داستان حماسی شاه گسار

داستان حماسی «شاه گِسارGesar»

مجموعه داستان حماسی«شاه گِسار»، برای مردم تبت چیزی مانند شاهنامه­ی فردوسی برای ایرانیان است. این مجموعه که تقریبا همزمان با سرایش شاهنامه و در قرون هفتم تا نهم میلادی در تبت سروده شده است، دارای بیش از یک میلیون بیت و 20 میلیون نویسه در 120 جلد است. براساس گفته­ی محققان، طول این مجموعه­ی حماسی، از مجموع 5 منظومه­ی حماسی جهان از جمله، گیل گامیش دوران بابلیان، ایلیاد و اودیسه­ی یونانیان،   و رامانا و مهابارات هندیان هم بلندتر است. در این مجموعه، تاریخ اجتماعی، مذهب، مبادلات فرهنگی گروه­های نژادی و قبایل مختلف؛ ارزش­های اخلاقی، آداب و رسوم عامیانه و مردمی ساکنان فلات تبت به­صورت منظم تشریح شده است. پس از ورود آیین بودا به این منطقه در قرن یازدهم میلادی، مانک­های بودایی اقدام به جمع آوری، محافظت و گسترش این داستان حماسی نموده و تمام آثار متفرقه­ای که از این مجموعه در نقاط مختلف وجود داشت را یک­جا جمع کرده و به آن نظم و سروسامان دادند. این مجموع، در طول تاریخ اثر غیر قابل انکاری در حفظ و گسترش تاریخ فرهنگی-اجتماعی و توسعه­ی فرهنگی جامعه­ی باستانی و سنتی تبت برجای گذاشته است که با هیچ اثر دیگری در این زمینه قابل قیاس نیست.   این حماسه­ی ماندگار، سینه به سینه و از نسلی به نسل دیگر تااکنون حفظ شده و در حال­حاضر نیز توسط صدها تن از هنرمندان فولکلور نواحی تبت، مغولستان داخلی و«چینگ­خَی»، خدمات وموفقیت­های حماسی و جنگی«گِسار»، این قهرمان جاویدان در جشن­ها و مراسم و آیین­های ملی و فرهنگی از حفظ خوانده می­شود.

داستان حماسی«شاه گِسار» که قرن­ها زبانزد خاص و عام بوده است، پیوسته توسط شاعران مختلف و مردم عادی، بر داستان­های آن افزوده شده است. در اوایل قرن12 بود که داستان« شاه گِسار» تکمیل شده و در نواحی تبت، به­صورت گسترده مورد  استفاده قرار گرفت.

در حماسه­ی«شاه گسار» آمده است که در زمان­های بسیار بسیار قدیم، بلایا و فقر و فلاکت عظیمی تمام نواحی تبت را دربر گرفت و دیوها و اهریمنان، رنج­های طاقت فرسایی بر مردم تحمیل می­کردند. در چنین شرایطی، بودای مهربان و مشفق«گوان شی­این» برای نجات مردم از این بلیه، از خدا خواست تا پسر خود را به میان مردم بفرستد. بدین سان بود که«توباگه وا» پسرخدا، به دنیای انسان­ها گام نهاد. وی از نخستین روز تولد، مبارزه با اهریمنان را آغاز کرد، در 5 سالگی به کنار رودخانه­ی«زرد»کوچ کرد و در 12 سالگی با پیروزی در مسابقه­ی اسب سواری قبیله، بر تخت سلطنت نشسته و شاه تبتی­ها شد و «شاه گِسار» نام گرفت. از آن پس، وی با قدرت و توان بی نظیرش، برای نابودی ارواح خبیثه و اهریمنان، سلحشورانه جنگید و علی­رغم اتهامات دروغین و توطئه­ها، با تلاش و نیروی خود و حمایت خداوند و بوداها، شکست ناپذیر شد و همیشه پیروز میدان بود و برای مردم رفاه و سعادت فراوانی فراهم آورد. نویسندگان این اثر حماسی، به«گسار» صفات اخلاقی و عقل و درایت و شایستگی بی نظیری نسبت داده و از او یک قهرمان نیمه انسان و نیمه خدا ساختند که در آن، خدا، اژدها و نیان(یکی ازایزدان مذهب اولیه­ی تبتی) در وجود او به هم پیوسته اند.

پس از بررسی و تنظیم و تدوین این حماسه، متن آن در 120جلد با پیش از یک میلیون بیت شعر و 20 میلیون واژه جمع آوری شده است که طولانی­ترین حماسه­ی ادبی جهان به شمار می­آید.

حماسه­ی«شاه گِسار» محتوای بسیاری از ترانه­ها و تصنیف­های مردمی و فولکلور، داستان­های افسانه­ای و روایات شفاهی مردم منطقه را با استناد به ضرب المثل­های بیشمار مردم تبت و خصوصیات آفرینش سبک­های ادبی لفظی و شفاهی هم­چون تشبیه، سرایش­های تکراری و هماهنگی آغاز و پایان هرفصل، در خود جای داده است.