولتی، تعطیل شدند؛ همچنین فعالیت''‌''های سیاسی در دانشگاه''‌''ها با محدودیت''‌''های زیاد مواجه بوده''‌'' است، اتحادیه''‌''های دانشجویی تنها در محدوده دانشگاه''‌''های خود می''‌''توانند فعالیت کنند. «کمپین ملی حقوق دانش آموز»(سال 2008)، و «اتحادیه جوانان دموکراتیک اردن» که در سال 2002 تأسیس شدند، مهم''‌''ترین تشکل''‌''های سازمانی دانشجویی و دانش''‌''آموزی هستند.  


حکومت اردن از طريق ساز و کارهاي کنترلي و قانوني، فعاليت تشکل''‌''هاي زنان را نيز تحت کنترل قرار داده است. پس از وقوع بهار عربي، اصلاح طلبان و فعالان سياسي فمنيست، اميدوار بودند که مشارکت و حضور خود را در قدرت سياسي گسترش دهند، اما آميزه''‌''اي از عوامل از جمله محدوديت''‌''ها و ساز و کارهاي کنترلي، مخالفت سنت گرايان در ميان اسلام گرايان سلفي و نخبگان سياسي در کرانه شرقي رود اردن و ضعف رهبري و سازمان دهي مانع از ايجاد جنبش اجتماعي فراگير زنان براي پيشبرد حقوق شهروندي شده''‌'' است. فعاليت''‌''هاي بخشي بزرگ از سازمان''‌''هاي زنان اردني را نخبگاني رهبري مي''‌''کنند که داراي روابط قوي با رژيم هستند؛ رهبران بسياري از اين گروه''‌''ها بيشتر به اهداف اجتماعي اهميت مي''‌''دهند تا اهداف سياسي با هدف چالش رژيم و نخبگان حاکم.
حکومت اردن از طریق ساز و کارهای کنترلی و قانونی، فعالیت تشکل''‌''های زنان را نیز تحت کنترل قرار داده است. پس از وقوع بهار عربی، اصلاح طلبان و فعالان سیاسی فمنیست، امیدوار بودند که مشارکت و حضور خود را در قدرت سیاسی گسترش دهند، اما آمیزه''‌''ای از عوامل از جمله محدودیت''‌''ها و ساز و کارهای کنترلی، مخالفت سنت گرایان در میان اسلام گرایان سلفی و نخبگان سیاسی در کرانه شرقی رود اردن و ضعف رهبری و سازمان دهی مانع از ایجاد جنبش اجتماعی فراگیر زنان برای پیشبرد حقوق شهروندی شده''‌'' است. فعالیت''‌''های بخشی بزرگ از سازمان''‌''های زنان اردنی را نخبگانی رهبری می''‌''کنند که دارای روابط قوی با رژیم هستند؛ رهبران بسیاری از این گروه''‌''ها بیشتر به اهداف اجتماعی اهمیت می''‌''دهند تا اهداف سیاسی با هدف چالش رژیم و نخبگان حاکم.


دولت اردن براي نشان دادن چهره دموکراتيک در سال 1992، «کنوانسيون رفع همه اشکال تبعيض ضد زنان» را در پارلمان تصويب کرد اما در عمل اجراي تعدادي قابل توجه ار مفاد آن به دلايل سياسي و مخالفت‌ها از ناحيه محافظه‌کاران سنت‌گرا و اسلام گرا با توجيه مغايرت با شرع و فرهنگ جامعه به تعويق افتاده است اما با وجود اين، نمي''‌''توان فرصت''‌''هاي ايجاد شده توسط جکومت براي مشارکت سياسي زنان را ناديده گرفت که مهم''‌''ترين مصاديق آن عبارت''‌''اند از: انتصاب برخي زنان به عضويت شوراي شهر، اجازه نامزد شدن به زنان براي پارلمان و شوراي شهر و افزايش درصد کرسي''‌''هاي زنان در شوراي شهر.
دولت اردن برای نشان دادن چهره دموکراتیک در سال 1992، «کنوانسیون رفع همه اشکال تبعیض ضد زنان» را در پارلمان تصویب کرد اما در عمل اجرای تعدادی قابل توجه ار مفاد آن به دلایل سیاسی و مخالفت‌ها از ناحیه محافظه‌کاران سنت‌گرا و اسلام گرا با توجیه مغایرت با شرع و فرهنگ جامعه به تعویق افتاده است اما با وجود این، نمی''‌''توان فرصت''‌''های ایجاد شده توسط جکومت برای مشارکت سیاسی زنان را نادیده گرفت که مهم''‌''ترین مصادیق آن عبارت''‌''اند از: انتصاب برخی زنان به عضویت شورای شهر، اجازه نامزد شدن به زنان برای پارلمان و شورای شهر و افزایش درصد کرسی''‌''های زنان در شورای شهر.


نخبه گرايانه بودن ساختار قدرت و حاکميت در اردن و نيز عدم نهادينگي نهادهاي مدني و فرهنگ تابعيتي نهادينه شده در توده''‌''هاي مردم، از ديگر موانع ساختاري در فراروي نقش آفريني جدي شهروندان در پويش''‌''هاي دموکراتيک و سياسي اردن بوده اند. آميزه''‌''اي از ازدواج سنتي دو کنشگر مهم سنتي و اليگارشيک يعني پادشاه و نخبگان سنتي-قبيله''‌''اي، فرهنگ تابعيت را در توده''‌''ها ريشه دار کرده است. لذا ريشه داري اين فرهنگ و عدم استقبال توده''‌''ها به ويژه در کرانه''‌''هاي شرقي رود اردن که متحد سنت گرايان ضد دموکراسي هستند، سبب شده که کنشگران دموکراسي خواه و اخواني''‌''ها با استقبال فراگير بدنه''‌''هاي اجتماعي مواجه نشوند؛ درواقع در اردن نوعي رابطه بازتوليدي ميان ساخت به طور عمده نخبگي و سنتي قدرت سياسي و ساخت اجتماعي و فرهنگي تابعيتي، از گذر از دموکراسي حداقلي به حداکثري جلوگيري کرده و فعالان نوگرا و نهادهاي مدني را با نبود پشتوانه فراگير مردمي‌مواجه کرده است.
نخبه گرایانه بودن ساختار قدرت و حاکمیت در اردن و نیز عدم نهادینگی نهادهای مدنی و فرهنگ تابعیتی نهادینه شده در توده''‌''های مردم، از دیگر موانع ساختاری در فراروی نقش آفرینی جدی شهروندان در پویش''‌''های دموکراتیک و سیاسی اردن بوده اند. آمیزه''‌''ای از ازدواج سنتی دو کنشگر مهم سنتی و الیگارشیک یعنی پادشاه و نخبگان سنتی-قبیله''‌''ای، فرهنگ تابعیت را در توده''‌''ها ریشه دار کرده است. لذا ریشه داری این فرهنگ و عدم استقبال توده''‌''ها به ویژه در کرانه''‌''های شرقی رود اردن که متحد سنت گرایان ضد دموکراسی هستند، سبب شده که کنشگران دموکراسی خواه و اخوانی''‌''ها با استقبال فراگیر بدنه''‌''های اجتماعی مواجه نشوند؛ درواقع در اردن نوعی رابطه بازتولیدی میان ساخت به طور عمده نخبگی و سنتی قدرت سیاسی و ساخت اجتماعی و فرهنگی تابعیتی، از گذر از دموکراسی حداقلی به حداکثری جلوگیری کرده و فعالان نوگرا و نهادهای مدنی را با نبود پشتوانه فراگیر مردمی‌مواجه کرده است.


شواهد، حاکي از آن''‌'' است که در اردن، مشارکت توده''‌''هاي ساکن در کرانه شرقي رود اردن به طور عمده منفي و در جهت تأييد نخبگان سنتي براي پارلمان بوده است. توده''‌''هاي ساکن در کرانه غربي رود اردن با وجود شواهد مثبت در تأييد نامزدهاي چپ گرا، ليبرال و به طور عمده اخوان‌المسلمين براي پارلمان، اغلب، فاقد نقش مشارکتي بوده و عضويت فعالانه در نهادهاي مدني ندارند، به طور عمده رأي دهنده بوده''‌''اند تا عامل اعمال فشار براي حکومت پاسخ''‌''گو و مشارکت فعالانه نهادمند؛ آن''‌''ها به طور عمده نقش ابزاري براي نمايش صوري و ويتريني براي نشان دادن اراده حاکميت به دموکراسي داشته اند. داده''‌''هاي مطالعه''‌''اي ميداني نشان مي''‌''دهد که در مشارکت توده''‌''هاي اردني، خطوط قومي‌و قبيله''‌''اي در رتبه نخست و خطوط فکري و ايدئولوژيک در رتبه دوم بوده و شهروندان منفعل و فاقد علايق ثابت براي مشارکت در رتبه سوم قرار مي گيرند.
شواهد، حاکی از آن''‌'' است که در اردن، مشارکت توده''‌''های ساکن در کرانه شرقی رود اردن به طور عمده منفی و در جهت تأیید نخبگان سنتی برای پارلمان بوده است. توده''‌''های ساکن در کرانه غربی رود اردن با وجود شواهد مثبت در تأیید نامزدهای چپ گرا، لیبرال و به طور عمده اخوان‌المسلمین برای پارلمان، اغلب، فاقد نقش مشارکتی بوده و عضویت فعالانه در نهادهای مدنی ندارند، به طور عمده رأی دهنده بوده''‌''اند تا عامل اعمال فشار برای حکومت پاسخ''‌''گو و مشارکت فعالانه نهادمند؛ آن''‌''ها به طور عمده نقش ابزاری برای نمایش صوری و ویترینی برای نشان دادن اراده حاکمیت به دموکراسی داشته اند. داده''‌''های مطالعه''‌''ای میدانی نشان می''‌''دهد که در مشارکت توده''‌''های اردنی، خطوط قومی‌و قبیله''‌''ای در رتبه نخست و خطوط فکری و ایدئولوژیک در رتبه دوم بوده و شهروندان منفعل و فاقد علایق ثابت برای مشارکت در رتبه سوم قرار می گیرند.


توده''‌''هاي اردني براي نيازهاي اقتصادي و معيشتي، اولويت و ضرورتي به مراتب بيشتر از ضرورت''‌''هاي آزادي''‌''خواهانه و اصلاحات سياسي قائل''‌''اند. نتيجه برخي مطالعات ميداني از آن حاکي است که همان توده هاي کرانه غربي رود اردن نيز به دليل عدم اهتمام احزاب و تشکل''‌''هاي اصلاح طلب به اصلاحات اقتصادي و سياست''‌''هاي توزيعي، اميد خود را به اين بازيگران از دست داده''‌''اند؛ در همين خصوص، نظر سنجي انجام شده توسط «مرکز مطالعات استراتژيک دانشگاه اردن» در سال 2012 نشان مي''‌''دهد که گرچه بيشتر اردني''‌''ها و بدنه اجتماعي وضع موجود در هنگام وقوع بهار عربي ناراضي بوده''‌''اند، به دلايل امنيتي و اولويت اصلاحات اقتصادي، خواستار تغييرهاي راديکال نيستند، لذا در ميان دو گزينه تقدم اصلاحات سياست اقتصادي (الگوي بهار عربي) و تقدم توسعه اقتصادي و ثبات سياسي بر دموکراسي (الگوي شوراي همکاري خليج فارس)، اکثريت قاطعشان يعني 79 درصد، الگوي دوم را برگزيده''‌''اند. موج اخير اعتراض''‌''ها در سال 2018 در اردن تأييد کننده همين نارضايتي است؛ اين تظاهرات در اعتراض به دولت ناکارآمد از حيث اقتصادي و افزايش ماليات بر خدمات رخ داد و معترضان خواستار استعفاي نخست وزير شدند.
توده''‌''های اردنی برای نیازهای اقتصادی و معیشتی، اولویت و ضرورتی به مراتب بیشتر از ضرورت''‌''های آزادی''‌''خواهانه و اصلاحات سیاسی قائل''‌''اند. نتیجه برخی مطالعات میدانی از آن حاکی است که همان توده های کرانه غربی رود اردن نیز به دلیل عدم اهتمام احزاب و تشکل''‌''های اصلاح طلب به اصلاحات اقتصادی و سیاست''‌''های توزیعی، امید خود را به این بازیگران از دست داده''‌''اند؛ در همین خصوص، نظر سنجی انجام شده توسط «مرکز مطالعات استراتژیک دانشگاه اردن» در سال 2012 نشان می''‌''دهد که گرچه بیشتر اردنی''‌''ها و بدنه اجتماعی وضع موجود در هنگام وقوع بهار عربی ناراضی بوده''‌''اند، به دلایل امنیتی و اولویت اصلاحات اقتصادی، خواستار تغییرهای رادیکال نیستند، لذا در میان دو گزینه تقدم اصلاحات سیاست اقتصادی (الگوی بهار عربی) و تقدم توسعه اقتصادی و ثبات سیاسی بر دموکراسی (الگوی شورای همکاری خلیج فارس)، اکثریت قاطعشان یعنی 79 درصد، الگوی دوم را برگزیده''‌''اند. موج اخیر اعتراض''‌''ها در سال 2018 در اردن تأیید کننده همین نارضایتی است؛ این تظاهرات در اعتراض به دولت ناکارآمد از حیث اقتصادی و افزایش مالیات بر خدمات رخ داد و معترضان خواستار استعفای نخست وزیر شدند.


يکي از موانع ساختاري فراروي دموکراسي در اردن، استيلاي نخبگان و کنشگران سنتي بر حاکميت و تصميم‌گيري''‌''هاست؛ آميزه''‌''اي از سلطه سنتي آن''‌''ها بر قدرت، منافع سياسي و اقتصادي ناشي از ملاحظه کاري، حفظ ساخت سنتي و اليگارشيک قدرت سياسي و رقابت آن''‌''ها با کنشگران رقيب چپ گرای ليبرال و اسلام گراي نوگرا سبب شده است''‌'' که خطوط قرمز و موانع ساختاري حقوقي و سياسي در مقابل آزادسازي سياسي تا حد زيادي حفظ شود. پس از وقوع بهار عربي، نخبگان سنتي و قبيله''‌''اي در اردن در ميان دو الگوي «بهار عربي» و «الگوي امنيتي-اقتصادي شوراي همکاري خليج فارس» الگوي دوم را برگزيدند؛ آن''‌''ها با حضور خود در نهادهاي تصميم گير حاکميتي و سلطه به طور تقريبي انحصاري بر دستگاه''‌''هاي امنيتي و اطلاعاتي، همواره تلاش کرده''‌''اند، از تحقق حداکثري خواسته‌هاي رقباي اصلاح طلب ليبرال، چپ گرايان و اخواني''‌''ها جلوگيري کنند. يکي از مهم ترين دلايل مخالفت آن''‌''ها با دموکراسي، آن است که از آنجا که اخواني''‌''هاي نوگرا و ليبرال''‌''ها در ميان اردني‌هاي فلسطيني تبار در کرانه غربي رود اردن نفوذ دارند، حمايت و پيشبرد دموکراسي، قدرت يافتن توده''‌''هاي فلسطيني و از دست رفتن قدرت سنتي پيشين آن''‌''ها را در ساختار قدرت سياسي سبب مي''‌''شود. نخبگان سنتي در قالب «عقلانيت ابزاري-سودمحور» به قدرت سياسي مي''‌''نگرند لذا گسترش دموکراسي را برنمي''‌''تابند. (14)  
یکی از موانع ساختاری فراروی دموکراسی در اردن، استیلای نخبگان و کنشگران سنتی بر حاکمیت و تصمیم‌گیری''‌''هاست؛ آمیزه''‌''ای از سلطه سنتی آن''‌''ها بر قدرت، منافع سیاسی و اقتصادی ناشی از ملاحظه کاری، حفظ ساخت سنتی و الیگارشیک قدرت سیاسی و رقابت آن''‌''ها با کنشگران رقیب چپ گرای لیبرال و اسلام گرای نوگرا سبب شده است''‌'' که خطوط قرمز و موانع ساختاری حقوقی و سیاسی در مقابل آزادسازی سیاسی تا حد زیادی حفظ شود. پس از وقوع بهار عربی، نخبگان سنتی و قبیله''‌''ای در اردن در میان دو الگوی «بهار عربی» و «الگوی امنیتی-اقتصادی شورای همکاری خلیج فارس» الگوی دوم را برگزیدند؛ آن''‌''ها با حضور خود در نهادهای تصمیم گیر حاکمیتی و سلطه به طور تقریبی انحصاری بر دستگاه''‌''های امنیتی و اطلاعاتی، همواره تلاش کرده''‌''اند، از تحقق حداکثری خواسته‌های رقبای اصلاح طلب لیبرال، چپ گرایان و اخوانی''‌''ها جلوگیری کنند. یکی از مهم ترین دلایل مخالفت آن''‌''ها با دموکراسی، آن است که از آنجا که اخوانی''‌''های نوگرا و لیبرال''‌''ها در میان اردنی‌های فلسطینی تبار در کرانه غربی رود اردن نفوذ دارند، حمایت و پیشبرد دموکراسی، قدرت یافتن توده''‌''های فلسطینی و از دست رفتن قدرت سنتی پیشین آن''‌''ها را در ساختار قدرت سیاسی سبب می''‌''شود. نخبگان سنتی در قالب «عقلانیت ابزاری-سودمحور» به قدرت سیاسی می''‌''نگرند لذا گسترش دموکراسی را برنمی''‌''تابند. (14)  






'''4-7 نظام حزبي'''
'''4-7 نظام حزبی'''


ريشه''‌''هاي زندگي حزبي در اردن به دوران تأسيس امارت شرقي اردن در سال 1921 برمي''‌''گردد. اولين حزب سياسي در اردن، حزب الاستقلال بود. (15) که در سال 1924 با غلبه انگليس بر اردن منحل شد. اما فعاليت''‌''هاي سياسي در اردن با متوقف شدن اين حزب پايان نيافت و با روي کار آمدن جبهه مردمي‌اردن با نام حزب الشعب الاردني در سال 1927 فعاليت''‌''هاي سياسي و حزبي ادامه يافت. (16) از اهداف آن تاييد حكومت قانون و حفاظت از استقلال كشور و گسترش برادري در بين افراد جامعه بود. (17) اين حزب اهداف و تصميمات خود را با روش''‌''هاي صلح''‌''آميز دنبال مي''‌''کرد و توانست اولين کنفرانس ملي را برگزار و راه را براي فعاليت''‌''هاي سياسي ملي باز کند. اين حزب با انتشار روزنامه ''صدي العرب'' در سال 1927 سياست''‌''هاي حزبي خود را  به گوش بقيه رساند، اما در سال 1928 از ادامه حرکت باز ماند. ‌هاشم خير رئيس و شمس الدين سامي‌نائب رئيس اين حزب بودند. (18)
ریشه''‌''های زندگی حزبی در اردن به دوران تأسیس امارت شرقی اردن در سال 1921 برمی''‌''گردد. اولین حزب سیاسی در اردن، حزب الاستقلال بود. (15) که در سال 1924 با غلبه انگلیس بر اردن منحل شد. اما فعالیت''‌''های سیاسی در اردن با متوقف شدن این حزب پایان نیافت و با روی کار آمدن جبهه مردمی‌اردن با نام حزب الشعب الاردنی در سال 1927 فعالیت''‌''های سیاسی و حزبی ادامه یافت. (16) از اهداف آن تایید حكومت قانون و حفاظت از استقلال كشور و گسترش برادری در بین افراد جامعه بود. (17) این حزب اهداف و تصمیمات خود را با روش''‌''های صلح''‌''آمیز دنبال می''‌''کرد و توانست اولین کنفرانس ملی را برگزار و راه را برای فعالیت''‌''های سیاسی ملی باز کند. این حزب با انتشار روزنامه ''صدی العرب'' در سال 1927 سیاست''‌''های حزبی خود را  به گوش بقیه رساند، اما در سال 1928 از ادامه حرکت باز ماند. ‌هاشم خیر رئیس و شمس الدین سامی‌نائب رئیس این حزب بودند. (18)


پس از آن جمعيــة الشرق العربي در سال 1923 در اربد شكل گرفت كه هدف آن استقلال كامل منطقه شرق عربي بود.
پس از آن جمعیــة الشرق العربی در سال 1923 در اربد شكل گرفت كه هدف آن استقلال كامل منطقه شرق عربی بود.


از ديگر احزاب در كشور اردن مي توان از حزب آزاد ميانه رو (الحزب الحر المعتدل)، گروه جوانان روشنفكر اردني (عصبــة الشباب الاردني المثقف)، حزب كارگران اردني (حزب العمّال الاردني)، جمعيت كمك به كارگران اردني (جمعيــة مساعدة العمال الاردنيــة) نام برد. (19) همچنين حزب همبستگي اردني (حزب التضامن الاردني) به رياست شيخ مثقال كه در سال 1933 تأسيس شد. هدف آن دفاع از کيان مردم اردن و احقاق حقوق آنان بود. اين حزب در برنامه‌هاي خود به تأسيس دولت به رياست امير عبدالله بن حسين، مواجهه با صهيونيست و مهاجرت يهوديان به فلسطين تأکيد داشت.(20)  
از دیگر احزاب در كشور اردن می توان از حزب آزاد میانه رو (الحزب الحر المعتدل)، گروه جوانان روشنفكر اردنی (عصبــة الشباب الاردنی المثقف)، حزب كارگران اردنی (حزب العمّال الاردنی)، جمعیت كمك به كارگران اردنی (جمعیــة مساعدة العمال الاردنیــة) نام برد. (19) همچنین حزب همبستگی اردنی (حزب التضامن الاردنی) به ریاست شیخ مثقال كه در سال 1933 تأسیس شد. هدف آن دفاع از کیان مردم اردن و احقاق حقوق آنان بود. این حزب در برنامه‌های خود به تأسیس دولت به ریاست امیر عبدالله بن حسین، مواجهه با صهیونیست و مهاجرت یهودیان به فلسطین تأکید داشت.(20)  


احزاب ديگري نيز پا به عرصه سياست گذاشتند مانند؛ حزب ملي اردني (الحزب الوطني الاردني) که در سال 1932 تأسيس شد و با انتشار اعلاميه و بروشورهاي مختلف سعي در انتشار انديشه''‌''هاي اصلي خود داشت.  برخي از اعضاي آن عبارت بودند از: دکتر صبحي ابوغنيمه، عادل عظمه و راشد خزاعي (21)، كميته اجرايي كنفرانس ملي (اللجنــة التنفيذيــة للمؤتمر الوطني) و حزب برادري اردني (الاخاء الاردني) که به رياست ماجد‌ عدوان در سال 1937 تأسيس شد و هدف آن تحقق کامل استقلال و وحدت با ساير کشورهاي عرب بود. (22)
احزاب دیگری نیز پا به عرصه سیاست گذاشتند مانند؛ حزب ملی اردنی (الحزب الوطنی الاردنی) که در سال 1932 تأسیس شد و با انتشار اعلامیه و بروشورهای مختلف سعی در انتشار اندیشه''‌''های اصلی خود داشت.  برخی از اعضای آن عبارت بودند از: دکتر صبحی ابوغنیمه، عادل عظمه و راشد خزاعی (21)، كمیته اجرایی كنفرانس ملی (اللجنــة التنفیذیــة للمؤتمر الوطنی) و حزب برادری اردنی (الاخاء الاردنی) که به ریاست ماجد‌ عدوان در سال 1937 تأسیس شد و هدف آن تحقق کامل استقلال و وحدت با سایر کشورهای عرب بود. (22)


احزاب سياسي موجود در شرق اردن كه در بين سال‌هاي 1927 تا 1940 پا گرفتند را مي''‌''توان بازتابي از ساختار اجتماعي جاري آن زمان اردن كه به شكل عشايري بود به شمار آورد كه به دلايلي همچون عدم همراهي با جنبش‌هاي اجتماعي در اردن و نداشتن برنامه‌هاي مدون اقتصادي و سياسي اثربخش بر جامعه اردني به سرعت فروپاشيدند. (23)
احزاب سیاسی موجود در شرق اردن كه در بین سال‌های 1927 تا 1940 پا گرفتند را می''‌''توان بازتابی از ساختار اجتماعی جاری آن زمان اردن كه به شكل عشایری بود به شمار آورد كه به دلایلی همچون عدم همراهی با جنبش‌های اجتماعی در اردن و نداشتن برنامه‌های مدون اقتصادی و سیاسی اثربخش بر جامعه اردنی به سرعت فروپاشیدند. (23)


دومين مرحله از تاريخ حيات حزبي در اردن را مي توان با رشد اردن‌هاشمي در سال 1946 همزمان دانست. در آن سال، دو حزب با موافقت حكومت به وجود آمدند؛ یكي از آن‌ها حزب النهضــة العربيــة نام داشت كه هدف آن تحقق آرمان‌هاي نهضت عربي بود و حزب ديگر، حزب الشعب الاردني به رياست عبدالمهدي شمايله بود كه پس از دو ماه بسته شد و اعضاي آن به نشانه اعتراض اردن را ترک کردند و به دمشق پايتخت سوريه رفتند. ولي پس از دو سال به اردن بازگشتند و توانستند بار ديگر مجوز کسب کنند و اهداف اصلاح طلبانه و پيشرفت اردن را در پيش گيرند. با اين وجود اين حزب عمري طولاني نداشت و خيلي زود از هم پاشيد. در دوران حكومت ملك طلال در اردن، فعاليت حزبي زيادي انجام نگرفت، اما ملك طلال قانوني را در دوران خود وضع كرد كه به موجب آن از ميزان قدرت قوه مجريه بر احزاب كاسته مي شد، زيرا بيشتر احزاب سياسي در اردن در دوران پيش از ملك طلال، تنها به تحقق اهداف سياسي دولت‌ها مي پرداختند. با پيوستن كرانه غربي اردن به شرق اين كشور، تغييرات زيادي در طبيعت احزاب اين كشور صورت پذيرفت كه از مهم ترين آن‌ها مي توان به كاهش تدريجي موانع در برابر احزاب و گشايش زمينه‌هاي آزادي اشاره كرد. کشور اردن در دهه پنجم قرن بيستم با ظهور احزاب مختلفي روبرو شد. به ويژه پس از تصويب قانون اساسي و حقوق بشر زمينه فعاليت احزاب بيش از پيش باز شد. ماده 16 قانون اساسي به فعاليت  احزاب اشاره داشت. در سال 1953 با روي كار آمدن ملک حسين احزابي مخالف با نخبگان سياسي به وجود آمدند كه به نوعي رقيب حكومت به شمار مي''‌''آمدند و شعارهاي عدالت خواهانه سر دادند و برخلاف زمان''‌''هاي گذشته با روستاهاي اردن ارتباط برقرار كردند. با اين وجود پادشاه توانست به سرعت قبل از قدرت گيري احزاب بر آن‌ها سيطره يابد، با اين سياست كه اگر رؤساي احزاب جايگاه حزبي خود را از دست بدهند، احزاب تحت تأثير او قرار خواهند گرفت. بسياري از محققان درباره آن دوره مي نويسند كه حزب البعث به دليل اينكه عملاً در مقابل كارهاي حكومت مقاومت مي كرد در اردن جايي نداشت و حزب كمونيست که توسط  نبيه رشيدات، عيسى مدانات، فريد عكشــۀ، إبراهيم طوال، حنا حتر و حنا هلســۀ تشکيل شد و فؤاد نصار، رضوان حلو، حمزۀ الوزير، رشدي شاهين، عبدالقادر صالح، فائق وراد و يعقوب زيادين از رؤساي آن بودند. (24) به دليل بالا بودن دستمزد‌ها در اردن موفقيتي كسب نكرد. (25) احزاب ديگري نيز تأسيس شدند، همچون اخوان المسلمين که در سال 1945 تأسيس شد و با انتشار روزنامه ''مبارزه اسلامي''‌ سعي در بيان اهداف خود داشت و با شرکت در انتخابات مجلس نمايندگان در سال 1956 توانست صاحب 4 کرسي شود. اين حزب در دهه شصت و هفتاد اساس کار خود را بر آموزش  قرار داد و در شهرهاي مختلف به تأسيس گروه''‌''هاي فرعي پرداخت و شروع به ساخت مدارس و مهد کودک و بيمارستان''‌''هاي اسلامي‌کرد و مرحله طلايي فعاليت''‌''هاي خود را در دهه هشتاد پشت سر نهاد.(26) التحرير نيز در همين دوره پا به عرصه سياست اردن گذاشت كه جزء احزاب موافق حكومت به شمار مي رفت. اخوان المسلمين به طور دائم با كارهاي قوه مجريه در اردن موافق بود و با افزايش فشار ناسيوناليسم ناصري (جمال عبدالناصر) در ميانه دهه پنجاه، موضع خود را در قبال قوه مجريه تغيير نداد. به اين ترتيب اين حزب وارد عصر طلايي رابطه خود با قوه مجريه شد و اين‌چنين شد كه ستاره بخت احزاب ديگر در اردن به خاموشي گراييد و دوره فعاليت‌هاي آنها فقط به سال‌هاي 1952 تا 1956 محدود شد و بر عرصه سياسي اردن تأثيري نداشتند. در اين زمان حكومت هم با دورانديشي خود توانست با بريتانيا پيماني را امضا كند كه به موجب آن بريتانيا اجازه كار به كمونيست‌ها و بعثي‌ها را در كشور خود نمي داد. از ديگر احزاب مي توان اتحاد ملي عربي را نام برد كه در سال 1972 اعلام موجوديت كرد و مهم ترين اهدافش طرح مسئله فلسطين به عنوان مسئله''‌''اي عربي بود و اينكه منافع اقتصادي كشور اولويت رابطه با كشورهاي بيگانه را مشخص مي كند، اما با اين وجود اين اتحاد دوام پيدا نكرد زيرا كنفرانس رباط بر آن تأثير گذاشت و سازمان آزادي بخش فلسطين را نمايندة قانوني ملت فلسطين اعلام كرد. اين چنين گروه‌هاي فشار در غياب احزاب و مجلس نمايندگان به عناصري فعال در عرصه سياست اردن تبديل شدند که به شكلي عملي در دهه هشتاد ميلادي در حوادث دانشگاه یرموك (1986) و در حوادث سال 1989 در معان با خشونت نمود پيدا كرد و به بازگشت به كار احزاب به شكل علني در سال 1992 منجر شد.  
دومین مرحله از تاریخ حیات حزبی در اردن را می توان با رشد اردن‌هاشمی در سال 1946 همزمان دانست. در آن سال، دو حزب با موافقت حكومت به وجود آمدند؛ یكی از آن‌ها حزب النهضــة العربیــة نام داشت كه هدف آن تحقق آرمان‌های نهضت عربی بود و حزب دیگر، حزب الشعب الاردنی به ریاست عبدالمهدی شمایله بود كه پس از دو ماه بسته شد و اعضای آن به نشانه اعتراض اردن را ترک کردند و به دمشق پایتخت سوریه رفتند. ولی پس از دو سال به اردن بازگشتند و توانستند بار دیگر مجوز کسب کنند و اهداف اصلاح طلبانه و پیشرفت اردن را در پیش گیرند. با این وجود این حزب عمری طولانی نداشت و خیلی زود از هم پاشید. در دوران حكومت ملك طلال در اردن، فعالیت حزبی زیادی انجام نگرفت، اما ملك طلال قانونی را در دوران خود وضع كرد كه به موجب آن از میزان قدرت قوه مجریه بر احزاب كاسته می شد، زیرا بیشتر احزاب سیاسی در اردن در دوران پیش از ملك طلال، تنها به تحقق اهداف سیاسی دولت‌ها می پرداختند. با پیوستن كرانه غربی اردن به شرق این كشور، تغییرات زیادی در طبیعت احزاب این كشور صورت پذیرفت كه از مهم ترین آن‌ها می توان به كاهش تدریجی موانع در برابر احزاب و گشایش زمینه‌های آزادی اشاره كرد. کشور اردن در دهه پنجم قرن بیستم با ظهور احزاب مختلفی روبرو شد. به ویژه پس از تصویب قانون اساسی و حقوق بشر زمینه فعالیت احزاب بیش از پیش باز شد. ماده 16 قانون اساسی به فعالیت  احزاب اشاره داشت. در سال 1953 با روی كار آمدن ملک حسین احزابی مخالف با نخبگان سیاسی به وجود آمدند كه به نوعی رقیب حكومت به شمار می''‌''آمدند و شعارهای عدالت خواهانه سر دادند و برخلاف زمان''‌''های گذشته با روستاهای اردن ارتباط برقرار كردند. با این وجود پادشاه توانست به سرعت قبل از قدرت گیری احزاب بر آن‌ها سیطره یابد، با این سیاست كه اگر رؤسای احزاب جایگاه حزبی خود را از دست بدهند، احزاب تحت تأثیر او قرار خواهند گرفت. بسیاری از محققان درباره آن دوره می نویسند كه حزب البعث به دلیل اینكه عملاً در مقابل كارهای حكومت مقاومت می كرد در اردن جایی نداشت و حزب كمونیست که توسط  نبیه رشیدات، عیسى مدانات، فرید عكشــۀ، إبراهیم طوال، حنا حتر و حنا هلســۀ تشکیل شد و فؤاد نصار، رضوان حلو، حمزۀ الوزیر، رشدی شاهین، عبدالقادر صالح، فائق وراد و یعقوب زیادین از رؤسای آن بودند. (24) به دلیل بالا بودن دستمزد‌ها در اردن موفقیتی كسب نكرد. (25) احزاب دیگری نیز تأسیس شدند، همچون اخوان المسلمین که در سال 1945 تأسیس شد و با انتشار روزنامه ''مبارزه اسلامی''‌ سعی در بیان اهداف خود داشت و با شرکت در انتخابات مجلس نمایندگان در سال 1956 توانست صاحب 4 کرسی شود. این حزب در دهه شصت و هفتاد اساس کار خود را بر آموزش  قرار داد و در شهرهای مختلف به تأسیس گروه''‌''های فرعی پرداخت و شروع به ساخت مدارس و مهد کودک و بیمارستان''‌''های اسلامی‌کرد و مرحله طلایی فعالیت''‌''های خود را در دهه هشتاد پشت سر نهاد.(26) التحریر نیز در همین دوره پا به عرصه سیاست اردن گذاشت كه جزء احزاب موافق حكومت به شمار می رفت. اخوان المسلمین به طور دائم با كارهای قوه مجریه در اردن موافق بود و با افزایش فشار ناسیونالیسم ناصری (جمال عبدالناصر) در میانه دهه پنجاه، موضع خود را در قبال قوه مجریه تغییر نداد. به این ترتیب این حزب وارد عصر طلایی رابطه خود با قوه مجریه شد و این‌چنین شد كه ستاره بخت احزاب دیگر در اردن به خاموشی گرایید و دوره فعالیت‌های آنها فقط به سال‌های 1952 تا 1956 محدود شد و بر عرصه سیاسی اردن تأثیری نداشتند. در این زمان حكومت هم با دوراندیشی خود توانست با بریتانیا پیمانی را امضا كند كه به موجب آن بریتانیا اجازه كار به كمونیست‌ها و بعثی‌ها را در كشور خود نمی داد. از دیگر احزاب می توان اتحاد ملی عربی را نام برد كه در سال 1972 اعلام موجودیت كرد و مهم ترین اهدافش طرح مسئله فلسطین به عنوان مسئله''‌''ای عربی بود و اینكه منافع اقتصادی كشور اولویت رابطه با كشورهای بیگانه را مشخص می كند، اما با این وجود این اتحاد دوام پیدا نكرد زیرا كنفرانس رباط بر آن تأثیر گذاشت و سازمان آزادی بخش فلسطین را نمایندة قانونی ملت فلسطین اعلام كرد. این چنین گروه‌های فشار در غیاب احزاب و مجلس نمایندگان به عناصری فعال در عرصه سیاست اردن تبدیل شدند که به شكلی عملی در دهه هشتاد میلادی در حوادث دانشگاه یرموك (1986) و در حوادث سال 1989 در معان با خشونت نمود پیدا كرد و به بازگشت به كار احزاب به شكل علنی در سال 1992 منجر شد.  


چنان كه اشاره شد، حيات حزبي در اردن به سال‌هاي آغازين تأسيس حكومت در اردن باز مي گردد. در سال 1952 در قانون اساسي اردن بر حق شهروندان اردني بر تشكيل حزب سياسي و مشاركت در آن و برنامه ريزي براي تشكيل آن تأکيد شد و در سال 1955 اولين قانون مبني بر اعطاي مجوز به احزاب سياسي صادر شد. در آن زمان احزاب مجوز يافته براي اولين بار تجربه حضور در پارلمان را در سال 1956 پشت سر گذاشتند ولي پس از آن احزاب سياسي اردن به علت شرايط سياسي داخلي و منطقه اي كه بر اردن حاكم بود، از كار حزبي سازمان يافته بازماندند. اين وضعيت تا سال 1989 كه دوباره دموكراسي خواهي در اردن از سر گرفته شد ادامه داشت و با انتخابات پارلماني در همان سال و تصويب قانون احزاب در سال 1992 به بازگشت حيات سياسي احزاب منجر شد. به اين ترتيب 30 حزب سياسي در اردن پا به عرصه سياست گذاشتند. (27)
چنان كه اشاره شد، حیات حزبی در اردن به سال‌های آغازین تأسیس حكومت در اردن باز می گردد. در سال 1952 در قانون اساسی اردن بر حق شهروندان اردنی بر تشكیل حزب سیاسی و مشاركت در آن و برنامه ریزی برای تشكیل آن تأکید شد و در سال 1955 اولین قانون مبنی بر اعطای مجوز به احزاب سیاسی صادر شد. در آن زمان احزاب مجوز یافته برای اولین بار تجربه حضور در پارلمان را در سال 1956 پشت سر گذاشتند ولی پس از آن احزاب سیاسی اردن به علت شرایط سیاسی داخلی و منطقه ای كه بر اردن حاكم بود، از كار حزبی سازمان یافته بازماندند. این وضعیت تا سال 1989 كه دوباره دموكراسی خواهی در اردن از سر گرفته شد ادامه داشت و با انتخابات پارلمانی در همان سال و تصویب قانون احزاب در سال 1992 به بازگشت حیات سیاسی احزاب منجر شد. به این ترتیب 30 حزب سیاسی در اردن پا به عرصه سیاست گذاشتند. (27)


آزاد سازي سياسي و اصلاحات سياسي از بالا به پايين در اردن از سال 1989 تا وقوع بهار عربي در 2011 نوعي راهبرد تدافعي براي حفظ حاکميت و جلوگيري از انقلاب بود؛ در حقيقت، آزادسازي و تحقق برخي اقدام''‌''هاي اصلاح‌طلبانه سياسي در اردن از 1989 به اين سو، جنبه''‌''هاي ماهوي نداشت بلکه جنبه راهبردي (تاکتيکي) براي بقاي سياسي و استمرار قدرت سياسي و از نوعي مديريت پيشگيرانه از انقلاب نشاني داشت. رابينسون در مقاله‌اي، از تحولات و اصلاحات سياسي در اين کشور با عنوان «دموکراتيزاسيون تدافعي» ياد مي''‌''کند که به طور عمده به صورت پيش دستانه و مصلحت جويانه براي حفظ امتيازهاي طبقه''‌''ها و نخبگان حاکم و ترميم مشروعيت سياسي حکومت انجام شد لذا به هيچ وجه هدف انجام تغيير و تحولات و اصلاحات ژرف دموتراتيک نبود؛ بنابراين، برنامه دموکراسي‌سازي تدافعي که برخاسته از اعتراض''‌''هاي خياباني با محتواي اقتصادي و معيشتي بود، نمي''‌''توانست نويدبخش گذر اردن از دموکراسي حداقلي به سمت دموکراتيزاسيون و دموکراسي حداکثري و نهادينه شده با ويژگي''‌''هايي از جمله «رقابت''‌''هاي دموکراتيک حزبي و گروهي، مشارکت فعالانه و مستقل، جامعه مدني قوي، دولت به طور کامل پاسخگو، انتخابات پارلماني آزاد و جدايي واقعي قوا» باشد.
آزاد سازی سیاسی و اصلاحات سیاسی از بالا به پایین در اردن از سال 1989 تا وقوع بهار عربی در 2011 نوعی راهبرد تدافعی برای حفظ حاکمیت و جلوگیری از انقلاب بود؛ در حقیقت، آزادسازی و تحقق برخی اقدام''‌''های اصلاح‌طلبانه سیاسی در اردن از 1989 به این سو، جنبه''‌''های ماهوی نداشت بلکه جنبه راهبردی (تاکتیکی) برای بقای سیاسی و استمرار قدرت سیاسی و از نوعی مدیریت پیشگیرانه از انقلاب نشانی داشت. رابینسون در مقاله‌ای، از تحولات و اصلاحات سیاسی در این کشور با عنوان «دموکراتیزاسیون تدافعی» یاد می''‌''کند که به طور عمده به صورت پیش دستانه و مصلحت جویانه برای حفظ امتیازهای طبقه''‌''ها و نخبگان حاکم و ترمیم مشروعیت سیاسی حکومت انجام شد لذا به هیچ وجه هدف انجام تغییر و تحولات و اصلاحات ژرف دموتراتیک نبود؛ بنابراین، برنامه دموکراسی‌سازی تدافعی که برخاسته از اعتراض''‌''های خیابانی با محتوای اقتصادی و معیشتی بود، نمی''‌''توانست نویدبخش گذر اردن از دموکراسی حداقلی به سمت دموکراتیزاسیون و دموکراسی حداکثری و نهادینه شده با ویژگی''‌''هایی از جمله «رقابت''‌''های دموکراتیک حزبی و گروهی، مشارکت فعالانه و مستقل، جامعه مدنی قوی، دولت به طور کامل پاسخگو، انتخابات پارلمانی آزاد و جدایی واقعی قوا» باشد.


بسياري از پژوهشگران، کثرت گرايي صوري و محدود چند حزبي را در اردن و چند کشور ديگر، نه به مثابه امر راهبردي با ماهيت دموکراتيک بلکه به مثابه روشي براي بقاي سياسي اين رژيم‌ها تلقي کردند.(28)
بسیاری از پژوهشگران، کثرت گرایی صوری و محدود چند حزبی را در اردن و چند کشور دیگر، نه به مثابه امر راهبردی با ماهیت دموکراتیک بلکه به مثابه روشی برای بقای سیاسی این رژیم‌ها تلقی کردند.(28)




'''4-8 تقسيمات اداري'''
'''4-8 تقسیمات اداری'''


نظام تقسيمات اداري اردن بر اساس تقسيم منطقة تحت حکومت، به نمونه''‌''هاي استاندارد واحدهاي اداري است که يکي از آنها نماينده حکومت هستند. فرمانداران زير نظر وزير کشور و با توجه به قوانين وسازمانهاي مناسب و تعليماتي که به آنها داده شده عمل مي‌کنند.
نظام تقسیمات اداری اردن بر اساس تقسیم منطقة تحت حکومت، به نمونه''‌''های استاندارد واحدهای اداری است که یکی از آنها نماینده حکومت هستند. فرمانداران زیر نظر وزیر کشور و با توجه به قوانین وسازمانهای مناسب و تعلیماتی که به آنها داده شده عمل می‌کنند.


بر طبق ماده (2) نظام تقسيمات اداري، کشور اردن به 12 استان تقسيم مي‌شود :
بر طبق ماده (2) نظام تقسیمات اداری، کشور اردن به 12 استان تقسیم می‌شود :


1- استان عجلون در شمال با مرکزيت شهر عجلون كه در نزديکي شهر امان قرار دارد. شهرهاي اصلي استان عجلون عبارت‌اند از: عجلون، عين جنّا، اَنجرا، صخرا، روابي، صفا، خت الابان، مرجّم.  
1- استان عجلون در شمال با مرکزیت شهر عجلون كه در نزدیکی شهر امان قرار دارد. شهرهای اصلی استان عجلون عبارت‌اند از: عجلون، عین جنّا، اَنجرا، صخرا، روابی، صفا، خت الابان، مرجّم.  


2- استان عقبه در جنوب با مرکزيت شهر عقبه.
2- استان عقبه در جنوب با مرکزیت شهر عقبه.


3- استان بلقاء در مرکز با مرکزيت شهر السبط كه از شهرهاي عين الباشا، اردوگاه البقعه، عارضه و.. تشکيل شده است.
3- استان بلقاء در مرکز با مرکزیت شهر السبط كه از شهرهای عین الباشا، اردوگاه البقعه، عارضه و.. تشکیل شده است.


4- استان پايتخت در مرکز با مرکزيت امّان كه از شهر‌هاي صويلح، الجبيه، عبدلي، قويسمه، ناعور، شفابدران،  وادي السير و ... تشکيل شده است.
4- استان پایتخت در مرکز با مرکزیت امّان كه از شهر‌های صویلح، الجبیه، عبدلی، قویسمه، ناعور، شفابدران،  وادی السیر و ... تشکیل شده است.


5- استان اربد در شمال با مرکزيت اربد كه شهرهاي مهم اين استان عبارت‌اند از: طيبه، الحصن، رابيا، ساريح، بارحا، بيت راس، بشرا، ادون.
5- استان اربد در شمال با مرکزیت اربد كه شهرهای مهم این استان عبارت‌اند از: طیبه، الحصن، رابیا، ساریح، بارحا، بیت راس، بشرا، ادون.


6- استان جرش در شمال با مرکزيت جرش كه از شهرهاي مصطبه، برما و... تشکيل شده است.
6- استان جرش در شمال با مرکزیت جرش كه از شهرهای مصطبه، برما و... تشکیل شده است.


7- استان کرک در جنوب با مرکزيت کرک كه از شهرهاي غورالصافي،  قصر، فقوع و ... تشکيل شده است.
7- استان کرک در جنوب با مرکزیت کرک كه از شهرهای غورالصافی،  قصر، فقوع و ... تشکیل شده است.


8- استان معان در جنوب با مرکزيت معان؛ استان معان از لحاظ وسعت بزرگ ترين استان اردن است و در جنوب امان قرار دارد. شهرهاي اين استان عبارت‌اند از: شهر معان، پترا، شوبک، حسينيه.
8- استان معان در جنوب با مرکزیت معان؛ استان معان از لحاظ وسعت بزرگ ترین استان اردن است و در جنوب امان قرار دارد. شهرهای این استان عبارت‌اند از: شهر معان، پترا، شوبک، حسینیه.


9- استان مادابا در مرکز با مرکزيت مادابا كه از شهرهاي ماعين، جرينه، فيصله، ذبيان، عريض و... تشکيل شده است.
9- استان مادابا در مرکز با مرکزیت مادابا كه از شهرهای ماعین، جرینه، فیصله، ذبیان، عریض و... تشکیل شده است.


10- استان مفرق در شمال با مرکزيت شهر مفرق كه در شمال شرق امان قرار دارد. شهرهاي استان مفرق عبارت‌اند از: مفرق، رويشد، باديــۀ الشماليــۀ، باديــۀ الشماليــۀ الغربيه.
10- استان مفرق در شمال با مرکزیت شهر مفرق كه در شمال شرق امان قرار دارد. شهرهای استان مفرق عبارت‌اند از: مفرق، رویشد، بادیــۀ الشمالیــۀ، بادیــۀ الشمالیــۀ الغربیه.


11- استان طفيله در جنوب با مرکزيت طفيله؛ اين استان در جنوب غرب امان قرار دارد. شهرهاي اصلي اين استان عبارت‌اند از: طفيله، بصيرا، الحسا.
11- استان طفیله در جنوب با مرکزیت طفیله؛ این استان در جنوب غرب امان قرار دارد. شهرهای اصلی این استان عبارت‌اند از: طفیله، بصیرا، الحسا.


12- استان زرقا در مرکز با مرکزيت زرقا كه در شرق امان قرار دارد. شهرهاي اين استان عبارت‌اند از: زرقا، رصيفه،‌هاشميه.(29)
12- استان زرقا در مرکز با مرکزیت زرقا كه در شرق امان قرار دارد. شهرهای این استان عبارت‌اند از: زرقا، رصیفه،‌هاشمیه.(29)




'''4-9 روابط خارجي'''
'''4-9 روابط خارجی'''


منطقه خاورميانه در قرن اخير استقرار امنيتي و سياسي به خود نديد. از جمله عوامل آن نزاع و درگيري‌هاي کشورهاي عربي با اسرائيل و وجود ذخاير نفتي در اين منطقه بود. با وجود اين كه اردن به دليل موقعيت جغرافيايي ''-''سياسي خود در قلب اين منطقه حياتي واقع شده است، ولي استقرار سياسي کاملي در اين کشور حکمفرماست (30)
منطقه خاورمیانه در قرن اخیر استقرار امنیتی و سیاسی به خود ندید. از جمله عوامل آن نزاع و درگیری‌های کشورهای عربی با اسرائیل و وجود ذخایر نفتی در این منطقه بود. با وجود این كه اردن به دلیل موقعیت جغرافیایی ''-''سیاسی خود در قلب این منطقه حیاتی واقع شده است، ولی استقرار سیاسی کاملی در این کشور حکمفرماست (30)


توجه کشورها به منطقه خاورميانه پس از جنگ جهاني دوم شدت گرفت. به ويژه پس از ضعفي که انگليس به آن دچار شد و به دنبال آن انگليس و فرانسه از منطقه خارج شده و امريکا جايگزين آنها شد. پس ازپايان نقش انگليس در اردن(1956)، روابط دو کشور اردن و امريکا توسعه يافت و امريکا کمک‌هاي اقتصادي و سياسي و نظامي‌زيادي به اردن کرد. (31) کشور اردن نيز روابط خود را با امريکا بهبود بخشيد و به آن بسيار اهميت داد، زيرا امريکا نيروي عظيمي‌محسوب مي شد که مي‌توانست کشورهاي دوست و هم پيمان خود را حمايت و ياري کند. (32) به اين ترتيب روابطي ميان اردن و امريکا شکل گرفت که سالها دوام يافت و ملاقات''‌''هاي فراواني بين مسئولين دو کشور تحقق یافت و توافقات سياسي و امنيتي و اقتصادي به امضا رسيد به طوري كه از دهه شصت قرن پيش،  اردن يکي از شرکاي اصلي امريکا در منطقه محسوب مي‌شود. (33) در اين راستا کشور اردن تلاش کرده تا روابطش با امريکا در خدمت نيازها و مسائل منطقه از جمله مسئله عراق و فلسطين باشد. (34) همچنين کشور اردن در تحرکات سياسي و ديپلماسي خود تلاش زيادي براي تحقق صلح در منطقه انجام داده است. (35)
توجه کشورها به منطقه خاورمیانه پس از جنگ جهانی دوم شدت گرفت. به ویژه پس از ضعفی که انگلیس به آن دچار شد و به دنبال آن انگلیس و فرانسه از منطقه خارج شده و امریکا جایگزین آنها شد. پس ازپایان نقش انگلیس در اردن(1956)، روابط دو کشور اردن و امریکا توسعه یافت و امریکا کمک‌های اقتصادی و سیاسی و نظامی‌زیادی به اردن کرد. (31) کشور اردن نیز روابط خود را با امریکا بهبود بخشید و به آن بسیار اهمیت داد، زیرا امریکا نیروی عظیمی‌محسوب می شد که می‌توانست کشورهای دوست و هم پیمان خود را حمایت و یاری کند. (32) به این ترتیب روابطی میان اردن و امریکا شکل گرفت که سالها دوام یافت و ملاقات''‌''های فراوانی بین مسئولین دو کشور تحقق یافت و توافقات سیاسی و امنیتی و اقتصادی به امضا رسید به طوری كه از دهه شصت قرن پیش،  اردن یکی از شرکای اصلی امریکا در منطقه محسوب می‌شود. (33) در این راستا کشور اردن تلاش کرده تا روابطش با امریکا در خدمت نیازها و مسائل منطقه از جمله مسئله عراق و فلسطین باشد. (34) همچنین کشور اردن در تحرکات سیاسی و دیپلماسی خود تلاش زیادی برای تحقق صلح در منطقه انجام داده است. (35)


از جمله عوامل مهمي‌که در روابط اردن-امريکا تأثير گذاربوده و اردن را متحد نزديک امريکا مي‌کند مي‌توان به عوامل زير اشاره کرد:
از جمله عوامل مهمی‌که در روابط اردن-امریکا تأثیر گذاربوده و اردن را متحد نزدیک امریکا می‌کند می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد:


1. عامل جغرافيايي
1. عامل جغرافیایی


چنان که گفته شد کشور اردن در قلب منطقه حياتي و بحران‌هاي منطقه اي به ويژه در مسئله فلسطين و خليج فارس قرار گرفته است و از جانب اسرائيل و کشورهاي عربي به شدت مورد  تهديد است، از اين رو تلاش مي‌کند تا از ميان کشورهاي غربي هم‌پيمان و دوستي انتخاب کند و در جهت بهبودي روابطش با آنها تلاش مي‌کند. (36)
چنان که گفته شد کشور اردن در قلب منطقه حیاتی و بحران‌های منطقه ای به ویژه در مسئله فلسطین و خلیج فارس قرار گرفته است و از جانب اسرائیل و کشورهای عربی به شدت مورد  تهدید است، از این رو تلاش می‌کند تا از میان کشورهای غربی هم‌پیمان و دوستی انتخاب کند و در جهت بهبودی روابطش با آنها تلاش می‌کند. (36)


2. عامل جمعيتي
2. عامل جمعیتی


کشور اردن توزيع جمعيتي نامناسبي دارد و شيوع بيکاري در آن و کاهش درآمدهاي فردي و قومي ‌به شکلي نابرابر است. (37) بنابراين اردن از کمک‌هاي خارجي بي نياز نيست و امريکا مي‌تواند حامي‌خوبي براي آن به‌شمار رود.
کشور اردن توزیع جمعیتی نامناسبی دارد و شیوع بیکاری در آن و کاهش درآمدهای فردی و قومی ‌به شکلی نابرابر است. (37) بنابراین اردن از کمک‌های خارجی بی نیاز نیست و امریکا می‌تواند حامی‌خوبی برای آن به‌شمار رود.


3. عامل اقتصادي
3. عامل اقتصادی


اقتصاد اردن اقتصاد ضعيفي است، عوامل مهمي‌بر ضعف خدمات اجتماعي، اقتصادي و بهداشتي و...  تأثير گذاشته که ازجمله آنها مي''‌''توان به عدم استقرار سياسي در منطقه در نتيجه شرايط سياسي در فلسطين، سوريه، ليبي و عراق و مهاجرت صدها هزار نفر از اين کشورها به اردن اشاره کرد. (38) در کنار آن ازدياد قرض''‌''هاي اردن به ساير کشورها و صادرات اندک نقش مهمي‌در ضعف اقتصادي اين کشور دارد. مجموع اين عوامل باعث شده که اردن سطح همکاري‌هاي خود را با امريکا (از جمله جذب سرمايه گذاري‌هاي امريکا، و توافق نامه تجارت آزاد بين دو کشور) بالا ببرد؛ براي مثال توافق نامه تجارت آزادي که در سال 2000 بين دو کشور به امضا رسيد، تأثيرات مطلوبي بر اقتصاد اردن بر جاي نهاد و حجم مبادلات تجاري بين دو کشور 5 برابر و بازار امريکا به دومين بازار کالاهاي اردني تبديل شد. از سوي ديگر تلاشهاي اردن براي بهبود محيط سرمايه گذاري خارجي در اين کشور، سبب شده تا بزرگترين شرکت‌هاي عربي و امريکايي به سرمايه گذاري در بخش‌هاي اقتصادي اردن اقدام نمايند. (39)
اقتصاد اردن اقتصاد ضعیفی است، عوامل مهمی‌بر ضعف خدمات اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی و...  تأثیر گذاشته که ازجمله آنها می''‌''توان به عدم استقرار سیاسی در منطقه در نتیجه شرایط سیاسی در فلسطین، سوریه، لیبی و عراق و مهاجرت صدها هزار نفر از این کشورها به اردن اشاره کرد. (38) در کنار آن ازدیاد قرض''‌''های اردن به سایر کشورها و صادرات اندک نقش مهمی‌در ضعف اقتصادی این کشور دارد. مجموع این عوامل باعث شده که اردن سطح همکاری‌های خود را با امریکا (از جمله جذب سرمایه گذاری‌های امریکا، و توافق نامه تجارت آزاد بین دو کشور) بالا ببرد؛ برای مثال توافق نامه تجارت آزادی که در سال 2000 بین دو کشور به امضا رسید، تأثیرات مطلوبی بر اقتصاد اردن بر جای نهاد و حجم مبادلات تجاری بین دو کشور 5 برابر و بازار امریکا به دومین بازار کالاهای اردنی تبدیل شد. از سوی دیگر تلاشهای اردن برای بهبود محیط سرمایه گذاری خارجی در این کشور، سبب شده تا بزرگترین شرکت‌های عربی و امریکایی به سرمایه گذاری در بخش‌های اقتصادی اردن اقدام نمایند. (39)


امريکا نيز براي تحقق اهداف خود سعي نموده تا با کشورهاي منطقه هم‌پيمان گردد و يکي از مهمترين هم پيمانانش کشور اردن به شمار مي‌رود. دهه چهارم قرن بيستم شاهد اولين تلاشهاي امريکا براي برقراري رابطه با اردن بود و اردن به دليل قرار گرفتن در قلب منطقه عربي و منطقه حياتي خاورميانه و موقعيت استراتژيک، حلقه وصلي بين کشورهاي عربي است. (40) به علاوه تغييرات بين المللي ناشي از جنگ دوم خليج و فروپاشي اتحاد جماهير شوروي در سال 1991، امريکا را بر آن داشت تا به کشورهاي خاورميانه و به ويژه به کشور اردن توجه خاصي نشان دهد. (41)  
امریکا نیز برای تحقق اهداف خود سعی نموده تا با کشورهای منطقه هم‌پیمان گردد و یکی از مهمترین هم پیمانانش کشور اردن به شمار می‌رود. دهه چهارم قرن بیستم شاهد اولین تلاشهای امریکا برای برقراری رابطه با اردن بود و اردن به دلیل قرار گرفتن در قلب منطقه عربی و منطقه حیاتی خاورمیانه و موقعیت استراتژیک، حلقه وصلی بین کشورهای عربی است. (40) به علاوه تغییرات بین المللی ناشی از جنگ دوم خلیج و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، امریکا را بر آن داشت تا به کشورهای خاورمیانه و به ویژه به کشور اردن توجه خاصی نشان دهد. (41)  


ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﻮاداري از ﻏﺮب  همچنان از سوي اردن ادامه داشت و اردن يکي از متحدان وفادار امريکا به شمار مي‌رفت تا آن که در دهه نود شاهد برخي تيرگي''‌''ها به سبب مسائل منطقه‌اي از جمله مسئله فلسطين، جنگ عراق و کويت و رهبري سياسي اردن در قبال اين دو قضيه بود. روابط دو کشور به سبب بحران خليج به پايين ترين حد خود رسيد و دليل آن تهاجم نيروهاي عراقي به کشور کويت در تاريخ 2 اپريل 1990 بود. در سال 1991 روابط امريکا-اردن وخامت بيشتري يافت به گونه اي که هيچگاه روابط دو کشور بدين حالت در نيامده بود. اردن پيمان نامه بين المللي ضد عراق را امضا نکرد و اين موضع گيري خشم امريکا را برانگيخت(42) افزون بر آن از جمله عواملي که تأثير منفي بر روابط دو کشور نهاد، مسئله تمايل اردن براي داشتن نيروگاه هسته''‌''اي صلح''‌''آميز بود ولي مذاکرات رئيس سازمان انرژي اتمي‌ اردن خالد طوقان در جهت کسب رضايت امريکا پس از 6 ماه شکست خورد. به اين ترتيب کشور اردن حق غني سازي اورانيوم گرفته شده از معادن اردن را ندارد. (43)  
ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﻮاداری از ﻏﺮب  همچنان از سوی اردن ادامه داشت و اردن یکی از متحدان وفادار امریکا به شمار می‌رفت تا آن که در دهه نود شاهد برخی تیرگی''‌''ها به سبب مسائل منطقه‌ای از جمله مسئله فلسطین، جنگ عراق و کویت و رهبری سیاسی اردن در قبال این دو قضیه بود. روابط دو کشور به سبب بحران خلیج به پایین ترین حد خود رسید و دلیل آن تهاجم نیروهای عراقی به کشور کویت در تاریخ 2 اپریل 1990 بود. در سال 1991 روابط امریکا-اردن وخامت بیشتری یافت به گونه ای که هیچگاه روابط دو کشور بدین حالت در نیامده بود. اردن پیمان نامه بین المللی ضد عراق را امضا نکرد و این موضع گیری خشم امریکا را برانگیخت(42) افزون بر آن از جمله عواملی که تأثیر منفی بر روابط دو کشور نهاد، مسئله تمایل اردن برای داشتن نیروگاه هسته''‌''ای صلح''‌''آمیز بود ولی مذاکرات رئیس سازمان انرژی اتمی‌ اردن خالد طوقان در جهت کسب رضایت امریکا پس از 6 ماه شکست خورد. به این ترتیب کشور اردن حق غنی سازی اورانیوم گرفته شده از معادن اردن را ندارد. (43)  


پس از آن کشور اردن در اجلاس مادريد در سال 1991 براي ايجاد صلح شرکت کرد که سبب  بهبودي نسبي روابط دو کشور شد. (44)
پس از آن کشور اردن در اجلاس مادرید در سال 1991 برای ایجاد صلح شرکت کرد که سبب  بهبودی نسبی روابط دو کشور شد. (44)


نياز کشور اردن (با توجه به حفظ مصالح قومي‌و ملي و اهميت اين رابطه و تأثيرمستقيم آن بر سياست اردن در بعد سياسي و منطقه اي) به بهبودي روابطش با امريکا، اردن را وادار کرد که تلاش زيادي براي بهبود روابطش با امريکا انجام دهد و اين تلاش‌ها رادر جهت مصالح ملي اردن به کار گرفت. به ويژه پس از اينکه نقش مهم سياسي و نظامي‌و تکنولوژي امريکا پس از جنگ سرد عيان شد. علاوه بر آن امريکا از ابزارهايي برخوردار است که مي‌تواند مشکلات اردن را حل و فصل نمايد و تأثير زيادي در سياست خارجي اردن داشته باشد. به همين سبب روابط دو کشور بهتر شد. امضاي قرارداد صلح با اسرائيل تأثير مثبتي در اين بهبودي داشت. (45)  
نیاز کشور اردن (با توجه به حفظ مصالح قومی‌و ملی و اهمیت این رابطه و تأثیرمستقیم آن بر سیاست اردن در بعد سیاسی و منطقه ای) به بهبودی روابطش با امریکا، اردن را وادار کرد که تلاش زیادی برای بهبود روابطش با امریکا انجام دهد و این تلاش‌ها رادر جهت مصالح ملی اردن به کار گرفت. به ویژه پس از اینکه نقش مهم سیاسی و نظامی‌و تکنولوژی امریکا پس از جنگ سرد عیان شد. علاوه بر آن امریکا از ابزارهایی برخوردار است که می‌تواند مشکلات اردن را حل و فصل نماید و تأثیر زیادی در سیاست خارجی اردن داشته باشد. به همین سبب روابط دو کشور بهتر شد. امضای قرارداد صلح با اسرائیل تأثیر مثبتی در این بهبودی داشت. (45)  


اردن که از همان ابتدا بر حمايت از فلسطين تأکيد داشت و موضع مثبتي را در قبال آن در پيش گرفت و حمايت‌هاي زيادي از فلسطين انجام داد و در خط مقدم مبارزه با رژيم صهيونيستي از کمک‌هاي مالي جهان عرب برخوردار بود و در مقابل از سياست‌هاي اسرائيل در مقابل فلسطين انتقاد مي''‌''نمود و بر ضرورت رابطه و هماهنگي بين مردم اردن و فلسطين تأکيد مي‌کرد و در اين راستا ملک عبدالله دوم در تاريخ نيسان 2012 از شهر رام الله در بخش غربي فلسطين ديدار كرد. (46) بالاخره پس از چند دهه درگيري در نوامبر سال1994، پيمان صلح با اسرائيل را امضا کرد. بدين ترتيب در روابط دوجانبه اردن و اسرائيل با توجه به شرايط جديد بين‌المللي و منطقه اي، فصل جديدي آغاز شد. (47) به اين ترتيب ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس، اردن ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺻﻠﺢ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و اﻋﻤﺎل ﺗﺤﺮيم‌هاي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻋﺮاق، رواﺑﻂ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺖ.
اردن که از همان ابتدا بر حمایت از فلسطین تأکید داشت و موضع مثبتی را در قبال آن در پیش گرفت و حمایت‌های زیادی از فلسطین انجام داد و در خط مقدم مبارزه با رژیم صهیونیستی از کمک‌های مالی جهان عرب برخوردار بود و در مقابل از سیاست‌های اسرائیل در مقابل فلسطین انتقاد می''‌''نمود و بر ضرورت رابطه و هماهنگی بین مردم اردن و فلسطین تأکید می‌کرد و در این راستا ملک عبدالله دوم در تاریخ نیسان 2012 از شهر رام الله در بخش غربی فلسطین دیدار كرد. (46) بالاخره پس از چند دهه درگیری در نوامبر سال1994، پیمان صلح با اسرائیل را امضا کرد. بدین ترتیب در روابط دوجانبه اردن و اسرائیل با توجه به شرایط جدید بین‌المللی و منطقه ای، فصل جدیدی آغاز شد. (47) به این ترتیب ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس، اردن ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺻﻠﺢ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و اﻋﻤﺎل ﺗﺤﺮیم‌های ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻋﺮاق، رواﺑﻂ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻏﺮﺑﯽ از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺖ.


خلاصه آن که اردن به دلايل اقتصادي و اجتماعي و براي حفظ ثبات سالهاست که مبتني بر سياست پراگماتيستي  در رابطه با غرب و به‌ويژه امريکا عمل مي‌کند و به‌نظر مي‌رسد که در ميان کشورهاي عربي از ثبات سياسي مطلوب تري برخوردار است؛ از سويي نيازهاي اقتصادي و اجتماعي به کمکهاي غرب و از سويي نياز غرب به ثبات منطقه از طريق اردن که در قلب خاورميانه داراي مرز طولاني با اسرائيل است، اين فرايند را پايدار مي کند.
خلاصه آن که اردن به دلایل اقتصادی و اجتماعی و برای حفظ ثبات سالهاست که مبتنی بر سیاست پراگماتیستی  در رابطه با غرب و به‌ویژه امریکا عمل می‌کند و به‌نظر می‌رسد که در میان کشورهای عربی از ثبات سیاسی مطلوب تری برخوردار است؛ از سویی نیازهای اقتصادی و اجتماعی به کمکهای غرب و از سویی نیاز غرب به ثبات منطقه از طریق اردن که در قلب خاورمیانه دارای مرز طولانی با اسرائیل است، این فرایند را پایدار می کند.


در اين راستا به دليل ضعفي که در اقتصاد اردن وجود دارد، اردن در تلاش براي اجراي برنامه‌هاي توسعه و توافق‌نامه‌هاي اقتصادي براي پرداخت قرض‌هاي خارجي و دريافت کمک‌هاي مالي سعي در بهبود روابط خود با کشورهاي مختلف و در رأس آن''‌''ها آمريکا دارد و از اين رهگذراردن توافقات اقتصادي زيادي با آمريکا به امضا رسانده است از جمله:
در این راستا به دلیل ضعفی که در اقتصاد اردن وجود دارد، اردن در تلاش برای اجرای برنامه‌های توسعه و توافق‌نامه‌های اقتصادی برای پرداخت قرض‌های خارجی و دریافت کمک‌های مالی سعی در بهبود روابط خود با کشورهای مختلف و در رأس آن''‌''ها آمریکا دارد و از این رهگذراردن توافقات اقتصادی زیادی با آمریکا به امضا رسانده است از جمله:


- پيمان نامه سرمايه گذاري با امريکا در سال 1997
- پیمان نامه سرمایه گذاری با امریکا در سال 1997


- پيمان نامه تنظيم تجارت و سرمايه گذاري در سال 1999
- پیمان نامه تنظیم تجارت و سرمایه گذاری در سال 1999


اين توافق نامه‌ها سهم قابل توجهي در افزايش صادرات اردن به امريکا داشتند. (48)
این توافق نامه‌ها سهم قابل توجهی در افزایش صادرات اردن به امریکا داشتند. (48)


در همين راستا کمکهاي مالي قابل توجهي از سوي امريکا به اردن انجام گرفته است؛ از جمله مي''‌''توان به بهبود وضعيت کشاورزي اردن، ايجاد فرصت‌هاي توسعه اقتصادي در زمينه''‌''هاي مختلف آن از طريق سرمايه گذاري آمريکا در اين کشور و تشويق اردن براي صدور قوانين و مقرراتي که امنيت اين سرمايه گذاري''‌''ها را تضمين نمايد اشاره نمود. (49) همچنين کمکهاي سياسي مشابهي از سوي امريکا ثبات سياسي اجتماعي اردن را قوام مي''‌‌''بخشد که در نهايت اهداف آمريکا را در منطقه تضمين مي''‌''کند؛ از جمله کمک''‌''هاي مربوط به تحول دموکراسي در اردن که ضمن توافق نامه اي در تاريخ 22 ايلول سال 2008 عملي شد. به موجب اين قرارداد امريکا مبلغ 660 ميليون دلار براي دوره زماني 2010-2014 به اردن پرداخت تا اردن بتواند قرض‌هاي خارجي خود را پرداخت نمايد و 53 درصد از اين مبلغ صرف انجام اصلاحات آموزشي و تربيتي شود. (50)
در همین راستا کمکهای مالی قابل توجهی از سوی امریکا به اردن انجام گرفته است؛ از جمله می''‌''توان به بهبود وضعیت کشاورزی اردن، ایجاد فرصت‌های توسعه اقتصادی در زمینه''‌''های مختلف آن از طریق سرمایه گذاری آمریکا در این کشور و تشویق اردن برای صدور قوانین و مقرراتی که امنیت این سرمایه گذاری''‌''ها را تضمین نماید اشاره نمود. (49) همچنین کمکهای سیاسی مشابهی از سوی امریکا ثبات سیاسی اجتماعی اردن را قوام می''‌‌''بخشد که در نهایت اهداف آمریکا را در منطقه تضمین می''‌''کند؛ از جمله کمک''‌''های مربوط به تحول دموکراسی در اردن که ضمن توافق نامه ای در تاریخ 22 ایلول سال 2008 عملی شد. به موجب این قرارداد امریکا مبلغ 660 میلیون دلار برای دوره زمانی 2010-2014 به اردن پرداخت تا اردن بتواند قرض‌های خارجی خود را پرداخت نماید و 53 درصد از این مبلغ صرف انجام اصلاحات آموزشی و تربیتی شود. (50)


اردن در خلال روابط خود با امريکا تلاش مي‌کند تا صلح را در منطقه به ويژه در قضيه فلسطين حاکم کند، زيرا بخش زيادي ازمردم اردن اصالت فلسطيني دارند. (51)
اردن در خلال روابط خود با امریکا تلاش می‌کند تا صلح را در منطقه به ویژه در قضیه فلسطین حاکم کند، زیرا بخش زیادی ازمردم اردن اصالت فلسطینی دارند. (51)


علاوه بر امريکا که مهمترين حامي‌سياسي تجاري اردن محسوب مي‌شود اردن با اتحاديه اروپا نيز روابط مناسبي دارد. تاريخ روابط ديپلماسي اردن با اتحاديه اروپا به سال 1977 بازمي‌گردد.  
علاوه بر امریکا که مهمترین حامی‌سیاسی تجاری اردن محسوب می‌شود اردن با اتحادیه اروپا نیز روابط مناسبی دارد. تاریخ روابط دیپلماسی اردن با اتحادیه اروپا به سال 1977 بازمی‌گردد.  


توافق''‌''نامه شراکت اردن-اروپا در سال 24/11/1997 به امضا رسيد و از تاريخ 1/5/2002 اجرايي شد. هدف اين توافق نامه ايجاد منطقه آزاد تجاري بين دو طرف بود. اولين نشست طرفين درشهر لوکزامبورگ در ماه حزيران سال2002 تحقق يافت و تعدادي کميته  تخصصي در برخي زمينه‌هاي مهم مانند تجارت و ترويج سرمايه گذاري، کشاورزي، علوم و فناوري، همکاري‌هاي منطقه اي، گمرک و امور اجتماعي تشکيل گرديد.  
توافق''‌''نامه شراکت اردن-اروپا در سال 24/11/1997 به امضا رسید و از تاریخ 1/5/2002 اجرایی شد. هدف این توافق نامه ایجاد منطقه آزاد تجاری بین دو طرف بود. اولین نشست طرفین درشهر لوکزامبورگ در ماه حزیران سال2002 تحقق یافت و تعدادی کمیته  تخصصی در برخی زمینه‌های مهم مانند تجارت و ترویج سرمایه گذاری، کشاورزی، علوم و فناوری، همکاری‌های منطقه ای، گمرک و امور اجتماعی تشکیل گردید.  


در همين راستا طي جلسه سومي‌ که در شهر لوکزامبورگ در تاريخ 11/10/2004 تشکيل شد، طرفين کميته اي براي همکاري در زمينه‌هاي دموکراسي و حقوق بشر ايجاد کردند و وزارت خارجه سه کميته فرعي را برعهده گرفت که عبارت‌اند از:
در همین راستا طی جلسه سومی‌ که در شهر لوکزامبورگ در تاریخ 11/10/2004 تشکیل شد، طرفین کمیته ای برای همکاری در زمینه‌های دموکراسی و حقوق بشر ایجاد کردند و وزارت خارجه سه کمیته فرعی را برعهده گرفت که عبارت‌اند از:


- کميته امنيت و عدالت
- کمیته امنیت و عدالت


- کميته امور اجتماعي
- کمیته امور اجتماعی


- کميته حقوق بشر و دموکراسي،
- کمیته حقوق بشر و دموکراسی،


نشست کميته‌هاي سه گانه در ماه شباط 2010 در امان انجام شد.
نشست کمیته‌های سه گانه در ماه شباط 2010 در امان انجام شد.


همچنين در ماه تشرين دوم سال 2008 اردن پيشنهاد افزايش سطح روابط با اتحاديه اروپا را داد و ابراز تمايل کرد تا روابط سياسي طرفين گسترش يابد که منجر به توافق نامه أغادير(توافق نامه ايجاد منطقه آزاد تجاري بين کشورهاي عربي) گرديد. اين توافق نامه در تاريخ 25/2/2004 به امضا رسيد و کشورهاي اردن، تونس، مغرب و مصر که درتلاش براي ايجاد بازار مشترک عربي بودند آن را به امضا رساندند.
همچنین در ماه تشرین دوم سال 2008 اردن پیشنهاد افزایش سطح روابط با اتحادیه اروپا را داد و ابراز تمایل کرد تا روابط سیاسی طرفین گسترش یابد که منجر به توافق نامه أغادیر(توافق نامه ایجاد منطقه آزاد تجاری بین کشورهای عربی) گردید. این توافق نامه در تاریخ 25/2/2004 به امضا رسید و کشورهای اردن، تونس، مغرب و مصر که درتلاش برای ایجاد بازار مشترک عربی بودند آن را به امضا رساندند.


اين توافق نامه در مرحله اول ايجاد منطقه آزاد تجاري بين کشورهاي همسايه و امضاي توافق نامه‌هاي منطقه آزاد تجاري با اتحاديه اروپا را دنبال مي‌کرد. هريک از کشورهاي عربي که تمايل داشت مي‌توانست به آن ملحق شود. اين توافق نامه همچنين هماهنگي سياست‌هاي اقتصادي کشورهاي همسايه را در زمينه‌هاي تجارت خارجي، کشاورزي، صنعتي، مالياتي، خدماتي و گمرکي را دنبال مي‌کرد.(52)
این توافق نامه در مرحله اول ایجاد منطقه آزاد تجاری بین کشورهای همسایه و امضای توافق نامه‌های منطقه آزاد تجاری با اتحادیه اروپا را دنبال می‌کرد. هریک از کشورهای عربی که تمایل داشت می‌توانست به آن ملحق شود. این توافق نامه همچنین هماهنگی سیاست‌های اقتصادی کشورهای همسایه را در زمینه‌های تجارت خارجی، کشاورزی، صنعتی، مالیاتی، خدماتی و گمرکی را دنبال می‌کرد.(52)


اما جنجال برانگيزترين و حساس''‌''ترين رابطه خارجي اردن با اسرائيل است. روابط ديپلماتيک واحدهاي سياسي در روابط بين الملل طيفي از هماهنگي، همکاري و همگرايي را در پي دارد. اين روابط منحصر به جنبه''‌''هاي مسالمت آميز نيست بلکه کشمکش و درگيري بين واحدهاي سياسي نيز جزئي از روابط ديپلماتيک است. روابط دوجانبه پادشاهي اردن و دولت اسرائيل از بهترين نمونه‌هاي اين گونه روابط است. اين دو کشور پس از چند دهه درگيري در نوامبر سال1994، پيمان صلح امضا کردند. بدين ترتيب در روابط دوجانبه اردن و اسرائيل با توجه به شرايط جديد محيط بين المللي و منطقه اي فصل جديدي آغاز شد. مسئله فلسطين، مهمترين متغير تأثير گذار بر اين روابط است به گونه‌اي که بررسي روابط اين دو کشور بدون در نظر گرفتن مسايل فلسطين نارساست. به اين ترتيب اردن همزيستي مسالمت‌آميز با اسرائيل را انتخاب کرد. روابط تفاهم آميز و درک متقابل که هم اکنون بين اردن و اسرائيل وجود دارد از فرداي امضاي پيمان صلح وادي عربه آغاز نشد، بلکه امتداد طبيعي تاريخ طولاني تماسها و تفاهمات بين خانواده‌ هاشمي ‌و اردن با رهبران صهيونيستي است. پيمان صلح بين اردن و اسرائيل تنها شامل پايان دادن به جنگ نيست، بلکه دربرگيرنده روابط همکاري دوجانبه در زمينه‌هاي مختلف است که به گفته برخي تحليلگران حتي به مرز همکاري‌هاي امنيتي نيز مي‌رسد. در راهبرد جديد منطقه اي آمريکا و سياست امنيتي اسرائيل، اردن به عنوان يکي از طرفهاي ترتيبات جديد امنيتي، جايگاه ويژه اي دارد.(53)
اما جنجال برانگیزترین و حساس''‌''ترین رابطه خارجی اردن با اسرائیل است. روابط دیپلماتیک واحدهای سیاسی در روابط بین الملل طیفی از هماهنگی، همکاری و همگرایی را در پی دارد. این روابط منحصر به جنبه''‌''های مسالمت آمیز نیست بلکه کشمکش و درگیری بین واحدهای سیاسی نیز جزئی از روابط دیپلماتیک است. روابط دوجانبه پادشاهی اردن و دولت اسرائیل از بهترین نمونه‌های این گونه روابط است. این دو کشور پس از چند دهه درگیری در نوامبر سال1994، پیمان صلح امضا کردند. بدین ترتیب در روابط دوجانبه اردن و اسرائیل با توجه به شرایط جدید محیط بین المللی و منطقه ای فصل جدیدی آغاز شد. مسئله فلسطین، مهمترین متغیر تأثیر گذار بر این روابط است به گونه‌ای که بررسی روابط این دو کشور بدون در نظر گرفتن مسایل فلسطین نارساست. به این ترتیب اردن همزیستی مسالمت‌آمیز با اسرائیل را انتخاب کرد. روابط تفاهم آمیز و درک متقابل که هم اکنون بین اردن و اسرائیل وجود دارد از فردای امضای پیمان صلح وادی عربه آغاز نشد، بلکه امتداد طبیعی تاریخ طولانی تماسها و تفاهمات بین خانواده‌ هاشمی ‌و اردن با رهبران صهیونیستی است. پیمان صلح بین اردن و اسرائیل تنها شامل پایان دادن به جنگ نیست، بلکه دربرگیرنده روابط همکاری دوجانبه در زمینه‌های مختلف است که به گفته برخی تحلیلگران حتی به مرز همکاری‌های امنیتی نیز می‌رسد. در راهبرد جدید منطقه ای آمریکا و سیاست امنیتی اسرائیل، اردن به عنوان یکی از طرفهای ترتیبات جدید امنیتی، جایگاه ویژه ای دارد.(53)


اردن بر اين باور است که با امضاي پيمان صلح با اسرائيل، تهديد اصلي براي حاکميت ملي و يکپارچگي سرزميني کشور را دفع کرده و شايد آن را به فرصت تبديل کرده است. کنفرانس « سان رمو» در ژوئيه 1920، اردن و فلسطين را که تا آن هنگام (پس از جنگ جهاني) با عراق جزو سوريه عربي بودند، تحت قيموميت انگلستان قرار داد. در ماه مه 1923، انگلستان استقلال  اردن شرقي را به رسميت شناخت و در مارس 1945، اردن يکي از هفت کشور عربي بود که منشور  اتحاديه عرب را امضا کرد. از اواسط دهه سي، تماس‌هاي ملک عبدالله با آژانس يهود شروع شد. بيشتر گفتگوهاي وي با آژانس يهود مربوط به مهاجرت يهوديان و فروش يا اجاره سرزمين‌ها بود. مسئله فلسطين هم همواره یکي از محور‌هاي گفتگوهاي نماينده ملک عبدالله با نماينده آژانس يهود بود. اداره سياسي آژانس يهود در سال 1934 به ملک عبدالله به خاطر ازدواج، هديه (طلا و ساعت ديواري) داد. گفته مي‌شود در ازاي امتيازاتي که ملک عبدالله به یهوديان مي‌داد، آژانس يهود از وي حمايت مالي مي‌کرد. در ساعت 4 بعدازظهر روز 14ماه مي‌1948، ديويد بن گوريون در جمع اعضاي شوراي ملي يهود در تل اويو پايه گذاري دولت اسرائيل را اعلام کرد.  کمي‌بعد حکومت‌هاي عربي در 12 آوريل 1948در نشست دمشق برسر مداخله نظامي‌ براي رهايي فلسطين به توافق رسيدند.(54)
اردن بر این باور است که با امضای پیمان صلح با اسرائیل، تهدید اصلی برای حاکمیت ملی و یکپارچگی سرزمینی کشور را دفع کرده و شاید آن را به فرصت تبدیل کرده است. کنفرانس « سان رمو» در ژوئیه 1920، اردن و فلسطین را که تا آن هنگام (پس از جنگ جهانی) با عراق جزو سوریه عربی بودند، تحت قیمومیت انگلستان قرار داد. در ماه مه 1923، انگلستان استقلال  اردن شرقی را به رسمیت شناخت و در مارس 1945، اردن یکی از هفت کشور عربی بود که منشور  اتحادیه عرب را امضا کرد. از اواسط دهه سی، تماس‌های ملک عبدالله با آژانس یهود شروع شد. بیشتر گفتگوهای وی با آژانس یهود مربوط به مهاجرت یهودیان و فروش یا اجاره سرزمین‌ها بود. مسئله فلسطین هم همواره یکی از محور‌های گفتگوهای نماینده ملک عبدالله با نماینده آژانس یهود بود. اداره سیاسی آژانس یهود در سال 1934 به ملک عبدالله به خاطر ازدواج، هدیه (طلا و ساعت دیواری) داد. گفته می‌شود در ازای امتیازاتی که ملک عبدالله به یهودیان می‌داد، آژانس یهود از وی حمایت مالی می‌کرد. در ساعت 4 بعدازظهر روز 14ماه می‌1948، دیوید بن گوریون در جمع اعضای شورای ملی یهود در تل اویو پایه گذاری دولت اسرائیل را اعلام کرد.  کمی‌بعد حکومت‌های عربی در 12 آوریل 1948در نشست دمشق برسر مداخله نظامی‌ برای رهایی فلسطین به توافق رسیدند.(54)


در نهايت کميته سياسي شوراي اتحاديه عرب درخواست شوراي امنيت سازمان ملل را براي آتش بس در جنگ 1948برسر فلسطين پذيرفت ولي در نوامبر 1948 برخلاف انتظار، ملک عبدالله حاکميت خود را بر فلسطين اعلام کرد. در ماه مه 1953 پس از ترور ملک عبدالله، حسين، پادشاه اردن شد که در آن زمان 18سال داشت. وي شروع به عربي کردن ارتش اردن و اخراج مقامات نظامي‌انگليس کرد. در اواسط دهه شصت، پس از جنگ 1967، شاه حسين با برخي رهبران اسرائيلي وارد تماس شد. در اين تماس‌ها، اردن و مصر به حق حيات اسرائيل در صلح و امنيت اذعان کردند. از اين دهه، امريکايي‌ها به جاي انگليسي‌ها به تدريج وارد تحولات فلسطين شدند. در دهه هفتاد شاهد هماهنگي اردن و مصر با امريکايي‌ها برسر مسئله فلسطين هستيم. از مهم ترين رويدادهاي مربوط به روابط اردن با مسئله فلسطين، درگيري ارتش اردن با فدائيان فلسطيني در سپتامبر 1970 است که در طي آن سازمان‌هاي فلسطيني از اردن خارج شدند و حملات چريک‌هاي فلسطين از مرز اردن به اسرائيل متوقف شد. پس از جنگ 1973، شاه حسين با مسئولان امريکايي وارد مذاکره شد که ريچارد نيکسون، رئيس جمهور وقت امريکا، در خاطراتش آن را فاش کرده است. پس از آنکه مصر در سال 1978 با اسرائيل در کمپ ديويد به توافق رسيد، اردن اعلام کرد که هيچ دخالتي در آن ندارد و آن را رد کرد. دهه هشتاد آغاز مرحله حساسي براي جهان عرب بود. جنگ ايران و عراق، حمله اسرائيل به لبنان در سال 1982 و جنگ خليج فارس در سال 1990، باعث دودستگي در جهان عرب و تضعيف آنها و تقويت موقعيت اسرائيل شد. تماسهاي شاه حسين با اسرائيل که مدتي قطع شده بود در سال 1985 از سر گرفته شد. (55)
در نهایت کمیته سیاسی شورای اتحادیه عرب درخواست شورای امنیت سازمان ملل را برای آتش بس در جنگ 1948برسر فلسطین پذیرفت ولی در نوامبر 1948 برخلاف انتظار، ملک عبدالله حاکمیت خود را بر فلسطین اعلام کرد. در ماه مه 1953 پس از ترور ملک عبدالله، حسین، پادشاه اردن شد که در آن زمان 18سال داشت. وی شروع به عربی کردن ارتش اردن و اخراج مقامات نظامی‌انگلیس کرد. در اواسط دهه شصت، پس از جنگ 1967، شاه حسین با برخی رهبران اسرائیلی وارد تماس شد. در این تماس‌ها، اردن و مصر به حق حیات اسرائیل در صلح و امنیت اذعان کردند. از این دهه، امریکایی‌ها به جای انگلیسی‌ها به تدریج وارد تحولات فلسطین شدند. در دهه هفتاد شاهد هماهنگی اردن و مصر با امریکایی‌ها برسر مسئله فلسطین هستیم. از مهم ترین رویدادهای مربوط به روابط اردن با مسئله فلسطین، درگیری ارتش اردن با فدائیان فلسطینی در سپتامبر 1970 است که در طی آن سازمان‌های فلسطینی از اردن خارج شدند و حملات چریک‌های فلسطین از مرز اردن به اسرائیل متوقف شد. پس از جنگ 1973، شاه حسین با مسئولان امریکایی وارد مذاکره شد که ریچارد نیکسون، رئیس جمهور وقت امریکا، در خاطراتش آن را فاش کرده است. پس از آنکه مصر در سال 1978 با اسرائیل در کمپ دیوید به توافق رسید، اردن اعلام کرد که هیچ دخالتی در آن ندارد و آن را رد کرد. دهه هشتاد آغاز مرحله حساسی برای جهان عرب بود. جنگ ایران و عراق، حمله اسرائیل به لبنان در سال 1982 و جنگ خلیج فارس در سال 1990، باعث دودستگی در جهان عرب و تضعیف آنها و تقویت موقعیت اسرائیل شد. تماسهای شاه حسین با اسرائیل که مدتی قطع شده بود در سال 1985 از سر گرفته شد. (55)


با مطالعه مسير روابط اردن و اسرائيل، اين نتيجه به دست مي‌آيد که انديشه همزيستي مسالمت آميز بين اردن واسرائيل و حل مشکل فلسطين  از طرق مسالمت آميز بين رهبران اردن  به رغم موانع داخلي در اردن، موانع عربي و موانع بين المللي هميشه وجود داشته است. اين موانع در نهايت به امضاي پيمان صلح وادي عربه بين دوطرف در سال 1994 منجر شد. پيمان 30 ماده اي صلح بين اردن و اسرائيل در سال 1994 به امضا رسيد. آغاز دهه نود قرن بيستم، فروپاشي شوروي، تشديد بحران در نظام امپرياليسم جهاني  و جنگ کويت زمينه را براي تغيير محيط امنيتي در خاورميانه فراهم آورد. خروج از معادله کشمکش اعراب و اسرائيل، دادن مشروعيت حقوق بين‌الملل به تجاوزهاي اسرائيل به خاک کشورهاي عربي، تضعيف جبهه جهان عرب در پي خروج اردن از معادله کشمکش اعراب و اسرائيل، ناديده گرفته شدن قطعنامه‌هاي سازمان ملل متحد که تا آن زمان عليه اسرائيل صادر شده بود، فراهم آمدن نظام سياسي منطقه اي تحت نظارت امريکا، موفقيت اسرائيل در تضعيف ابعاد سياسي و راهبردي، مشکل آوارگان فلسطيني، واقعيت جديد سياسي درباره شهر بيت‌المقدس، فراهم آمدن زمينه انجام پروژه''‌''هاي مشترک بين اردن و اسرائيل و ثبات سياسي براي اسرائيل از جمله مسائل سياسي مربوط به پيمان صلح بين اسرائيل و اردن محسوب مي‌شود. در يک کلمه همه اين آثار سياسي ناشي از پيمان را مي''‌''توان در تغيير موازنه قدرت به نفع اسرائيل خلاصه کرد.(56)
با مطالعه مسیر روابط اردن و اسرائیل، این نتیجه به دست می‌آید که اندیشه همزیستی مسالمت آمیز بین اردن واسرائیل و حل مشکل فلسطین  از طرق مسالمت آمیز بین رهبران اردن  به رغم موانع داخلی در اردن، موانع عربی و موانع بین المللی همیشه وجود داشته است. این موانع در نهایت به امضای پیمان صلح وادی عربه بین دوطرف در سال 1994 منجر شد. پیمان 30 ماده ای صلح بین اردن و اسرائیل در سال 1994 به امضا رسید. آغاز دهه نود قرن بیستم، فروپاشی شوروی، تشدید بحران در نظام امپریالیسم جهانی  و جنگ کویت زمینه را برای تغییر محیط امنیتی در خاورمیانه فراهم آورد. خروج از معادله کشمکش اعراب و اسرائیل، دادن مشروعیت حقوق بین‌الملل به تجاوزهای اسرائیل به خاک کشورهای عربی، تضعیف جبهه جهان عرب در پی خروج اردن از معادله کشمکش اعراب و اسرائیل، نادیده گرفته شدن قطعنامه‌های سازمان ملل متحد که تا آن زمان علیه اسرائیل صادر شده بود، فراهم آمدن نظام سیاسی منطقه ای تحت نظارت امریکا، موفقیت اسرائیل در تضعیف ابعاد سیاسی و راهبردی، مشکل آوارگان فلسطینی، واقعیت جدید سیاسی درباره شهر بیت‌المقدس، فراهم آمدن زمینه انجام پروژه''‌''های مشترک بین اردن و اسرائیل و ثبات سیاسی برای اسرائیل از جمله مسائل سیاسی مربوط به پیمان صلح بین اسرائیل و اردن محسوب می‌شود. در یک کلمه همه این آثار سیاسی ناشی از پیمان را می''‌''توان در تغییر موازنه قدرت به نفع اسرائیل خلاصه کرد.(56)


ماده چهارم پيمان صلح اردن و اسرائيل، به همکاري دو کشور به مسائل مربوط به  امنيت اشعار دارد. خودداري طرفين به تهديد به زور و اقداماتي که به امنيت دو کشور زيان مي‌زند، تضمين جلوگيري از تبديل خاک به منبع و پناهگاه حملات مخالفان يا اقدامات دشمنانه، خودداري کردن از ورود به پيمان‌هاي نظامي‌ يا امنيتي با طرف سوم که در جهت تهديد امنيت يکي از طرفين باشد، مبارزه با تروريسم، کنترل مرزي و خلع سلاح و امنيت منطقه اي از جمله مسائل امنيتي پيمان صلح بين دوکشور است.  طرف اردني با امضاي اين پيمان درواقع، مسئوليت حفظ امنيت رژيم صهيونيستي را عهده دار شد که اين امر با تعهدات اردن در پيمان دفاع مشترک و همکاري اقتصادي بين کشورهاي عضو اتحاديه عرب منافات دارد.
ماده چهارم پیمان صلح اردن و اسرائیل، به همکاری دو کشور به مسائل مربوط به  امنیت اشعار دارد. خودداری طرفین به تهدید به زور و اقداماتی که به امنیت دو کشور زیان می‌زند، تضمین جلوگیری از تبدیل خاک به منبع و پناهگاه حملات مخالفان یا اقدامات دشمنانه، خودداری کردن از ورود به پیمان‌های نظامی‌ یا امنیتی با طرف سوم که در جهت تهدید امنیت یکی از طرفین باشد، مبارزه با تروریسم، کنترل مرزی و خلع سلاح و امنیت منطقه ای از جمله مسائل امنیتی پیمان صلح بین دوکشور است.  طرف اردنی با امضای این پیمان درواقع، مسئولیت حفظ امنیت رژیم صهیونیستی را عهده دار شد که این امر با تعهدات اردن در پیمان دفاع مشترک و همکاری اقتصادی بین کشورهای عضو اتحادیه عرب منافات دارد.


ماده هفتم پيمان صلح اردن و اسرائيل به بررسي مسايل اقتصادي دوطرف مي‌پردازد. بر اين اساس، توسعه اقتصادي يک هدف اساسي است که دو طرف از طريق همکاري‌هاي اقتصادي براي دستيابي به آن تلاش خواهند کرد. پايان دادن به تحريم اقتصادي اسرائيل از سوي اردن، لغو سياست حمايت گرايي در داد و ستدهاي بازرگاني دو طرف، همکاري در زمينه‌هاي مختلف بازرگاني و داد و ستد آزاد کالا و خدمات، همکاري در زمينه سرمايه''‌''گذاري و پروژه‌هاي مشترک، از جمله مسايل اقتصادي مربوط به پيمان صلح دو کشور است.(57)
ماده هفتم پیمان صلح اردن و اسرائیل به بررسی مسایل اقتصادی دوطرف می‌پردازد. بر این اساس، توسعه اقتصادی یک هدف اساسی است که دو طرف از طریق همکاری‌های اقتصادی برای دستیابی به آن تلاش خواهند کرد. پایان دادن به تحریم اقتصادی اسرائیل از سوی اردن، لغو سیاست حمایت گرایی در داد و ستدهای بازرگانی دو طرف، همکاری در زمینه‌های مختلف بازرگانی و داد و ستد آزاد کالا و خدمات، همکاری در زمینه سرمایه''‌''گذاری و پروژه‌های مشترک، از جمله مسایل اقتصادی مربوط به پیمان صلح دو کشور است.(57)


لغو تحريم‌هاي اقتصادي و عادي سازي روابط بين دو کشور، از جمله درخواست‌هاي قديمي‌اسرائيل بود که در اين پيمان به آن دست يافت. با مطالعه ظرفيت‌هاي اقتصادي بين دو طرف، اسرائيل طرف برنده همکاري‌هاي اقتصادي است.
لغو تحریم‌های اقتصادی و عادی سازی روابط بین دو کشور، از جمله درخواست‌های قدیمی‌اسرائیل بود که در این پیمان به آن دست یافت. با مطالعه ظرفیت‌های اقتصادی بین دو طرف، اسرائیل طرف برنده همکاری‌های اقتصادی است.


با توجه به اهميت بالاي بعد فرهنگ در حفظ ميراث فرهنگي و تمدني يک کشور، پيمان صلح اردن و اسرائيل از مسئله عادي سازي فرهنگي بين دو طرف غافل نبوده است. هدف اسرائيل در تعامل با کشورهاي عربي، نه تنها پايان دادن به جنگ و برقراري روابط صلح آميز، بلکه عادي سازي کامل روابط براي اثرگذاري در فرهنگ و تمدن جهان عرب نيز بوده است. مطالعه همکاري‌هاي دو جانبه اردن و اسرائيل در سالهاي اخير نشان مي‌دهد که اردن اقداماتي را در جهت عادي سازي روابط خود با اسرائيل در زمينه‌هاي سياسي و ديپلماتيک، اقتصادي و زمينه‌هاي فرهنگي برداشته است اما، درحالي که اسرائيل سرزمينهاي کشورهاي عربي را اشغال مي‌کند، عادي سازي روابط اسرائيل با کشورهاي عربي معنا ندارد. مسايل داخلي اردن به ويژه موضع مخالفان نسبت به پيمان صلح اين کشور با اسرائيل از مسايل مهم محسوب مي‌شود. هنگامي‌که از مخالفان سخن به ميان مي‌آوريم، منظور ما احزاب مخالف سياسي و سنديکاهاي حرفه اي است.(58)
با توجه به اهمیت بالای بعد فرهنگ در حفظ میراث فرهنگی و تمدنی یک کشور، پیمان صلح اردن و اسرائیل از مسئله عادی سازی فرهنگی بین دو طرف غافل نبوده است. هدف اسرائیل در تعامل با کشورهای عربی، نه تنها پایان دادن به جنگ و برقراری روابط صلح آمیز، بلکه عادی سازی کامل روابط برای اثرگذاری در فرهنگ و تمدن جهان عرب نیز بوده است. مطالعه همکاری‌های دو جانبه اردن و اسرائیل در سالهای اخیر نشان می‌دهد که اردن اقداماتی را در جهت عادی سازی روابط خود با اسرائیل در زمینه‌های سیاسی و دیپلماتیک، اقتصادی و زمینه‌های فرهنگی برداشته است اما، درحالی که اسرائیل سرزمینهای کشورهای عربی را اشغال می‌کند، عادی سازی روابط اسرائیل با کشورهای عربی معنا ندارد. مسایل داخلی اردن به ویژه موضع مخالفان نسبت به پیمان صلح این کشور با اسرائیل از مسایل مهم محسوب می‌شود. هنگامی‌که از مخالفان سخن به میان می‌آوریم، منظور ما احزاب مخالف سیاسی و سندیکاهای حرفه ای است.(58)


هنگامي‌که گفت و گوهاي اردن و اسرائيل براي پيمان صلح آغاز شد، احزاب سياسي اردن با حضور بيانيه اي با رد اين گفت و گوها و همچنين مردود داشتن توافق‌هاي اسلو در سال1991 و کنفرانس مادريد در سال1993 خواستار هماهنگي و همکاري همه احزاب عربي براي رويارويي با روند عادي سازي روابط و حمايت از مقاومت در برابر اسرائيل شدند. موضع احزاب سياسي اردن در رابطه با عادي سازي دوگونه بود. برخي از احزاب اصل گفتگو و پيمان صلح بين اردن و اسرائيل را رد مي‌کردند؛ مانند حزب جبهه اقدام اسلامي‌و برخي ديگر با اصل پيمان نامه مخالف نيودند و بر سر جزئيات پيمان نامه اختلاف داشتند. مانند حزب کمونيست اردن. سنديکاها حرفه اي نيز نقش بارزي در مقابله با امضاي اين پيمان صلح ايفا کردند. علاوه بر احزاب و سنديکاها، جمعيت‌هاي مختلف ضدصهيونيستي و ضد عادي سازي نيز در اردن فعاليت دارند. روابط تفاهم آميز کنوني بين اردن و اسرائيل تنها از طريق پيمان صلح به وجود نيامده است، بلکه به تدريج، ناشي از فرآيند تاريخي روابط هماهنگي وهمکاري دوطرف است. اين مسئله در اصل به ساختار نظام سياسي در اردن و روابط خانواده‌هاشمي‌با مقامات يهودي برمي‌گردد. روابط دو کشور پس از پيمان صلح به ابعاد سياسي و نظامي‌محدود نشد؛ بلکه شامل همکاري‌هاي اقتصادي و امنيتي و فرهنگي نيز شد. روابطي که اردن هم اکنون با اسرائيل برقرار کرده است پرحجم تر از روابط اردن با هرکشور عربي ديگر است. اردن در پيمان صلح با اسرائيل در مورد مسئله فلسطين امتياز داد. دوطرف متعهد شدند موجوديت سياسي مستقلي  بين مرزهاي  دوکشور تأسيس نشود که اين امر، دورنماي تأسيس دولت فلسطين را تاريک مي‌کند. (59)
هنگامی‌که گفت و گوهای اردن و اسرائیل برای پیمان صلح آغاز شد، احزاب سیاسی اردن با حضور بیانیه ای با رد این گفت و گوها و همچنین مردود داشتن توافق‌های اسلو در سال1991 و کنفرانس مادرید در سال1993 خواستار هماهنگی و همکاری همه احزاب عربی برای رویارویی با روند عادی سازی روابط و حمایت از مقاومت در برابر اسرائیل شدند. موضع احزاب سیاسی اردن در رابطه با عادی سازی دوگونه بود. برخی از احزاب اصل گفتگو و پیمان صلح بین اردن و اسرائیل را رد می‌کردند؛ مانند حزب جبهه اقدام اسلامی‌و برخی دیگر با اصل پیمان نامه مخالف نیودند و بر سر جزئیات پیمان نامه اختلاف داشتند. مانند حزب کمونیست اردن. سندیکاها حرفه ای نیز نقش بارزی در مقابله با امضای این پیمان صلح ایفا کردند. علاوه بر احزاب و سندیکاها، جمعیت‌های مختلف ضدصهیونیستی و ضد عادی سازی نیز در اردن فعالیت دارند. روابط تفاهم آمیز کنونی بین اردن و اسرائیل تنها از طریق پیمان صلح به وجود نیامده است، بلکه به تدریج، ناشی از فرآیند تاریخی روابط هماهنگی وهمکاری دوطرف است. این مسئله در اصل به ساختار نظام سیاسی در اردن و روابط خانواده‌هاشمی‌با مقامات یهودی برمی‌گردد. روابط دو کشور پس از پیمان صلح به ابعاد سیاسی و نظامی‌محدود نشد؛ بلکه شامل همکاری‌های اقتصادی و امنیتی و فرهنگی نیز شد. روابطی که اردن هم اکنون با اسرائیل برقرار کرده است پرحجم تر از روابط اردن با هرکشور عربی دیگر است. اردن در پیمان صلح با اسرائیل در مورد مسئله فلسطین امتیاز داد. دوطرف متعهد شدند موجودیت سیاسی مستقلی  بین مرزهای  دوکشور تأسیس نشود که این امر، دورنمای تأسیس دولت فلسطین را تاریک می‌کند. (59)


افکار عمومي‌در اردن هنوز به طور کامل اسرائيل را نپذيرفته اند، هرچند که مقامات اردني روي کاغذ به شرايط وجودي اسرائيل تن داده اند.(60)
افکار عمومی‌در اردن هنوز به طور کامل اسرائیل را نپذیرفته اند، هرچند که مقامات اردنی روی کاغذ به شرایط وجودی اسرائیل تن داده اند.(60)


ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﻠﮏ ﺣﺴﯿﻦ، رواﺑﻂ اردن ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺣﻮزه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ. ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﯽ ﻋﺮاق، اردن ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮري و ﻣﻬﻤﯽ در ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺑﺮﻗﺮاي ﻣﺠﺪد ﺛﺒﺎت و اﻣﻨﯿﺖ در ﻋﺮاق اﯾﻔﺎ  ﮐﺮد. دوﻟﺖ اردن ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻔﺎﻫﻤﯽ ﺑﺎ دوﻟﺖ اﺋﺘﻼﻓﯽ ﻣﻮﻗﺖ در ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﺴﻬﯿﻞ آﻣﻮزش 30000 داﻧﺸﺠﻮي اﻓﺴﺮي ﭘﻠﯿﺲ ﻋﺮاق را ﺑﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت اردﻧﯽ ﻫﺎ اﻣﻀﺎ ﮐﺮد.  
ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﻠﮏ ﺣﺴﯿﻦ، رواﺑﻂ اردن ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺣﻮزه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ. ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﯽ ﻋﺮاق، اردن ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮری و ﻣﻬﻤﯽ در ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺑﺮﻗﺮای ﻣﺠﺪد ﺛﺒﺎت و اﻣﻨﯿﺖ در ﻋﺮاق اﯾﻔﺎ  ﮐﺮد. دوﻟﺖ اردن ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻔﺎﻫﻤﯽ ﺑﺎ دوﻟﺖ اﺋﺘﻼﻓﯽ ﻣﻮﻗﺖ در ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﺴﻬﯿﻞ آﻣﻮزش 30000 داﻧﺸﺠﻮی اﻓﺴﺮی ﭘﻠﯿﺲ ﻋﺮاق را ﺑﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت اردﻧﯽ ﻫﺎ اﻣﻀﺎ ﮐﺮد.  


شايد بتوان مهمترين عنصر و ويژگي سياست خارجي اردن که به ويژه پس از قرارداد صلح با اسرائيل در سال 1994 نمود بيشتري يافت، همراهي آشکار با غرب در تمامي‌عرصه‌ها دانست. درعين حال، دستگاه ديپلماسي اردن همواره تلاش کرده است تا ضمن در پيش گرفتن سياست''‌''هايي محافظه کارانه از تقابل در ساير کشورها بپرهيزد که اين امر خود ريشه در ساختار جغرافيايي و ژئوپلتيکي اين کشور پادشاهي دارد.
شاید بتوان مهمترین عنصر و ویژگی سیاست خارجی اردن که به ویژه پس از قرارداد صلح با اسرائیل در سال 1994 نمود بیشتری یافت، همراهی آشکار با غرب در تمامی‌عرصه‌ها دانست. درعین حال، دستگاه دیپلماسی اردن همواره تلاش کرده است تا ضمن در پیش گرفتن سیاست''‌''هایی محافظه کارانه از تقابل در سایر کشورها بپرهیزد که این امر خود ریشه در ساختار جغرافیایی و ژئوپلتیکی این کشور پادشاهی دارد.


اردن اگرچه مسلمان و عرب است، اما کشوري با رويکردهاي تقريباً ليبرال محسوب مي''‌''شود که برخلاف همسايگان عربش از رويه''‌''هاي ايدئولوژيک پرهيز مي''‌''کند و چندان پيگير موضوعات مرتبط با جهان اسلام نيز نيست. به طور کلي مي''‌''توان گفت سياست خارجي اردن به دلايل گفته شده محافظه کارانه و بيشتر در صدد مواجهه با چالش‌هاي اقتصادي است. اردن به سبب اتخاذ سياست خارحي پراگماتيستي و مبتني بر اجتناب از درگيري و برخورد شهرت يافته و در نتيجه همواره روابط خارجي خوبي با کشورهاي همسايه داشته است.
اردن اگرچه مسلمان و عرب است، اما کشوری با رویکردهای تقریباً لیبرال محسوب می''‌''شود که برخلاف همسایگان عربش از رویه''‌''های ایدئولوژیک پرهیز می''‌''کند و چندان پیگیر موضوعات مرتبط با جهان اسلام نیز نیست. به طور کلی می''‌''توان گفت سیاست خارجی اردن به دلایل گفته شده محافظه کارانه و بیشتر در صدد مواجهه با چالش‌های اقتصادی است. اردن به سبب اتخاذ سیاست خارحی پراگماتیستی و مبتنی بر اجتناب از درگیری و برخورد شهرت یافته و در نتیجه همواره روابط خارجی خوبی با کشورهای همسایه داشته است.


اردن در سياست خارجي خود همواره با سه چالش عمده و تأثيرگذار رو به رو بوده است که نقش مهم در سياستگذاري اين کشور پادشاهي ايفا کرده اند. سه چالشي که در سه حوزه مختلف جغرافيايي، اقتصادي و بافت جمعيتي تأثيري خاص بر جهت گيري''‌''هاي اين کشور داشته''‌''اند.
اردن در سیاست خارجی خود همواره با سه چالش عمده و تأثیرگذار رو به رو بوده است که نقش مهم در سیاستگذاری این کشور پادشاهی ایفا کرده اند. سه چالشی که در سه حوزه مختلف جغرافیایی، اقتصادی و بافت جمعیتی تأثیری خاص بر جهت گیری''‌''های این کشور داشته''‌''اند.


با توجه به محدودیت ژئوپلتيک اردن و غلبه نگرش محافظه کارانه بر سياست خارجي اين کشور، به نظر نمي''‌''رسد اردن خود را در نقش بازيگر مؤثري براي آينده تصوير کند. از همين جهت طبق آنچه گفته شد، سياست خارجي خود را بر مبناي تنش‌زدايي و کسب کمک''‌''هاي اقتصادي و منفعت هماهنگ کرده است. اساساً سياست خارجي اردن رويکردي مبتني بر پرهيز از تنش دارد که اين رويکرد هم در خاورميانه و هم در روابط با ساير کشورها رعايت مي''‌''شود.
با توجه به محدودیت ژئوپلتیک اردن و غلبه نگرش محافظه کارانه بر سیاست خارجی این کشور، به نظر نمی''‌''رسد اردن خود را در نقش بازیگر مؤثری برای آینده تصویر کند. از همین جهت طبق آنچه گفته شد، سیاست خارجی خود را بر مبنای تنش‌زدایی و کسب کمک''‌''های اقتصادی و منفعت هماهنگ کرده است. اساساً سیاست خارجی اردن رویکردی مبتنی بر پرهیز از تنش دارد که این رویکرد هم در خاورمیانه و هم در روابط با سایر کشورها رعایت می''‌''شود.


البته از سويي ديگر، اردن ظرفيت''‌''ها و فرصت‌هاي خوبي نيز در سياست خارجي دارد. هرچند اردن به دليل همسايگي با سه کشوري که بيشترين حجم از بحران را در منطقه خود دارند يعني فلسطين، سوريه و عراق بيشترين حجم آسيب پذيري را داراست اما در عين حال يکي از مهمترين کشورهايي است که نوع رفتارهاي منطقه''‌''اي آن در مسايل و بحران''‌''هاي غرب آسيا اثرگذاري بالايي دارد. نقش حساس اردن در مجامع بين المللي به همين دليل همواره مورد توجه است به گونه''‌''اي که در قضيه فلسطين هيچ مسئله''‌''اي بدون اردن حل نمي''‌''شود. مجموع اين شرايط باعث مي''‌''شود اردن هم به عنوان يک کشور آسيب‌پذير و هم به عنوان يک دولت مؤثر و تأثيرگذار در مسائل بين‌المللي شناخته شود. همچنين اردن به دليل اينکه نقش خود را بيشتر در بازيگري و ايجاد ائتلاف مي''‌''داند هميشه سعي کرده به عنوان يک ميانجي و ائتلافگر ظاهر شود و تلاش مي''‌''کند هميشه یک سياست محافظه کارانه را دنبال کند و خود را در خطر قرار ندهد. (61)
البته از سویی دیگر، اردن ظرفیت''‌''ها و فرصت‌های خوبی نیز در سیاست خارجی دارد. هرچند اردن به دلیل همسایگی با سه کشوری که بیشترین حجم از بحران را در منطقه خود دارند یعنی فلسطین، سوریه و عراق بیشترین حجم آسیب پذیری را داراست اما در عین حال یکی از مهمترین کشورهایی است که نوع رفتارهای منطقه''‌''ای آن در مسایل و بحران''‌''های غرب آسیا اثرگذاری بالایی دارد. نقش حساس اردن در مجامع بین المللی به همین دلیل همواره مورد توجه است به گونه''‌''ای که در قضیه فلسطین هیچ مسئله''‌''ای بدون اردن حل نمی''‌''شود. مجموع این شرایط باعث می''‌''شود اردن هم به عنوان یک کشور آسیب‌پذیر و هم به عنوان یک دولت مؤثر و تأثیرگذار در مسائل بین‌المللی شناخته شود. همچنین اردن به دلیل اینکه نقش خود را بیشتر در بازیگری و ایجاد ائتلاف می''‌''داند همیشه سعی کرده به عنوان یک میانجی و ائتلافگر ظاهر شود و تلاش می''‌''کند همیشه یک سیاست محافظه کارانه را دنبال کند و خود را در خطر قرار ندهد. (61)


  اردن ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ و ﺑﺴﯿﺎري از آژاﻧﺲ ﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﯽ و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن، از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ، سازمان ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ، ﺳﺎزﻣﺎن ﻏﺬاﯾﯽ و ﮐﺸﺎورزي ﺟﻬﺎن، ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﯿن اﻟﻤﻠﻠﯽ اﻧﺮژي اﺗﻤﯽ است. همچنين اردن عضو بانک جهاني،  صندوق بين المللي پول، سازمان کنفرانس اسلامي، جنبش غير متعدها و اتحاديه عرب است. (62)
  اردن ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ و ﺑﺴﯿﺎری از آژاﻧﺲ ﻫﺎی ﺗﺨﺼﺼﯽ و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن، از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ، سازمان ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ، ﺳﺎزﻣﺎن ﻏﺬاﯾﯽ و ﮐﺸﺎورزی ﺟﻬﺎن، ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﯿن اﻟﻤﻠﻠﯽ اﻧﺮژی اﺗﻤﯽ است. همچنین اردن عضو بانک جهانی،  صندوق بین المللی پول، سازمان کنفرانس اسلامی، جنبش غیر متعدها و اتحادیه عرب است. (62)




'''4-10 پرچم، نشان و سرود ملي'''
'''4-10 پرچم، نشان و سرود ملی'''


پرچم کشور اردن از رنگ‌هاي سنتي دنياي عرب تشکيل شده است که عبارت‌اند از رنگ‌هاي سبز، قرمز، سياه و سفيد به اضافه یک ستاره هفت پر؛ اين رنگ‌ها داراي ريشۀ تاريخي و قومي‌مي‌باشند و در اصل رنگ''‌''هاي پرچمي‌هستند که در انقلاب بزرگ عربي در سال 1917 برافراشته شد.
پرچم کشور اردن از رنگ‌های سنتی دنیای عرب تشکیل شده است که عبارت‌اند از رنگ‌های سبز، قرمز، سیاه و سفید به اضافه یک ستاره هفت پر؛ این رنگ‌ها دارای ریشۀ تاریخی و قومی‌می‌باشند و در اصل رنگ''‌''های پرچمی‌هستند که در انقلاب بزرگ عربی در سال 1917 برافراشته شد.


رنگ قرمز:‌ هاشميون رنگ قرمز را از دوران شريف ابونمي‌ هم‌عصر سلطان سليم به عنوان رنگ پرچمشان انتخاب کردند و پرچم سرخ در همه جا به ويژه در انقلاب بزرگ عربي همراهشان بود.
رنگ قرمز:‌ هاشمیون رنگ قرمز را از دوران شریف ابونمی‌ هم‌عصر سلطان سلیم به عنوان رنگ پرچمشان انتخاب کردند و پرچم سرخ در همه جا به ویژه در انقلاب بزرگ عربی همراهشان بود.


رنگ سياه: عباسيون(750-1258) رنگ سياه را براي پرچمشان به عنوان نماد سوگواري بر آنچه در کربلا رخ داده بود انتخاب کردند و خلفاي عباسي لباس''‌''ها و عمامه''‌''هاي سياه رنگي به تن مي‌کردند.
رنگ سیاه: عباسیون(750-1258) رنگ سیاه را برای پرچمشان به عنوان نماد سوگواری بر آنچه در کربلا رخ داده بود انتخاب کردند و خلفای عباسی لباس''‌''ها و عمامه''‌''های سیاه رنگی به تن می‌کردند.


رنگ سبز: فاطميون (908-1171) رنگ سبز را براي پرچمشان انتخاب کردند تا نمادي باشد از اينکه پيامبر(ص) در شبي که مشرکان براي قتلش آمده بودند، لباس سبزش را به علي (ع) بخشيد تا علي (ع) در جاي او بخوابد و سبب گمراهي مشرکان و نجات پيامبر(ص) باشد.
رنگ سبز: فاطمیون (908-1171) رنگ سبز را برای پرچمشان انتخاب کردند تا نمادی باشد از اینکه پیامبر(ص) در شبی که مشرکان برای قتلش آمده بودند، لباس سبزش را به علی (ع) بخشید تا علی (ع) در جای او بخوابد و سبب گمراهی مشرکان و نجات پیامبر(ص) باشد.


رنگ سفيد: امويون (سالهاي 661-750) رنگ سفيد را براي پرچمشان به نشانه يادآوري جنگهاي اوليه پيامبر، بشارت پيروزي و مجد آن انتخاب کردند.
رنگ سفید: امویون (سالهای 661-750) رنگ سفید را برای پرچمشان به نشانه یادآوری جنگهای اولیه پیامبر، بشارت پیروزی و مجد آن انتخاب کردند.


ستاره هفت پر: اين ستاره از «السبع المثاني» (نام ديگر سوره حمد) در قرآن گرفته شده است و تعداد پرهاي آن به تعداد آيات سوره مبارکه حمد است (63)
ستاره هفت پر: این ستاره از «السبع المثانی» (نام دیگر سوره حمد) در قرآن گرفته شده است و تعداد پرهای آن به تعداد آیات سوره مبارکه حمد است (63)


طرح اين پرچم در سال 1921 ميلادي پذيرفته شد. بخشي از پرچم کشور اردن به صورت مثلثي درآمده و به وسيلۀ یک رنگ جداگانه مشخص شده است. (64)
طرح این پرچم در سال 1921 میلادی پذیرفته شد. بخشی از پرچم کشور اردن به صورت مثلثی درآمده و به وسیلۀ یک رنگ جداگانه مشخص شده است. (64)


'''سرود ملي:'''
'''سرود ملی:'''


عاش المليک، عاش المليک: زنده باد پادشاه! زنده باد پادشاه!
عاش الملیک، عاش الملیک: زنده باد پادشاه! زنده باد پادشاه!


ساميا مقامه خافيات في المعالي اعلامه: آن بلند جايگاه که بيرق‌هايش را در بلندي‌ها برافراشته اند!
سامیا مقامه خافیات فی المعالی اعلامه: آن بلند جایگاه که بیرق‌هایش را در بلندی‌ها برافراشته اند!


يا مليک العرب، لک من خير نبي: اي شاه اعراب که بزرگي تبارت را از بهترين پيامبران داري!
یا ملیک العرب، لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!


شرف في النسب حدثت عنه بطون الکتب: از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته است!  
شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته است!  


نحن احرزنا المني يوم احييت لنا: به خواست خود رسيديم روزي که نشانه را به ما نماياندي!
نحن احرزنا المنی یوم احییت لنا: به خواست خود رسیدیم روزی که نشانه را به ما نمایاندی!


نهضــۀ تحفزنا تتسامي‌ فوق‌ هام الشهب: آن خيزشي که به ما انگيزه مي‌بخشد و فراتر از آتشين‌گوي بزرگ آسماني مي‌برد!  
نهضــۀ تحفزنا تتسامی‌ فوق‌ هام الشهب: آن خیزشی که به ما انگیزه می‌بخشد و فراتر از آتشین‌گوی بزرگ آسمانی می‌برد!  


يا مليک العرب لک من خير نبي: اي شاه اعراب که بزرگي تبارت را از بهترين پيامبران داري!
یا ملیک العرب لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!


شرف في النسب حدثت عنه بطون الکتب: که از شرافت نَسَبت در دل نوشتارها سخن رفته ‌است!  
شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: که از شرافت نَسَبت در دل نوشتارها سخن رفته ‌است!  


الشباب الامجد جندک المنجد: جوانان جوانمرد سپاه گرد تو آمده''‌''اند!  
الشباب الامجد جندک المنجد: جوانان جوانمرد سپاه گرد تو آمده''‌''اند!  


عزمه لايخمد فيه من معناک رمز الدأب: اراده''‌''شان فرونمي''‌''کاهد و در فحواي کلامت نمادي از بهروزي نهفته است!
عزمه لایخمد فیه من معناک رمز الدأب: اراده''‌''شان فرونمی''‌''کاهد و در فحوای کلامت نمادی از بهروزی نهفته است!


يا مليک العرب لک من خير نبي: اي شاه اعراب که بزرگي تبارت را از بهترين پيامبران داري!
یا ملیک العرب لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!


شرف في النسب حدثت عنه بطون الکتب: و از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته ‌است!  
شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: و از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته ‌است!  


دمت نورا و هدي في البرايا سيدا: فروغ و راهنماي ما بمان و بر پيشواي پاکان بزرگوار بمان!
دمت نورا و هدی فی البرایا سیدا: فروغ و راهنمای ما بمان و بر پیشوای پاکان بزرگوار بمان!


هانئا ممجدا تحت اعلامک مجد العرب: که بزرگي عرب در لواي بيرق توست!
هانئا ممجدا تحت اعلامک مجد العرب: که بزرگی عرب در لوای بیرق توست!


يا مليک العرب لک من خير نبي: اي شاه اعراب که بزرگي تبارت را از بهترين پيامبران داري!
یا ملیک العرب لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!


شرف في النسب حدثت عنه بطون الکتب: و از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته‌است. (65)
شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: و از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته‌است. (65)




'''4-11 شخصيت‌هاي سياسي'''
'''4-11 شخصیت‌های سیاسی'''


اهم شخصیت‌های سیاسی مهاجر اردن به شرحی است که می‌آید:
اهم شخصیت‌های سیاسی مهاجر اردن به شرحی است که می‌آید:


عبدالله بن حسين‌هاشمي[2]، حسين بن طلال[3]، حسن بن طلال[4]، محمد بن طلال[5]، شريف عبدالحميد شرف[6]، ليلا شرف[7]، شريف زياد بن شاکر[8]، زيد الرفاعي[9]، عبدالله بن حسين[10]، رانيا العبدالله[11]، عمر رزاز[12]،‌ هاني مُلقي[13]، عبدالله النسور[14]، فايز الطراونه[15]، علي سحيمت[16]، طارق السحيمت[17]، عبد السلام المجالي[18]، علي خلقي الشرايري[19]، فيصل الفايز[20]، علي ابوالراغب[21]، شيخ علي ابو روبيها، شيخ عطاالله سحيمت[22]، صلاح الدين عطاالله السحيمات[23]، نايف الكاوي، بهجت تلهوني[24]، عيسي الور توركي الغلاييني و سعيد مفتي[25] (66)
عبدالله بن حسین‌هاشمی[2]، حسین بن طلال[3]، حسن بن طلال[4]، محمد بن طلال[5]، شریف عبدالحمید شرف[6]، لیلا شرف[7]، شریف زیاد بن شاکر[8]، زید الرفاعی[9]، عبدالله بن حسین[10]، رانیا العبدالله[11]، عمر رزاز[12]،‌ هانی مُلقی[13]، عبدالله النسور[14]، فایز الطراونه[15]، علی سحیمت[16]، طارق السحیمت[17]، عبد السلام المجالی[18]، علی خلقی الشرایری[19]، فیصل الفایز[20]، علی ابوالراغب[21]، شیخ علی ابو روبیها، شیخ عطاالله سحیمت[22]، صلاح الدین عطاالله السحیمات[23]، نایف الكاوی، بهجت تلهونی[24]، عیسی الور توركی الغلایینی و سعید مفتی[25] (66)




'''12- 4 نيروهاي مسلح و نقش آن'''''‌'''''ها'''
'''12- 4 نیروهای مسلح و نقش آن'''''‌'''''ها'''


اردن نيز مثل ساير كشورهاي خاورميانه بودجه فراواني را به امور نظامي اختصاص مي''‌''دهد. درواقع در سال های اخیر، كشورهاي خاورميانه در سطح جهان مقام‌هاي اول را به خود اختصاص داده''‌''اند به طوري که در ميان بيست كشور اول دنيا در زمينه بودجه نظامي به نسبت توليد ناخالص ملي، كشورهاي خاورميانه 10 جايگاه را از آن خود كرده اند. اردن نيز با وجود آنكه مثل كشورهاي حاشيه خليج فارس از ذخاير نفت برخوردار نيست، اما با حمايت آمريكا و تأکيد ‌بر درآمدهاي داخلي، بودجه فراواني را به نسبت توليد ناخالص ملي به امور نظامي اختصاص مي''‌''دهد. البته با توجه به شرايط خاصي كه اين كشور دارد، بودجه بالاي نظامي به نسبت توليد ناخالص ملي، قابل توجيه است. با اين وجود، روند افزايش بودجه اين كشور با توجه به مشكلات اقتصادي، رشد چنداني نداشته است. اردن در خلال اين سال''‌''ها حدود 4/1 ميليارد دلار هزينه نظامي سالانه داشته است كه اين مقدار، 6/8 درصد از كل ناخالص داخلي آن را تشكيل مي دهد. اين كشور با اختصاص4/1 ميليارد دلار هزينه رتبه 52 در جهان را داراست. از نظر ميزان بودجه به نسبت توليد ناخالص داخلي، اردن كشور پنجم جهان است . اين آمارها نشان دهنده آن هستند كه اردن كشوري است كه از نظر رهبران آن با تهديدهاي جدي مواجه است، اما درآمد اين كشور به اندازه اي نيست كه بتواند پاسخگوي نيازها و خريدهاي نظامي آن باشد؛ به همين دليل به نظر مي رسد در صورتي كه اين كشور مشكلات اقتصادي خود را حل نمايد، بر ميزان بودجه نظامي آن به شدت افزوده شود(67) در گذشته، كشورهاي عربي نفت خيزي همچون عربستان و امارات، با توجه به مشكلات اقتصادي اردن، به اين كشور كمك مالي مي کردند. هدف كمك‌هاي مالي اين كشورها، بالا بردن توان دفاعي اردن به عنوان جبهه اول اعراب در مقابل رژيم صهيونيستي بود. اين وضعيت به اردن كمك مي کرد تا با هزينه سايركشورهاي عربي، بر ميزان قدرت نظامي اش بيافزايد. پس از آنكه اين كشور در سال 1994 با رژيم صهيونيستي پيمان صلح را امضا نمود، از انگيزه كشورهاي عربي ثروتمند براي كمك به اردن كاسته شد. گرچه پيش از وقوع صلح نيز بسياري از كشورهاي عربي با فروپاشي شوروي و پايان نظام دوقطبي، درعمل نگراني چنداني از تهديدهاي اين رژيم نداشتند. آمريكا پس از انعقاد پيمان صلح اردن با رژيم صهيونيستي، كمك‌هاي نظامي و فروش‌ تسليحات حساس به اردن را آغاز نمود، تا انگيزه اي قوي براي صلح سايركشورهاي عربي با اين رژيم باشد. (68)  
اردن نیز مثل سایر كشورهای خاورمیانه بودجه فراوانی را به امور نظامی اختصاص می''‌''دهد. درواقع در سال های اخیر، كشورهای خاورمیانه در سطح جهان مقام‌های اول را به خود اختصاص داده''‌''اند به طوری که در میان بیست كشور اول دنیا در زمینه بودجه نظامی به نسبت تولید ناخالص ملی، كشورهای خاورمیانه 10 جایگاه را از آن خود كرده اند. اردن نیز با وجود آنكه مثل كشورهای حاشیه خلیج فارس از ذخایر نفت برخوردار نیست، اما با حمایت آمریكا و تأکید ‌بر درآمدهای داخلی، بودجه فراوانی را به نسبت تولید ناخالص ملی به امور نظامی اختصاص می''‌''دهد. البته با توجه به شرایط خاصی كه این كشور دارد، بودجه بالای نظامی به نسبت تولید ناخالص ملی، قابل توجیه است. با این وجود، روند افزایش بودجه این كشور با توجه به مشكلات اقتصادی، رشد چندانی نداشته است. اردن در خلال این سال''‌''ها حدود 4/1 میلیارد دلار هزینه نظامی سالانه داشته است كه این مقدار، 6/8 درصد از كل ناخالص داخلی آن را تشكیل می دهد. این كشور با اختصاص4/1 میلیارد دلار هزینه رتبه 52 در جهان را داراست. از نظر میزان بودجه به نسبت تولید ناخالص داخلی، اردن كشور پنجم جهان است . این آمارها نشان دهنده آن هستند كه اردن كشوری است كه از نظر رهبران آن با تهدیدهای جدی مواجه است، اما درآمد این كشور به اندازه ای نیست كه بتواند پاسخگوی نیازها و خریدهای نظامی آن باشد؛ به همین دلیل به نظر می رسد در صورتی كه این كشور مشكلات اقتصادی خود را حل نماید، بر میزان بودجه نظامی آن به شدت افزوده شود(67) در گذشته، كشورهای عربی نفت خیزی همچون عربستان و امارات، با توجه به مشكلات اقتصادی اردن، به این كشور كمك مالی می کردند. هدف كمك‌های مالی این كشورها، بالا بردن توان دفاعی اردن به عنوان جبهه اول اعراب در مقابل رژیم صهیونیستی بود. این وضعیت به اردن كمك می کرد تا با هزینه سایركشورهای عربی، بر میزان قدرت نظامی اش بیافزاید. پس از آنكه این كشور در سال 1994 با رژیم صهیونیستی پیمان صلح را امضا نمود، از انگیزه كشورهای عربی ثروتمند برای كمك به اردن كاسته شد. گرچه پیش از وقوع صلح نیز بسیاری از كشورهای عربی با فروپاشی شوروی و پایان نظام دوقطبی، درعمل نگرانی چندانی از تهدیدهای این رژیم نداشتند. آمریكا پس از انعقاد پیمان صلح اردن با رژیم صهیونیستی، كمك‌های نظامی و فروش‌ تسلیحات حساس به اردن را آغاز نمود، تا انگیزه ای قوی برای صلح سایركشورهای عربی با این رژیم باشد. (68)  


از آن''‌''جا که بودجه نظامي اردن در مقايسه با كشورهاي نفت خيزي چون عربستان سعودي و امارات متحده عربي بسيار محدود مي باشد اردن سعي نموده كه با راه كارهاي مختلفي، اين مشكل را حل نمايد؛ يكي از اقدام‌هاي اين كشور تأکيد بر كيفيت نيروهاي دفاعي است. اردني‌ها از همان ابتدا سعي داشته اند كه از نظر كيفيت و كارايي نسبت به ساير كشورهاي منطقه درسطح بالاتري باشند. به همين دليل، نيروهاي دفاعي اين كشور پيشرفته ترين آموزش‌هاي نظامي را مي بينند .
از آن''‌''جا که بودجه نظامی اردن در مقایسه با كشورهای نفت خیزی چون عربستان سعودی و امارات متحده عربی بسیار محدود می باشد اردن سعی نموده كه با راه كارهای مختلفی، این مشكل را حل نماید؛ یكی از اقدام‌های این كشور تأکید بر كیفیت نیروهای دفاعی است. اردنی‌ها از همان ابتدا سعی داشته اند كه از نظر كیفیت و كارایی نسبت به سایر كشورهای منطقه درسطح بالاتری باشند. به همین دلیل، نیروهای دفاعی این كشور پیشرفته ترین آموزش‌های نظامی را می بینند .


دولت اين كشور حتي براي بالا بردن كيفيت نيروها، سربازي اجباري را در سال 1999 لغو كرد و تأکيد اصلي را بر روي نيروهاي داوطلب و حرفه اي قرار داد. افزون بر اين، دانشكده‌هاي نظامي اين كشور به نسبت ساير كشورهاي عرب منطقه در سطح بالاتري قرار دارند؛ از اين رو برخي از كشورهاي منطقه، نيروهاي خود را براي تحصيل و گذراندن آموزش‌هاي نظامي، به دانشكده‌هاي اردن اعزام مي كنند.
دولت این كشور حتی برای بالا بردن كیفیت نیروها، سربازی اجباری را در سال 1999 لغو كرد و تأکید اصلی را بر روی نیروهای داوطلب و حرفه ای قرار داد. افزون بر این، دانشكده‌های نظامی این كشور به نسبت سایر كشورهای عرب منطقه در سطح بالاتری قرار دارند؛ از این رو برخی از كشورهای منطقه، نیروهای خود را برای تحصیل و گذراندن آموزش‌های نظامی، به دانشكده‌های اردن اعزام می كنند.


اقدام ديگر اردن در جبران كمبود بودجه نظامي در مقايسه با ساير كشورهاي عربي، گرفتن كمك‌هاي مالي از ساير كشورهاست.
اقدام دیگر اردن در جبران كمبود بودجه نظامی در مقایسه با سایر كشورهای عربی، گرفتن كمك‌های مالی از سایر كشورهاست.


يكي ديگر از اقدامات دولت براي جبران كاستي در زمينه بودجه نظامي، سرمايه گذاري در صنعت تسليحات داخلي است. اردني‌ها در زمينه توليد تسليحات داخلي با هدف تأمين نياز نيروي تدافعي خود و صادرات به ساير كشورهاي منطقه، به شدت فعال هستند.
یكی دیگر از اقدامات دولت برای جبران كاستی در زمینه بودجه نظامی، سرمایه گذاری در صنعت تسلیحات داخلی است. اردنی‌ها در زمینه تولید تسلیحات داخلی با هدف تأمین نیاز نیروی تدافعی خود و صادرات به سایر كشورهای منطقه، به شدت فعال هستند.


با وجود تمامي اقدامات انجام شده، اردن با تهديدهاي جدي داخلي مواجه است . اين كشور به دليل اتخاذ سياست همراهي با آمريكا، مورد توجه گروه‌هاي تروريستي است. اين مشكل با توجه به جمعيت فلسطيني مقيم در اردن، دامنه دارتر شده است. فلسطيني''‌''هاي مقيم اردن كه براي رهايي از اقدامات جنايت كارانه رژيم صهيونيستي به اردن آمده اند، از يك طرف از سياست اردن در قبال اين رژيم و آمريكا سرخورده شده اند و از طرف ديگر با مشكلات مهمي همچون بيكاري مواجه هستند. به همين دليل، شمار زيادي از افرادي كه به گروه‌هاي تروريستي مي پيوندند، از كشور اردن هستند. زرقاوي رهبر تروريست‌هاي عراق نيز از اهالي اردن بود(69) از جمله مشكلات ديگر كشور اردن، نرخ رشد جمعيت اين كشور در كنار مشكلات اقتصادي است كه در مجموع، رهبران اين كشور را در مورد آينده ثبات سياسي و نظامي كشور نگران نموده است.
با وجود تمامی اقدامات انجام شده، اردن با تهدیدهای جدی داخلی مواجه است . این كشور به دلیل اتخاذ سیاست همراهی با آمریكا، مورد توجه گروه‌های تروریستی است. این مشكل با توجه به جمعیت فلسطینی مقیم در اردن، دامنه دارتر شده است. فلسطینی''‌''های مقیم اردن كه برای رهایی از اقدامات جنایت كارانه رژیم صهیونیستی به اردن آمده اند، از یك طرف از سیاست اردن در قبال این رژیم و آمریكا سرخورده شده اند و از طرف دیگر با مشكلات مهمی همچون بیكاری مواجه هستند. به همین دلیل، شمار زیادی از افرادی كه به گروه‌های تروریستی می پیوندند، از كشور اردن هستند. زرقاوی رهبر تروریست‌های عراق نیز از اهالی اردن بود(69) از جمله مشكلات دیگر كشور اردن، نرخ رشد جمعیت این كشور در كنار مشكلات اقتصادی است كه در مجموع، رهبران این كشور را در مورد آینده ثبات سیاسی و نظامی كشور نگران نموده است.


افزايش جمعيت جوان اردن در كنار مشكلاتي همچون بيكاري، باعث شده است كه نگراني جدي در مورد احتمال بروز اقدامات ضددولتي وجود داشته باشد. نوع رژيم سياسي اردن پادشاهي مشروطه است؛ ولي همانند بسياري از كشورهاي عربي، بيشتر اختيارات سياسي و نظامي، در دست پادشاه قرار دارد که با توجه به جمعيت جوان و مشكلات اقتصادي باعث افزايش احتمال اقداماتي عليه دولت شده است؛ به همين دليل، دولت اردن برنامه‌ها و اقداماتي جدي را براي بالا بردن توان امنيتي و اطلاعاتي انجام داده است؛ نيروهاي پليس، امنيتي و اطلاعاتي اردن رشد بيشتري در مقايسه با نيروهاي دفاعي داشته اند؛ براساس برآوردها، توان نيروهاي اطلاعاتي اردن در مقايسه با ساير كشورهاي عرب نيز در سطح بالاتري قرار دارد.
افزایش جمعیت جوان اردن در كنار مشكلاتی همچون بیكاری، باعث شده است كه نگرانی جدی در مورد احتمال بروز اقدامات ضددولتی وجود داشته باشد. نوع رژیم سیاسی اردن پادشاهی مشروطه است؛ ولی همانند بسیاری از كشورهای عربی، بیشتر اختیارات سیاسی و نظامی، در دست پادشاه قرار دارد که با توجه به جمعیت جوان و مشكلات اقتصادی باعث افزایش احتمال اقداماتی علیه دولت شده است؛ به همین دلیل، دولت اردن برنامه‌ها و اقداماتی جدی را برای بالا بردن توان امنیتی و اطلاعاتی انجام داده است؛ نیروهای پلیس، امنیتی و اطلاعاتی اردن رشد بیشتری در مقایسه با نیروهای دفاعی داشته اند؛ براساس برآوردها، توان نیروهای اطلاعاتی اردن در مقایسه با سایر كشورهای عرب نیز در سطح بالاتری قرار دارد.


در کشور اردن، پادشاه فرمانده کل نيروهاي مسلح است. وي مي‌تواند اعلان جنگ و صلح نمايد، به نيروهاي مسلح فرمان دهد و عهد نامه و توافقات را امضا کند. نيروهاي شهري و نيروهاي مسلح و کليه القاب تشريفاتي تحت کنترل پادشاه هستند و برطبق قانون خاص ماده 37 پادشاه مي‌تواند اين قدرت خود را به شخص ديگري واگذار کند.
در کشور اردن، پادشاه فرمانده کل نیروهای مسلح است. وی می‌تواند اعلان جنگ و صلح نماید، به نیروهای مسلح فرمان دهد و عهد نامه و توافقات را امضا کند. نیروهای شهری و نیروهای مسلح و کلیه القاب تشریفاتی تحت کنترل پادشاه هستند و برطبق قانون خاص ماده 37 پادشاه می‌تواند این قدرت خود را به شخص دیگری واگذار کند.


نيروهاي مسلح سلطنتي و اداره کل اطلاعات تحت کنترل پادشاه هستند. پادشاه حق بخشش وکاهش مجازاتها را دارد.(70)
نیروهای مسلح سلطنتی و اداره کل اطلاعات تحت کنترل پادشاه هستند. پادشاه حق بخشش وکاهش مجازاتها را دارد.(70)


تشکيلات دفاعي اردن مستقيما و شخصا توسط پادشاه فرماندهي مي‌شود. دوره سربازي دوسال است. بخش اعظم نيروي انساني اين تشکيلات را داوطلب‌ها تشکيل مي‌دهند.(71)
تشکیلات دفاعی اردن مستقیما و شخصا توسط پادشاه فرماندهی می‌شود. دوره سربازی دوسال است. بخش اعظم نیروی انسانی این تشکیلات را داوطلب‌ها تشکیل می‌دهند.(71)


شمار اعراب باديه نشين و بدوي در نيروهاي مسلح اين کشور بسيار زياد است که وفادارترين عناصر نظامي‌نسبت به پادشاه محسوب مي‌شوند.
شمار اعراب بادیه نشین و بدوی در نیروهای مسلح این کشور بسیار زیاد است که وفادارترین عناصر نظامی‌نسبت به پادشاه محسوب می‌شوند.


بر اساس آمار سال 2008 تعداد کل پرسنل نيروهاي مسلح اردن، 104000نفر است. 15 تا 16 هزار نفر از آنها را نيروهاي ژاندارمري و حدود 4000 نفر را نيروهاي پليس تشکيل مي‌دهند.  
بر اساس آمار سال 2008 تعداد کل پرسنل نیروهای مسلح اردن، 104000نفر است. 15 تا 16 هزار نفر از آنها را نیروهای ژاندارمری و حدود 4000 نفر را نیروهای پلیس تشکیل می‌دهند.  


حدود 600 تا700 هزار نفر از مردم اين کشور به عنوان نيروي احتياط در صورت لزوم توانايي پيوستن به ارتش و نيروي نظامي‌را دارند.(72)
حدود 600 تا700 هزار نفر از مردم این کشور به عنوان نیروی احتیاط در صورت لزوم توانایی پیوستن به ارتش و نیروی نظامی‌را دارند.(72)


بودجه دفاعي اين کشور در سال 2008 بيش از 700ميليون دلار بوده است که بيش از 5/13 درصد از توليد ناخالص ملي اين کشور را تشکيل مي‌دهد. (73) در سال 2006، 6/8 درصد از کل بودجه کشور به ارتش اختصاص يافت.
بودجه دفاعی این کشور در سال 2008 بیش از 700میلیون دلار بوده است که بیش از 5/13 درصد از تولید ناخالص ملی این کشور را تشکیل می‌دهد. (73) در سال 2006، 6/8 درصد از کل بودجه کشور به ارتش اختصاص یافت.


به طور کلي نيروهاي نظامي‌اين کشور عبارت‌اند از:  
به طور کلی نیروهای نظامی‌این کشور عبارت‌اند از:  


''•'' نيروي زميني سلطنتي اردن
''•'' نیروی زمینی سلطنتی اردن


''•'' نيروي دريايي سلطنتي اردن
''•'' نیروی دریایی سلطنتی اردن


''•'' نيروي هوايي سلطنتي اردن
''•'' نیروی هوایی سلطنتی اردن


''•'' فرماندهي عمليات ويژه
''•'' فرماندهی عملیات ویژه


''•'' مديريت امنيت عمومي‌(74)
''•'' مدیریت امنیت عمومی‌(74)


ارتش اردن شامل نيروي زميني، هوايي و دريايي است و داراي واحدهاي زير است:
ارتش اردن شامل نیروی زمینی، هوایی و دریایی است و دارای واحدهای زیر است:


''•'' دو لشکر زرهي، هريک متشکل از دو تيپ مکانيزه، يک تيپ تانک، يک تيپ توپخانه و يک تيپ دفاع هوايي
''•'' دو لشکر زرهی، هریک متشکل از دو تیپ مکانیزه، یک تیپ تانک، یک تیپ توپخانه و یک تیپ دفاع هوایی


''•'' دو لشکر پياده مکانيره، هريک متشکل از دو تيپ مکانيزه، يک تيپ تانک، يک تيپ توپخانه و يک تيپ دفاع هوايي
''•'' دو لشکر پیاده مکانیره، هریک متشکل از دو تیپ مکانیزه، یک تیپ تانک، یک تیپ توپخانه و یک تیپ دفاع هوایی


''•''  يک تيپ گارد سلطنتي مستقل
''•''  یک تیپ گارد سلطنتی مستقل


''•'' يک تيپ نيروي ويژه متشکل از 3 گردان هوابرد
''•'' یک تیپ نیروی ویژه متشکل از 3 گردان هوابرد


''•'' يک تيپ توپخانه صحرايي متشکل از 4 گردان توپخانه (75)
''•'' یک تیپ توپخانه صحرایی متشکل از 4 گردان توپخانه (75)


اهداف نيروهاي مسلح اردن عبارت‌اند از
اهداف نیروهای مسلح اردن عبارت‌اند از


- محافظت از سرحدات قلمرو پادشاهي اردن از تهاجمات بيگانگان
- محافظت از سرحدات قلمرو پادشاهی اردن از تهاجمات بیگانگان


- محافظت از مردم داخل قلمرو پادشاهي و سرپا نگه داشتن کشور (76)
- محافظت از مردم داخل قلمرو پادشاهی و سرپا نگه داشتن کشور (76)


- محافظت از پادشاه (77)
- محافظت از پادشاه (77)


نيروي زميني:
نیروی زمینی:


نيروي زميني اردن داراي 90 هزار پرسنل شامل : 2 لشکر زرهي، 2 لشکر پياده نظام مکانيزه، يک تيپ نيروي مخصوص (3 گردان چترباز)  و يک تيپ توپخانه صحرايي  (4گردان ) است.
نیروی زمینی اردن دارای 90 هزار پرسنل شامل : 2 لشکر زرهی، 2 لشکر پیاده نظام مکانیزه، یک تیپ نیروی مخصوص (3 گردان چترباز)  و یک تیپ توپخانه صحرایی  (4گردان ) است.


تجهيزات نيروي زميني:
تجهیزات نیروی زمینی:


- تانک‌هاي سنگين: حدود 1131 دستگاه شامل 360 دستگاه چيفتن خاله، 293دستگاه طارق
- تانک‌های سنگین: حدود 1131 دستگاه شامل 360 دستگاه چیفتن خاله، 293دستگاه طارق


- تانک‌هاي سبک: 9 دستگاه اسکوربين
- تانک‌های سبک: 9 دستگاه اسکوربین


- شناسايي: 130 دستگاه فررت
- شناسایی: 130 دستگاه فررت


- زره پوش تهاجمي‌پياده نظام: 25 دستگاه
- زره پوش تهاجمی‌پیاده نظام: 25 دستگاه


- نفربرهاي زرهي: 1700 دستگاه
- نفربرهای زرهی: 1700 دستگاه


- توپخانه کششي: 89 قبضه
- توپخانه کششی: 89 قبضه


- خمپاره انداز: 600 قبضه خمپاره اندازهاي 81 و 107مم
- خمپاره انداز: 600 قبضه خمپاره اندازهای 81 و 107مم


- سلاح‌هاي هدايت شونده ضد تانک: 330 قبضه ناو، 310 قبضه دراگون
- سلاح‌های هدایت شونده ضد تانک: 330 قبضه ناو، 310 قبضه دراگون


- توپ‌هاي ضدهوايي: 1000 قبضه از انواع ضد هوايي‌ها
- توپ‌های ضدهوایی: 1000 قبضه از انواع ضد هوایی‌ها


- موشک‌هاي سطح به هوا: 100قبضه (78)
- موشک‌های سطح به هوا: 100قبضه (78)


نيروي دريايي:
نیروی دریایی:


شامل 330 نفر پرسنل، يک فروند ناوچه سريع السير الحسين و داراي 13 شناور کشتي و پايگاهي در عقبه مي باشد. (79)
شامل 330 نفر پرسنل، یک فروند ناوچه سریع السیر الحسین و دارای 13 شناور کشتی و پایگاهی در عقبه می باشد. (79)


نيروي هوايي:
نیروی هوایی:


تعداد پرسنل آن 13400 نفر است. نيروي هوايي اردن در جنگ ژوئن 1967 اعراب، به کلي نابود شد. پس از اين جنگ، ملک حسين با توسل به کشورهاي انگلستان، امريکا، فرانسه و حتي شوروي سابق توانست نيروي هوايي کوچکي را راه اندازي کند که چندان قابل اهميت نيست. (80)
تعداد پرسنل آن 13400 نفر است. نیروی هوایی اردن در جنگ ژوئن 1967 اعراب، به کلی نابود شد. پس از این جنگ، ملک حسین با توسل به کشورهای انگلستان، امریکا، فرانسه و حتی شوروی سابق توانست نیروی هوایی کوچکی را راه اندازی کند که چندان قابل اهمیت نیست. (80)


تجهيزات نيروي هوايي:
تجهیزات نیروی هوایی:


- هواپيماي جنگي: 300 فروند جنگنده و بالگرد مسلح
- هواپیمای جنگی: 300 فروند جنگنده و بالگرد مسلح


- جنگنده‌ها: 3 اسکادران و چندين فروند جنگنده
- جنگنده‌ها: 3 اسکادران و چندین فروند جنگنده


- جنگنده‌هاي زميني: شامل بيش از 30 اسکادران
- جنگنده‌های زمینی: شامل بیش از 30 اسکادران


- حمل و نقل: 4 اسکادران با 7 فروند
- حمل و نقل: 4 اسکادران با 7 فروند


- مسافري: چندين اسکادران و فروند که روز به روز در حال توسعه است. (81)
- مسافری: چندین اسکادران و فروند که روز به روز در حال توسعه است. (81)




پايگاه‌هاي هوايي:


ملک عبدالله در عمان، ملک حسين در مفرق، شاهزاده حسن در عقبه، و پايگاه‌هاي هوايي ازرق و جفر (82)
پایگاه‌های هوایی:
 
ملک عبدالله در عمان، ملک حسین در مفرق، شاهزاده حسن در عقبه، و پایگاه‌های هوایی ازرق و جفر (82)


سن خدمت:
سن خدمت:


تا سال 1999 خدمت اجباري در سن 18سالگي انجام مي شد. زنان خدمت سربازي ندارند، اما مي‌توانند در امور غير درگيرانه ارتش داوطلب شوند. (83)
تا سال 1999 خدمت اجباری در سن 18سالگی انجام می شد. زنان خدمت سربازی ندارند، اما می‌توانند در امور غیر درگیرانه ارتش داوطلب شوند. (83)


رده‌هاي نظامي‌اردن:
رده‌های نظامی‌اردن:


از پایین به بالا: ستوان دوم، ستوان یکم، سروان، سرگرد، نائب سرهنگ، سرهنگ، سرتيپ، سرلشکر، سپهبد، تيمسار، ارتشبد. (84)   
از پایین به بالا: ستوان دوم، ستوان یکم، سروان، سرگرد، نائب سرهنگ، سرهنگ، سرتیپ، سرلشکر، سپهبد، تیمسار، ارتشبد. (84)   




خط ۷۹۰: خط ۷۹۲:
4. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)
4. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)


5. - پادشاهي اردن، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، معاونت بين الملل، مركز بين المللي تبليغ، ص 38
5. - پادشاهی اردن، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، معاونت بین الملل، مركز بین المللی تبلیغ، ص 38


6. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)
6. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)
خط ۷۹۶: خط ۷۹۸:
7. الدستور الاردن، مطبوعات مجلس النواب 20010
7. الدستور الاردن، مطبوعات مجلس النواب 20010


8. دغمی، محمد راکان، تطور قانون الزکاة فی الاردن، اللجنــة العليا لكتابــة تاريخ الأردن، ص 58-9، سال2006
8. دغمی، محمد راکان، تطور قانون الزکاة فی الاردن، اللجنــة العلیا لكتابــة تاریخ الأردن، ص 58-9، سال2006


9. الزعبي، خالد سمارة، النظام الاداری في الاردن، عمان: لجنــة تاريخ الاردن، 1994
9. الزعبی، خالد سمارة، النظام الاداری فی الاردن، عمان: لجنــة تاریخ الاردن، 1994


10. مجلس النواب الرئيسيــة
10. مجلس النواب الرئیسیــة


<nowiki>http://www.representatives.jo</nowiki>
<nowiki>http://www.representatives.jo</nowiki>
خط ۸۰۶: خط ۸۰۸:
10/1 <nowiki>https://fa.alalam.ir/news/5269131/</nowiki>
10/1 <nowiki>https://fa.alalam.ir/news/5269131/</nowiki>


10/2. مجلس النواب الرئيسيــة
10/2. مجلس النواب الرئیسیــة


11. محیلان، الشیخ محمد محمود، القضاء الشرعی فی الاردن، اللجنــة العليا لكتابــة تاريخ الأردن1994، 9-42
11. محیلان، الشیخ محمد محمود، القضاء الشرعی فی الاردن، اللجنــة العلیا لكتابــة تاریخ الأردن1994، 9-42


12. دائرة الاحصائات العامــة
12. دائرة الاحصائات العامــة


13. ايضاً
13. ایضاً


14. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)
14. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)


15. مركز القدس للدراسات السياسيــة
15. مركز القدس للدراسات السیاسیــة


www.alqudscentea.org
www.alqudscentea.org


16. د. عصام سعدي، التطور السياسي للأردن، ص 245-195، چاپ 1، سال 1993
16. د. عصام سعدی، التطور السیاسی للأردن، ص 245-195، چاپ 1، سال 1993


17. مركز القدس للدراسات السياسيــة
17. مركز القدس للدراسات السیاسیــة


www.alqudscentea.org
www.alqudscentea.org


18. د. عصام سعدي، التطور السياسي للأردن، ص 245-195، چاپ 1، سال 1993
18. د. عصام سعدی، التطور السیاسی للأردن، ص 245-195، چاپ 1، سال 1993


19. مركز القدس للدراسات السياسيــة
19. مركز القدس للدراسات السیاسیــة


www.alqudscentea.org
www.alqudscentea.org


20. د. عصام سعدي، التطور السياسي للأردن، ص 245-195، چاپ 1، سال 1993
20. د. عصام سعدی، التطور السیاسی للأردن، ص 245-195، چاپ 1، سال 1993


21. مركز القدس للدراسات السياسيــة
21. مركز القدس للدراسات السیاسیــة


www.alqudscentea.org
www.alqudscentea.org


22. د. عصام سعدي، التطور السياسي للأردن، ص 308 چاپ 1، سال1993
22. د. عصام سعدی، التطور السیاسی للأردن، ص 308 چاپ 1، سال1993


23. ايضاً
23. ایضاً


24. مركز القدس للدراسات السياسيــة
24. مركز القدس للدراسات السیاسیــة


www.alqudscentea.org
www.alqudscentea.org
خط ۸۴۸: خط ۸۵۰:
25. د. محمد مصالحه، التجربــة الحزبیــة السیاسیــة فی الاردن، ص 48-44، سال 1999
25. د. محمد مصالحه، التجربــة الحزبیــة السیاسیــة فی الاردن، ص 48-44، سال 1999


26. مركز القدس للدراسات السياسيــة
26. مركز القدس للدراسات السیاسیــة


www.alqudscentea.org
www.alqudscentea.org
خط ۸۵۶: خط ۸۵۸:
28. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398 (پیاپی 14)
28. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398 (پیاپی 14)


29. مركز القدس للدراسات السياسيــة
29. مركز القدس للدراسات السیاسیــة


www.alqudscentea.org
www.alqudscentea.org


30. وزارة الداخليــة المملكــة الاردنيــة الهاشميــة، پویا آریا، اطلس گیتاشناسی ایران و جهان، ص4
30. وزارة الداخلیــة المملكــة الاردنیــة الهاشمیــة، پویا آریا، اطلس گیتاشناسی ایران و جهان، ص4


<nowiki>http://www.moi.gov.jo</nowiki>
<nowiki>http://www.moi.gov.jo</nowiki>
خط ۸۶۶: خط ۸۶۸:
31. الفایز، ذیاب محمد، جامعــة الشرق الاوسط، علاقات  الادنیــة-الامریکیــة و آفاقها المستقبلیــة، پایان نامه فوق لیسانس، 2013 ص32
31. الفایز، ذیاب محمد، جامعــة الشرق الاوسط، علاقات  الادنیــة-الامریکیــة و آفاقها المستقبلیــة، پایان نامه فوق لیسانس، 2013 ص32


32. ايضاً، ص75
32. ایضاً، ص75


33. ايضاً،
33. ایضاً،


34. ايضاً،ص23
34. ایضاً،ص23


35. ايضاً،ص32
35. ایضاً،ص32


36. ايضاً، ص23
36. ایضاً، ص23


37. ايضاً، ص46
37. ایضاً، ص46


38. ايضاً، ص47
38. ایضاً، ص47


39. ايضاً، ص47
39. ایضاً، ص47


40. ايضاً، ص48
40. ایضاً، ص48


41. ايضاً،ص50
41. ایضاً،ص50


42. ايضاً، ص51
42. ایضاً، ص51


43. ايضاً،ص39
43. ایضاً،ص39


44. ايضاً، ص37
44. ایضاً، ص37


45. ايضاً، ص39
45. ایضاً، ص39


46. ايضاً، ص40
46. ایضاً، ص40


47. ايضاً، ص43
47. ایضاً، ص43


48. علوم سیاسی، مطالعات منطقه ای، خالد عبد الرزاق حباشنه، 1383، شماره 19، ص 203
48. علوم سیاسی، مطالعات منطقه ای، خالد عبد الرزاق حباشنه، 1383، شماره 19، ص 203
خط ۹۰۲: خط ۹۰۴:
49. الفایز، ذیاب محمد، جامعــة الشرق الاوسط، علاقات  الادنیــة-الامریکیــة و آفاقها المستقبلیــة، پایان نامه فوق لیسانس،2013ص53
49. الفایز، ذیاب محمد، جامعــة الشرق الاوسط، علاقات  الادنیــة-الامریکیــة و آفاقها المستقبلیــة، پایان نامه فوق لیسانس،2013ص53


50. ايضاً، ص68
50. ایضاً، ص68


51. ايضاً، ص63
51. ایضاً، ص63


52. ايضاً،ص58
52. ایضاً،ص58


53. وزاره الخارجیــة المملکــة الاردنیــة الهاشمیــة و شوون المغتربین
53. وزاره الخارجیــة المملکــة الاردنیــة الهاشمیــة و شوون المغتربین
خط ۹۱۶: خط ۹۱۸:
55. حباشنه، خالد عبد الرزاق،  علوم سیاسی، مطالعات منطقه ای، 1383، شماره 19، ص 204
55. حباشنه، خالد عبد الرزاق،  علوم سیاسی، مطالعات منطقه ای، 1383، شماره 19، ص 204


56. ايضاً، ص 205
56. ایضاً، ص 205


57. ايضاً، ص 206
57. ایضاً، ص 206


58. ايضاً، ص 207
58. ایضاً، ص 207


59. ايضاً، ص 208
59. ایضاً، ص 208


60. ايضاً، ص 209
60. ایضاً، ص 209


61. <nowiki>http://peace-ipsc.org/fa</nowiki>
61. <nowiki>http://peace-ipsc.org/fa</nowiki>
خط ۹۳۰: خط ۹۳۲:
62. حباشنه، خالد عبد الرزاق،  علوم سیاسی، مطالعات منطقه ای، 1383، شماره 19، ص 210
62. حباشنه، خالد عبد الرزاق،  علوم سیاسی، مطالعات منطقه ای، 1383، شماره 19، ص 210


63. پادشاهي اردن، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، معاونت بين الملل، مركز بين المللي تبليغ، ص 38
63. پادشاهی اردن، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، معاونت بین الملل، مركز بین المللی تبلیغ، ص 38


64. القیادة العامــة للقوات المسلحــة الاردنیــة  
64. القیادة العامــة للقوات المسلحــة الاردنیــة  
خط ۹۵۲: خط ۹۵۴:
70. <nowiki>http://www.globalsecurity</nowiki>
70. <nowiki>http://www.globalsecurity</nowiki>


71. ترابي، قاسم، ساختار و توانمندي نظامي كشورها: اردن ماهنامه اطلاعات راهبردی۳۱ خرداد ۱۳۸۹ , ژوئن21 2010 شماره 85 ,  85 - 66
71. ترابی، قاسم، ساختار و توانمندی نظامی كشورها: اردن ماهنامه اطلاعات راهبردی۳۱ خرداد ۱۳۸۹ , ژوئن21 2010 شماره 85 ,  85 - 66


72. ايضاً
72. ایضاً


73. الزعبي، خالد سمارة، النظام الاداری في الاردن، عمان: لجنــة تاريخ الاردن، 1994
73. الزعبی، خالد سمارة، النظام الاداری فی الاردن، عمان: لجنــة تاریخ الاردن، 1994


74. جغرافیای کشورهای جهان اردن، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1389، ص 105
74. جغرافیای کشورهای جهان اردن، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1389، ص 105


75. ايضاً
75. ایضاً


76. ايضاً، ص 106
76. ایضاً، ص 106


77. ايضاً
77. ایضاً


78. ايضاً
78. ایضاً


79. ايضاً
79. ایضاً


80. ايضاً، ص 107
80. ایضاً، ص 107


81. ايضاً
81. ایضاً


82. جغرافیای کشورهای جهان اردن، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1389، ص 108
82. جغرافیای کشورهای جهان اردن، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1389، ص 108
خط ۹۸۲: خط ۹۸۴:




1. عبدالله اول بن الحسين بن علي الهاشمي (2 فوريه 1882 - 20 ژوئيه 1951) بنيانگذار و اولين پادشاه پادشاهي هاشمي اردن بود . او به عنوان «پادشاه بنيانگذار» شناخته مي شود. عبدالله پس از شورش بزرگ اعراب به رهبري پدرش شريف حسين بن علي عليه امپراتوري عثماني در طول جنگ جهاني اول، امير امارت ماوراء اردن (بعدها اردن) شد.


2. الحسين بن طلال بن عبدالله اول هاشمي (14 نوامبر 1935 - 7 فوريه 1999)، سومين پادشاه پادشاهي هاشمي اردن . او در 11 اوت 1952 تا زمان مرگش در 7 فوريه 1999 قدرت را به دست گرفت.
1. عبدالله اول بن الحسین بن علی الهاشمی (2 فوریه 1882 - 20 ژوئیه 1951) بنیانگذار و اولین پادشاه پادشاهی هاشمی اردن بود . او به عنوان «پادشاه بنیانگذار» شناخته می شود. عبدالله پس از شورش بزرگ اعراب به رهبری پدرش شریف حسین بن علی علیه امپراتوری عثمانی در طول جنگ جهانی اول، امیر امارت ماوراء اردن (بعدها اردن) شد.
 
2. الحسین بن طلال بن عبدالله اول هاشمی (14 نوامبر 1935 - 7 فوریه 1999)، سومین پادشاه پادشاهی هاشمی اردن . او در 11 اوت 1952 تا زمان مرگش در 7 فوریه 1999 قدرت را به دست گرفت.
 
3. الحسن بن طلال (زاده 20 مارس 1947) یک شاهزاده اردنی و ولیعهد سابق است. پسر ملک طلال، برادر ملک حسین بن طلال و عموی ملک عبدالله دوم، وی بیش از 30 سال به عنوان ولیعهد اردن (از 1965 تا 25 ژانویه 1999) خدمت کرد.
 
[5]. شاهزاده محمد بن طلال بن عبدالله بن الحسین بن علی ( زاده 2 اکتبر 1940 - درگذشته 29 آوریل 2021) برادر کوچک‌تر پادشاه فقید اردن، الحسین بن طلال‌، و عموی ملک عبدالله دوم است . او به عنوان ولیعهد و نماینده شخصی پادشاه اردن بود. شاهزاده محمد یکی از اعضای خاندان حاکم هاشمی در اردن است، پدرش ملک طلال بن عبدالله، دومین پادشاه پادشاهی هاشمی اردن و مادرش ملکه زین الشرف است.


3. الحسن بن طلال (زاده 20 مارس 1947) يک شاهزاده اردني و وليعهد سابق است. پسر ملک طلال، برادر ملک حسين بن طلال و عموي ملک عبدالله دوم، وي بيش از 30 سال به عنوان وليعهد اردن (از 1965 تا 25 ژانويه 1999) خدمت کرد.  
5. شریف عبدالحمید شرف، نخست وزیر اردن ( 1939 - 3 ژوئیه 1980 ) در سال 1959 از دانشگاه آمریکایی بیروت در رشته فلسفه فارغ التحصیل شد و در سال 1962 مدرک کارشناسی ارشد حقوق بین الملل را از همان دانشگاه دریافت کرد.


[5]. شاهزاده محمد بن طلال بن عبدالله بن الحسين بن علي ( زاده 2 اکتبر 1940 - درگذشته 29 آوريل 2021) برادر کوچک‌تر پادشاه فقيد اردن، الحسين بن طلال‌، و عموي ملک عبدالله دوم است . او به عنوان وليعهد و نماينده شخصي پادشاه اردن بود. شاهزاده محمد يکي از اعضاي خاندان حاکم هاشمي در اردن است، پدرش ملک طلال بن عبدالله، دومين پادشاه پادشاهي هاشمي اردن و مادرش ملکه زين الشرف است.
6. لیلا عبدالحمید شرف (1940-) سیاستمدار اردنی متولد بیروت، اولین وزیر اطلاعات در اردن و اولین زن اردنی است که به سنا منصوب شد. او همسر شریف عبدالحمید شرف است. نخست وزیر سابق اردن او سمت‌های مهمی در کشور اردن داشت. او عضو کمیته سلطنتی پیش‌نویس منشور ملی 1989-1990، عضو شورای مشورتی ملی در سال‌های 1982-1984 و عضو هیئت امنای سازمان عرب برای حقوق بشر 1986-1997.


5. شريف عبدالحميد شرف، نخست وزير اردن ( 1939 - 3 ژوئيه 1980 ) در سال 1959 از دانشگاه آمريکايي بيروت در رشته فلسفه فارغ التحصيل شد و در سال 1962 مدرک کارشناسي ارشد حقوق بين الملل را از همان دانشگاه دريافت کرد.


6. ليلا عبدالحميد شرف (1940-) سياستمدار اردني متولد بيروت، اولين وزير اطلاعات در اردن و اولين زن اردني است که به سنا منصوب شد. او همسر شريف عبدالحميد شرف است. نخست وزير سابق اردن او سمت‌هاي مهمي در کشور اردن داشت. او عضو کميته سلطنتي پيش‌نويس منشور ملي 1989-1990، عضو شوراي مشورتي ملي در سال‌هاي 1982-1984 و عضو هيئت امناي سازمان عرب براي حقوق بشر 1986-1997.


2. شریف زید بن شاکر نخست وزیر اردن است که در 4 سپتامبر 1934 میلادی در شهر امان متولد شد.


2. شريف زيد بن شاکر نخست وزير اردن است که در 4 سپتامبر 1934 ميلادي در شهر امان متولد شد.
3. زید الرفاعی (عربی: زید الرفاعی؛ زاده 27 نوامبر 1936) سیاست‌مدار اهل اردن است. او به عنوان نخست‌وزیر اردن خدمت کرد و چهار دولت مختلف را تشکیل داد که آخرین آن طولانی‌ترین حکومت ماندگار اردن در تاریخ پادشاهی بود و مدت 4 سال و 20 روز از (4 آوریل 1985 تا 24 آوریل 1989) ادامه داشت.


3. زيد الرفاعي (عربي: زيد الرفاعي؛ زاده 27 نوامبر 1936) سياست‌مدار اهل اردن است. او به عنوان نخست‌وزير اردن خدمت کرد و چهار دولت مختلف را تشکيل داد که آخرين آن طولاني‌ترين حکومت ماندگار اردن در تاريخ پادشاهي بود و مدت 4 سال و 20 روز از (4 آوريل 1985 تا 24 آوريل 1989) ادامه داشت.
4. عبدالله دوم بن الحسین بن طلال بن عبدالله اول بن الحسین بن علی (زاده 30 ژانویه 1962، عمان)، پادشاه کنونی پادشاهی هاشمی اردن است که در 7 فوریه 1999 پس از 7 فوریه 1999 تاج و تخت را به دست گرفت. درگذشت پدرش ملک حسین و وی از خاندان هاشمی است و نسب او به نسل چهل و سوم از اولاد محمد صلی الله علیه و آله و سلم از طریق نوه اش حسن بن علی بن ابی طالب می رسد. او از سال 1993 با ملکه رانیا ازدواج کرده است و مادرش پرنسس مونا الحسین است.


4. عبدالله دوم بن الحسين بن طلال بن عبدالله اول بن الحسين بن علي (زاده 30 ژانويه 1962، عمان)، پادشاه کنوني پادشاهي هاشمي اردن است که در 7 فوريه 1999 پس از 7 فوريه 1999 تاج و تخت را به دست گرفت. درگذشت پدرش ملک حسين و وي از خاندان هاشمي است و نسب او به نسل چهل و سوم از اولاد محمد صلي الله عليه و آله و سلم از طريق نوه اش حسن بن علي بن ابي طالب مي رسد. او از سال 1993 با ملکه رانيا ازدواج کرده است و مادرش پرنسس مونا الحسين است.
1. رانیا یاسین ملقب به ملکه رانیا (به عربی: الملكه رانیا العبد الله)، همسر ملک عبدالله دوم و ملکه اردن است.


1. رانيا ياسين ملقب به ملکه رانيا (به عربي: الملكه رانيا العبد الله)، همسر ملک عبدالله دوم و ملکه اردن است.
2. عمر رزاز (عربی: عمر الرزاز؛ زاده 1 ژانویه 1961) سیاست‌مدار اهل اردن و نخست‌وزیر فعلی این کشور است. او در 5 ژوئن 2018 پس از استعفای هانی ملقی نخست‌وزیر پیشین، به دلیل اعتراضات گسترده مردم علیه اقدامات ریاضت اقتصادی او تحت حمایت صندوق بین‌المللی پول، به این سمت منصوب شد. رزاز از 4 ژانویه 2017 وزیر آموزش و پرورش بود. وی پیش از آن نیز مدیر چندین مؤسسه ملی و بین‌المللی بوده‌ است.


2. عمر رزاز (عربي: عمر الرزاز؛ زاده 1 ژانويه 1961) سياست‌مدار اهل اردن و نخست‌وزير فعلي اين کشور است. او در 5 ژوئن 2018 پس از استعفاي هاني ملقي نخست‌وزير پيشين، به دليل اعتراضات گسترده مردم عليه اقدامات رياضت اقتصادي او تحت حمايت صندوق بين‌المللي پول، به اين سمت منصوب شد. رزاز از 4 ژانويه 2017 وزير آموزش و پرورش بود. وي پيش از آن نيز مدير چندين مؤسسه ملي و بين‌المللي بوده‌ است.
3. هانی مُلقی (عربی: هانی الملقی؛ زاده 15 اکتبر 1951) سیاست‌مدار اردنی است. وی در بعدازظهر دوشنبه 5 ژوئن 2018 از سمت نخست‌وزیری اردن در ملاقاتی با ملک عبدالله استعفا داد.


3. هاني مُلقي (عربي: هاني الملقي؛ زاده 15 اکتبر 1951) سياست‌مدار اردني است. وي در بعدازظهر دوشنبه 5 ژوئن 2018 از سمت نخست‌وزيري اردن در ملاقاتي با ملک عبدالله استعفا داد.
4. عبدالله النسور (عربی: عبدالله النسور؛ زاده 20 ژانویه 1939) یک سیاست‌مدار اهل اردن است. او از 10 اکتبر 2012 تا 1 ژوئن 2016 نخست‌وزیر اردن بود.


4. عبدالله النسور (عربي: عبدالله النسور؛ زاده 20 ژانويه 1939) يک سياست‌مدار اهل اردن است. او از 10 اکتبر 2012 تا 1 ژوئن 2016 نخست‌وزير اردن بود.
5. فایز الطراونه (عربی: فایز الطراونة؛ زاده 1 مه 1949 - درگذشته 15 دسامبر 2021) یک سیاست‌مدار اهل اردن بود. او دو مرتبه از 20 اوت 1998 تا 4 مارس 1999 و از 2 مه 2012 تا 11 اکتبر 2012 نخست‌وزیر اردن بود.


5. فايز الطراونه (عربي: فايز الطراونة؛ زاده 1 مه 1949 - درگذشته 15 دسامبر 2021) يک سياست‌مدار اهل اردن بود. او دو مرتبه از 20 اوت 1998 تا 4 مارس 1999 و از 2 مه 2012 تا 11 اکتبر 2012 نخست‌وزير اردن بود.
6. علی الصحیمت (زاده 1937 در شهر کراک) سیاستمدار، مهندس و وزیر سابق اردنی است که در دوره (1989-1991) شهردار امان و معاون نخست وزیر و وزیر حمل و نقل بوده است. (1991-1993) وی عضو بیست و ششمین مجلس سنا بود.


6. علي الصحيمت (زاده 1937 در شهر کراک) سياستمدار، مهندس و وزير سابق اردني است که در دوره (1989-1991) شهردار امان و معاون نخست وزير و وزير حمل و نقل بوده است. (1991-1993) وي عضو بيست و ششمين مجلس سنا بود.
7. طارق صلاح الدین الصحیمت (23 سپتامبر 1936 - 21 ژوئیه 2014)، پزشک اردنی، نظامی بازنشسته و شخصیت عمومی. در شهر تاریخی کراک در جنوب اردن متولد شد . او فرزند صلاح الدین الصحیمت نماینده مجلس و نوه شیخ عطالله الصحیمت، رهبر ملی و یکی از مردان شهر کراک است که عضو اولین شورای قانونگذاری در امارات بود.


7. طارق صلاح الدين الصحيمت (23 سپتامبر 1936 - 21 ژوئيه 2014)، پزشک اردني، نظامي بازنشسته و شخصيت عمومي. در شهر تاريخي کراک در جنوب اردن متولد شد . او فرزند صلاح الدين الصحيمت نماينده مجلس و نوه شيخ عطالله الصحيمت، رهبر ملي و يکي از مردان شهر کراک است که عضو اولين شوراي قانونگذاري در امارات بود.




1. عبدالسلام عطاالله المجالي (1925 - 3 ژانويه 2023) پزشک و سياستمدار اردني متولد شهر کراک بود که پيش از اين براي دو دوره نخست وزير اردن بود، اولين دوره بين سال‌هاي 1993-1995 و دوره دوم بين سال‌هاي 1993-1995 و دوره دوم بين سال‌هاي 1993. 1997-1998 او همچنين رئيس دانشگاه اردن بود. او برادر سياستمدار، رئيس سابق پارلمان اردن و نماينده مجلس سناي اردن، عبدالهادي المجالي است.
1. عبدالسلام عطاالله المجالی (1925 - 3 ژانویه 2023) پزشک و سیاستمدار اردنی متولد شهر کراک بود که پیش از این برای دو دوره نخست وزیر اردن بود، اولین دوره بین سال‌های 1993-1995 و دوره دوم بین سال‌های 1993-1995 و دوره دوم بین سال‌های 1993. 1997-1998 او همچنین رئیس دانشگاه اردن بود. او برادر سیاستمدار، رئیس سابق پارلمان اردن و نماینده مجلس سنای اردن، عبدالهادی المجالی است.


2. علي بن حاج حسين الشرايري البلاوي (1878 - 25 ژوئن 1960) نظامي و سياستمدار اردني متولد اربد بود.
2. علی بن حاج حسین الشرایری البلاوی (1878 - 25 ژوئن 1960) نظامی و سیاستمدار اردنی متولد اربد بود.


3. فيصل عاکف مثقال الفايز (زاده 22 آوريل 1952)، سياستمدار اردني است که از سال 2015 به عنوان رئيس مجلس سنا، جانشين عبدالرئوف الروابده شد و چندين دوره عضو پارلمان اردن و رئيس مجلس نمايندگان بود.
3. فیصل عاکف مثقال الفایز (زاده 22 آوریل 1952)، سیاستمدار اردنی است که از سال 2015 به عنوان رئیس مجلس سنا، جانشین عبدالرئوف الروابده شد و چندین دوره عضو پارلمان اردن و رئیس مجلس نمایندگان بود.


4. علي ابوالراغب، نخست وزير اردن از سال 2000 تا 2003. ابوالراغب در سال 1946 در امان به دنيا آمد. وي داراي مدرک ليسانس در رشته مهندسي عمران است که در سال 1967 از دانشگاه تنسي در ايالات متحده آمريکا اخذ کرد.
4. علی ابوالراغب، نخست وزیر اردن از سال 2000 تا 2003. ابوالراغب در سال 1946 در امان به دنیا آمد. وی دارای مدرک لیسانس در رشته مهندسی عمران است که در سال 1967 از دانشگاه تنسی در ایالات متحده آمریکا اخذ کرد.


5. عطاالله الصحيمت يا عطالله پاشا السوهيمات (1875 - 28 ژوئيه 1965) رهبر، سياستمدار و دولتمرد عرب و اردن بود. او در شهر کراک در جنوب اردن به دنيا آمد. او فرزند شيخ سليمان افندي الصحيمت بود که از رهبران ملي و عضو اولين شوراي شهرداري شهر کراک در دوران امپراتوري عثماني در دهه 1890 بود .
5. عطاالله الصحیمت یا عطالله پاشا السوهیمات (1875 - 28 ژوئیه 1965) رهبر، سیاستمدار و دولتمرد عرب و اردن بود. او در شهر کراک در جنوب اردن به دنیا آمد. او فرزند شیخ سلیمان افندی الصحیمت بود که از رهبران ملی و عضو اولین شورای شهرداری شهر کراک در دوران امپراتوری عثمانی در دهه 1890 بود .


6. صلاح الصحيمت (1914-1966) سياستمدار اردني متولد شهر کراک در جنوب اردن بود.او اولين کسي بود که سمت دبيرکلي مجلس ملي را بين سالهاي 1946-1948، 1951-1953 بر عهده گرفت. و 1961-1962. وي در ژوئيه 1963 به عنوان نماينده شهر کراک انتخاب شد و علاوه بر رياست کميته روابط خارجي در پارلمان اردن، در چندين سمت از جمله معاونت وزارت کشور و مدير کل انتشارات فعاليت داشت.
6. صلاح الصحیمت (1914-1966) سیاستمدار اردنی متولد شهر کراک در جنوب اردن بود.او اولین کسی بود که سمت دبیرکلی مجلس ملی را بین سالهای 1946-1948، 1951-1953 بر عهده گرفت. و 1961-1962. وی در ژوئیه 1963 به عنوان نماینده شهر کراک انتخاب شد و علاوه بر ریاست کمیته روابط خارجی در پارلمان اردن، در چندین سمت از جمله معاونت وزارت کشور و مدیر کل انتشارات فعالیت داشت.


7. بهجت الطلحوني، متولد سال 1913 در شهر معان و درگذشته در سال 1995، از چهره هاي فعال سياسي اردن است. او چندين سمت از جمله رئيس مجلس سنا، نخست وزير و رئيس ديوان سلطنتي هاشمي را بر عهده داشت. او در مدرسه السالت تحصيل کرد و سپس به دانشگاه دمشق پيوست و در سال 1935 از دانشکده حقوق آن فارغ التحصيل شد. او در سال 1938 به عنوان قاضي در کرک مشغول به کار شد. وي در طي چهار بار بين سال هاي 1960-1970 به عنوان نخست وزير به تشکيل دولت منصوب شد. او در سال 1974 به عنوان رئيس مجلس سنا منصوب شد و از سال 1962 به عنوان يک عضو خدمت کرده است.
7. بهجت الطلحونی، متولد سال 1913 در شهر معان و درگذشته در سال 1995، از چهره های فعال سیاسی اردن است. او چندین سمت از جمله رئیس مجلس سنا، نخست وزیر و رئیس دیوان سلطنتی هاشمی را بر عهده داشت. او در مدرسه السالت تحصیل کرد و سپس به دانشگاه دمشق پیوست و در سال 1935 از دانشکده حقوق آن فارغ التحصیل شد. او در سال 1938 به عنوان قاضی در کرک مشغول به کار شد. وی در طی چهار بار بین سال های 1960-1970 به عنوان نخست وزیر به تشکیل دولت منصوب شد. او در سال 1974 به عنوان رئیس مجلس سنا منصوب شد و از سال 1962 به عنوان یک عضو خدمت کرده است.


8. سعيد المفتي يکي از رهبران اردن و يکي از رهبران چرکسي است که در تأسيس آن سهيم بوده و از راه آن حمايت کرده است. او در خط مقدم پذيرايي از شاهزاده عبدالله بن الحسين بود که در سال 1921 از حجاز آمد و چندين روز از او در خانه خود ميزباني کرد. او از او حمايت کرد، با او کار کرد و زماني که شاهزاده به پادشاهي اردن منصوب شد، با پسرش ملک طلال بن عبدالله و پس از او ملک حسين بن طلال ادامه يافت. او در سال 1898 در امان به دنيا آمد، در سال 1989 درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.
8. سعید المفتی یکی از رهبران اردن و یکی از رهبران چرکسی است که در تأسیس آن سهیم بوده و از راه آن حمایت کرده است. او در خط مقدم پذیرایی از شاهزاده عبدالله بن الحسین بود که در سال 1921 از حجاز آمد و چندین روز از او در خانه خود میزبانی کرد. او از او حمایت کرد، با او کار کرد و زمانی که شاهزاده به پادشاهی اردن منصوب شد، با پسرش ملک طلال بن عبدالله و پس از او ملک حسین بن طلال ادامه یافت. او در سال 1898 در امان به دنیا آمد، در سال 1989 درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.

نسخهٔ ‏۲۹ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۲۲

عنوان رسم ‌پادشاهی ‌هاشمی ‌اردن یک پادشاهی مشروطه است، عنوان غیر رسمی ‌یک کشور پلیسی است.

اگرچه این کشور دارای شاخه های اجرایی، قانونگذاری و قضایی است، اما دولت پنهان متشکل از سرویس های اطلاعاتی، درواقع همان کشوری است که بر همه چیز و هر آنچه در اردن جریان دارد، حاکم است. سرویس های اطلاعاتی هرچه بخواهند، انجام می گیرد و در این مورد نمی توان کاری کرد. با توجه به آنچه ذکر شد اردن دموکراتیک نیست. اردن هرگز دموکراسی نبوده است و در آینده قابل پیش‌بینی نیز هرگز به یک کشور دموکراتیک تبدیل نخواهد شد. نخست وزیر اردن توسط پادشاه منصوب می شود و توسط پادشاه برکنار می شود اگر و زمانی که پادشاه احساس کند نخست وزیرش دیگر کارآمد نیست.

اعضای سنا در اردن نیز توسط پادشاه منصوب می شوند، در حقیقت از خانه سنا به عنوان خانه پادشاه یاد می شود.

در طول  دهه‌های گذشته قانون انتخابات چندین بار مورد بازنگری قرار گرفت اما هنوز ایراداتی به آن وارد است. اردن یک جامعه قبیله ای است، ویژگی های قبیله ای هنوز در ذهن مردم جا افتاده است، تغییر آنها برای دموکراسی به سبک غربی برای آنها بسیار دشوار است. آنها معتقدند که هرآنچه که درحال حاضر عمل می کنند به اندازه کافی دموکراتیک است و هرنوع حکومت وارداتی غربی را رد می‌کنند. شاید یک یا دو نسل دیگر به آرامی‌در آرمان‌های دموکراتیک ظهور کنند، اما تا زمانی که نسل کودک بومر هنوز زنده است، تمام تلاش‌های خود را برای سقوط هرگونه تلاش برای دموکراتیک سازی، مدت‌ها قبل از تولد انجام خواهد داد.(1)

در نهایت می‌توان گفت گرچه روند اصلاحات در اردن، روزنه‌هایی را در نظامی‌ اقتدارگرا و پادشاهی گشوده است، اصلاحات به صورتی واکنشی و تاکتیکی صورت گرفته، نه صادقانه و با ژرفا و اراده سیاسی جدی در حاکمیت برای اصلاحات دیده نمی شود؛ به عبارت دیگر، حکام اردن در زمینه اصلاحات سیاسی و اجتماعی به نحوی عمل کرده‌اند که می‌توان به طور خلاصه، آن را یک گام به جلو و دو گام به عقب دانست؛ در اینکه حکام اردن، عامدانه چنین سیاستی را در پیش گرفته‌اند، تردیدی وجود ندارد اما باید در بررسی این اقدام، مجموعه عوامل دیگر را نیز درنظر داشت و با تردیدی واقع‌بینانه به تحلیل این پدیده نگریست. با وجود برخی موفقیت‌ها و دستاورد‌ها در انجام اصلاحات دموکراتیک، اپوزیسیون بر این باور است که اصلاحات، به طور عمده سطحی و روبنایی و فاقد عمق یا ژرفا هستند.


4-1 ساختار سیاسی

اردن ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻣﺸﺮوﻃﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ آن در 8 ژانویه سال 1952 به تصویب  رﺳﯿﺪه اﺳﺖ. ﻗﻮه ﻣﺠﺮﯾﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﭘﺎدﺷﺎه اردن و ﻫﯿئت وزﯾﺮان وی اﺳﺖ.

ملك حسین از سال 1952 تا 1999 میلادی حكومت كرد و پس از وی فرزندش ملك عبدالله دوم به جانشینی وی منصوب شد.

هیئت دولت كه در رأس آن نخست وزیر قرار دارد مستقیماً به‌وسیله پادشاه انتخاب می‌شود. نخست وزیر و وزراء از مجلس رای اعتماد می گیرند. سه قوه قضائیه، قانونگذاری و اجرایی بر حسب قانون از یكدیگر مجزا بوده و استقلال دارند.

دو مجلس نمایندگان و سنا در اردن به‌نام مجلس امت نامیده می‌شوند. قوانین پس از تصویب این دو مجلس، جهت اجرا به توشیح پادشاه می‌رسد. تنها مرجع انحلال مجلس پادشاه می‌باشد. اردن از نظر سیاسی یکی از با ثبات ترین و امن ترین کشورهای منطقه محسوب می‌شود. این كشور علیرغم اینكه تحت تأثیر تحولات بهار عربی قرار گرفت ولی تا كنون به خوبی توانسته این بحران را مدیریت نماید، هرچند اعتراضات مسالمت آمیز مردمی هنوز در سطحی محدود ادامه دارد. ولی ارتش دخالتی نداشته و پلیس نیز آزادی برای افراد و احزاب قائل شده و كسی در این مدت توسط نیروهای دولتی كشته نشده است. (2)

زنان و اقلیت‌های قومی‌و دینی در مجلس کرسی‌های محدودی دارند. سهمیة زنان 15 کرسی است و مسیحی‌ها 9 کرسی و چرکسی‌ها و چچنی‌ها جمعاً 3 کرسی در مجلس دارند. قبایل بدوی نیز دارای یک حوزة انتخاباتی هستند و 9 عضو پارلمان را انتخاب می‌کنند. هرچند در اردن احزاب سیاسی وجود دارند، اما به طور سنتی سرکوب می‌شوند و چندین دهه است که ساختار سیاسی این کشور طوری طراحی شده تا این تشکل‌های سیاسی را تضعیف کند. احزاب سیاسی تحت نظر وزارت کشور اداره می‌شوند و هیچ حزبی حق ندارد بر پایه دین تشکیل شود. این احزاب هم وندان اندکی دارند. قبایل از گذشته نقش احزاب سیاسی را بازی می‌کنند. در نتیجه انتخابات غالباً بر اساس وابستگی است. سیاست در اردن بازتاب شکاف جمعیتی بین فلسطین تبارها و افرادی با اصالت کرانة خاوری است که هستة پشتیبانی از شاه را تشکیل می‌دهند. این درحالی است که اردنی‌های فلسطینی نمایندگان اندکی در حوزة سیاست اردن دارند و تبعیض علیه آن‌ها به شکل ساختاری درآمده است. دستکاری حوزه‌های انتخابیه بیشتر به دلیل مسائل منطقه‌ای است تا مسائل ملی. (3)

برگزاری انتخابات به نسبت آزاد و رقابتی در چند ده اخیر تاکنون با کاستی‌ها، موانع سیاسی و شبه قانونی بوده و توسط دولت و بازیگران قدرتمند سنتی، مهندسی شده است. پادشاهی اردن همانند تعدادی از کشورهای جهان عرب مانند تونس، الجزایر، مراکش، مصر، کویت، لبنان و فلسطین، انتخابات شبه رقابتی چند حزبی را برگزار کرده است اما این انتخابات به طور عمده ازماهیت رقابتی کامل مستقل و واقعی بهره‌مند نبوده و به شکل شبه رقابتی و به نسبت مستقل و به مثابه ژست دموکراتیک بوده است؛ به عبارتی با اعلام پاره‌ای آزادی‌های سیاسی، انتخابات چند حزبی، آزادی بیان و مانند آن به دنبال آن بوده‌اند که نزد مجامع دیپلماتیک و افکار عمومی، خود را کشوری دموکراتیک نمایش دهند.(4)

  ﺷﺎه ﮐﻠﯿﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻬﺎ را اﻣﻀﺎ و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. دوﺳﻮم از ﻫﺮ دو ﻣجلس اردن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ رأی وﺗﻮ ﭘﺎدﺷﺎه را ﻟﻐﻮ ﮐﻨﻨﺪ. ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﺣﮑﻢ ﮐﻠﯿﻪ ﻗﻀﺎت را ﻧﺼﺐ و ﺧﻠﻊ ﮐﻨﺪ، اﺻﻼﺣﯿﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﻨﺪ، اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﻣﺴﻠﺢ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺪﻫﺪ. ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ، اﺣﮑﺎم دادﮔﺎﻫﻬﺎ و واﺣﺪ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم وی ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﻫﯿئت وزﯾﺮان ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ، ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎه ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد، او ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﻫﺮ ﮐﺪام از اﻋﻀﺎی ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ را اﺧﺮاج ﮐﻨﺪ. ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻮرد ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﻠﯽ، در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن اردن ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ و این مرجع می تواند با رأی دوﺳﻮم از اﻋﻀﺎﯾﺶ، ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎ ﮐﻨﺪ.

در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ دادﮔﺎه ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ، دادﮔﺎه ﻣﺪﻧﯽ، ﻣﺬﻫﺒﯽ و وﯾﮋه.

اردن از ﻧﻈﺮ اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﻪ دوازده ﺣﻮزۀ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاری ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺣﻮزه ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻣﻨﺼﻮب از ﻃﺮف ﭘﺎدﺷﺎه اداره ﻣﯽ ﺷﻮد. آﻧﺎن در ﮐﻠﯿﻪ ادارات دوﻟﺘﯽ و ﻃﺮح ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد، ﻗﺪرت اﻧﺤﺼﺎری را دارا می باشند.

ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﻣﺴﻠﺢ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ و اداره ﮐﻞ اﻃﻼﻋﺎت اردن ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ. نظام ﺣﻘﻮﻗﯽ اردن ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺷﺮع اﺳﻼم و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻪ است؛ ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﻀﺎﯾﯽ اﻋﻤﺎل ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاری ﮐﻪ در ﯾﮏ دﯾﻮان ﻋﺎﻟﯽ وﯾﮋه ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد اﺣﮑﺎم اﺟﺒﺎری دﯾﻮان ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.

ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ، در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﯽ ﮐﻪ از دو ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﻗﺮار دارد. ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن از 110ﻋﻀﻮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ در رأیﮔﯿﺮی ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ و ﺑﺮ اﺳﺎس نظام اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ «یک ﻧﻔﺮ ﯾﮏ رأی» به مدت 4 ﺳﺎل اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه، ﺑﺮای ﯾﮏ دوره اﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن ﺮا ﻣﻨﺤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ.

در اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺲ، 9 ﮐﺮﺳﯽ ﺑرای ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن، 3 ﮐﺮﺳﯽ ﺑﺮای ﺳﺮﮐﯿﺴﯽها و چچنی‌ها و 6 ﮐﺮﺳﯽ ﺑرای زﻧﺎن در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه است. نماینده مجلس 40 نفری سنا برای یک دوره 4 ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻨﺼﻮب  می‌شود.(5)


4-2 قانون اساسی

یکی از مصادیق شبه دموکراسی در اردن، تصویب قانون اساسی در سال 2005 بود؛ مهمترین نشانگان دموکراتیک در قانون اساسی عبارت‌اند از برابری همه در برابر قانون، آزادی بیان آزادی عضویت و فعالیت و نیز تشکیل انجمن‌ها و اجتماعات و تفکیک مشروط قوا. گرچه بر اساس قانون اساسی اردن از نوع «نظام پارلمانی» اعلام شد. در عمل نظام  اردن به «نیمه ریاستی» نزدیک‌تر است زیرا شاه به عنوان رییس واقعی حکومت و دولت، اختیاراتی مانند «حق انحلال مجلس، عزل و نصب وزرا، دخالت بالا در قانون گذاری و رویه‌ها و تصمیم‌های قوه قضائیه و تعویق مجلس و کابینه، تعطیلی و انحلال کابینه»، دارد. بنابراین نمی‌توان به صرف پاره‌ای تصریح‌های اعلامی‌درباره آزادی‌ها و با نادیده گرفتن اختیارهای قانونی پادشاه و موارد نقض آزادی‌ها در عمل، اردن را دارای دموکراسی واقعی تلقی کرد. هم‌چنین اردن را نمی‌توان کاملاً شایسته عنوان سلطنت مشروطه، همپای انگلستان دانست اما بی‌انصافی خواهد بود که آن را به طور کامل با پادشاهی‌های مطلق همچون عربستان، یکسان تلقی کرد. (6)

قانون اساسی اردن که در 8 ژانویه  سال 1952 به تصویب رسیده دارای 130 ماده می‌باشد. سیستم حقوقی اردن بر مبنای شرع اسلام و قوانین فرانسه است.

قانون اساسی از نه فصل مختلف تشکیل شده است:

1. فصل اول: ماده 1 تا 4 در بیان نظام و نوع حکومت کشور اردن:

نظام حکومت اردن پادشاهی- وراثتی است. دین آن اسلام، زبان عربی و پایتخت آن امان است.

2. فصل دوم: ماده 5 تا 23 بیان حقوق مردم اردن:

همه برابر قانون مساوی اند. دفاع از وطن برهمه واجب است. آزادی همه محترم و مصون شمرده می‌شود. اساس جامعه خانواده است. آزادی مطبوعات مصون است و دولت برطبق قانون حق تعطیلی آنها را ندارد.

3. فصل سوم: ماده 24 تا 27 قوای سه گانه و احکام عمومی:

قوه مقننه به مجلس ملی و پادشاه واگذار شده است. قوه مجریه نیز به پادشاه واگذار شده و وی آن را از طریق هیئت وزیران اداره می‌کند. قوه قضائیه مستقل است.

4. فصل چهارم: ماده28 تا 61 قوه مجریه، پادشاه، اختیارات او و وزیران:

حکومت پادشاهی وراثتی است و پادشاه آن را به پسر ارشد خود واگذار می‌کند و بدین ترتیب به پسران ارشد واگذار می‌شود و اگر پسر نداشت به برادر بزرگ وی واگذار می‌گردد و اگر برادری هم نداشت به عموهای وی وفرزندان آنها واگذار می‌گردد. در صورت نداشتن وارث مجلس ملی شخصی را انتخاب می‌کند. در صورتی که پادشاه توانایی تولی سلطنت را نداشته باشد وارث وی عهده دار آن می‌گردد.

پادشاه در رأس حکومت قرار داشته و از هرگونه تبعات و مسئولیتی مصون است. پادشاه رهبر نیروهای سه گانه زمینی، هوایی و دریایی می‌باشد. پادشاه کسی است که اعلان جنگ و صلح می‌کند و توافق نامه‌ها را امضا می‌نماید. پادشاه می‌تواند مجلس اعیان و مجلس نمایندگان را منحل کند.

پادشاه اعضای مجلس سنا را تعیین می‌کند و نخست وزیر و وزیران را منصوب کرده و می‌تواند آنها را اخراج کند یا با استعفایشان موافقت نماید. وی حق تخفیف و بخشش مجازات‌ها را دارد. حکم اعدام پس از تأیید پادشاه اجرا می‌گردد. پول ملی  نیز به نام پادشاه است.

هیئت وزیران از نخست وزیر به عنوان رئیس و تعدادی وزیر تشکیل می‌شود. آنها قبل از شروع به کار در مقابل پادشاه سوگند به جا می‌آورند.

هیئت وزیران مسئول اجرای کلیه امور داخلی و خارجی کشور است؛ هر وزیری مسئول اجرای کلیه امور مربوط به وزارت خانه خویش است. وزیران باید کلیه اوامر شفاهی و مکتوب پادشاه را اجرا نمایند و حق تخطی از آن را ندارند.

نخست وزیر و وزیران در مقابل مجلس نمایندگان باید در قبال کارهای خود پاسخگو باشند. هر یک از وزیران از مجلس نمایندگان رأی اعتماد می‌گیرند.

5. فصل پنجم: ماده62 تا 96 قوه قانونگذاری. مجلس ملی و نمایندگان. احکام مجلس اعیان و نمایندگان:

مجلس ملی از دو مجلس سنا و نمایندگان تشکیل می‌شود. کلیه اعضای مجلس سنا باید 40 سال و بیشتر داشته باشند. مدت عضویت در این مجلس چهارساله است و مدت ریاست بر آن دو ساله می‌باشد. مدت عضویت در مجلس نمایندگان نیز چهارساله است.

اعضای مجلس نمایندگان و سنا نباید این ویژگی‌ها را داشته باشند:

1- از ملیت غیر اردنی باشند.

2- جنون داشته باشند.

3- از نزدیکان پادشاه باشند.

4- مدتی را در زندان گذرانده باشند.

کلیه اعضای مجلس نمایندگان و سنا باید قبل از شروع کار در مقابل مجلس سوگند به جای آورند.

6. فصل ششم: ماده97 تا110 قوه قضائیه و انواع دادگاه:

قوه قضائی یک قوه مستقل به شمار می‌رود. قضات دادگاه‌های نظامی‌و قانونی با اراده پادشاه انتخاب و عزل می‌گردند.

در قانون سه دسته دادگاه پیش بینی شده است.

دادگاه‌ها از هرگونه دخالتی در امور خود مصون‌اند. جلسات دادگاه‌ها جز در موارد خاص علنی برگزار می‌گردند.

7. فصل هفتم: ماده111تا119 امور مالی:

واردات و هزینه‌های دولت باید طبق قانون تأیید گردد. بودجه هرساله به مجلس ملی تقدیم می شود و در آن به تصویب می‌رسد. دیوان محاسبات برای نظارت بر هزینه‌های دولت و مخارج آن و واردات تشکیل شده است.

8. فصل هشتم: ماده 120 تا 124 موارد عمومی:

کلیه قوانین مربوطه به نیروهای مسلح، حقوق و مخارج آنها و سایر موارد عمومی‌در این فصل جای می‌گیرند.

9. فصل نهم: ماده128تا130 قوانین و اصلاحات:

کلیه قوانین مصوب در کشور قابل اجرا هستند، مگر آنکه لغو گردند. قانون اساسی اردن در سال 1946 به تصویب رسیده است.(7)

4-2-1 قانون زکات:

چنان كه پیشتر بیان شد نظام حقوقی اردن بر اساس شرع اسلام و قانون فرانسه است و در این راستا یكی از قوانینی كه بر گرفته از اسلام است، قانون زكات می باشد.

قانون زکات در کشور اردن در سال 1944 به تصویب رسید و از اول نیسان سال 1945 اجرا شد و قانون دائمی‌آن در سال 1988 صادر شد. زکات در راه طرح‌های دینی،  طرح‌های خیریه  و راههایی که اداره صندوق زکات تعیین کند به مصرف می‌رسد. اموال زکات طبق تصمیم مجلس صندوق زکات در بانک ملی اردن نگهداری می‌شود.

مجلسِ صندوق زکات مجلسی است که برای اجرای زکات در کشور اردن تشکیل شد و یک رئیس و چهار عضو دارد.

برطبق قانون زکات:

  - کلیه مسلمانان کشور اردن ملزم به پرداخت زکات هستند.

  - زکات در امور دینی و خیریه و اموری از این قبیل مصرف می‌شود.

زمینه‌های مصرف دینی و اجتماعی و علمی‌زکات :

- تربیت و تعلیم

- وعظ و ارشاد

- کمک‌های خیریه اجتماعی

- کمک به مساجد

- کمک به دانشجویان

کمک به فقراء و نیازمندان

- کمک به مردمی‌که در جریان بلایای طبیعی  و خشکسالی آسیب دیده اند.(8)


4-3 قوه مجریه

براساس قانون اساسی قوه مجریه در اختیار پادشاه اردن و هیئت وزیران وی است و پادشاه اموری را که  به موجب قانون به او محول شده با اراده ملوکانه انجام می‌دهد، که توسط نخست وزیر، وزیر یا وزیران خاص امضا می‌شود و سپس پادشاه آن را تأیید می‌کند (قانون اساسی این موضوع را در فصل چهارم تحت عنوان (قوه مجریه) و در بخش اول تحت عنوان پادشاه و حقوق وی، (ماده 28- 40) بیان کرده است.

پادشاه در رأس حکومت قرار دارد و از هرگونه مسئولیت و تبعاتی مصون است. هیئت وزیران به ریاست نخست وزیر توسط پادشاه تعیین می‌شود. او همچنین می‌تواند بنا به درخواست نخست وزیر هریک از اعضای کابینه را اخراج کند.( ماده 30 و 35 قانون اساسی.)

کابینه باید در مورد موضوعات مربوط به سیاست کلی، دربرابر مجلس نمایندگان اردن پاسخگو باشد و هر وزیری باید درمورد امور وزارتخانه خود دربرابر مجلس نمایندگان جوابگو باشد. براساس نص قانون اساسی، وزیران حق کوتاهی کردن در مسئولیت‌هایشان را ندارند.

پادشاه کلیه قانونها را امضا وتصویب می‌کند و می‌تواند جهت اجرای قوانین دستور ایجاد سازمانهایی را دهد، به شرط آنکه مخالف احکام نباشد. (ماده31 قانون اساسی)

در کشور اردن پادشاه، فرمانده کل نیروهای مسلح است، وی می‌تواند اعلان جنگ و صلح نماید، به نیروهای مسلح فرمان دهد و عهدنامه و توافق نامه‌ها را منعقد کند. براساس قانون اساسی اردن انتخابات مجلس نمایندگان به دستور پادشاه برگزار می‌گردد و پادشاه می‌تواند آن را منحل کند. بر اساس قانون اساسی اردن (ماده34و35و36) مجلس سنا توسط پادشاه منصوب می‌شود و هرگاه پادشاه اراده کند می‌تواند یکی از اعضای آن را خلع نماید.

نیروهای شهری و نیروهای مسلح وکلیة القاب تشریفاتی تحت کنترل پادشاه هستند و بر طبق قانون خاص ماده (37) پادشاه می تواند این قدرت خود را به شخص دیگری واگذار نماید.

پادشاه حق بخشش و کاهش مجازاتها را دارد. حکم اعدام بعد از تأیید پادشاه اجرا می‌شود. کلیة احکامی‌که از طرف هیئت وزیران صادر می‌شود همراه با نظر پادشاه می‌باشد وحق تعیین افراد کاخ پادشاه از جمله حقوقی است که فقط برعهده پادشاه است و هیئت وزیران حق تصمیم گیری در این زمینه را ندارد.

در نص قانون اساسی آمده است: به موجب این قانون حق تعیین گروهی از کارمندان برعهده پادشاه است. در ماده (98) چنین آمده است:"پادشاه می‌تواند کلیة قضات دادگاههای نظامی‌ و شرعی را با اراده ملوکانه بر اساس قانون نصب و خلع کند و نیز پادشاه می‌تواند با اراده ملوکانه خود اقدام به نصب و خلع کارمندان نماید و این حق از اختیارات پادشاه محسوب می‌شود(9).


4-4 نظام و نهاد قانون گذاری

صدور قانون اساسی سال 1947 نقطه عطفی در نظام پارلمانی اردن به شمار می‌رود، از این نظر که دو مجلس تشکیل و نام مجلس الامــۀ (مجلس ملی) بر آن نهاده شد. مجلس ملی از مجلس نمایندگان و مجلس سنا تشکیل می‌شود. اعضای مجلس نمایندگان از سوی مردم و اعضای مجلس سنا از سوی پادشاه تعیین می‌شوند  و تعداد اعضای مجلس سنا نباید بیش از نصف اعضای مجلس نمایندگان باشد.

قانون اساسی به پادشاه اجازه می‌دهد تا رئیس مجلس ملی را به مدت دو سال انتصاب نماید. همچنین قانون اساسی سال 1947 مدت مجلس نمایندگان را 4 سال و مجلس سنا را 8 سال تعیین نموده است و هر 4 سال نیمی‌از اعضای مجلس سنا در رأی‌گیری تعویض می‌گردند. جلسات مجلس سنا هم زمان با جلسات مجلس نمایندگان تشکیل می‌شود و با آن پایان می‌یابد.

مجلس ملی دو وظیفه اساسی برعهده دارد:

1. وظیفه قانون گذاری:

محدوده قوه مقننه بر اساس قانون 1947 به شرح زیر می‌باشد:

- پیشنهاد پیش نویس قوانین از سوی اعضای مجلس براساس نظام داخلی دو مجلس سنا و نمایندگان

-تصویب قوانین مورد نظر قوه مجریه

2. وظیفه نظارتی:

قانون اساسی سال 1947 به مجلس ملی حق داده تا در مورد تمام امور مربوط به اداره عمومی‌بحث و تصمیم گیری نماید؛ مجلس سنا حق دارد تا در حوزه مسائل مربوط به اداره عمومی‌ بحث نماید.

مجلس نمایندگان حق دارد تا در مورد شکایات، بیانیه‌ها و ... بحث نماید. دامنه اختیارات این مجلس محدود بوده و حق تصویب و نظارت بر توافق نامه‌ها و معاهدات بین المللی و نظارت بر چگونگی اعطای مزایا برای سرمایه گذاری در ثروت‌های طبیعی کشور را ندارد.

اهم اصلاحات قوه مقننه براساس قانون 1952 بدین شرح است:

مجلس ملی از دومجلس سنا و نمایندگان تشکیل می‌شود. اعضای مجلس سنا از سوی پادشاه و اعضای مجلس نمایندگان از سوی مردم به شکل مستقیم انتخاب می‌شوند.

رئیس مجلس سنا از سوی پادشاه تعیین می‌شود و مدت ریاستش دو سال است و می‌تواند دوباره به عنوان رئیس  تعیین شود. رئیس مجلس نمایندگان در آغاز هر دوره عادی به مدت یک سال انتخاب می‌شود و تا آغاز دوره بعدی رئیس بوده و می‌تواند پس از پایان دوره دوباره به عنوان رئیس انتخاب شود.

مدت مجلس سنا 4 سال است و از تاریخ تعیین شده توسط پادشاه آغاز می‌گردد و مدت مجلس نمایندگان 4 سال است و از تاریخ اعلام نتایج در روزنامه رسمی‌آغاز می‌گردد.

نشست‌ها و جلسات مجلس سنا نزدیک به مجلس نمایندگان است و در زمان انحلال مجلس نمایندگان، جلسات مجلس سنا نیز متوقف می‌گردد. جلسات مجلس نمایندگان شامل چند دوره است که عبارت‌اند از:

جلسات عادی: مجلس در هر سال حدود 4 ماه جلسات عادی دارد که از روز اول ماه اکتبر  و با دعوت از پادشاه آغاز می‌شود و پادشاه می‌تواند به‌وسیله قدرت خود و ضمن شروط تعیین شده در قانون اساسی، این دوره را تمدید نماید.

جلسات ویژه: جلسات ویژه براساس درخواست اکثریت مجلس نمایندگان و در هنگام ضرورت تشکیل می‌شود و مدت آن مشخص نیست و در آن به بحث در مورد قوانین و موضوعات مهم دیگر پرداخته می‌شود.

جلسات فوق العاده: جلسات فوق العاده در زمان انحلال مجلس نمایندگان تشکیل می‌شود و مجلس جدیدی باید تا 4 ماه پس از انحلال  مجلس قبل تشکیل شود.

وظایف مجلس ملی همچنان در دو حیطه قانون گذاری و نظارت به شرح زیر تعریف می‌شود:

1. وظیفه قانون گذاری

عملیات قانون گذاری در سه مرحله انجام می‌شود: طرح قانون، بحث پیرامون آن و سپس تصویب قانون.

مجلس ملی وظیفه قانون گذاری را از خلال دو وظیفه اساسی انجام می‌دهد:

-پیشنهاد پیش نویس و طرح قانون

-تصویب طرح قانون وارده از سوی قوه مجریه

مجلس ملی بر اساس اختیارات خود می‌تواند طرح یک قانون را نپذیرفته و رد یا اصلاح نماید.


2. وظیفه نظارتی

مجلس ملی علاوه برقانون گذاری، وظیفه اعمال نظارت بر قوه مجریه را نیز دارد. بدین ترتیب نخست وزیر و وزیران  در مقابل مجلس ملی مسئول می‌باشند.

مجلس ملی وظیفه نظارتی خود را از طرق زیر اعمال می‌کند:

1. رای اعتماد: زمانی که پیشنهاد عدم رای اعتماد به وزیری مطرح شود، آن وزیر در مجلس نمایندگان حاضر و در صورت عدم کسب رای اعتماد در مقابل نمایندگان، مجبور به استعفاء می گردد.

2. تحقیق: تحقیق یکی از وسایل نظارتی مهم مجلس ملی به شمار می‌رود. اعضای مجلس کمیته‌های مخصوصی را تشکیل داده و از طریق تحقیق می‌توانند به شناخت امور مهم دست یابند.

3. درخواست بحث: از خلال بحث و تبادل نظر می‌توانند حقایق را کشف نمایند و از سیاست‌های دولت در مقابل آن مطلع شوند.

4. شنیدن شکایات: هر اردنی حق دارد شکایت خود را درمورد امور عمومی‌یا شخصی به مجلس ببرد.

5. پرسش: یکی از راه‌هاییست که از طریق آن می‌توانند امور مجهول را دریابند و آنها را معلوم کنند و پرسش حق طبیعی هریک از اعضای مجلس سنا ومجلس نمایندگان است.

6. استیضاح و کیفرخواست: استیضاح یکی از راه‌های محاسبه و ارزیابی وزیران دولت است و تصمیم کیفرخواست فقط در صورت وجود حداقل دوسوم آراء صورت می‌پذیرد.

علاوه بر امور مذکور، حق تصمیم گیری در امور مالی و مالیات نیز در دایره اختیارات مجلس است.

مجلس نمایندگان اردن با توجه به ماده 67 قانون اساسی از اعضای منتخب مردم به شکل مستقیم و در طی عملیات انتخابات تشکیل می‌شود و تعداد اعضای آن 150 نفر می‌باشد.

از شروط این نمایندگان:

- تابعیت اردن

- حداقل سی سال تمام دارا باشند.

- ورشکسته نباشد و اعتبار خود را از دست نداده باشد.

- نباید به سبب جرائم غیر سیاسی مدتی بیش از یک سال در زندان بوده باشد.

- مجنون نباشد.

- از نزدیکان پادشاه نباشد.

نمایندگان همچنین اعضای کمیته‌های دائمی‌ را براساس ماده 40 قانون نظام داخلی مجلس نمایندگان انتخاب می‌کنند.

نظام داخلی مجلس نمایندگان این حق را می‌دهد تا جناح‌ها و ائتلافات مورد نظر خود را تشکیل دهند، مشروط بر اینکه اعضای آنها کمتر از 10 درصد اعضای مجلس نباشد.(10)

در آخرین انتخابات پارلمانی اردن که در 10 نوامبر 2020 انجام گرفت از مجموع 10 میلیون نفر جمعیت اردن، چهار میلیون و 640 هزار نفر واجد شرایط رای دهی بودند و طی این انتخابات 130 نماینده خود را انتخاب کردند و از مجموع کرسی‌های پارلمانی، 15 کرسی به زنان اختصاص داشت. بنابر گزارش العالم، 1674 نامزد از جمله 360 زن برای رسیدن به کرسی های پارلمانی با یکدیگر رقابت داشتند و 53 هزار نیروی امنیتی در هزار و 880 مرکز رای گیری در سراسر این کشور در روز انتخابات مستقر شدند.

در این انتخابات پارلمانی که هر چهار سال یکبار برگزار می شود، حزب «جبهه العمل الاسلامی» شاخه سیاسی اخوان الامسلمین و مهم ترین حزب اپوزیسیون در اردن نیز شرکت داشت. نامزدهای این انتخابات نیز نمایندگانی از سوی عشایر بزرگ اردن، افراد مستقل، چپ‌گرایان و شماری از بازرگانان این کشور بودند که اغلب آنها در برنامه‌های خود، شعارهایی با محتوای معیشتی و مرتبط با مشکلات اقتصادی این کشور ارائه نمودند.

در سایه بحران های اقتصادی و اجتماعی نیز نگرانی مردم از ابتلا به کرونا، این انتخابات با اقبال ضعیفی همراه بود.

به اعتقاد کارشناسان، رای دهندگان به نامزدهای معرفی شده اعتماد نداشتند زیرا آنها برنامه های انتخاباتی شفافی ارائه نکرده بودند و برنامه های آنها در حد شعار بود. از سوی دیگر اغلب مردم اردن معتقدند که پارلمان نقشی حاشیه ای در نظام سیاسی اردن دارد و قوه مجریه تقریبا زمام همه امور را در دست دارد لذا انتخابات تغییری ایجاد نمی کند. لذا می توان گفت شرکت کنندگان در این انتخابات اغلب با انگیزه های عشایری یا دینی یا شخصی یعنی برای رأی دادن به نماینده نزدیک به خود پای صندوق رای آمدند[1]. (1/10)


وظایف رئیس مجلس:

- استفاده از مفاد قانون اساسی و قوانین در مذاکرات و تصمیمات هیئت مدیره

- ریاست جلسات و اعلام آغاز و پایان، مدیریت بحث، تعیین موضوعات بحث، دادن اجازه به نمایندگان برای سخنرانی

- اعلام تصمیمات شورا و نظارت بر اجرای آنها

- ریاست دستگاه اداری مجلس

بر اساس ماده 67 قانون اساسی مجلس نمایندگان اردن از اعضای منتخب مردم به شکل مستقیم و در طی عملیات انتخابات تشکیل می‌شود و مشتمل است بر:

- حق نامزدها برای نظارت بر انتخابات

- مجازات کسانی که سوء استفاده از اراده رای دهندگان می‌کنند

- یکپارچگی روند انتخابات در تمام مراحل آن

ماده 68 قانون اساسی اعلام می‌دارد که دوره هر مجلس 4 سال شمسی است و از تاریخ اعلام نتایج در روزنامه رسمی‌آغاز می‌گردد.و انتخابات باید در 4ماه پایانی مجلس برگزار گردد. اگر انتخابات تا پایان مجلس برگزار نشود یا به هر دلیلی دچار تاخیر شود، مجلس تا پایان انتخابات به حال خود باقی می‌ماند.

نظام داخلی:

ماده 40:

مجلس در آغاز هر دوره خود اعضای کمیته‌های زیر را تعیین می‌کند:

- کمیته حقوقی

- کمیته مالی

- کمیته اقتصاد و سرمایه گذاری

- کمیته اداری

- کمیته امور خارجی

- کمیته آموزش و پرورش و فرهنگ

- کمیته حوانان و ورزش

- کمیته بهداشت و محیط زیست

- کمیته کشاورزی و آب

- کمیته راهبری ملی و رسانه‌ها

- کمیته کار و توسعه اجتماعی و جمعیت

- کمیته انرژی و منابع معدنی

- کمیسیون خدمات عمومی‌و حمل و نقل

- کمیسیون گردشگری و آثار باستانی

- کمیته آزادی‌های عمومی‌و حقوق بشر

- کمیته فلسطین

- کمیته روستا و صحرا

- کمیته امور زنان و خانواده

- کمیته حقیقت یابی

- کمیته نظام و رفتار

مجلس نمایندگان جلسات خود را دردوره‌های مختلف در سه نوع برگزار می کند که پیشتر به آن اشاره شد.

قانون اساسی اردن روابط دو مجلس سنا و نمایندگان را پیش بینی کرده و آن را تشریح نموده است و هر یک از این دو مجلس، شریک قانونی مجلس دیگر به شمار می‌رود و هر قانونی که تصویب می‌شود باید توسط هر دو مجلس تصویب گردد.

هریک از این دومجلس جلسات خاص خود را تشکیل می‌دهد و قانون اساسی برای هر یک از دو مجلس مذکور، تشکیل جلسات، تنظیم آنها، رای گیری، سخنرانی و... را پیش بینی کرده است. اما در مواردی لازم است که هر دو مجلس جلسات مشترکی باهم داشته باشند؛ از جمله:

- زمانی که پادشاه از مجلس شورای ملی درخواست تشکیل جلسه کند.

- زمان افتتاح جلسات عادی مجلس شورای ملی

- بنابر درخواست نخست وزیر

- زمانی که یکی از دو مجلس یك طرح قانونی را دوبار رد نماید و مجلس دیگر موافق آن باشد.

در این موارد دو مجلس جلسه مشترکی را تشکیل می‌دهند.

در هنگام تشکیل جلسه مشترک، ریاست دو مجلس برعهده رئیس مجلس سنا می‌باشد و زمانی این جلسه معتبر تلقی می‌شود که اکثر نمایندگان آنها حضور داشته باشند و تصمیمات با اکثریت آراء اخذ می‌گردد. در جلسه مشترک، براساس نظام داخلی مجلس سنا عمل می‌شود (10/2)


4-5 نظام قضایی

ﻗﻮه ﻗﻀﺎﺋﯿﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دادﮔﺎﻫﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﻧﺎم پادشاه رای ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و اﺣﮑﺎم ﺧﻮد را ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﻗﻀﺎت ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن، آزاد می‌ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻗﻀﺎت ﻣﺤﺎﮐﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺷﺮﻋﯽ از ﺳﻮی پادشاه اﻧﺘﺨﺎب و ﻋﺰل ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. دادﮔﺎﻫﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ، ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻣﻨﯿﺘﯽ و اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺟﻠﺴﺎت ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ را ﻏﯿﺮ ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.

در اردن ﺳﻪ ﻧﻮع دادﮔﺎه وﺟﻮد دارد:

1- دادﮔﺎﻫﻬﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ

2- دادﮔﺎﻫﻬﺎی ﺧﺎص

3- دادﮔﺎﻫﻬﺎی ﻣﺬﻫﺒﯽ

دادﮔﺎﻫﻬﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺣﻖ ﻗﻀﺎوت در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎم اﺷﺨﺎﺻﯽ را ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻠﯿﻪ آﻧﺎن اﻗﺎﻣﻪ دﻋﻮی ﮐﻨﺪ، دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻣﮕﺮ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻗﺎﻧﻮن آﻣﺪه اﺳت. 

دادﮔﺎﻫﻬﺎی ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ:

1. دادﮔﺎﻫﻬﺎی ﺷﺮﻋﯽ؛ ﻣﺤﺎﮐﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﺣﻖ ﻗﻀﺎوت در ﺧﺼﻮص ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن، دﯾﻪ و اﻣﻮر مربوط ﺑﻪ اوﻗﺎف را دارﻧﺪ.

2. دادﮔﺎﻫﻬﺎی ﻓﺮق دﯾﻨﯽ

نظام قضایی اردن سه مرحله تاریخی را پشت سر گذاشته است:

1. مرحله قبل از حکومت (1918-1921): مرحله جدایی از حکومت عثمانی و اعلام تابعیت برای حکومت فیصل؛ قوانین و احکام این دوره برمبنای قوانین عثمانی بوده است.

2. مرحله حکومت (1921): قوای سه گانه قضائیه، مجریه و مقننه در سال 1921 به تصویب رسیدند. قوانین حقوقی برمبنای قوانین حکومت عثمانی بودند تا اینکه حکومت اردن قوانین جدیدی صادر کرد.

3. مرحله پادشاهی: در این دوره دوجانب شرقی و غربی اردن مستقل شده و در سال1950 به وحدت رسیدند. قانون تشکیل دادگاه‌ها در سال 1951 تصویب شد و « قانون تشکیل دادگاه‌های قانونی» نام گرفت. قانون تشکیل خانواده نیز برمبنای قوانین حکومت عثمانی بود كه تغییرات زیادی كرد.

قوانین مختلفی در ازدواج، طلاق، مهریه، حضانت کودک، نفقه و وصیت و... تصویب شد که با قوانین دوره‌های قبل تفاوت زیادی داشت و در آن‌ها اصلاحات زیادی صورت گرفته بود. قانون حقوق وکلاء نیز در سال 1944 به تصویب رسید.

برطبق قانون احکام غیابی صادره، قابل اعتراض و تجدید نظر هستند، حتی احکامی‌که در دادگاه تجدید نظر صادر می‌شوند نیز قابل اعتراض می‌باشند.

دستگاه قضایی قبل از تأسیس حکومت نیز در بخش شرقی اردن و در فلسطین وجود داشت. در زمان حکومت فیصل تعداد دادگاه‌ها به رقم هفت (در امان، سلط، کرک، معان، طفیله، جرش و اربد) می‌رسید.(11)

در سال 1994 تعداد دادگاه‌ها قریب به 67 دادگاه بوده که از این تعداد 47 دادگاه در بخش شرقی اردن و 14 دادگاه در بخش غربی قرار داشت.

دادگاه‌دادگاه‌ها براساس کوچکی و بزرگی استانها و تعداد جمعیت آنها توزیع شده اند. در سال 94تعداد  قضات 89 نفر تخمین شده است؛ برای مثال. در امان پایتخت اردن 13 دادگاه و 19 قاضی در خدمت مردم بوده است.(12)

توزیع دادگاه ها و قضات در کشور اردن (13)

شاخص 2015 2016 2017 2018 2019
دادگاه‌های شرع و استیناف (هزار) 4/52 7/47 8/46 9/49 1/52
دادگاه های تسویه حساب 48 44 74 88 ...
دادگاه بزرگ عمان 8.595 7.656 8.730 19.957 44.883

همچنین نمودار پرونده‌های رسیدگی شده

در طی سال‌های 2015-2019 به شکلی است که می‌آید:


4-6 فرهنگ سیاسی

در میان کشورهای جهان عرب، گرچه در اردن در بیش از دو دهه اخیر، پیشرفت‌‌های محسوس در خصوص آزاد سازی رخ داده، هنوز با تحکیم دموکراسی و گذار از دموکراسی حداقلی به حداکثری، بسیار فاصله دارد. گرچه نمی‌توان وجود شواهدی از اراده در ملک عبدالله را برای آزادسازی و دموکراسی، منکر شد اما این اراده، چندان محکم و جدی نبوده است. پادشاه اردن بارها بر پیشرفت در جهت دستیابی به دموکراسی، پلورالیسم، رونق اقتصادی و آزادی بیان و تفکر در اردن به عنوان روندی برگشت‌ناپذیر تأکید کرده است؛ با این حال، ابتکارها و اقدام‌های اعلامی‌و انجام شده برای تحقق اصلاحات سیاسی، چندان مهم و جدی نبوده‌اند.

به تأثیر از نهاده بودن استیلای حاکم بر ساختار قدرت سیاسی، بسیاری از عناصر رسمی‌دموکراسی در اردن مانند احزاب سیاسی، قوانین مربوط به آزادی اجتماع‌ها، تشکل‌ها و انتخابات‌ها، کم و بیش منظم وجود دارند اما به طور عمده صوری و کمتر مستقل هستند؛ در عمل پادشاه، انحصار به طور تقریبی کامل در قدرت دارد؛ او اغلب از طریق مؤسسات فراتر از قانون اساسی قدرت را اعمال کرده و پارلمان را محدود می‌کند لذا مؤلفه‌های محدودکننده‌ قدرت اجرایی و پادشاه در قانون اساسی، به طور عمده در مقابل پادشاه رنگ باخته، روی کاغذ باقی می‌مانند.

طبق قانون اساسی، پادشاه می‌تواند نخست وزیر، کابینه و مجلس نمایندگان را منصوب و قوانین را وتو کند. پادشاه با وضع «قوانین موقت» در زمان انحلال پارلمان، می‌تواند قدرت خود را تثبیت و هر زمان، لازم دانست، پارلمان مصمم به اصلاحات دموکراتیک را منحل کند. پادشاه از طریق دادگاه سلطنتی و سرویس‌های اطلاعاتی می‌تواند مخالفان و دموکراسی خواهان را کنترل و مجازات کند. اگرچه قانون اساسی، اصل تفکیک قوا را برای تضمین آزادی‌ها و حقوق شهروندی و جلوگیری از خودکامگی حکومت پذیرفته، حاکمیت و بازیگران سنتی، این اصول را به تناوب و مکرر نقض کرده‌اند. نتیجه مطالعات مؤسسه «خانه آزادی» نشان می‌دهد که جنبش‌های اپوزیسیون و مردم اردن، فاقد قدرت واقعی برای پارلمان مستقل و ایجاد حکومت به طور کامل پاسخگو هستند.

پادشاه و نهادهای امنیتی می‌توانند از طریق قوانین اضطراری و امنیتی، فعالیت‌های سیاسی و اعتراض‌ها را کنترل کنند. سیاست‌ها و اقدام‌های کنترلی به عنوان یکی از مؤلفه‌های ساختاری، به نوعی، به ایجاد «فرهنگ ترس» در اردن و عدم تمایل جدی شهروندان و نهادهای مدنی به انتقاد آشکار از ساختار قدرت و پادشاه انجامیده است. دولتمردان اردنی از طریق الزام‌ها و خطوط قرمز حقوقی و کنترلی ساختاری، محدودیت‌های بسیاری بر مطبوعات اعمال کرده‌اند. در سال 2013 طی دستوری، دویست وب سایت به بهانه نداشتن مجوز رسمی‌از نهادهای دولتی، تعطیل شدند؛ همچنین فعالیت‌های سیاسی در دانشگاه‌ها با محدودیت‌های زیاد مواجه بوده‌ است، اتحادیه‌های دانشجویی تنها در محدوده دانشگاه‌های خود می‌توانند فعالیت کنند. «کمپین ملی حقوق دانش آموز»(سال 2008)، و «اتحادیه جوانان دموکراتیک اردن» که در سال 2002 تأسیس شدند، مهم‌ترین تشکل‌های سازمانی دانشجویی و دانش‌آموزی هستند.

حکومت اردن از طریق ساز و کارهای کنترلی و قانونی، فعالیت تشکل‌های زنان را نیز تحت کنترل قرار داده است. پس از وقوع بهار عربی، اصلاح طلبان و فعالان سیاسی فمنیست، امیدوار بودند که مشارکت و حضور خود را در قدرت سیاسی گسترش دهند، اما آمیزه‌ای از عوامل از جمله محدودیت‌ها و ساز و کارهای کنترلی، مخالفت سنت گرایان در میان اسلام گرایان سلفی و نخبگان سیاسی در کرانه شرقی رود اردن و ضعف رهبری و سازمان دهی مانع از ایجاد جنبش اجتماعی فراگیر زنان برای پیشبرد حقوق شهروندی شده‌ است. فعالیت‌های بخشی بزرگ از سازمان‌های زنان اردنی را نخبگانی رهبری می‌کنند که دارای روابط قوی با رژیم هستند؛ رهبران بسیاری از این گروه‌ها بیشتر به اهداف اجتماعی اهمیت می‌دهند تا اهداف سیاسی با هدف چالش رژیم و نخبگان حاکم.

دولت اردن برای نشان دادن چهره دموکراتیک در سال 1992، «کنوانسیون رفع همه اشکال تبعیض ضد زنان» را در پارلمان تصویب کرد اما در عمل اجرای تعدادی قابل توجه ار مفاد آن به دلایل سیاسی و مخالفت‌ها از ناحیه محافظه‌کاران سنت‌گرا و اسلام گرا با توجیه مغایرت با شرع و فرهنگ جامعه به تعویق افتاده است اما با وجود این، نمی‌توان فرصت‌های ایجاد شده توسط جکومت برای مشارکت سیاسی زنان را نادیده گرفت که مهم‌ترین مصادیق آن عبارت‌اند از: انتصاب برخی زنان به عضویت شورای شهر، اجازه نامزد شدن به زنان برای پارلمان و شورای شهر و افزایش درصد کرسی‌های زنان در شورای شهر.

نخبه گرایانه بودن ساختار قدرت و حاکمیت در اردن و نیز عدم نهادینگی نهادهای مدنی و فرهنگ تابعیتی نهادینه شده در توده‌های مردم، از دیگر موانع ساختاری در فراروی نقش آفرینی جدی شهروندان در پویش‌های دموکراتیک و سیاسی اردن بوده اند. آمیزه‌ای از ازدواج سنتی دو کنشگر مهم سنتی و الیگارشیک یعنی پادشاه و نخبگان سنتی-قبیله‌ای، فرهنگ تابعیت را در توده‌ها ریشه دار کرده است. لذا ریشه داری این فرهنگ و عدم استقبال توده‌ها به ویژه در کرانه‌های شرقی رود اردن که متحد سنت گرایان ضد دموکراسی هستند، سبب شده که کنشگران دموکراسی خواه و اخوانی‌ها با استقبال فراگیر بدنه‌های اجتماعی مواجه نشوند؛ درواقع در اردن نوعی رابطه بازتولیدی میان ساخت به طور عمده نخبگی و سنتی قدرت سیاسی و ساخت اجتماعی و فرهنگی تابعیتی، از گذر از دموکراسی حداقلی به حداکثری جلوگیری کرده و فعالان نوگرا و نهادهای مدنی را با نبود پشتوانه فراگیر مردمی‌مواجه کرده است.

شواهد، حاکی از آن‌ است که در اردن، مشارکت توده‌های ساکن در کرانه شرقی رود اردن به طور عمده منفی و در جهت تأیید نخبگان سنتی برای پارلمان بوده است. توده‌های ساکن در کرانه غربی رود اردن با وجود شواهد مثبت در تأیید نامزدهای چپ گرا، لیبرال و به طور عمده اخوان‌المسلمین برای پارلمان، اغلب، فاقد نقش مشارکتی بوده و عضویت فعالانه در نهادهای مدنی ندارند، به طور عمده رأی دهنده بوده‌اند تا عامل اعمال فشار برای حکومت پاسخ‌گو و مشارکت فعالانه نهادمند؛ آن‌ها به طور عمده نقش ابزاری برای نمایش صوری و ویترینی برای نشان دادن اراده حاکمیت به دموکراسی داشته اند. داده‌های مطالعه‌ای میدانی نشان می‌دهد که در مشارکت توده‌های اردنی، خطوط قومی‌و قبیله‌ای در رتبه نخست و خطوط فکری و ایدئولوژیک در رتبه دوم بوده و شهروندان منفعل و فاقد علایق ثابت برای مشارکت در رتبه سوم قرار می گیرند.

توده‌های اردنی برای نیازهای اقتصادی و معیشتی، اولویت و ضرورتی به مراتب بیشتر از ضرورت‌های آزادی‌خواهانه و اصلاحات سیاسی قائل‌اند. نتیجه برخی مطالعات میدانی از آن حاکی است که همان توده های کرانه غربی رود اردن نیز به دلیل عدم اهتمام احزاب و تشکل‌های اصلاح طلب به اصلاحات اقتصادی و سیاست‌های توزیعی، امید خود را به این بازیگران از دست داده‌اند؛ در همین خصوص، نظر سنجی انجام شده توسط «مرکز مطالعات استراتژیک دانشگاه اردن» در سال 2012 نشان می‌دهد که گرچه بیشتر اردنی‌ها و بدنه اجتماعی وضع موجود در هنگام وقوع بهار عربی ناراضی بوده‌اند، به دلایل امنیتی و اولویت اصلاحات اقتصادی، خواستار تغییرهای رادیکال نیستند، لذا در میان دو گزینه تقدم اصلاحات سیاست اقتصادی (الگوی بهار عربی) و تقدم توسعه اقتصادی و ثبات سیاسی بر دموکراسی (الگوی شورای همکاری خلیج فارس)، اکثریت قاطعشان یعنی 79 درصد، الگوی دوم را برگزیده‌اند. موج اخیر اعتراض‌ها در سال 2018 در اردن تأیید کننده همین نارضایتی است؛ این تظاهرات در اعتراض به دولت ناکارآمد از حیث اقتصادی و افزایش مالیات بر خدمات رخ داد و معترضان خواستار استعفای نخست وزیر شدند.

یکی از موانع ساختاری فراروی دموکراسی در اردن، استیلای نخبگان و کنشگران سنتی بر حاکمیت و تصمیم‌گیری‌هاست؛ آمیزه‌ای از سلطه سنتی آن‌ها بر قدرت، منافع سیاسی و اقتصادی ناشی از ملاحظه کاری، حفظ ساخت سنتی و الیگارشیک قدرت سیاسی و رقابت آن‌ها با کنشگران رقیب چپ گرای لیبرال و اسلام گرای نوگرا سبب شده است‌ که خطوط قرمز و موانع ساختاری حقوقی و سیاسی در مقابل آزادسازی سیاسی تا حد زیادی حفظ شود. پس از وقوع بهار عربی، نخبگان سنتی و قبیله‌ای در اردن در میان دو الگوی «بهار عربی» و «الگوی امنیتی-اقتصادی شورای همکاری خلیج فارس» الگوی دوم را برگزیدند؛ آن‌ها با حضور خود در نهادهای تصمیم گیر حاکمیتی و سلطه به طور تقریبی انحصاری بر دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی، همواره تلاش کرده‌اند، از تحقق حداکثری خواسته‌های رقبای اصلاح طلب لیبرال، چپ گرایان و اخوانی‌ها جلوگیری کنند. یکی از مهم ترین دلایل مخالفت آن‌ها با دموکراسی، آن است که از آنجا که اخوانی‌های نوگرا و لیبرال‌ها در میان اردنی‌های فلسطینی تبار در کرانه غربی رود اردن نفوذ دارند، حمایت و پیشبرد دموکراسی، قدرت یافتن توده‌های فلسطینی و از دست رفتن قدرت سنتی پیشین آن‌ها را در ساختار قدرت سیاسی سبب می‌شود. نخبگان سنتی در قالب «عقلانیت ابزاری-سودمحور» به قدرت سیاسی می‌نگرند لذا گسترش دموکراسی را برنمی‌تابند. (14)


4-7 نظام حزبی

ریشه‌های زندگی حزبی در اردن به دوران تأسیس امارت شرقی اردن در سال 1921 برمی‌گردد. اولین حزب سیاسی در اردن، حزب الاستقلال بود. (15) که در سال 1924 با غلبه انگلیس بر اردن منحل شد. اما فعالیت‌های سیاسی در اردن با متوقف شدن این حزب پایان نیافت و با روی کار آمدن جبهه مردمی‌اردن با نام حزب الشعب الاردنی در سال 1927 فعالیت‌های سیاسی و حزبی ادامه یافت. (16) از اهداف آن تایید حكومت قانون و حفاظت از استقلال كشور و گسترش برادری در بین افراد جامعه بود. (17) این حزب اهداف و تصمیمات خود را با روش‌های صلح‌آمیز دنبال می‌کرد و توانست اولین کنفرانس ملی را برگزار و راه را برای فعالیت‌های سیاسی ملی باز کند. این حزب با انتشار روزنامه صدی العرب در سال 1927 سیاست‌های حزبی خود را  به گوش بقیه رساند، اما در سال 1928 از ادامه حرکت باز ماند. ‌هاشم خیر رئیس و شمس الدین سامی‌نائب رئیس این حزب بودند. (18)

پس از آن جمعیــة الشرق العربی در سال 1923 در اربد شكل گرفت كه هدف آن استقلال كامل منطقه شرق عربی بود.

از دیگر احزاب در كشور اردن می توان از حزب آزاد میانه رو (الحزب الحر المعتدل)، گروه جوانان روشنفكر اردنی (عصبــة الشباب الاردنی المثقف)، حزب كارگران اردنی (حزب العمّال الاردنی)، جمعیت كمك به كارگران اردنی (جمعیــة مساعدة العمال الاردنیــة) نام برد. (19) همچنین حزب همبستگی اردنی (حزب التضامن الاردنی) به ریاست شیخ مثقال كه در سال 1933 تأسیس شد. هدف آن دفاع از کیان مردم اردن و احقاق حقوق آنان بود. این حزب در برنامه‌های خود به تأسیس دولت به ریاست امیر عبدالله بن حسین، مواجهه با صهیونیست و مهاجرت یهودیان به فلسطین تأکید داشت.(20)

احزاب دیگری نیز پا به عرصه سیاست گذاشتند مانند؛ حزب ملی اردنی (الحزب الوطنی الاردنی) که در سال 1932 تأسیس شد و با انتشار اعلامیه و بروشورهای مختلف سعی در انتشار اندیشه‌های اصلی خود داشت.  برخی از اعضای آن عبارت بودند از: دکتر صبحی ابوغنیمه، عادل عظمه و راشد خزاعی (21)، كمیته اجرایی كنفرانس ملی (اللجنــة التنفیذیــة للمؤتمر الوطنی) و حزب برادری اردنی (الاخاء الاردنی) که به ریاست ماجد‌ عدوان در سال 1937 تأسیس شد و هدف آن تحقق کامل استقلال و وحدت با سایر کشورهای عرب بود. (22)

احزاب سیاسی موجود در شرق اردن كه در بین سال‌های 1927 تا 1940 پا گرفتند را می‌توان بازتابی از ساختار اجتماعی جاری آن زمان اردن كه به شكل عشایری بود به شمار آورد كه به دلایلی همچون عدم همراهی با جنبش‌های اجتماعی در اردن و نداشتن برنامه‌های مدون اقتصادی و سیاسی اثربخش بر جامعه اردنی به سرعت فروپاشیدند. (23)

دومین مرحله از تاریخ حیات حزبی در اردن را می توان با رشد اردن‌هاشمی در سال 1946 همزمان دانست. در آن سال، دو حزب با موافقت حكومت به وجود آمدند؛ یكی از آن‌ها حزب النهضــة العربیــة نام داشت كه هدف آن تحقق آرمان‌های نهضت عربی بود و حزب دیگر، حزب الشعب الاردنی به ریاست عبدالمهدی شمایله بود كه پس از دو ماه بسته شد و اعضای آن به نشانه اعتراض اردن را ترک کردند و به دمشق پایتخت سوریه رفتند. ولی پس از دو سال به اردن بازگشتند و توانستند بار دیگر مجوز کسب کنند و اهداف اصلاح طلبانه و پیشرفت اردن را در پیش گیرند. با این وجود این حزب عمری طولانی نداشت و خیلی زود از هم پاشید. در دوران حكومت ملك طلال در اردن، فعالیت حزبی زیادی انجام نگرفت، اما ملك طلال قانونی را در دوران خود وضع كرد كه به موجب آن از میزان قدرت قوه مجریه بر احزاب كاسته می شد، زیرا بیشتر احزاب سیاسی در اردن در دوران پیش از ملك طلال، تنها به تحقق اهداف سیاسی دولت‌ها می پرداختند. با پیوستن كرانه غربی اردن به شرق این كشور، تغییرات زیادی در طبیعت احزاب این كشور صورت پذیرفت كه از مهم ترین آن‌ها می توان به كاهش تدریجی موانع در برابر احزاب و گشایش زمینه‌های آزادی اشاره كرد. کشور اردن در دهه پنجم قرن بیستم با ظهور احزاب مختلفی روبرو شد. به ویژه پس از تصویب قانون اساسی و حقوق بشر زمینه فعالیت احزاب بیش از پیش باز شد. ماده 16 قانون اساسی به فعالیت  احزاب اشاره داشت. در سال 1953 با روی كار آمدن ملک حسین احزابی مخالف با نخبگان سیاسی به وجود آمدند كه به نوعی رقیب حكومت به شمار می‌آمدند و شعارهای عدالت خواهانه سر دادند و برخلاف زمان‌های گذشته با روستاهای اردن ارتباط برقرار كردند. با این وجود پادشاه توانست به سرعت قبل از قدرت گیری احزاب بر آن‌ها سیطره یابد، با این سیاست كه اگر رؤسای احزاب جایگاه حزبی خود را از دست بدهند، احزاب تحت تأثیر او قرار خواهند گرفت. بسیاری از محققان درباره آن دوره می نویسند كه حزب البعث به دلیل اینكه عملاً در مقابل كارهای حكومت مقاومت می كرد در اردن جایی نداشت و حزب كمونیست که توسط  نبیه رشیدات، عیسى مدانات، فرید عكشــۀ، إبراهیم طوال، حنا حتر و حنا هلســۀ تشکیل شد و فؤاد نصار، رضوان حلو، حمزۀ الوزیر، رشدی شاهین، عبدالقادر صالح، فائق وراد و یعقوب زیادین از رؤسای آن بودند. (24) به دلیل بالا بودن دستمزد‌ها در اردن موفقیتی كسب نكرد. (25) احزاب دیگری نیز تأسیس شدند، همچون اخوان المسلمین که در سال 1945 تأسیس شد و با انتشار روزنامه مبارزه اسلامی‌ سعی در بیان اهداف خود داشت و با شرکت در انتخابات مجلس نمایندگان در سال 1956 توانست صاحب 4 کرسی شود. این حزب در دهه شصت و هفتاد اساس کار خود را بر آموزش  قرار داد و در شهرهای مختلف به تأسیس گروه‌های فرعی پرداخت و شروع به ساخت مدارس و مهد کودک و بیمارستان‌های اسلامی‌کرد و مرحله طلایی فعالیت‌های خود را در دهه هشتاد پشت سر نهاد.(26) التحریر نیز در همین دوره پا به عرصه سیاست اردن گذاشت كه جزء احزاب موافق حكومت به شمار می رفت. اخوان المسلمین به طور دائم با كارهای قوه مجریه در اردن موافق بود و با افزایش فشار ناسیونالیسم ناصری (جمال عبدالناصر) در میانه دهه پنجاه، موضع خود را در قبال قوه مجریه تغییر نداد. به این ترتیب این حزب وارد عصر طلایی رابطه خود با قوه مجریه شد و این‌چنین شد كه ستاره بخت احزاب دیگر در اردن به خاموشی گرایید و دوره فعالیت‌های آنها فقط به سال‌های 1952 تا 1956 محدود شد و بر عرصه سیاسی اردن تأثیری نداشتند. در این زمان حكومت هم با دوراندیشی خود توانست با بریتانیا پیمانی را امضا كند كه به موجب آن بریتانیا اجازه كار به كمونیست‌ها و بعثی‌ها را در كشور خود نمی داد. از دیگر احزاب می توان اتحاد ملی عربی را نام برد كه در سال 1972 اعلام موجودیت كرد و مهم ترین اهدافش طرح مسئله فلسطین به عنوان مسئله‌ای عربی بود و اینكه منافع اقتصادی كشور اولویت رابطه با كشورهای بیگانه را مشخص می كند، اما با این وجود این اتحاد دوام پیدا نكرد زیرا كنفرانس رباط بر آن تأثیر گذاشت و سازمان آزادی بخش فلسطین را نمایندة قانونی ملت فلسطین اعلام كرد. این چنین گروه‌های فشار در غیاب احزاب و مجلس نمایندگان به عناصری فعال در عرصه سیاست اردن تبدیل شدند که به شكلی عملی در دهه هشتاد میلادی در حوادث دانشگاه یرموك (1986) و در حوادث سال 1989 در معان با خشونت نمود پیدا كرد و به بازگشت به كار احزاب به شكل علنی در سال 1992 منجر شد.

چنان كه اشاره شد، حیات حزبی در اردن به سال‌های آغازین تأسیس حكومت در اردن باز می گردد. در سال 1952 در قانون اساسی اردن بر حق شهروندان اردنی بر تشكیل حزب سیاسی و مشاركت در آن و برنامه ریزی برای تشكیل آن تأکید شد و در سال 1955 اولین قانون مبنی بر اعطای مجوز به احزاب سیاسی صادر شد. در آن زمان احزاب مجوز یافته برای اولین بار تجربه حضور در پارلمان را در سال 1956 پشت سر گذاشتند ولی پس از آن احزاب سیاسی اردن به علت شرایط سیاسی داخلی و منطقه ای كه بر اردن حاكم بود، از كار حزبی سازمان یافته بازماندند. این وضعیت تا سال 1989 كه دوباره دموكراسی خواهی در اردن از سر گرفته شد ادامه داشت و با انتخابات پارلمانی در همان سال و تصویب قانون احزاب در سال 1992 به بازگشت حیات سیاسی احزاب منجر شد. به این ترتیب 30 حزب سیاسی در اردن پا به عرصه سیاست گذاشتند. (27)

آزاد سازی سیاسی و اصلاحات سیاسی از بالا به پایین در اردن از سال 1989 تا وقوع بهار عربی در 2011 نوعی راهبرد تدافعی برای حفظ حاکمیت و جلوگیری از انقلاب بود؛ در حقیقت، آزادسازی و تحقق برخی اقدام‌های اصلاح‌طلبانه سیاسی در اردن از 1989 به این سو، جنبه‌های ماهوی نداشت بلکه جنبه راهبردی (تاکتیکی) برای بقای سیاسی و استمرار قدرت سیاسی و از نوعی مدیریت پیشگیرانه از انقلاب نشانی داشت. رابینسون در مقاله‌ای، از تحولات و اصلاحات سیاسی در این کشور با عنوان «دموکراتیزاسیون تدافعی» یاد می‌کند که به طور عمده به صورت پیش دستانه و مصلحت جویانه برای حفظ امتیازهای طبقه‌ها و نخبگان حاکم و ترمیم مشروعیت سیاسی حکومت انجام شد لذا به هیچ وجه هدف انجام تغییر و تحولات و اصلاحات ژرف دموتراتیک نبود؛ بنابراین، برنامه دموکراسی‌سازی تدافعی که برخاسته از اعتراض‌های خیابانی با محتوای اقتصادی و معیشتی بود، نمی‌توانست نویدبخش گذر اردن از دموکراسی حداقلی به سمت دموکراتیزاسیون و دموکراسی حداکثری و نهادینه شده با ویژگی‌هایی از جمله «رقابت‌های دموکراتیک حزبی و گروهی، مشارکت فعالانه و مستقل، جامعه مدنی قوی، دولت به طور کامل پاسخگو، انتخابات پارلمانی آزاد و جدایی واقعی قوا» باشد.

بسیاری از پژوهشگران، کثرت گرایی صوری و محدود چند حزبی را در اردن و چند کشور دیگر، نه به مثابه امر راهبردی با ماهیت دموکراتیک بلکه به مثابه روشی برای بقای سیاسی این رژیم‌ها تلقی کردند.(28)


4-8 تقسیمات اداری

نظام تقسیمات اداری اردن بر اساس تقسیم منطقة تحت حکومت، به نمونه‌های استاندارد واحدهای اداری است که یکی از آنها نماینده حکومت هستند. فرمانداران زیر نظر وزیر کشور و با توجه به قوانین وسازمانهای مناسب و تعلیماتی که به آنها داده شده عمل می‌کنند.

بر طبق ماده (2) نظام تقسیمات اداری، کشور اردن به 12 استان تقسیم می‌شود :

1- استان عجلون در شمال با مرکزیت شهر عجلون كه در نزدیکی شهر امان قرار دارد. شهرهای اصلی استان عجلون عبارت‌اند از: عجلون، عین جنّا، اَنجرا، صخرا، روابی، صفا، خت الابان، مرجّم.

2- استان عقبه در جنوب با مرکزیت شهر عقبه.

3- استان بلقاء در مرکز با مرکزیت شهر السبط كه از شهرهای عین الباشا، اردوگاه البقعه، عارضه و.. تشکیل شده است.

4- استان پایتخت در مرکز با مرکزیت امّان كه از شهر‌های صویلح، الجبیه، عبدلی، قویسمه، ناعور، شفابدران،  وادی السیر و ... تشکیل شده است.

5- استان اربد در شمال با مرکزیت اربد كه شهرهای مهم این استان عبارت‌اند از: طیبه، الحصن، رابیا، ساریح، بارحا، بیت راس، بشرا، ادون.

6- استان جرش در شمال با مرکزیت جرش كه از شهرهای مصطبه، برما و... تشکیل شده است.

7- استان کرک در جنوب با مرکزیت کرک كه از شهرهای غورالصافی،  قصر، فقوع و ... تشکیل شده است.

8- استان معان در جنوب با مرکزیت معان؛ استان معان از لحاظ وسعت بزرگ ترین استان اردن است و در جنوب امان قرار دارد. شهرهای این استان عبارت‌اند از: شهر معان، پترا، شوبک، حسینیه.

9- استان مادابا در مرکز با مرکزیت مادابا كه از شهرهای ماعین، جرینه، فیصله، ذبیان، عریض و... تشکیل شده است.

10- استان مفرق در شمال با مرکزیت شهر مفرق كه در شمال شرق امان قرار دارد. شهرهای استان مفرق عبارت‌اند از: مفرق، رویشد، بادیــۀ الشمالیــۀ، بادیــۀ الشمالیــۀ الغربیه.

11- استان طفیله در جنوب با مرکزیت طفیله؛ این استان در جنوب غرب امان قرار دارد. شهرهای اصلی این استان عبارت‌اند از: طفیله، بصیرا، الحسا.

12- استان زرقا در مرکز با مرکزیت زرقا كه در شرق امان قرار دارد. شهرهای این استان عبارت‌اند از: زرقا، رصیفه،‌هاشمیه.(29)


4-9 روابط خارجی

منطقه خاورمیانه در قرن اخیر استقرار امنیتی و سیاسی به خود ندید. از جمله عوامل آن نزاع و درگیری‌های کشورهای عربی با اسرائیل و وجود ذخایر نفتی در این منطقه بود. با وجود این كه اردن به دلیل موقعیت جغرافیایی -سیاسی خود در قلب این منطقه حیاتی واقع شده است، ولی استقرار سیاسی کاملی در این کشور حکمفرماست (30)

توجه کشورها به منطقه خاورمیانه پس از جنگ جهانی دوم شدت گرفت. به ویژه پس از ضعفی که انگلیس به آن دچار شد و به دنبال آن انگلیس و فرانسه از منطقه خارج شده و امریکا جایگزین آنها شد. پس ازپایان نقش انگلیس در اردن(1956)، روابط دو کشور اردن و امریکا توسعه یافت و امریکا کمک‌های اقتصادی و سیاسی و نظامی‌زیادی به اردن کرد. (31) کشور اردن نیز روابط خود را با امریکا بهبود بخشید و به آن بسیار اهمیت داد، زیرا امریکا نیروی عظیمی‌محسوب می شد که می‌توانست کشورهای دوست و هم پیمان خود را حمایت و یاری کند. (32) به این ترتیب روابطی میان اردن و امریکا شکل گرفت که سالها دوام یافت و ملاقات‌های فراوانی بین مسئولین دو کشور تحقق یافت و توافقات سیاسی و امنیتی و اقتصادی به امضا رسید به طوری كه از دهه شصت قرن پیش،  اردن یکی از شرکای اصلی امریکا در منطقه محسوب می‌شود. (33) در این راستا کشور اردن تلاش کرده تا روابطش با امریکا در خدمت نیازها و مسائل منطقه از جمله مسئله عراق و فلسطین باشد. (34) همچنین کشور اردن در تحرکات سیاسی و دیپلماسی خود تلاش زیادی برای تحقق صلح در منطقه انجام داده است. (35)

از جمله عوامل مهمی‌که در روابط اردن-امریکا تأثیر گذاربوده و اردن را متحد نزدیک امریکا می‌کند می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد:

1. عامل جغرافیایی

چنان که گفته شد کشور اردن در قلب منطقه حیاتی و بحران‌های منطقه ای به ویژه در مسئله فلسطین و خلیج فارس قرار گرفته است و از جانب اسرائیل و کشورهای عربی به شدت مورد  تهدید است، از این رو تلاش می‌کند تا از میان کشورهای غربی هم‌پیمان و دوستی انتخاب کند و در جهت بهبودی روابطش با آنها تلاش می‌کند. (36)

2. عامل جمعیتی

کشور اردن توزیع جمعیتی نامناسبی دارد و شیوع بیکاری در آن و کاهش درآمدهای فردی و قومی ‌به شکلی نابرابر است. (37) بنابراین اردن از کمک‌های خارجی بی نیاز نیست و امریکا می‌تواند حامی‌خوبی برای آن به‌شمار رود.

3. عامل اقتصادی

اقتصاد اردن اقتصاد ضعیفی است، عوامل مهمی‌بر ضعف خدمات اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی و...  تأثیر گذاشته که ازجمله آنها می‌توان به عدم استقرار سیاسی در منطقه در نتیجه شرایط سیاسی در فلسطین، سوریه، لیبی و عراق و مهاجرت صدها هزار نفر از این کشورها به اردن اشاره کرد. (38) در کنار آن ازدیاد قرض‌های اردن به سایر کشورها و صادرات اندک نقش مهمی‌در ضعف اقتصادی این کشور دارد. مجموع این عوامل باعث شده که اردن سطح همکاری‌های خود را با امریکا (از جمله جذب سرمایه گذاری‌های امریکا، و توافق نامه تجارت آزاد بین دو کشور) بالا ببرد؛ برای مثال توافق نامه تجارت آزادی که در سال 2000 بین دو کشور به امضا رسید، تأثیرات مطلوبی بر اقتصاد اردن بر جای نهاد و حجم مبادلات تجاری بین دو کشور 5 برابر و بازار امریکا به دومین بازار کالاهای اردنی تبدیل شد. از سوی دیگر تلاشهای اردن برای بهبود محیط سرمایه گذاری خارجی در این کشور، سبب شده تا بزرگترین شرکت‌های عربی و امریکایی به سرمایه گذاری در بخش‌های اقتصادی اردن اقدام نمایند. (39)

امریکا نیز برای تحقق اهداف خود سعی نموده تا با کشورهای منطقه هم‌پیمان گردد و یکی از مهمترین هم پیمانانش کشور اردن به شمار می‌رود. دهه چهارم قرن بیستم شاهد اولین تلاشهای امریکا برای برقراری رابطه با اردن بود و اردن به دلیل قرار گرفتن در قلب منطقه عربی و منطقه حیاتی خاورمیانه و موقعیت استراتژیک، حلقه وصلی بین کشورهای عربی است. (40) به علاوه تغییرات بین المللی ناشی از جنگ دوم خلیج و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، امریکا را بر آن داشت تا به کشورهای خاورمیانه و به ویژه به کشور اردن توجه خاصی نشان دهد. (41)

ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﻮاداری از ﻏﺮب  همچنان از سوی اردن ادامه داشت و اردن یکی از متحدان وفادار امریکا به شمار می‌رفت تا آن که در دهه نود شاهد برخی تیرگی‌ها به سبب مسائل منطقه‌ای از جمله مسئله فلسطین، جنگ عراق و کویت و رهبری سیاسی اردن در قبال این دو قضیه بود. روابط دو کشور به سبب بحران خلیج به پایین ترین حد خود رسید و دلیل آن تهاجم نیروهای عراقی به کشور کویت در تاریخ 2 اپریل 1990 بود. در سال 1991 روابط امریکا-اردن وخامت بیشتری یافت به گونه ای که هیچگاه روابط دو کشور بدین حالت در نیامده بود. اردن پیمان نامه بین المللی ضد عراق را امضا نکرد و این موضع گیری خشم امریکا را برانگیخت(42) افزون بر آن از جمله عواملی که تأثیر منفی بر روابط دو کشور نهاد، مسئله تمایل اردن برای داشتن نیروگاه هسته‌ای صلح‌آمیز بود ولی مذاکرات رئیس سازمان انرژی اتمی‌ اردن خالد طوقان در جهت کسب رضایت امریکا پس از 6 ماه شکست خورد. به این ترتیب کشور اردن حق غنی سازی اورانیوم گرفته شده از معادن اردن را ندارد. (43)

پس از آن کشور اردن در اجلاس مادرید در سال 1991 برای ایجاد صلح شرکت کرد که سبب  بهبودی نسبی روابط دو کشور شد. (44)

نیاز کشور اردن (با توجه به حفظ مصالح قومی‌و ملی و اهمیت این رابطه و تأثیرمستقیم آن بر سیاست اردن در بعد سیاسی و منطقه ای) به بهبودی روابطش با امریکا، اردن را وادار کرد که تلاش زیادی برای بهبود روابطش با امریکا انجام دهد و این تلاش‌ها رادر جهت مصالح ملی اردن به کار گرفت. به ویژه پس از اینکه نقش مهم سیاسی و نظامی‌و تکنولوژی امریکا پس از جنگ سرد عیان شد. علاوه بر آن امریکا از ابزارهایی برخوردار است که می‌تواند مشکلات اردن را حل و فصل نماید و تأثیر زیادی در سیاست خارجی اردن داشته باشد. به همین سبب روابط دو کشور بهتر شد. امضای قرارداد صلح با اسرائیل تأثیر مثبتی در این بهبودی داشت. (45)

اردن که از همان ابتدا بر حمایت از فلسطین تأکید داشت و موضع مثبتی را در قبال آن در پیش گرفت و حمایت‌های زیادی از فلسطین انجام داد و در خط مقدم مبارزه با رژیم صهیونیستی از کمک‌های مالی جهان عرب برخوردار بود و در مقابل از سیاست‌های اسرائیل در مقابل فلسطین انتقاد می‌نمود و بر ضرورت رابطه و هماهنگی بین مردم اردن و فلسطین تأکید می‌کرد و در این راستا ملک عبدالله دوم در تاریخ نیسان 2012 از شهر رام الله در بخش غربی فلسطین دیدار كرد. (46) بالاخره پس از چند دهه درگیری در نوامبر سال1994، پیمان صلح با اسرائیل را امضا کرد. بدین ترتیب در روابط دوجانبه اردن و اسرائیل با توجه به شرایط جدید بین‌المللی و منطقه ای، فصل جدیدی آغاز شد. (47) به این ترتیب ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس، اردن ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺻﻠﺢ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و اﻋﻤﺎل ﺗﺤﺮیم‌های ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻋﺮاق، رواﺑﻂ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻏﺮﺑﯽ از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺖ.

خلاصه آن که اردن به دلایل اقتصادی و اجتماعی و برای حفظ ثبات سالهاست که مبتنی بر سیاست پراگماتیستی  در رابطه با غرب و به‌ویژه امریکا عمل می‌کند و به‌نظر می‌رسد که در میان کشورهای عربی از ثبات سیاسی مطلوب تری برخوردار است؛ از سویی نیازهای اقتصادی و اجتماعی به کمکهای غرب و از سویی نیاز غرب به ثبات منطقه از طریق اردن که در قلب خاورمیانه دارای مرز طولانی با اسرائیل است، این فرایند را پایدار می کند.

در این راستا به دلیل ضعفی که در اقتصاد اردن وجود دارد، اردن در تلاش برای اجرای برنامه‌های توسعه و توافق‌نامه‌های اقتصادی برای پرداخت قرض‌های خارجی و دریافت کمک‌های مالی سعی در بهبود روابط خود با کشورهای مختلف و در رأس آن‌ها آمریکا دارد و از این رهگذراردن توافقات اقتصادی زیادی با آمریکا به امضا رسانده است از جمله:

- پیمان نامه سرمایه گذاری با امریکا در سال 1997

- پیمان نامه تنظیم تجارت و سرمایه گذاری در سال 1999

این توافق نامه‌ها سهم قابل توجهی در افزایش صادرات اردن به امریکا داشتند. (48)

در همین راستا کمکهای مالی قابل توجهی از سوی امریکا به اردن انجام گرفته است؛ از جمله می‌توان به بهبود وضعیت کشاورزی اردن، ایجاد فرصت‌های توسعه اقتصادی در زمینه‌های مختلف آن از طریق سرمایه گذاری آمریکا در این کشور و تشویق اردن برای صدور قوانین و مقرراتی که امنیت این سرمایه گذاری‌ها را تضمین نماید اشاره نمود. (49) همچنین کمکهای سیاسی مشابهی از سوی امریکا ثبات سیاسی اجتماعی اردن را قوام می‌‌بخشد که در نهایت اهداف آمریکا را در منطقه تضمین می‌کند؛ از جمله کمک‌های مربوط به تحول دموکراسی در اردن که ضمن توافق نامه ای در تاریخ 22 ایلول سال 2008 عملی شد. به موجب این قرارداد امریکا مبلغ 660 میلیون دلار برای دوره زمانی 2010-2014 به اردن پرداخت تا اردن بتواند قرض‌های خارجی خود را پرداخت نماید و 53 درصد از این مبلغ صرف انجام اصلاحات آموزشی و تربیتی شود. (50)

اردن در خلال روابط خود با امریکا تلاش می‌کند تا صلح را در منطقه به ویژه در قضیه فلسطین حاکم کند، زیرا بخش زیادی ازمردم اردن اصالت فلسطینی دارند. (51)

علاوه بر امریکا که مهمترین حامی‌سیاسی تجاری اردن محسوب می‌شود اردن با اتحادیه اروپا نیز روابط مناسبی دارد. تاریخ روابط دیپلماسی اردن با اتحادیه اروپا به سال 1977 بازمی‌گردد.

توافق‌نامه شراکت اردن-اروپا در سال 24/11/1997 به امضا رسید و از تاریخ 1/5/2002 اجرایی شد. هدف این توافق نامه ایجاد منطقه آزاد تجاری بین دو طرف بود. اولین نشست طرفین درشهر لوکزامبورگ در ماه حزیران سال2002 تحقق یافت و تعدادی کمیته  تخصصی در برخی زمینه‌های مهم مانند تجارت و ترویج سرمایه گذاری، کشاورزی، علوم و فناوری، همکاری‌های منطقه ای، گمرک و امور اجتماعی تشکیل گردید.

در همین راستا طی جلسه سومی‌ که در شهر لوکزامبورگ در تاریخ 11/10/2004 تشکیل شد، طرفین کمیته ای برای همکاری در زمینه‌های دموکراسی و حقوق بشر ایجاد کردند و وزارت خارجه سه کمیته فرعی را برعهده گرفت که عبارت‌اند از:

- کمیته امنیت و عدالت

- کمیته امور اجتماعی

- کمیته حقوق بشر و دموکراسی،

نشست کمیته‌های سه گانه در ماه شباط 2010 در امان انجام شد.

همچنین در ماه تشرین دوم سال 2008 اردن پیشنهاد افزایش سطح روابط با اتحادیه اروپا را داد و ابراز تمایل کرد تا روابط سیاسی طرفین گسترش یابد که منجر به توافق نامه أغادیر(توافق نامه ایجاد منطقه آزاد تجاری بین کشورهای عربی) گردید. این توافق نامه در تاریخ 25/2/2004 به امضا رسید و کشورهای اردن، تونس، مغرب و مصر که درتلاش برای ایجاد بازار مشترک عربی بودند آن را به امضا رساندند.

این توافق نامه در مرحله اول ایجاد منطقه آزاد تجاری بین کشورهای همسایه و امضای توافق نامه‌های منطقه آزاد تجاری با اتحادیه اروپا را دنبال می‌کرد. هریک از کشورهای عربی که تمایل داشت می‌توانست به آن ملحق شود. این توافق نامه همچنین هماهنگی سیاست‌های اقتصادی کشورهای همسایه را در زمینه‌های تجارت خارجی، کشاورزی، صنعتی، مالیاتی، خدماتی و گمرکی را دنبال می‌کرد.(52)

اما جنجال برانگیزترین و حساس‌ترین رابطه خارجی اردن با اسرائیل است. روابط دیپلماتیک واحدهای سیاسی در روابط بین الملل طیفی از هماهنگی، همکاری و همگرایی را در پی دارد. این روابط منحصر به جنبه‌های مسالمت آمیز نیست بلکه کشمکش و درگیری بین واحدهای سیاسی نیز جزئی از روابط دیپلماتیک است. روابط دوجانبه پادشاهی اردن و دولت اسرائیل از بهترین نمونه‌های این گونه روابط است. این دو کشور پس از چند دهه درگیری در نوامبر سال1994، پیمان صلح امضا کردند. بدین ترتیب در روابط دوجانبه اردن و اسرائیل با توجه به شرایط جدید محیط بین المللی و منطقه ای فصل جدیدی آغاز شد. مسئله فلسطین، مهمترین متغیر تأثیر گذار بر این روابط است به گونه‌ای که بررسی روابط این دو کشور بدون در نظر گرفتن مسایل فلسطین نارساست. به این ترتیب اردن همزیستی مسالمت‌آمیز با اسرائیل را انتخاب کرد. روابط تفاهم آمیز و درک متقابل که هم اکنون بین اردن و اسرائیل وجود دارد از فردای امضای پیمان صلح وادی عربه آغاز نشد، بلکه امتداد طبیعی تاریخ طولانی تماسها و تفاهمات بین خانواده‌ هاشمی ‌و اردن با رهبران صهیونیستی است. پیمان صلح بین اردن و اسرائیل تنها شامل پایان دادن به جنگ نیست، بلکه دربرگیرنده روابط همکاری دوجانبه در زمینه‌های مختلف است که به گفته برخی تحلیلگران حتی به مرز همکاری‌های امنیتی نیز می‌رسد. در راهبرد جدید منطقه ای آمریکا و سیاست امنیتی اسرائیل، اردن به عنوان یکی از طرفهای ترتیبات جدید امنیتی، جایگاه ویژه ای دارد.(53)

اردن بر این باور است که با امضای پیمان صلح با اسرائیل، تهدید اصلی برای حاکمیت ملی و یکپارچگی سرزمینی کشور را دفع کرده و شاید آن را به فرصت تبدیل کرده است. کنفرانس « سان رمو» در ژوئیه 1920، اردن و فلسطین را که تا آن هنگام (پس از جنگ جهانی) با عراق جزو سوریه عربی بودند، تحت قیمومیت انگلستان قرار داد. در ماه مه 1923، انگلستان استقلال  اردن شرقی را به رسمیت شناخت و در مارس 1945، اردن یکی از هفت کشور عربی بود که منشور  اتحادیه عرب را امضا کرد. از اواسط دهه سی، تماس‌های ملک عبدالله با آژانس یهود شروع شد. بیشتر گفتگوهای وی با آژانس یهود مربوط به مهاجرت یهودیان و فروش یا اجاره سرزمین‌ها بود. مسئله فلسطین هم همواره یکی از محور‌های گفتگوهای نماینده ملک عبدالله با نماینده آژانس یهود بود. اداره سیاسی آژانس یهود در سال 1934 به ملک عبدالله به خاطر ازدواج، هدیه (طلا و ساعت دیواری) داد. گفته می‌شود در ازای امتیازاتی که ملک عبدالله به یهودیان می‌داد، آژانس یهود از وی حمایت مالی می‌کرد. در ساعت 4 بعدازظهر روز 14ماه می‌1948، دیوید بن گوریون در جمع اعضای شورای ملی یهود در تل اویو پایه گذاری دولت اسرائیل را اعلام کرد.  کمی‌بعد حکومت‌های عربی در 12 آوریل 1948در نشست دمشق برسر مداخله نظامی‌ برای رهایی فلسطین به توافق رسیدند.(54)

در نهایت کمیته سیاسی شورای اتحادیه عرب درخواست شورای امنیت سازمان ملل را برای آتش بس در جنگ 1948برسر فلسطین پذیرفت ولی در نوامبر 1948 برخلاف انتظار، ملک عبدالله حاکمیت خود را بر فلسطین اعلام کرد. در ماه مه 1953 پس از ترور ملک عبدالله، حسین، پادشاه اردن شد که در آن زمان 18سال داشت. وی شروع به عربی کردن ارتش اردن و اخراج مقامات نظامی‌انگلیس کرد. در اواسط دهه شصت، پس از جنگ 1967، شاه حسین با برخی رهبران اسرائیلی وارد تماس شد. در این تماس‌ها، اردن و مصر به حق حیات اسرائیل در صلح و امنیت اذعان کردند. از این دهه، امریکایی‌ها به جای انگلیسی‌ها به تدریج وارد تحولات فلسطین شدند. در دهه هفتاد شاهد هماهنگی اردن و مصر با امریکایی‌ها برسر مسئله فلسطین هستیم. از مهم ترین رویدادهای مربوط به روابط اردن با مسئله فلسطین، درگیری ارتش اردن با فدائیان فلسطینی در سپتامبر 1970 است که در طی آن سازمان‌های فلسطینی از اردن خارج شدند و حملات چریک‌های فلسطین از مرز اردن به اسرائیل متوقف شد. پس از جنگ 1973، شاه حسین با مسئولان امریکایی وارد مذاکره شد که ریچارد نیکسون، رئیس جمهور وقت امریکا، در خاطراتش آن را فاش کرده است. پس از آنکه مصر در سال 1978 با اسرائیل در کمپ دیوید به توافق رسید، اردن اعلام کرد که هیچ دخالتی در آن ندارد و آن را رد کرد. دهه هشتاد آغاز مرحله حساسی برای جهان عرب بود. جنگ ایران و عراق، حمله اسرائیل به لبنان در سال 1982 و جنگ خلیج فارس در سال 1990، باعث دودستگی در جهان عرب و تضعیف آنها و تقویت موقعیت اسرائیل شد. تماسهای شاه حسین با اسرائیل که مدتی قطع شده بود در سال 1985 از سر گرفته شد. (55)

با مطالعه مسیر روابط اردن و اسرائیل، این نتیجه به دست می‌آید که اندیشه همزیستی مسالمت آمیز بین اردن واسرائیل و حل مشکل فلسطین  از طرق مسالمت آمیز بین رهبران اردن  به رغم موانع داخلی در اردن، موانع عربی و موانع بین المللی همیشه وجود داشته است. این موانع در نهایت به امضای پیمان صلح وادی عربه بین دوطرف در سال 1994 منجر شد. پیمان 30 ماده ای صلح بین اردن و اسرائیل در سال 1994 به امضا رسید. آغاز دهه نود قرن بیستم، فروپاشی شوروی، تشدید بحران در نظام امپریالیسم جهانی  و جنگ کویت زمینه را برای تغییر محیط امنیتی در خاورمیانه فراهم آورد. خروج از معادله کشمکش اعراب و اسرائیل، دادن مشروعیت حقوق بین‌الملل به تجاوزهای اسرائیل به خاک کشورهای عربی، تضعیف جبهه جهان عرب در پی خروج اردن از معادله کشمکش اعراب و اسرائیل، نادیده گرفته شدن قطعنامه‌های سازمان ملل متحد که تا آن زمان علیه اسرائیل صادر شده بود، فراهم آمدن نظام سیاسی منطقه ای تحت نظارت امریکا، موفقیت اسرائیل در تضعیف ابعاد سیاسی و راهبردی، مشکل آوارگان فلسطینی، واقعیت جدید سیاسی درباره شهر بیت‌المقدس، فراهم آمدن زمینه انجام پروژه‌های مشترک بین اردن و اسرائیل و ثبات سیاسی برای اسرائیل از جمله مسائل سیاسی مربوط به پیمان صلح بین اسرائیل و اردن محسوب می‌شود. در یک کلمه همه این آثار سیاسی ناشی از پیمان را می‌توان در تغییر موازنه قدرت به نفع اسرائیل خلاصه کرد.(56)

ماده چهارم پیمان صلح اردن و اسرائیل، به همکاری دو کشور به مسائل مربوط به  امنیت اشعار دارد. خودداری طرفین به تهدید به زور و اقداماتی که به امنیت دو کشور زیان می‌زند، تضمین جلوگیری از تبدیل خاک به منبع و پناهگاه حملات مخالفان یا اقدامات دشمنانه، خودداری کردن از ورود به پیمان‌های نظامی‌ یا امنیتی با طرف سوم که در جهت تهدید امنیت یکی از طرفین باشد، مبارزه با تروریسم، کنترل مرزی و خلع سلاح و امنیت منطقه ای از جمله مسائل امنیتی پیمان صلح بین دوکشور است.  طرف اردنی با امضای این پیمان درواقع، مسئولیت حفظ امنیت رژیم صهیونیستی را عهده دار شد که این امر با تعهدات اردن در پیمان دفاع مشترک و همکاری اقتصادی بین کشورهای عضو اتحادیه عرب منافات دارد.

ماده هفتم پیمان صلح اردن و اسرائیل به بررسی مسایل اقتصادی دوطرف می‌پردازد. بر این اساس، توسعه اقتصادی یک هدف اساسی است که دو طرف از طریق همکاری‌های اقتصادی برای دستیابی به آن تلاش خواهند کرد. پایان دادن به تحریم اقتصادی اسرائیل از سوی اردن، لغو سیاست حمایت گرایی در داد و ستدهای بازرگانی دو طرف، همکاری در زمینه‌های مختلف بازرگانی و داد و ستد آزاد کالا و خدمات، همکاری در زمینه سرمایه‌گذاری و پروژه‌های مشترک، از جمله مسایل اقتصادی مربوط به پیمان صلح دو کشور است.(57)

لغو تحریم‌های اقتصادی و عادی سازی روابط بین دو کشور، از جمله درخواست‌های قدیمی‌اسرائیل بود که در این پیمان به آن دست یافت. با مطالعه ظرفیت‌های اقتصادی بین دو طرف، اسرائیل طرف برنده همکاری‌های اقتصادی است.

با توجه به اهمیت بالای بعد فرهنگ در حفظ میراث فرهنگی و تمدنی یک کشور، پیمان صلح اردن و اسرائیل از مسئله عادی سازی فرهنگی بین دو طرف غافل نبوده است. هدف اسرائیل در تعامل با کشورهای عربی، نه تنها پایان دادن به جنگ و برقراری روابط صلح آمیز، بلکه عادی سازی کامل روابط برای اثرگذاری در فرهنگ و تمدن جهان عرب نیز بوده است. مطالعه همکاری‌های دو جانبه اردن و اسرائیل در سالهای اخیر نشان می‌دهد که اردن اقداماتی را در جهت عادی سازی روابط خود با اسرائیل در زمینه‌های سیاسی و دیپلماتیک، اقتصادی و زمینه‌های فرهنگی برداشته است اما، درحالی که اسرائیل سرزمینهای کشورهای عربی را اشغال می‌کند، عادی سازی روابط اسرائیل با کشورهای عربی معنا ندارد. مسایل داخلی اردن به ویژه موضع مخالفان نسبت به پیمان صلح این کشور با اسرائیل از مسایل مهم محسوب می‌شود. هنگامی‌که از مخالفان سخن به میان می‌آوریم، منظور ما احزاب مخالف سیاسی و سندیکاهای حرفه ای است.(58)

هنگامی‌که گفت و گوهای اردن و اسرائیل برای پیمان صلح آغاز شد، احزاب سیاسی اردن با حضور بیانیه ای با رد این گفت و گوها و همچنین مردود داشتن توافق‌های اسلو در سال1991 و کنفرانس مادرید در سال1993 خواستار هماهنگی و همکاری همه احزاب عربی برای رویارویی با روند عادی سازی روابط و حمایت از مقاومت در برابر اسرائیل شدند. موضع احزاب سیاسی اردن در رابطه با عادی سازی دوگونه بود. برخی از احزاب اصل گفتگو و پیمان صلح بین اردن و اسرائیل را رد می‌کردند؛ مانند حزب جبهه اقدام اسلامی‌و برخی دیگر با اصل پیمان نامه مخالف نیودند و بر سر جزئیات پیمان نامه اختلاف داشتند. مانند حزب کمونیست اردن. سندیکاها حرفه ای نیز نقش بارزی در مقابله با امضای این پیمان صلح ایفا کردند. علاوه بر احزاب و سندیکاها، جمعیت‌های مختلف ضدصهیونیستی و ضد عادی سازی نیز در اردن فعالیت دارند. روابط تفاهم آمیز کنونی بین اردن و اسرائیل تنها از طریق پیمان صلح به وجود نیامده است، بلکه به تدریج، ناشی از فرآیند تاریخی روابط هماهنگی وهمکاری دوطرف است. این مسئله در اصل به ساختار نظام سیاسی در اردن و روابط خانواده‌هاشمی‌با مقامات یهودی برمی‌گردد. روابط دو کشور پس از پیمان صلح به ابعاد سیاسی و نظامی‌محدود نشد؛ بلکه شامل همکاری‌های اقتصادی و امنیتی و فرهنگی نیز شد. روابطی که اردن هم اکنون با اسرائیل برقرار کرده است پرحجم تر از روابط اردن با هرکشور عربی دیگر است. اردن در پیمان صلح با اسرائیل در مورد مسئله فلسطین امتیاز داد. دوطرف متعهد شدند موجودیت سیاسی مستقلی  بین مرزهای  دوکشور تأسیس نشود که این امر، دورنمای تأسیس دولت فلسطین را تاریک می‌کند. (59)

افکار عمومی‌در اردن هنوز به طور کامل اسرائیل را نپذیرفته اند، هرچند که مقامات اردنی روی کاغذ به شرایط وجودی اسرائیل تن داده اند.(60)

ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﻠﮏ ﺣﺴﯿﻦ، رواﺑﻂ اردن ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺣﻮزه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ. ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﯽ ﻋﺮاق، اردن ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮری و ﻣﻬﻤﯽ در ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺑﺮﻗﺮای ﻣﺠﺪد ﺛﺒﺎت و اﻣﻨﯿﺖ در ﻋﺮاق اﯾﻔﺎ  ﮐﺮد. دوﻟﺖ اردن ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻔﺎﻫﻤﯽ ﺑﺎ دوﻟﺖ اﺋﺘﻼﻓﯽ ﻣﻮﻗﺖ در ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﺴﻬﯿﻞ آﻣﻮزش 30000 داﻧﺸﺠﻮی اﻓﺴﺮی ﭘﻠﯿﺲ ﻋﺮاق را ﺑﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت اردﻧﯽ ﻫﺎ اﻣﻀﺎ ﮐﺮد.

شاید بتوان مهمترین عنصر و ویژگی سیاست خارجی اردن که به ویژه پس از قرارداد صلح با اسرائیل در سال 1994 نمود بیشتری یافت، همراهی آشکار با غرب در تمامی‌عرصه‌ها دانست. درعین حال، دستگاه دیپلماسی اردن همواره تلاش کرده است تا ضمن در پیش گرفتن سیاست‌هایی محافظه کارانه از تقابل در سایر کشورها بپرهیزد که این امر خود ریشه در ساختار جغرافیایی و ژئوپلتیکی این کشور پادشاهی دارد.

اردن اگرچه مسلمان و عرب است، اما کشوری با رویکردهای تقریباً لیبرال محسوب می‌شود که برخلاف همسایگان عربش از رویه‌های ایدئولوژیک پرهیز می‌کند و چندان پیگیر موضوعات مرتبط با جهان اسلام نیز نیست. به طور کلی می‌توان گفت سیاست خارجی اردن به دلایل گفته شده محافظه کارانه و بیشتر در صدد مواجهه با چالش‌های اقتصادی است. اردن به سبب اتخاذ سیاست خارحی پراگماتیستی و مبتنی بر اجتناب از درگیری و برخورد شهرت یافته و در نتیجه همواره روابط خارجی خوبی با کشورهای همسایه داشته است.

اردن در سیاست خارجی خود همواره با سه چالش عمده و تأثیرگذار رو به رو بوده است که نقش مهم در سیاستگذاری این کشور پادشاهی ایفا کرده اند. سه چالشی که در سه حوزه مختلف جغرافیایی، اقتصادی و بافت جمعیتی تأثیری خاص بر جهت گیری‌های این کشور داشته‌اند.

با توجه به محدودیت ژئوپلتیک اردن و غلبه نگرش محافظه کارانه بر سیاست خارجی این کشور، به نظر نمی‌رسد اردن خود را در نقش بازیگر مؤثری برای آینده تصویر کند. از همین جهت طبق آنچه گفته شد، سیاست خارجی خود را بر مبنای تنش‌زدایی و کسب کمک‌های اقتصادی و منفعت هماهنگ کرده است. اساساً سیاست خارجی اردن رویکردی مبتنی بر پرهیز از تنش دارد که این رویکرد هم در خاورمیانه و هم در روابط با سایر کشورها رعایت می‌شود.

البته از سویی دیگر، اردن ظرفیت‌ها و فرصت‌های خوبی نیز در سیاست خارجی دارد. هرچند اردن به دلیل همسایگی با سه کشوری که بیشترین حجم از بحران را در منطقه خود دارند یعنی فلسطین، سوریه و عراق بیشترین حجم آسیب پذیری را داراست اما در عین حال یکی از مهمترین کشورهایی است که نوع رفتارهای منطقه‌ای آن در مسایل و بحران‌های غرب آسیا اثرگذاری بالایی دارد. نقش حساس اردن در مجامع بین المللی به همین دلیل همواره مورد توجه است به گونه‌ای که در قضیه فلسطین هیچ مسئله‌ای بدون اردن حل نمی‌شود. مجموع این شرایط باعث می‌شود اردن هم به عنوان یک کشور آسیب‌پذیر و هم به عنوان یک دولت مؤثر و تأثیرگذار در مسائل بین‌المللی شناخته شود. همچنین اردن به دلیل اینکه نقش خود را بیشتر در بازیگری و ایجاد ائتلاف می‌داند همیشه سعی کرده به عنوان یک میانجی و ائتلافگر ظاهر شود و تلاش می‌کند همیشه یک سیاست محافظه کارانه را دنبال کند و خود را در خطر قرار ندهد. (61)

  اردن ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ و ﺑﺴﯿﺎری از آژاﻧﺲ ﻫﺎی ﺗﺨﺼﺼﯽ و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن، از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ، سازمان ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ، ﺳﺎزﻣﺎن ﻏﺬاﯾﯽ و ﮐﺸﺎورزی ﺟﻬﺎن، ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﯿن اﻟﻤﻠﻠﯽ اﻧﺮژی اﺗﻤﯽ است. همچنین اردن عضو بانک جهانی،  صندوق بین المللی پول، سازمان کنفرانس اسلامی، جنبش غیر متعدها و اتحادیه عرب است. (62)


4-10 پرچم، نشان و سرود ملی

پرچم کشور اردن از رنگ‌های سنتی دنیای عرب تشکیل شده است که عبارت‌اند از رنگ‌های سبز، قرمز، سیاه و سفید به اضافه یک ستاره هفت پر؛ این رنگ‌ها دارای ریشۀ تاریخی و قومی‌می‌باشند و در اصل رنگ‌های پرچمی‌هستند که در انقلاب بزرگ عربی در سال 1917 برافراشته شد.

رنگ قرمز:‌ هاشمیون رنگ قرمز را از دوران شریف ابونمی‌ هم‌عصر سلطان سلیم به عنوان رنگ پرچمشان انتخاب کردند و پرچم سرخ در همه جا به ویژه در انقلاب بزرگ عربی همراهشان بود.

رنگ سیاه: عباسیون(750-1258) رنگ سیاه را برای پرچمشان به عنوان نماد سوگواری بر آنچه در کربلا رخ داده بود انتخاب کردند و خلفای عباسی لباس‌ها و عمامه‌های سیاه رنگی به تن می‌کردند.

رنگ سبز: فاطمیون (908-1171) رنگ سبز را برای پرچمشان انتخاب کردند تا نمادی باشد از اینکه پیامبر(ص) در شبی که مشرکان برای قتلش آمده بودند، لباس سبزش را به علی (ع) بخشید تا علی (ع) در جای او بخوابد و سبب گمراهی مشرکان و نجات پیامبر(ص) باشد.

رنگ سفید: امویون (سالهای 661-750) رنگ سفید را برای پرچمشان به نشانه یادآوری جنگهای اولیه پیامبر، بشارت پیروزی و مجد آن انتخاب کردند.

ستاره هفت پر: این ستاره از «السبع المثانی» (نام دیگر سوره حمد) در قرآن گرفته شده است و تعداد پرهای آن به تعداد آیات سوره مبارکه حمد است (63)

طرح این پرچم در سال 1921 میلادی پذیرفته شد. بخشی از پرچم کشور اردن به صورت مثلثی درآمده و به وسیلۀ یک رنگ جداگانه مشخص شده است. (64)

سرود ملی:

عاش الملیک، عاش الملیک: زنده باد پادشاه! زنده باد پادشاه!

سامیا مقامه خافیات فی المعالی اعلامه: آن بلند جایگاه که بیرق‌هایش را در بلندی‌ها برافراشته اند!

یا ملیک العرب، لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!

شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته است!

نحن احرزنا المنی یوم احییت لنا: به خواست خود رسیدیم روزی که نشانه را به ما نمایاندی!

نهضــۀ تحفزنا تتسامی‌ فوق‌ هام الشهب: آن خیزشی که به ما انگیزه می‌بخشد و فراتر از آتشین‌گوی بزرگ آسمانی می‌برد!

یا ملیک العرب لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!

شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: که از شرافت نَسَبت در دل نوشتارها سخن رفته ‌است!

الشباب الامجد جندک المنجد: جوانان جوانمرد سپاه گرد تو آمده‌اند!

عزمه لایخمد فیه من معناک رمز الدأب: اراده‌شان فرونمی‌کاهد و در فحوای کلامت نمادی از بهروزی نهفته است!

یا ملیک العرب لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!

شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: و از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته ‌است!

دمت نورا و هدی فی البرایا سیدا: فروغ و راهنمای ما بمان و بر پیشوای پاکان بزرگوار بمان!

هانئا ممجدا تحت اعلامک مجد العرب: که بزرگی عرب در لوای بیرق توست!

یا ملیک العرب لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!

شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: و از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته‌است. (65)


4-11 شخصیت‌های سیاسی

اهم شخصیت‌های سیاسی مهاجر اردن به شرحی است که می‌آید:

عبدالله بن حسین‌هاشمی[2]، حسین بن طلال[3]، حسن بن طلال[4]، محمد بن طلال[5]، شریف عبدالحمید شرف[6]، لیلا شرف[7]، شریف زیاد بن شاکر[8]، زید الرفاعی[9]، عبدالله بن حسین[10]، رانیا العبدالله[11]، عمر رزاز[12]،‌ هانی مُلقی[13]، عبدالله النسور[14]، فایز الطراونه[15]، علی سحیمت[16]، طارق السحیمت[17]، عبد السلام المجالی[18]، علی خلقی الشرایری[19]، فیصل الفایز[20]، علی ابوالراغب[21]، شیخ علی ابو روبیها، شیخ عطاالله سحیمت[22]، صلاح الدین عطاالله السحیمات[23]، نایف الكاوی، بهجت تلهونی[24]، عیسی الور توركی الغلایینی و سعید مفتی[25] (66)


12- 4 نیروهای مسلح و نقش آن‌ها

اردن نیز مثل سایر كشورهای خاورمیانه بودجه فراوانی را به امور نظامی اختصاص می‌دهد. درواقع در سال های اخیر، كشورهای خاورمیانه در سطح جهان مقام‌های اول را به خود اختصاص داده‌اند به طوری که در میان بیست كشور اول دنیا در زمینه بودجه نظامی به نسبت تولید ناخالص ملی، كشورهای خاورمیانه 10 جایگاه را از آن خود كرده اند. اردن نیز با وجود آنكه مثل كشورهای حاشیه خلیج فارس از ذخایر نفت برخوردار نیست، اما با حمایت آمریكا و تأکید ‌بر درآمدهای داخلی، بودجه فراوانی را به نسبت تولید ناخالص ملی به امور نظامی اختصاص می‌دهد. البته با توجه به شرایط خاصی كه این كشور دارد، بودجه بالای نظامی به نسبت تولید ناخالص ملی، قابل توجیه است. با این وجود، روند افزایش بودجه این كشور با توجه به مشكلات اقتصادی، رشد چندانی نداشته است. اردن در خلال این سال‌ها حدود 4/1 میلیارد دلار هزینه نظامی سالانه داشته است كه این مقدار، 6/8 درصد از كل ناخالص داخلی آن را تشكیل می دهد. این كشور با اختصاص4/1 میلیارد دلار هزینه رتبه 52 در جهان را داراست. از نظر میزان بودجه به نسبت تولید ناخالص داخلی، اردن كشور پنجم جهان است . این آمارها نشان دهنده آن هستند كه اردن كشوری است كه از نظر رهبران آن با تهدیدهای جدی مواجه است، اما درآمد این كشور به اندازه ای نیست كه بتواند پاسخگوی نیازها و خریدهای نظامی آن باشد؛ به همین دلیل به نظر می رسد در صورتی كه این كشور مشكلات اقتصادی خود را حل نماید، بر میزان بودجه نظامی آن به شدت افزوده شود(67) در گذشته، كشورهای عربی نفت خیزی همچون عربستان و امارات، با توجه به مشكلات اقتصادی اردن، به این كشور كمك مالی می کردند. هدف كمك‌های مالی این كشورها، بالا بردن توان دفاعی اردن به عنوان جبهه اول اعراب در مقابل رژیم صهیونیستی بود. این وضعیت به اردن كمك می کرد تا با هزینه سایركشورهای عربی، بر میزان قدرت نظامی اش بیافزاید. پس از آنكه این كشور در سال 1994 با رژیم صهیونیستی پیمان صلح را امضا نمود، از انگیزه كشورهای عربی ثروتمند برای كمك به اردن كاسته شد. گرچه پیش از وقوع صلح نیز بسیاری از كشورهای عربی با فروپاشی شوروی و پایان نظام دوقطبی، درعمل نگرانی چندانی از تهدیدهای این رژیم نداشتند. آمریكا پس از انعقاد پیمان صلح اردن با رژیم صهیونیستی، كمك‌های نظامی و فروش‌ تسلیحات حساس به اردن را آغاز نمود، تا انگیزه ای قوی برای صلح سایركشورهای عربی با این رژیم باشد. (68)

از آن‌جا که بودجه نظامی اردن در مقایسه با كشورهای نفت خیزی چون عربستان سعودی و امارات متحده عربی بسیار محدود می باشد اردن سعی نموده كه با راه كارهای مختلفی، این مشكل را حل نماید؛ یكی از اقدام‌های این كشور تأکید بر كیفیت نیروهای دفاعی است. اردنی‌ها از همان ابتدا سعی داشته اند كه از نظر كیفیت و كارایی نسبت به سایر كشورهای منطقه درسطح بالاتری باشند. به همین دلیل، نیروهای دفاعی این كشور پیشرفته ترین آموزش‌های نظامی را می بینند .

دولت این كشور حتی برای بالا بردن كیفیت نیروها، سربازی اجباری را در سال 1999 لغو كرد و تأکید اصلی را بر روی نیروهای داوطلب و حرفه ای قرار داد. افزون بر این، دانشكده‌های نظامی این كشور به نسبت سایر كشورهای عرب منطقه در سطح بالاتری قرار دارند؛ از این رو برخی از كشورهای منطقه، نیروهای خود را برای تحصیل و گذراندن آموزش‌های نظامی، به دانشكده‌های اردن اعزام می كنند.

اقدام دیگر اردن در جبران كمبود بودجه نظامی در مقایسه با سایر كشورهای عربی، گرفتن كمك‌های مالی از سایر كشورهاست.

یكی دیگر از اقدامات دولت برای جبران كاستی در زمینه بودجه نظامی، سرمایه گذاری در صنعت تسلیحات داخلی است. اردنی‌ها در زمینه تولید تسلیحات داخلی با هدف تأمین نیاز نیروی تدافعی خود و صادرات به سایر كشورهای منطقه، به شدت فعال هستند.

با وجود تمامی اقدامات انجام شده، اردن با تهدیدهای جدی داخلی مواجه است . این كشور به دلیل اتخاذ سیاست همراهی با آمریكا، مورد توجه گروه‌های تروریستی است. این مشكل با توجه به جمعیت فلسطینی مقیم در اردن، دامنه دارتر شده است. فلسطینی‌های مقیم اردن كه برای رهایی از اقدامات جنایت كارانه رژیم صهیونیستی به اردن آمده اند، از یك طرف از سیاست اردن در قبال این رژیم و آمریكا سرخورده شده اند و از طرف دیگر با مشكلات مهمی همچون بیكاری مواجه هستند. به همین دلیل، شمار زیادی از افرادی كه به گروه‌های تروریستی می پیوندند، از كشور اردن هستند. زرقاوی رهبر تروریست‌های عراق نیز از اهالی اردن بود(69) از جمله مشكلات دیگر كشور اردن، نرخ رشد جمعیت این كشور در كنار مشكلات اقتصادی است كه در مجموع، رهبران این كشور را در مورد آینده ثبات سیاسی و نظامی كشور نگران نموده است.

افزایش جمعیت جوان اردن در كنار مشكلاتی همچون بیكاری، باعث شده است كه نگرانی جدی در مورد احتمال بروز اقدامات ضددولتی وجود داشته باشد. نوع رژیم سیاسی اردن پادشاهی مشروطه است؛ ولی همانند بسیاری از كشورهای عربی، بیشتر اختیارات سیاسی و نظامی، در دست پادشاه قرار دارد که با توجه به جمعیت جوان و مشكلات اقتصادی باعث افزایش احتمال اقداماتی علیه دولت شده است؛ به همین دلیل، دولت اردن برنامه‌ها و اقداماتی جدی را برای بالا بردن توان امنیتی و اطلاعاتی انجام داده است؛ نیروهای پلیس، امنیتی و اطلاعاتی اردن رشد بیشتری در مقایسه با نیروهای دفاعی داشته اند؛ براساس برآوردها، توان نیروهای اطلاعاتی اردن در مقایسه با سایر كشورهای عرب نیز در سطح بالاتری قرار دارد.

در کشور اردن، پادشاه فرمانده کل نیروهای مسلح است. وی می‌تواند اعلان جنگ و صلح نماید، به نیروهای مسلح فرمان دهد و عهد نامه و توافقات را امضا کند. نیروهای شهری و نیروهای مسلح و کلیه القاب تشریفاتی تحت کنترل پادشاه هستند و برطبق قانون خاص ماده 37 پادشاه می‌تواند این قدرت خود را به شخص دیگری واگذار کند.

نیروهای مسلح سلطنتی و اداره کل اطلاعات تحت کنترل پادشاه هستند. پادشاه حق بخشش وکاهش مجازاتها را دارد.(70)

تشکیلات دفاعی اردن مستقیما و شخصا توسط پادشاه فرماندهی می‌شود. دوره سربازی دوسال است. بخش اعظم نیروی انسانی این تشکیلات را داوطلب‌ها تشکیل می‌دهند.(71)

شمار اعراب بادیه نشین و بدوی در نیروهای مسلح این کشور بسیار زیاد است که وفادارترین عناصر نظامی‌نسبت به پادشاه محسوب می‌شوند.

بر اساس آمار سال 2008 تعداد کل پرسنل نیروهای مسلح اردن، 104000نفر است. 15 تا 16 هزار نفر از آنها را نیروهای ژاندارمری و حدود 4000 نفر را نیروهای پلیس تشکیل می‌دهند.

حدود 600 تا700 هزار نفر از مردم این کشور به عنوان نیروی احتیاط در صورت لزوم توانایی پیوستن به ارتش و نیروی نظامی‌را دارند.(72)

بودجه دفاعی این کشور در سال 2008 بیش از 700میلیون دلار بوده است که بیش از 5/13 درصد از تولید ناخالص ملی این کشور را تشکیل می‌دهد. (73) در سال 2006، 6/8 درصد از کل بودجه کشور به ارتش اختصاص یافت.

به طور کلی نیروهای نظامی‌این کشور عبارت‌اند از:

• نیروی زمینی سلطنتی اردن

• نیروی دریایی سلطنتی اردن

• نیروی هوایی سلطنتی اردن

• فرماندهی عملیات ویژه

• مدیریت امنیت عمومی‌(74)

ارتش اردن شامل نیروی زمینی، هوایی و دریایی است و دارای واحدهای زیر است:

• دو لشکر زرهی، هریک متشکل از دو تیپ مکانیزه، یک تیپ تانک، یک تیپ توپخانه و یک تیپ دفاع هوایی

• دو لشکر پیاده مکانیره، هریک متشکل از دو تیپ مکانیزه، یک تیپ تانک، یک تیپ توپخانه و یک تیپ دفاع هوایی

•  یک تیپ گارد سلطنتی مستقل

• یک تیپ نیروی ویژه متشکل از 3 گردان هوابرد

• یک تیپ توپخانه صحرایی متشکل از 4 گردان توپخانه (75)

اهداف نیروهای مسلح اردن عبارت‌اند از

- محافظت از سرحدات قلمرو پادشاهی اردن از تهاجمات بیگانگان

- محافظت از مردم داخل قلمرو پادشاهی و سرپا نگه داشتن کشور (76)

- محافظت از پادشاه (77)

نیروی زمینی:

نیروی زمینی اردن دارای 90 هزار پرسنل شامل : 2 لشکر زرهی، 2 لشکر پیاده نظام مکانیزه، یک تیپ نیروی مخصوص (3 گردان چترباز)  و یک تیپ توپخانه صحرایی  (4گردان ) است.

تجهیزات نیروی زمینی:

- تانک‌های سنگین: حدود 1131 دستگاه شامل 360 دستگاه چیفتن خاله، 293دستگاه طارق

- تانک‌های سبک: 9 دستگاه اسکوربین

- شناسایی: 130 دستگاه فررت

- زره پوش تهاجمی‌پیاده نظام: 25 دستگاه

- نفربرهای زرهی: 1700 دستگاه

- توپخانه کششی: 89 قبضه

- خمپاره انداز: 600 قبضه خمپاره اندازهای 81 و 107مم

- سلاح‌های هدایت شونده ضد تانک: 330 قبضه ناو، 310 قبضه دراگون

- توپ‌های ضدهوایی: 1000 قبضه از انواع ضد هوایی‌ها

- موشک‌های سطح به هوا: 100قبضه (78)

نیروی دریایی:

شامل 330 نفر پرسنل، یک فروند ناوچه سریع السیر الحسین و دارای 13 شناور کشتی و پایگاهی در عقبه می باشد. (79)

نیروی هوایی:

تعداد پرسنل آن 13400 نفر است. نیروی هوایی اردن در جنگ ژوئن 1967 اعراب، به کلی نابود شد. پس از این جنگ، ملک حسین با توسل به کشورهای انگلستان، امریکا، فرانسه و حتی شوروی سابق توانست نیروی هوایی کوچکی را راه اندازی کند که چندان قابل اهمیت نیست. (80)

تجهیزات نیروی هوایی:

- هواپیمای جنگی: 300 فروند جنگنده و بالگرد مسلح

- جنگنده‌ها: 3 اسکادران و چندین فروند جنگنده

- جنگنده‌های زمینی: شامل بیش از 30 اسکادران

- حمل و نقل: 4 اسکادران با 7 فروند

- مسافری: چندین اسکادران و فروند که روز به روز در حال توسعه است. (81)


پایگاه‌های هوایی:

ملک عبدالله در عمان، ملک حسین در مفرق، شاهزاده حسن در عقبه، و پایگاه‌های هوایی ازرق و جفر (82)

سن خدمت:

تا سال 1999 خدمت اجباری در سن 18سالگی انجام می شد. زنان خدمت سربازی ندارند، اما می‌توانند در امور غیر درگیرانه ارتش داوطلب شوند. (83)

رده‌های نظامی‌اردن:

از پایین به بالا: ستوان دوم، ستوان یکم، سروان، سرگرد، نائب سرهنگ، سرهنگ، سرتیپ، سرلشکر، سپهبد، تیمسار، ارتشبد. (84)



منابع و ماخذ:

1. Hatem Abunimeh‚ former Associate Director‚ Facilities Management Adm. At University of Illions at Chicago (1997-2009)‚ https://www.quora.com/is-Jordan-a-democratic-country

2. سفارت ایران در اردن

http://amman.mfa.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=15&pageid=3344

3. Wikipedia.org

4. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)

5. - پادشاهی اردن، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، معاونت بین الملل، مركز بین المللی تبلیغ، ص 38

6. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)

7. الدستور الاردن، مطبوعات مجلس النواب 20010

8. دغمی، محمد راکان، تطور قانون الزکاة فی الاردن، اللجنــة العلیا لكتابــة تاریخ الأردن، ص 58-9، سال2006

9. الزعبی، خالد سمارة، النظام الاداری فی الاردن، عمان: لجنــة تاریخ الاردن، 1994

10. مجلس النواب الرئیسیــة

http://www.representatives.jo

10/1 https://fa.alalam.ir/news/5269131/

10/2. مجلس النواب الرئیسیــة

11. محیلان، الشیخ محمد محمود، القضاء الشرعی فی الاردن، اللجنــة العلیا لكتابــة تاریخ الأردن1994، 9-42

12. دائرة الاحصائات العامــة

13. ایضاً

14. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)

15. مركز القدس للدراسات السیاسیــة

www.alqudscentea.org

16. د. عصام سعدی، التطور السیاسی للأردن، ص 245-195، چاپ 1، سال 1993

17. مركز القدس للدراسات السیاسیــة

www.alqudscentea.org

18. د. عصام سعدی، التطور السیاسی للأردن، ص 245-195، چاپ 1، سال 1993

19. مركز القدس للدراسات السیاسیــة

www.alqudscentea.org

20. د. عصام سعدی، التطور السیاسی للأردن، ص 245-195، چاپ 1، سال 1993

21. مركز القدس للدراسات السیاسیــة

www.alqudscentea.org

22. د. عصام سعدی، التطور السیاسی للأردن، ص 308 چاپ 1، سال1993

23. ایضاً

24. مركز القدس للدراسات السیاسیــة

www.alqudscentea.org

25. د. محمد مصالحه، التجربــة الحزبیــة السیاسیــة فی الاردن، ص 48-44، سال 1999

26. مركز القدس للدراسات السیاسیــة

www.alqudscentea.org

27. د. محمد مصالحه، التجربــة الحزبیــة السیاسیــة فی الاردن، ص 47-46، سال 1999،

28. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398 (پیاپی 14)

29. مركز القدس للدراسات السیاسیــة

www.alqudscentea.org

30. وزارة الداخلیــة المملكــة الاردنیــة الهاشمیــة، پویا آریا، اطلس گیتاشناسی ایران و جهان، ص4

http://www.moi.gov.jo

31. الفایز، ذیاب محمد، جامعــة الشرق الاوسط، علاقات  الادنیــة-الامریکیــة و آفاقها المستقبلیــة، پایان نامه فوق لیسانس، 2013 ص32

32. ایضاً، ص75

33. ایضاً،

34. ایضاً،ص23

35. ایضاً،ص32

36. ایضاً، ص23

37. ایضاً، ص46

38. ایضاً، ص47

39. ایضاً، ص47

40. ایضاً، ص48

41. ایضاً،ص50

42. ایضاً، ص51

43. ایضاً،ص39

44. ایضاً، ص37

45. ایضاً، ص39

46. ایضاً، ص40

47. ایضاً، ص43

48. علوم سیاسی، مطالعات منطقه ای، خالد عبد الرزاق حباشنه، 1383، شماره 19، ص 203

49. الفایز، ذیاب محمد، جامعــة الشرق الاوسط، علاقات  الادنیــة-الامریکیــة و آفاقها المستقبلیــة، پایان نامه فوق لیسانس،2013ص53

50. ایضاً، ص68

51. ایضاً، ص63

52. ایضاً،ص58

53. وزاره الخارجیــة المملکــة الاردنیــة الهاشمیــة و شوون المغتربین

http://www.mfa.gov.jo

54. علوم سیاسی، مطالعات منطقه ای، خالد عبد الرزاق حباشنه، 1383، شماره 19، ص 203

55. حباشنه، خالد عبد الرزاق،  علوم سیاسی، مطالعات منطقه ای، 1383، شماره 19، ص 204

56. ایضاً، ص 205

57. ایضاً، ص 206

58. ایضاً، ص 207

59. ایضاً، ص 208

60. ایضاً، ص 209

61. http://peace-ipsc.org/fa

62. حباشنه، خالد عبد الرزاق،  علوم سیاسی، مطالعات منطقه ای، 1383، شماره 19، ص 210

63. پادشاهی اردن، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، معاونت بین الملل، مركز بین المللی تبلیغ، ص 38

64. القیادة العامــة للقوات المسلحــة الاردنیــة

http://www.jaf.mil.jo/Contents/Hashemite_Kingdom_of_Jordan_Flagar.aspx#.VPTHZC7pfH1

65. خیر اندیش. سیاوش شایان، ریشه یابی نام و پرچم کشور‌ها، ص 260و38، سال1370

66. http://www.kinghussein.gov.jo

67. http://jaf.mil.jo/Arabic/Jorda

68. رئاســة الوزراء

http://www.pm.gov.jo 

69. سایت وزارة الخارجیــة الاردنیــة

http://www.mfa.gov.jo/ar

70. http://www.globalsecurity

71. ترابی، قاسم، ساختار و توانمندی نظامی كشورها: اردن ماهنامه اطلاعات راهبردی۳۱ خرداد ۱۳۸۹ , ژوئن21 2010 شماره 85 ,  85 - 66

72. ایضاً

73. الزعبی، خالد سمارة، النظام الاداری فی الاردن، عمان: لجنــة تاریخ الاردن، 1994

74. جغرافیای کشورهای جهان اردن، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1389، ص 105

75. ایضاً

76. ایضاً، ص 106

77. ایضاً

78. ایضاً

79. ایضاً

80. ایضاً، ص 107

81. ایضاً

82. جغرافیای کشورهای جهان اردن، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1389، ص 108

83. جغرافیای کشورهای جهان اردن، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1389، ص 109

84. جغرافیای کشورهای جهان اردن، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1389، ص 107

1. https://fa.alalam.ir/news/5269131/


1. عبدالله اول بن الحسین بن علی الهاشمی (2 فوریه 1882 - 20 ژوئیه 1951) بنیانگذار و اولین پادشاه پادشاهی هاشمی اردن بود . او به عنوان «پادشاه بنیانگذار» شناخته می شود. عبدالله پس از شورش بزرگ اعراب به رهبری پدرش شریف حسین بن علی علیه امپراتوری عثمانی در طول جنگ جهانی اول، امیر امارت ماوراء اردن (بعدها اردن) شد.

2. الحسین بن طلال بن عبدالله اول هاشمی (14 نوامبر 1935 - 7 فوریه 1999)، سومین پادشاه پادشاهی هاشمی اردن . او در 11 اوت 1952 تا زمان مرگش در 7 فوریه 1999 قدرت را به دست گرفت.

3. الحسن بن طلال (زاده 20 مارس 1947) یک شاهزاده اردنی و ولیعهد سابق است. پسر ملک طلال، برادر ملک حسین بن طلال و عموی ملک عبدالله دوم، وی بیش از 30 سال به عنوان ولیعهد اردن (از 1965 تا 25 ژانویه 1999) خدمت کرد.

[5]. شاهزاده محمد بن طلال بن عبدالله بن الحسین بن علی ( زاده 2 اکتبر 1940 - درگذشته 29 آوریل 2021) برادر کوچک‌تر پادشاه فقید اردن، الحسین بن طلال‌، و عموی ملک عبدالله دوم است . او به عنوان ولیعهد و نماینده شخصی پادشاه اردن بود. شاهزاده محمد یکی از اعضای خاندان حاکم هاشمی در اردن است، پدرش ملک طلال بن عبدالله، دومین پادشاه پادشاهی هاشمی اردن و مادرش ملکه زین الشرف است.

5. شریف عبدالحمید شرف، نخست وزیر اردن ( 1939 - 3 ژوئیه 1980 ) در سال 1959 از دانشگاه آمریکایی بیروت در رشته فلسفه فارغ التحصیل شد و در سال 1962 مدرک کارشناسی ارشد حقوق بین الملل را از همان دانشگاه دریافت کرد.

6. لیلا عبدالحمید شرف (1940-) سیاستمدار اردنی متولد بیروت، اولین وزیر اطلاعات در اردن و اولین زن اردنی است که به سنا منصوب شد. او همسر شریف عبدالحمید شرف است. نخست وزیر سابق اردن او سمت‌های مهمی در کشور اردن داشت. او عضو کمیته سلطنتی پیش‌نویس منشور ملی 1989-1990، عضو شورای مشورتی ملی در سال‌های 1982-1984 و عضو هیئت امنای سازمان عرب برای حقوق بشر 1986-1997.


2. شریف زید بن شاکر نخست وزیر اردن است که در 4 سپتامبر 1934 میلادی در شهر امان متولد شد.

3. زید الرفاعی (عربی: زید الرفاعی؛ زاده 27 نوامبر 1936) سیاست‌مدار اهل اردن است. او به عنوان نخست‌وزیر اردن خدمت کرد و چهار دولت مختلف را تشکیل داد که آخرین آن طولانی‌ترین حکومت ماندگار اردن در تاریخ پادشاهی بود و مدت 4 سال و 20 روز از (4 آوریل 1985 تا 24 آوریل 1989) ادامه داشت.

4. عبدالله دوم بن الحسین بن طلال بن عبدالله اول بن الحسین بن علی (زاده 30 ژانویه 1962، عمان)، پادشاه کنونی پادشاهی هاشمی اردن است که در 7 فوریه 1999 پس از 7 فوریه 1999 تاج و تخت را به دست گرفت. درگذشت پدرش ملک حسین و وی از خاندان هاشمی است و نسب او به نسل چهل و سوم از اولاد محمد صلی الله علیه و آله و سلم از طریق نوه اش حسن بن علی بن ابی طالب می رسد. او از سال 1993 با ملکه رانیا ازدواج کرده است و مادرش پرنسس مونا الحسین است.

1. رانیا یاسین ملقب به ملکه رانیا (به عربی: الملكه رانیا العبد الله)، همسر ملک عبدالله دوم و ملکه اردن است.

2. عمر رزاز (عربی: عمر الرزاز؛ زاده 1 ژانویه 1961) سیاست‌مدار اهل اردن و نخست‌وزیر فعلی این کشور است. او در 5 ژوئن 2018 پس از استعفای هانی ملقی نخست‌وزیر پیشین، به دلیل اعتراضات گسترده مردم علیه اقدامات ریاضت اقتصادی او تحت حمایت صندوق بین‌المللی پول، به این سمت منصوب شد. رزاز از 4 ژانویه 2017 وزیر آموزش و پرورش بود. وی پیش از آن نیز مدیر چندین مؤسسه ملی و بین‌المللی بوده‌ است.

3. هانی مُلقی (عربی: هانی الملقی؛ زاده 15 اکتبر 1951) سیاست‌مدار اردنی است. وی در بعدازظهر دوشنبه 5 ژوئن 2018 از سمت نخست‌وزیری اردن در ملاقاتی با ملک عبدالله استعفا داد.

4. عبدالله النسور (عربی: عبدالله النسور؛ زاده 20 ژانویه 1939) یک سیاست‌مدار اهل اردن است. او از 10 اکتبر 2012 تا 1 ژوئن 2016 نخست‌وزیر اردن بود.

5. فایز الطراونه (عربی: فایز الطراونة؛ زاده 1 مه 1949 - درگذشته 15 دسامبر 2021) یک سیاست‌مدار اهل اردن بود. او دو مرتبه از 20 اوت 1998 تا 4 مارس 1999 و از 2 مه 2012 تا 11 اکتبر 2012 نخست‌وزیر اردن بود.

6. علی الصحیمت (زاده 1937 در شهر کراک) سیاستمدار، مهندس و وزیر سابق اردنی است که در دوره (1989-1991) شهردار امان و معاون نخست وزیر و وزیر حمل و نقل بوده است. (1991-1993) وی عضو بیست و ششمین مجلس سنا بود.

7. طارق صلاح الدین الصحیمت (23 سپتامبر 1936 - 21 ژوئیه 2014)، پزشک اردنی، نظامی بازنشسته و شخصیت عمومی. در شهر تاریخی کراک در جنوب اردن متولد شد . او فرزند صلاح الدین الصحیمت نماینده مجلس و نوه شیخ عطالله الصحیمت، رهبر ملی و یکی از مردان شهر کراک است که عضو اولین شورای قانونگذاری در امارات بود.


1. عبدالسلام عطاالله المجالی (1925 - 3 ژانویه 2023) پزشک و سیاستمدار اردنی متولد شهر کراک بود که پیش از این برای دو دوره نخست وزیر اردن بود، اولین دوره بین سال‌های 1993-1995 و دوره دوم بین سال‌های 1993-1995 و دوره دوم بین سال‌های 1993. 1997-1998 او همچنین رئیس دانشگاه اردن بود. او برادر سیاستمدار، رئیس سابق پارلمان اردن و نماینده مجلس سنای اردن، عبدالهادی المجالی است.

2. علی بن حاج حسین الشرایری البلاوی (1878 - 25 ژوئن 1960) نظامی و سیاستمدار اردنی متولد اربد بود.

3. فیصل عاکف مثقال الفایز (زاده 22 آوریل 1952)، سیاستمدار اردنی است که از سال 2015 به عنوان رئیس مجلس سنا، جانشین عبدالرئوف الروابده شد و چندین دوره عضو پارلمان اردن و رئیس مجلس نمایندگان بود.

4. علی ابوالراغب، نخست وزیر اردن از سال 2000 تا 2003. ابوالراغب در سال 1946 در امان به دنیا آمد. وی دارای مدرک لیسانس در رشته مهندسی عمران است که در سال 1967 از دانشگاه تنسی در ایالات متحده آمریکا اخذ کرد.

5. عطاالله الصحیمت یا عطالله پاشا السوهیمات (1875 - 28 ژوئیه 1965) رهبر، سیاستمدار و دولتمرد عرب و اردن بود. او در شهر کراک در جنوب اردن به دنیا آمد. او فرزند شیخ سلیمان افندی الصحیمت بود که از رهبران ملی و عضو اولین شورای شهرداری شهر کراک در دوران امپراتوری عثمانی در دهه 1890 بود .

6. صلاح الصحیمت (1914-1966) سیاستمدار اردنی متولد شهر کراک در جنوب اردن بود.او اولین کسی بود که سمت دبیرکلی مجلس ملی را بین سالهای 1946-1948، 1951-1953 بر عهده گرفت. و 1961-1962. وی در ژوئیه 1963 به عنوان نماینده شهر کراک انتخاب شد و علاوه بر ریاست کمیته روابط خارجی در پارلمان اردن، در چندین سمت از جمله معاونت وزارت کشور و مدیر کل انتشارات فعالیت داشت.

7. بهجت الطلحونی، متولد سال 1913 در شهر معان و درگذشته در سال 1995، از چهره های فعال سیاسی اردن است. او چندین سمت از جمله رئیس مجلس سنا، نخست وزیر و رئیس دیوان سلطنتی هاشمی را بر عهده داشت. او در مدرسه السالت تحصیل کرد و سپس به دانشگاه دمشق پیوست و در سال 1935 از دانشکده حقوق آن فارغ التحصیل شد. او در سال 1938 به عنوان قاضی در کرک مشغول به کار شد. وی در طی چهار بار بین سال های 1960-1970 به عنوان نخست وزیر به تشکیل دولت منصوب شد. او در سال 1974 به عنوان رئیس مجلس سنا منصوب شد و از سال 1962 به عنوان یک عضو خدمت کرده است.

8. سعید المفتی یکی از رهبران اردن و یکی از رهبران چرکسی است که در تأسیس آن سهیم بوده و از راه آن حمایت کرده است. او در خط مقدم پذیرایی از شاهزاده عبدالله بن الحسین بود که در سال 1921 از حجاز آمد و چندین روز از او در خانه خود میزبانی کرد. او از او حمایت کرد، با او کار کرد و زمانی که شاهزاده به پادشاهی اردن منصوب شد، با پسرش ملک طلال بن عبدالله و پس از او ملک حسین بن طلال ادامه یافت. او در سال 1898 در امان به دنیا آمد، در سال 1989 درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.

برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=سیاست_و_حکومت_اردن&oldid=28659»