فرهنگ عمومی سریلانکا

1.   فرهنگ عامه

فرهنگ سریلانکا در طول تاریخ تحت تاثیر عوامل سیاسی، مذهبی داخلی و به ویژه خارجی بوده است. مکاتب بودایی و هندو بیشترین تاثیرات را بر همه عرصه های زندگی مردم سریلانکا به ویژه بر عرصه های فرهنگی و هنری داشته اند. از بعد دیگر این کشور همواره از فرهنگ، هنر، اندیشه و مذهب و تاریخ هند و به خصوص ایالات تامیل نادو تاثیر پذیر بوده است. هند نزدیکترین و بزرگترین همسایه سریلانکا است ، لذا چنین تاثیری دور از انتظار نیست. قبیله های یاکشا (Yaksha) و ناگا (Naga) در سال 300 قبل از میلاد تمدن هایی را بر جای گذاشتند که نشان دهندۀ استفاده آنان از کشاورزی و سیستم های آبیاری پیشرفته ای بوده است. در اوایل قرن دوم قبل از میلاد دین بودیزم از هندوستان وارد این کشور شد و به اندازه ای گسترش یافت که اکنون دین رسمی کشور است. مذهب، آداب و رسوم اجتماعی و فرهنگی این مردم در طول 2500 سال تاریخ ، نسل به نسل به امروز منتقل شده است. بسیاری از برنامه های فرهنگی و رسومات، با زندگی روزمره مردم در فضاهای مذهبی و اجتماعی ارتباط تنگاتنگی دارند. در دوره های مختلف از تهاجم های پی در پی اشغالگران و استعمارگران این کشور از فرهنگ و باورهای اروپائیان هلندی، پرتغالی و انگلیسی تاثیرات گوناگون و متنوعی را پذیرفته و به این ترتیب فرهنگ آن مانند میراث طبیعی اش گوناگون و متنوع گردیده است.

با این همه همچنان نشانه هایی از فرهنگ و آداب سنتی بومی در تاریخ، اعتقادات، زبان و ادبیات، غذا، آداب و رسوم، خانواده، لباس، اجتماع، ازدواج، مرگ، مهاجرت ها و جمعیت آن قابل مشاهده است. نمادهایی از فرهنگ ملی وجود دارد که هویت ملی و یک پارچگی آن را منعکس می کند. رنگ های متنوع روی پرچمش هر کدام نمایانگر سه گروه قومی سینهالی، تامیل و مسلمان است. فیل نمادی از میراث ملی و طبیعی و همچنین نماد دارایی و ارتباط آن با سلامتی، ثروت، سلطنت و گانیش[1]  خدای هندو که سری شبیه سر فیل دارد به خدای ثروت معروف است. در مراسم مختلف ملی و مذهبی برگ تنبول[2] اهدا می گردد و چراغی که سوخت آن روغن نارگیل است به صورت نمادین روشن می شود. تصاویری از منابع طبیعی جزیره مانند درخت نخل، جواهرات و سواحل اقیانوسی به عنوان بخشی از صنایع پیشه گردشگری در خدمت توسعه اقتصادی و فرهنگ هستند. علاوه بر این موارد هنرهای متنوع معماری، مجسمه سازی و نقاشی های کلاسیک،  گنبدهای معابد واقع در حومۀ شهرها و روستاها و مجسمه های بزرگ  بودا از آثار باستانی و فرهنگی کشور به حساب می آیند. (Banton, 1983)

اما در این مقطع از تاریخ سریلانکا نیز مانند سایر کشورهای جهان در معرض هجوم فرهنگی و هنری غرب قرار گرفته است. در سایه امکانات و دستاوردهای صنعتی بشر روابط انسان­ها با یکدیگر ساده تر و بیشتر شده و فاصله های جغرافیایی و زمانی از میان رفته است. پدید آورندگان چنین امکاناتی به خوبی از آن استفاده می کنند و از نظر فرهنگی در همه جا حاضر هستند. تنها مانع نفوذ آنان ، سیاست­های داخلی کشورهاست که می تواند به عنوان یک مانع نفوذ ناپذیری عمل کند. کیفیت، غنا و قدرت مقاومت ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و هنری کشورهای سنتی و غیر صنعتی در برابر فرهنگ و هنر جدید بسیار بالا است؛ البته مشروط به این که اراده ای همگانی و ملی پشت آن باشد. جای تاسف است  که در بسیاری از کشورها چنین اراده ای وجود ندارد. در نتیجه فرهنگ، هنر، اخلاق و تمامی ارزش های انسانی در مصاف با این تند باد لاابالیگری که از غرب می وزد، در حال فرو پاشی است.

نا گفته پیدا است که منظور دفاع و پشتیبانی از ارزش های پست و جاهلیت قدیم و خرافات آن نیست. برخی از سنت­های اجتماعی و ارزش های جاهلی قدیم نیز در انحطاط چیزی از جاهلیت مدرن کم ندارند و هر کدام به نوعی دست و پای و اندیشه بشر را به دام خود کشیده­ و استعدادهای بسیاری را نابود کرده اند. بنا بر این نابودی برخی از سنت­های اجتماعی و خرافاتی قدیم مانند نظام طبقاتی "کاست" لازم و ضروری  به نظر می رسد. تخریب این دسته از آداب و رسوم جای بسی خوشبختی است، اما صد افسوس که جاهلیت مدرن انسان را از خویش نیز بیگانه می سازد و فرهنگ و هنر مادی، بی معنا و معنویت و پوچی را به ملل دیگر عرضه می کند.  (مظفری, سریلانکا, 1369, ص. 94) این جدال در همه عرصه های اندیشه های سیاسی، اجتماعی، فلسفه شعر، ادبیات، هنر، غذا و لباس و... در سراسر جهان تحت نام سنت و مدرنیته و پسامدرن ادامه دارد.

8-1.     آداب و رسوم

مردم سریلانکا در ملاقات ها و هنگام دیدن همدیگر معمولا کف دستانشان را روی هم گذاشته و سپس به همین صورت نوک انگشتان را تا زیر چانه برده و سرشان را آرامی به نشان احترام پایین می آورند، اما مسلمانان این نوع رسم را از فرهنگ خود نمی دانند و به دیگران فقط سلام می کنند.

8-2.      مراسم ازدواج

مراسم ازدواج سنتی در سریلانکا شامل تبادل عهد و پیمان و هدایای سمبلیک بین عروس و داماد است که سابقه تاریخی آن به سال 300 قبل از میلاد بر می­گردد.

8-2-1. انتخاب زمان و روز عروسی:

عروس و داماد زمان و روز عروسی را به طور مرسوم با کمک یک منجّم تنظیم می کنند. این ستاره شناس فرخنده ترین روز را برای برگزاری مراسم عروسی تعیین می کند.

8-2-2. نحوۀ ورود به محل برگزاری جشن عروسی:

عروس و داماد به همراه گروهی از طبل زنان و به سبک رقاصان کندی (منطقه ارتفاعات مرکزی کشور) به محل مراسم و سکوی چوبی مخصوص که به زیبایی تزئین شده است هدایت می شوند. 

8-2-3. پیشکش هدایا به خدایان:

عروس و داماد هفت برگ تنبول را به خدایان پیشکش می کنند و از خدایان می خواهند که تا از هفت نسل بعد از این ازدواج را محافظت و پشتیبانی کند.

تبادل حلقه های ازدواج:

این بخش از مراسم شامل تبادل حلقه های عروسی و تقدیم لباس به داماد از طرف عروس و تقدیم گردنبند طلا به عروس از طرف داماد است.

8-2-4. سرود ها:

شش دختر جوان سرود زیبا و مشهور جایامانگالا گاتا[3] را می خوانند و مراسم را به عروس و داماد تبریک می گویند.

8-2-5. تبادل هدایا:

خانواده های عروس و داماد هدایایی را به هم و مهمان ها نیز هدایایی را به به عروس و داماد تقدیم می کنند و زندگی جدید را به آن ها تبریک می گویند.

8-2-6. نخ طلا:

در هنگام خواندن سرود انگشتان کوچک عروس و داماد را به هم گره می زنند که این عمل سمبل اتحاد و عهد و پیمان زندگی است و سپس آب مقدس را بر روی انگشتانشان می ریزند.

8-2-7. شکستن نارگیل:

در پایین پله های سکوی چوبی و جلوی پای عروس و داماد یک نارگیل می شکنند این عمل برای بیرون راندن خُلق و خوی بد و ارواح شیطانی حرکتی نمادین به حساب می آید.

8-2-8. ثبت ازدواج:

جریان ثبت ازدواج توسط کارمند اداره ثبت احوال و با حضور دو شاهد انجام می شود.

8-2-9. روشن کردن چراغ:

زوجین یک چراغ روغن سوز از سمبل های اصیل سریلانکا که به طور نمادین آغاز آینده و زندگی روشنی را نوید می دهد، روشن می کنند.

8-2-10.      بریدن کیک عروسی:

در پایان مراسم عروس و داماد کیک عروسی را بریده و بین میهمانان توزیع می کنند (M. H. Syed and Board of Editors, 2007, pp. 94-95).  

8-3.     لباس سنتی سریلانکا

اکثر مردان از طبقات پایین دامنی از جنس کتان (سارونگ[4]) با رنگ­های روشن و خط دار، . بولیز (بانیاما[5]) یا پیراهنی ساده و دمپایی صندل می­پوشند و گاهی ممکن است به طور کلی حتی کفش نپوشند. بیشتر گارگران نیم شلوار و لباس کوتاه بر تن می کنند. مردان طبقات متوسط دامن سفید، پیراهن سفید، بلند، با یقه ای باریک، با دکمه هایی که تا گردن بسته و پایین آن روی لنگ رها شده است. لباس رسمی برای مراسم شیروانی نام دارد؛ کتی سیاه و بلند تا روی یا زیر زانو، پیراهن یا جاکتی با دکمه های تا گردن بسته و به همراه شلوار است. مردان تامیل نیز یک پیراهن به همراه یک پارچه بلندی (پاتا وتی[6]) که به دور کمر گره می خورد، می پوشند. نسل جوان امروز پوشیدن لباس های غربی را ترجیح می دهند. 

زنان طبقات فقیرتر ساری یا لنگی بلندی مانند دامن را به همراه یک تکه پارچه چسبان مانند کرست برای بالا تنه می پوشند. زنان طبقات متوسط و بالا معمولا ساری رنگین و گلدار می پوشند. پوشیدن لباس های سنتی و غربی در سریلانکا امری معمول و مرسوم است. لباس زنان ساری و رِدا نام دارند. ردا را غالبا با یک جاکت سنتی که هتّه[7] نام دارد، و سراما را با یک پیراهن مانندی ساده و بدون آستین می پوشند (Samarasinghe, 2009 ). لباس سنتی زنان سریلانکا ساری نام دارد. زنانی که در آستانه سن ازدواج و یا متاهل هستند به طور معمول "ساری" می پوشند. دختران سینهالی نیمه ساری می پوشند که از یک لباس و ژاکت با چین های تزئینی در اطراف شانه تشکیل شده است. دختران تامیل بولیز و دامنی خوش طرح به نام "پاوادی ساتایی[8]" می پوشند. دختران بزرگسال تامیل معمولا نیمه ساری می پوشند که تقریبا شبیه ساری است و شال بلندی نیز دارد که بر روی شانۀ چپ قرار می گیرد و از پشت و جلوی بدن در کمر دامن جمع می شود (M. H. Syed and Board of Editors, 2007, pp. 99-100).

8-4.      مراسم فوت

مرگ در میان بودایی ها از مهمترین مراسم مذهبی است و برای بازماندگان بسیار اهمیت دارد. مرگ نزد آنان تولدی دوباره و انتقال به نوعی زیستن دیگر است. وقتی مرگ اتفاق می افتد تمامی نیروهایی که فردِ درگذشته در طول حیات خود انباشته است فعال شده و برای تولد دوبارۀ او فعال می شوند. مرگ برای بازماندگان یاد آور سخنان و تعالیم بودا است (A.G.S.Kariyawasam, 2010). موبد بودایی (سانگای[9]) در مراسم تدفین معمولاً نقش مهمی را بر عهده دارد. یکی از مراسم تدفین پیشکش یک قطعه پارچه (پامسوکولا[10]) به مرده است. پیش از مراسم سوزاندن بدن مرده این پارچه باید به قطعاتی کوچکتر بریده و به پیراهن بلندی وصله کنند. اصولا موبد و یا موبدان در خانۀ شخص مرده و یا در قبرستان جمع شده و مراسم را اجرا می کنند. سپس بستگان نزدیک متوفی با احترام روی حصیری در کنار یکدیگر می نشینند و هر کدام مقدار آبی را از گلدانی به داخل فنجانی که در ظرفی قرار دارد، می ریزند فنجان پر و سرریز گردد. همزمان با این برنامه راهبان بودایی فرازهایی از کتاب مقدسشان می خوانند[11].

از جمله آداب این مراسم[12] موعظه و طبلیغ مذهبی برای بازماندگان متوفی است. معمولاً راهب در خانۀ متوفی با حضور در جمع خانواده، بستگان نزدیک، دوستان و همسایه ها موعظه ای مناسب را به مدت یک ساعت ایراد و در پایان از حضار می خواهد تا برای شادی روح درگذشته جملات و دعاهایی را بخوانند. پس از مراسم هدیه ای به راهب داده و از حضار با نوشیدنی پذیرایی می شود  (A.G.S.Kariyawasam, 2010)

سه ماه پس از تاریخ مرگ مرسوم است که برای شخص متوفی صدقه ای[13] داده شود. پس از گذشت یک سال بار دیگر صدقه می دهند. این مراسم شبیه مراسم سرادهای[14] هندوها است. بودایی ها و هندوها مردگان خود را می سوزانند و خاکستر آن را دفن می کنند. مسیحیان و مسلمانان مردگان خود را دفن می­کنند. آن ها جنازه را بیشتر از یک روز نگه نمی­دارند (A.G.S.Kariyawasam, 2010)

بوداییان تمامی عکس هایی که از متوفی به دیوار خانۀ آویخته شده را به صورت بر عکس می چرخانند. بر این باورند که با این اقدام روح متوفی روح خانواده و بستگان را تسخیر نخواهد کرد. در میان بودائی ها روح مرده بسیار خطرناک و ترسناک است. آن ها معتقدند برای جلوگیری از بازگشت مجدد روح مرده به خانه باید جنازه را از سوی پا از خانه خارج کنند، چرا که اگر مرده با سر از خانه خارج شود روح او راه و مسیر خانه تا قبرستان را دنبال کرده و برمی گردد(Srilanka Virtual Library)

8-5.      جشن های سریلانکا

مردم سریلانکا علاقه فراوانی به مراسم و جشن های سنتی خود دارند، علاوه بر جشن های بزرگ که غالبا پشتوانۀ مذهبی و ملی دارند، مردم در اولین روز مدرسه، اشتغال به حرفه جدید، پی ریزی ساختمان، رفتن به خانه جدید، کاشت و برداشت محصول مراسم سنتی خاصی را برگزار می کنند. مهمترین جشن های سریلانکا عبارتند از :

8-5-1-1. جشن پراهارا[15]

شاه مگاوانا که در سال های 301- 331 میلادی حکومت می کرد، دستور داد تا دندان بودا ، سمبل اقتدار کشور، سالی یک بار از محل زیارتگاه به میان مردم آورده شود تا مردم بتوانند به آن ابراز احترام کنند. این مراسم هر ساله ادامه یافت و تدریجا شکوه و عظمت خاصی پیدا کرد. پراهارا هر ساله در ماه اوت و همزمان با ماه نو قمری آغاز و چندین روز تا کامل شدن قرص ماه ادامه می یابد. کاروان جشنی بزرگ در شهر کندی از مقابل "معبد دندان" حرکت می کند. در این کاروان گروه های رقص سنتی کندی، رقص های شیاطین، صفوف دانش آموزان مدارس و صف مطرب ها به دنبال رئیس معبد دندان و گروه هایی که لباس های سنتی بر تن دارند و در پی قطاری از ده ها فیل که با پارچه های مخمل و چراغ های رنگارنگ تزئین شده اند، به راه می افتند. این کاروان چندین خیابان شهر را به این شکل طی می کند. در دو طرف خیابان ها جمعیت، نمایش این کاروان پر زرق و برق را تماشا می کنند.

8-5-1-2.    جشن وساک[16]

بنا به اعتقاد بودائیان شب قرص کامل ماه در ماه می روزی است که بودا متولد شد و نور اشراق ضمیرش را روشن کرد و در همین روز نیز از جهان رخت بر بست. بودائیان در سراسر جهان برای این روز اهمیت ویژه ای قائل هستند. در این روز به معابد و زیارتگاه ها می روند و یک روز را به تفکر ، قرائت کتاب های دینی، گوش دادن به سخنان موبدان می گذرانند. در این جشن تمامی خیابانها، معابر، مغازه ها و حتی منازل به طرز بسیار جالبی چراغانی و تزئین می شوند. بسیاری به رایگان شربت و شیرینی و طعام بین مردم توزیع می کنند. نسل جدید در این جشن به شادمانی و پایکوبی و پخش موسیقی غربی روی آورده اند – به گونه ای که کمتر به جنبه های مذهبی آن توجه می شود و در حال تغییر شکل دادن صرفا به یک جشن ملی است.

8-5-1-3.    جشن پوسن[17]

بر اساس تاریخ بودائیان ، دو هزار سال قبل هنگامی که شاه دیوانام پیاتیا در پی شکار یک گوزن در جنگل "میهیناله" می تاخت، ناگهان صدایی را شنید که وی را "تیا" خطاب می کرد. وی که هرگز در قلمرو خویش به چنین نامی  خوانده نشده بود، مبهوت ماند، نگاهی به بالای تپۀ مجاور انداخت ، متوجه موبدی شد که خرقه ای زعفرانی در بر داشت و شش موبد دیگر نیز همراه وی بودند. او "ماهیندا" فرزند " آسوکا" امپراطور هند بود که در این سفر طبلیغی، پادشاه را متقاعد به پذیرش مذهب بودا کرد.

طبق این داستان، واقعه مذکور هنگامی که قرص ماه در ماه ژوئن کامل بوده، اتفاق افتاده است. بدین جهت مراسم جشنی در سراسر کشور برگزار می گردد، اما در شهر آنورادهاپورا و میهنتاله با شکوهتر از دیگر مناطق است. بسیاری در این روز روانه زیارتگاهی که می گویند محل اقامت ماهیندا بوده، می شوند. علاوه بر این جشن ها، در نیمه هر ماه قمری و کامل شدن قرص ماه بودائیان مراسم مذهبی مخصوصی دارند و به زیارتگاه ها و معابد رفته در آنجا به عبادت می پردازند. روز کامل شدن قرص ماه "روز پویا[18]" معروف است. هر ماهه روز پویا تعطیل رسمی کشور است(مظفری, سریلانکا, 1369, ص. 106-108)

8-5-2-1. جشن کاتاراگامه[19]

در ماه های ژانویه و اوت همزمان با جشن های پراهارا، جشن کاتاراگاما نیز برگزار می شود. کاتاراگاما تا همین اواخر در دل جنگل آشیانه داشت، اما امروزه در طول رودخانه، مسیری از جنگل را صاف کرده اند و دسترسی به این محل را آسانتر شده است.

هندوها، بودائیان، مسلمانان و بعضی از مسیحیان این محل را مقدس می دانند، اما هندوها بیشتر از دیگران به قداست آن معتقدند. آنان معمولا ریاضت های طاقت فرسایی را نذر و در این ایام ادا می کنند. بعضی از این ریاضت های مشمئز کننده عبارتند از: راه رفتن روی بستری از آتش، فرو کردن سیخ در صورت، دست، زبان و بدن به گونه ای که این محل به شکنجه گاهی بدل شده که هر کس خود را به نوعی شکنجه می دهد.

بعضی از زائران در حالیکه کجاوه ای سنگین و تزیین شده را روی دوش دارند، بیش از یکصد کیلومتر راه را پیاده طی می کنند تا خود را به این مکان برسانند. بعضی دیگر با فرو کردن چنگک های قوی در پوست بدنشان، خود را روی داربستی آویزان می کنند، اما اکثریت زائران طاقت انجام چنین اعمالی را ندارند لذا به عبادت، قرائت دعا و کمک به مستمندان بسنده می کنند.

در همه جا چراغ، زرق و برق و کوبیدن طبل و نمایش که جزئی از مراسم جشن هستند، به چشم می خورد. در کاتاراگامه مسلمانان نیز مسجدی دارند که به نوعی آن را به خضر پیامبر (ع) مرتبط می سازند.

8-5-2-2.    راهپیمایی وِل[20]

"ول" نام رییسمانی است که به " خدای جنگ – اسکاندا[21]"  تعلق دارد. هندوها کالاسکه ای را برای این خدا ساخته اند و طی تظاهرات و مراسم خاصی در کلمبو از معبد "خیابان دریا" به معبدی دیگر در منطقه "بامبالا پیتیا[22]"  به وسیله دو گاو سفید حمل می کنند. این کالاسکه که با انبوه جمعیت هندو در حرکت است، قدم به قدم هدایائی دریافت می دارد. معبد مقصد با پارچه ها، پلاستیک ها، و چراغ های رنگانگ تزئین شده و به مدت سه روز جشن در آن ادامه دارد.

8-5-2-3.    جشن تای پونگل[23]

این جشن در ماه ژوئیه به احترام "خدای خورشید" و در معابد مراسم مخصوصی برگزار می شود، اما در منازل هندو نیز تهیه شیرینی و غذای مخصوص ، جزئی از مراسم به حساب می آید. در مناطق روستائی ، هندوها طی دو الی سه روز این جشن را ادامه می دهند. هر خانواده روستایی حیواناتش را از گاو مقدس گرفته تا سگ و گربه شستشو و به آنها غذای کافی می دهد و پیشانی آنها را مانند پیشانی خود با پودر رنگین می سازند و گل به گردنشان می آویزند. هندوها تمامی شب عید تای پونگل را بیدار می مانند.

8-5-2-4.    جشن دیپاوالی[24] (انوار)

مردم در این جشن که مصادف با اواخر اکتبر یا اوائل نوامبر است، خانه تکانی کرده، لباس های نو پوشیده و چراغانی می کنند و بدین وسیله به اسقبال "الهه" ثروت ، لاکشمی[25] می روند. تجار هندو ، سال مالی خود را همزمان با این جشن شروع می کنند. در برخی معابد هندو در شهر جفنا پا برهنه روی بستری از آتش راه می روند.

8-5-2-5.    جشن سال نو سینهالی و هندو

این جشن مصادف با ماه آوریل میلادی است و جنبۀ مذهبی ندارد. سینهالیان با شکوه و عظمت فراوانی این جشن را برگزار می کنند و مطابق سنت و رسوم دیرینه خود مراسم رژه ای را می اندازند. گردش این سال مطابق تقویم شمسی است و زمان دقیق آن طبق محاسبات منجمین به اطلاع مردم می رسد. بین سال نو و کهنه معمولا چند ساعتی فاصله است. هر کس در این فاصله که جزو هیچ سالی حساب نمی شود به نیایش و انجام وظائف مذهبی مشغول می شود. در این ساعات همه کارها حتی خوردن و آشامیدن متوقف می شود. همزمان با شروع سال جدید، چراغی در حیاط منزل روشن و همگی لباس نو بر تن می کنند. رنگ لباس هر سال به وسیله منجمین از طریق رسانه ها به اطلاع مردم می رسد.

در شروع سال نو هر کس به طور سمبلیک چند لحظه ای با ابزار کارش مشغول کار می شود و داد وستد را با یکی از نزدیکان یا فردی خوش معامله آغاز می کند.  در آغاز سال جدید هرگز به فقرا کمکی نمی کنند. بزرگ خانواده روغنی را که طبق ترکیبات توصیه شده منجمین تهیه شده است به سر افراد خانواده می مالد. در این هنگام آن ها زیر برگ یا شاخه درختی ، روی پارچه ای می ایستند. در مناطق روستائی ورزش های سنتی نیز در این ایام انجام می گیرد(مظفری, سریلانکا, 1369, ص. 109-111)

8-5-3.        جشن های مسلمین

میلاد النبی (ص)، عید فطر و عید قربان مهم ترین جشن های مسلمانان است. در عید فطر و عید قربان مسلمین لباس نو می پوشند و در فضای باز نماز جماعت برگزار می کنند. در عید قربان مراسم قربانی نیز انجام می شود. مراسم مذکور در رسانه های جمعی انعکاس نسبتا خوبی دارد. در بین اعیاد مسلمین ، میلاد پیامبر(ص) اهمیت ویژه ای دارد. معابر و مناطق مسلمان نشین به پارچه ها و پلاستیک های سبز رنگ تزئین و در گوشه و کنار، مراسم گردهمآیی و سخنرانی برگزار می شود.

به رغم طبلیغات وهابیت مبنی بر بدعت دانستن جشن میلاد النبی ، مردم مسلمان این کشور همچنان این مراسم را با شکوه هر چه تمام تر برگزار می کنند. تفاوت عمده اعیاد مسلمین با جشن های مذهبی دیگر ادیان این است که اعیاد مسلمین کاملا رنگ مذهبی داشته و رقص و پایکوبی ، پخش موسیقی در مراسم آنان جایی ندارد. در اعیاد مذکور به فقرا کمک و بعضی اقدام به اطعام مردم می کنند (مظفری, سریلانکا, 1369, ص. 111)

8-5-4-1. جشن کریسمس (میلاد مسیح)

این جشن در 25 دسامبر، در رادیو و تلویزیون و جراید جایگاه ویژه ای دارد و حتی کسانی که مسیحی نیستند به پایکوبی و شادمانی پرداخته و در مصرف مشروبات الکلی زیاده روی می کنند. این جشن تا شروع سال جدید میلادی که شش روز فاصله دارد با سر و صدای آزار دهنده و ترقه بازی ادامه می یابد. علاوه بر این کریسمس سایر جشن های معمول بین مسیحیان جهان از جمله جشن "جمعه خوب" و " عروج مسیح[26]" نیز از سوی مسیحیان این کشور برگزار می گردد.

8-5-4-2.    جشن بانوی ما ماتا[27]

این جشن از دوم ژوئیه به مدت دو هفته به وسیلۀ کاتولیک ها در شهر منار برگزار می گردد. مسیحیان برای متوسل شدن به این بانو در کلیسا جمع می شوند.

8-5-4-3.    جشن بانوی ما آن[28]

این جشن که به نام مادر حضرت مریم(ع) هر ساله در 26 ژوئیه در منطقه تولاویلا در شهر پوتلام به مدت چند روز برگزار می گردد. در این ایام مسیحیان از نقاط دور و نزدیک به این محل آمده و برای شفای امراض و حل مشکلاتشان به این بانوی متوسل شده و چند روزی در آنجا اقامت دارتد(مظفری, سریلانکا, 1369, ص. 112)

8-6-1.        تعطیلات بودائیان (سینهالی)

شب چهادرهم هر ماه قمری که قرص ماه کامل می شود، در سریلانکا تعطیل رسمی است. این تعطیلات به " پویا دی " معروف است که اهم آنها به شرح زیر است.

-      روز قرص کامل ماه در ماه ژانویه – اولین دیدار بودا از سریلانکا

-      روز قرص کامل ماه در ماه مارس – دیدار مجدد بودا از سریلانکا

-      روز قرص کامل ماه در ماه می – عید "وساک"- تولد، به سعادت رسیدن (نیروانا)، و وفات بودا

-      روز بعد از عید وساک

-      روز قرص کامل ماه در ماه جون- ورود ماهیندا مروج بودیزم به سریلانکا

-      روز قرص کامل ماه در ماه ژوئیه – مراسم بزرگ پراهارا در کندی

-      روز قرص کامل ماه در ماه دسامبر – ورود خواهر ماهیندا با نهالی از درخت بو به سریلانکا

-      روز 13 آوریل – جشن سال نوی سینهالیان

8-6-2.        تعطیلات هندوها (تامیل)

-      روز 14 ژانویه – جشن تای پونگل – برداشت محصول و شکرگزاری خدای خورشید

-      روز 23 فوریه – روز ماها سیوا رانزی – الهه نابودی و الهه نگهدار به دنبال یافتن سر و پای الهه خلقت

-      روز 14 آوریل – جشن سال نوی تامیل ها روز 17 دسامبر – جشن دیپاوالی- روز پیروزی بر شب

8-6-3.        تعطیلات مسیحیان

-      روز 9 آوریل- روز مصلوب شدن مسیح – "جمعه خوب"

-      روز 25 دسامبر – تولد حضرت عیسی (ع)

8-6-4.        تعطیلات مسلمانان

-      عید سعید فطر

-      عید سعید قربان

-      میلاد با سعادت پیامبر اکرم (میلاد النبی ص)

8-6-5.        تعطیلات بازرگانی و بانکی

روزهای به خصوص جهت حسابرسی به امور بانکی از جمله 30 جون، 30 و 31 دسامبر از تعطیلات رسمی بانک های کشور است. چند روز هم در سال از تعطیلات ویژه تجار و بازرگانان است(مظفری, سریلانکا, 1369, ص. 113)

8-6-6-1. تعطیلات ملی

علاوه بر تعطیلات مذهبی یاد شده، تعطیلات رسمی نیز در سریلانکا جنبه ملی و میهنی دارد:

-       روز 4 فوریه- روز استقلال سریلانکا در سال 1948 به عنوان روز ملی

-       روز اول ماه می- روز جهانی کارگر، روز تظاهرات کارگران

-       روز 22 ماه می – روز قهرمان ملی – در این روز از شخصیت های بزرگ ملی و میهنی کشور قدردانی شده و رییس جمهوری به شخصیت های افتخار آفرین لوحه های تقدیر اهداء می کند.

-       روزهای شنبه و یکشنبه تعطیلات آخر هفته کشور است(مظفری, سریلانکا, 1369, ص. 114)

8-7.     غذاهای سنتی سریلانکا

غذاهای سنتی مردم مخلوطی از برنج، گوشت، مرغ یا ماهی و یا برنج سفید به همرا خورشت سبزی و عموما بسیار تند و پر ادویه هستند  (Samarasinghe, 2009 ). سمبا[29] برنج گردی است که در مناسبت ها مصرف می شود. در جشن ها برنج زرد با شیر نارگیل  به همراه ادویه جات پخته می شود. تمام غذاها با افزودن مقداری شیر نارگیل و ادویه طعم دار می شوند. مردم نواحی ساحلی در تهیۀ غذاهای دریایی بسیار مهارت دارند. مالونگ، سامبل، لامپرییس، بوریانی، پولوس پهی غذاهای مشهور سریلانکا هستند. سریلانکایی ها همچنین غذاهای شیرین و آب داری مانند کاووم، هالاپ، تالاگولی و واتالاپام[30] دارند (asiarecipe)

در جشن ها برنج زرد با شیر نارگیل  به همراه ادویه جات پخته می شود. کریبات[31] یا شیر برنج غذای دوست داشتنی است که بیشتر در مراسم و جشن ها می پزند (asiarecipe). از آرد برنج نیز انواع مواد غذایی شامل رشته های مختلف، مخلوط پودر نارگیل، انواع کلوچه، کیک و نان و شیرینی درست می کنند. از شیر گاومیش ماست درست کرده و گاهی نیز ماست را با عسل یا شربت شیرین و هر وقت میل دارند، استفاده می کنند و میوه را معمولا پس از غذا می خورند (Samarasinghe, 2009 ).

8-7-1.        خورشت ها

خورشت ها به همراه غذاهای گوشتی ، سبزیجات و ماهی استفاده می شوند. چندین ادویه به همراه مواد حاوی خورشت در روغن سرخ تا خورشت آماده شود. محتوای اصلی خورشت ها را شیر نارگیل تشکیل می دهد و گیاهان تازه به همراه چاشنی های متنوع به غذا طعم متفاوتی می دهد. اقلام اصلی مانند مرغ، گوشت ماهیچه، گوشت گوسفند، تخم مرغ یا سبزیجات در یک ظرف بسیار ضخیم که حاوی شیر نارگیل پخته می شود. تنوع بسیاری در خورشت های ماهی وجود دارد. سریلانکایی ها در تهیۀ خورشت های ماهی شیوه مخصوصی دارند. در بین تمام غذاها خورشت ماهی ترش بسیار محبوب است. خورشت های سبزیجات از سبزیجاتی مانند بادنجان، حبوبات، چغندر، هویج، گل موز و کدو تهیه می شود. پودر فلفل، فلفل های تازه، دارچین، پودر خورشت (کاری)، برگ کاری، پیازها، سیر، زنجبیل و شیر نارگیل از ترکیبات خورشت ها هستند (asiarecipe).

8-7-2.        غذاهای دریایی

مردم شهرهای ساحلی ماهی تازه و خرچنگ مصرف می کنند. ماهی را با سیب زمینی سرخ کرده و چیپس و سالاد مصرف می کنند. خورشت ماهی را با برنج می خورند. در میان بومی های سریلانکا ماهی تونا، سیر و پارا  بسیار مشهور است  (asiarecipe).

8-7-3.         غذاهای مشهور

مالونگ[32] از سبزیجات خرد شده، میگوی خشک، مقداری ادویه و نارگیل درست می شود. "سمبُل[33]" غذای پر ادویه و تندی است. پل سمبل[34] ترکیب آبدار حاوی کنسرو ماهی مالدیو به همراه پیاز و ادویه است. سریلانکایی ها غذایشان را با شیرینی، ترشی جات و ترشی ادویه میل کنند. ترکیبات زیادی شامل خورشت ها، کتلت ها، خمیرهای میگوی مخصوص، خورشت بادنجان و برنج، همه و همه را در برگ موز قرار می داده و می پزندد. بوریانی برنجی است که با گوشت مخلوط شده پخته کی شود. پلوس پهی غذای درست شده از میوه های لطیف و نازک درخت جک  است. چندین نوع غذای شیرین آبدار نیز بخشی از غذاهای جزیره را تشکیل می دهد. کاووم  یک کیک کره ای است که از برنج و شیرۀ قند درست می شود. هالاپ ترکیبی از نارگیل و شکر زرد است. تالاگولی  شیرینی ِگردی است. بسیاری از غذاهای شیرین هندی نیز در سریلانکا به خصوص در کندی و کلمبو پیدا می شود. واتالاپام دسر بسیار خوشمزه ای است. کشک و شیرۀ قند علاقه مندان فراوانی است. ساندویج ها، بیسکویت های خوشمزه ، چیپس های سیب زمینی و سس ها به عنوان میان وعده استفاده می شوند  (asiarecipe).

8-7-4.         میوه ها

در سریلانکا میوه های متنوع و گوناگونی مثل انواع انبه، آناناس ها، موزها، هندوانه، پاپایا، وود اپل و رامبوتان[35] وجود دارد که برخی از این میوه ها فقط در سریلانکا یافت می شود  (asiarecipe).

8-7-5.         نوشیدنی ها

سریلانکا یکی از مهمترین کشورهای تولید کنندۀ چای و قهوه در جهان است. مردم معمولا چای را با شیر و شکر و بعضی نیز ترجیح می دهند آن را ساده و بدون شیر مصرف کنند. زنجبیل خرد شده هم طعم بهتری را به چای می دهد. در این کشور برخی از نوشیدنی های سرد را از میوه های تازه تهیه می کنند. سریلانکایی ها نوشیدن آب نارگیل تازه را دوست دارند. داخل نارگیل تازه آبی بسیار لذیذ و مغذی است. نوشیدنی های حاوی گاز کربنیک مانند کوکاکولا، اسپریت و پپسی در همه جا در دسترس هستند  (asiarecipe).

اعتقادات مذهبی در باره غذا خوردن از اهمیت بر زیادی برخوردارند. برای مثال بودائیان اصولا بر اساس آموزهای بودایی به طور کلی گوشت و تخم مرغ نمی خورند. هر چند بعضی از آنان ممکن است ماهی و تخم مرغ بخورند. هندوها نیز بر اساس آموزه های دینشان اصولا گیاه خوار هستند و گوشت نمی خورند. حتی اگر بعضی گوشت بخورند، از خوردن گوشت گاو پرهیز می کنند. مسلمانان نیز گوشت خوک و مشروبات الکلی نمی­­خورند.

موزه‌های سریلانکا

میراث فرهنگی غنی سریلانکا در موزه های مختلف سراسر این کشور قابل مشاهده است.

8-8-1.        موزۀ ملی کلمبو[36]

موزه کلمبو قدیمی ترین و بزرگترین موزۀ کشور در سال 1877 تاسیس شده است. این موزه در منطقۀ زیبائی قرار دارد و به دلیل داشتن مجموعۀ های نفیس و فراوانی از لباس های پادشاهی ، آثار هنری سینهالی ها مانند منبت کاری ها، مجسمه ها، وسابل قدیمی خانگی و دست نوشته های قدیمی بسیار مشهور است. این موزه شامل بیش از چهار هزار دست نوشتۀ از برگ نخل، جواهرات قرون وسطی، مجموعۀ های نادر از صورتک های سنتی (ماسک ها) ، منبت کاری ها روی عاج و چوب، نقاشی های آبرنگ معابد، اشیاء سرامیک، مجسمه های سنگی و سنگ نوشته است.

8-8-2.         موزه ملی تاریخ طبیعی، کلمبو[37]

این موزه در مقیاسی شبیه به موزه ملی است که میراث طبیعی کشور سریلانکا را در خود جای داده است. در این موزه گونه های مختلفی از پرندگان، پستانداران، چهارپایان، خزندگان، آبزیان، حشرات گیاهان دارویی و گونه های جغرافیایی جمع آوری شده است.

8-8-3.         موزۀ فرمانروایی هلند، کلمبو[38]

این موزه در یک خانۀ قدیمی هلندی در خیابان پرینس واقع شده که اوایل محل سکونت کونت آگوست کارل وان رانزو[39] بوده است. در این موزه انواع صنایع دستی، وسایل خانگی، سرامیک ها و سکه های قدیمی در دوران فرمانروایی هلندی ها نگهداری می شود.

     

8-8-4.         موزۀ باندرانایکه، کلمبو[40]

در این موزه عکس ها، اشیاء و اسناد رئیس جمهور اسبق آقای باندرانایکه که در سال 1959 ترور شد نگهداری می شود.

8-8-5.         موزۀ ملی دریایی، گال[41]

این موزه در یک ساختمان قدیمی هلندی در قلعۀ تاریخی گال قرار دارد و در آن اشیایی که مربوط به زیست دریایی ، گیاهان دریایی، ابزارها و شیوۀهای ماهی گیری محلی، مرجان های طبیعی و ماهی های اعماق دریا در معرض دیدن هستند.

8-8-6.         موزۀ جواهرات، راتناپورا[42]

این موزه مجموعۀ اشیاء ماقبل تاریخ، فسیل های کرگدن، اسب آبی و فیل که در منطقۀ راتناپورا کشف شده و همچنین جواهرات، منسوجات، پرچم ها و سنگ های قدیمی نگهداری می شود. بعضی از صنایع دستی این موزه نشان دهندۀ هنر و فرهنگ ایالت ساباراگاموا[43] است (M.H.Syed, 2007, ص. 131-132). در ضمن موزه های باستان شناسی کشور در شهرهای پلوناروا و آنورادهاپورا قرار دارند.

فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در سریلانکا

مجموعه کتابخانۀ موزه شامل ششصد هزار جلد کتاب ,و نسخه های خطی است. این کتابخانه از سال1885 رسماً به عنوان کتابخانۀ واسپاری عمل می کرده و می توان آن را پایه و اساس تشکیل کتابخانۀ دولتی مرجع دانست. در سال 1925 شورای شهرداری کلمبو با ادغام کتابخانۀ کلمبو و کتابخانۀ پتاه[44] که در 1829 ایجاد شده بود، کتابخانۀ عمومی کلمبو را بوجود آورد. کتابخانۀ موزۀ ملی کلمبو اکنون عظیم ترین مجموعۀ انتشارات سریلانکا را در خود جای داده است.  سازمان آرشیو ملی ( تاسیس 1902)  اسناد رسمی نظام ادارای هلند  (1640 تا 1796)، اسناد رسمی نظام اداری انگلیس (1796 تا 1948) و اسناد اداری سریلانکا را از زمان استقلال در بر دارد. اداره مرکزی موزۀ ملی سریلانکا در کلمبو است و در در شهرهای کندی ، راتناپورا، آنورادهاپورا، گاله و ترینکومالی نیز شعبه هایی دارد. موزه ملی، مجموعه آثار باستان شناسی، صنایع دستی و اسناد تاریخی سریلانکا را نیز دارد.

8-9-1.        کتابخانه های عمومی

آموختن، تحقیق و پژوهش و استفاده از کتابخانه ها در سریلانکا از دیر باز مورد توجه بوده و بنا بر شواهد و مدارک از سدۀ سوم پیش از میلاد در این جزیره وجود داشته است. بسیاری از پادشاهان قدیم به توسعه و پیشرفت ادب و فرهنگ کشور و آن را مورد حمایت و پشتیبانی قرار می دادند. در کتابخانه های معابد که پاتگول[45] خوانده می شود، نوشته های مذهبی و غیر مذهبی وجود دارد. در دوران سلطۀ بریتانیا کسانی که زبان انگلیسی می دانستند از کتابخانه هایی چون کتابخانۀ خدمات یکپارچه در کلمبو[46] (تاسیس 1813) و کتابخانۀ کلمبو (1824) استفاده می کردند. این دو کتابخانه در 1874 در یکدیگر ادغام شدند. بسیاری از شهرداری ها ملزم به ایجاد و نگهداری کتابخانه نیستند. سریلانکا در سال 1990 دارای 580 کتابخانۀ عمومی بوده است. سطح کیفی کتابخانه های عمومی در نواحی مختلف کشور متفاوت است. تغییرات در حکومت های محلی حاکی از امکان تبدیل ساختار کتابخانه های عمومی از حالت محلی به ایالتی است. (کشمیری, ص. 1066)

کتابخانۀ های دیگری که جا دارد از آن ها نامی به میان بیاید، کتابخانه انجمن سلطنتی آسیایی سریلانکا[47] (تاسیس1845) و  

کتابخانه دولتی شرق شناسی[48] (تاسیس1870) هستند. تاسیس کتابخانه دولتی شرق شناسی را می توان نخستین گام در جهت ایجاد کتابخانۀ ملی کشور دانست. کتابخانۀ موزه نیز پس از این کتابختنه در سال 1877 تاسیس شد.

8-9-2.         آرشیو و کتابخانۀ ملی

کتابخانۀ ملی سریلانکا در 1990 افتتاح شد و یک نیاز دراز مدت را بر آورد. قانون ایجاد آن در سال 1970 به تصویب رسیده بود. کتابخانۀ ملی در حال حاضر مسئولیت انتشار "کتابشناشی ملی سریلانکا[49]"  را بر عهده دارد که از 1962 منتشر شده و از 1974 از امتیاز واسپاری قانونی برخوردار است. آرشیو ملی نیز کتابخانۀ واسپاری قانونی است. رئیس آرشیو ملی مسئول ثبت کتاب ها، نشریات ادواری، روزنامه ها، و مواد چاپی است. با تصویب قانون آرشیو های ملی در 1973، دامنۀ فعالیت های آرشیوی گسترش یافته و در حال حاضر کتابخانه دارای مدارک و اسناد آرشیوی با ارزش در زمینه های عمومی و تخصصی است (کشمیری, ص. 1066).

8-9-3.         کتابخانه های دانشگاهی

کهن ترین کتابخانۀ دانشگاهی سریلانکا در سال 1921 با نام کتابخانۀ کالج دانشگاه[50] افتتاح و در سال 1942  به کتابخانۀ دانشگاه سیلان[51] تغییر نام داد. این کتابخانه در سال 1952 به محل جدیدی در دانشگاه پرادنیا[52] نقل مکان کرد. از دیگر کتابخانه های مهم کشور کتابخانۀ کالج پزشکی است که در سال 1870 تاسیس شده و در حال حاضر بخشی از کتابخانۀ دانشگاه کلمبو است. بزرگترین مجموعۀ کتابخانۀ کشور با بیش از پانصد هزار جلد متعلق به کتابخانۀ دانشگاه سیلان واقع در دانشگاه پرادنیا است. دیگر کتابخانۀ دانشگاهی کشور نیز دارای مجموعه های قابل توجهی هستند. دانشگاه های بزرگ کشور در موضوع سریلانکا شناسی و آسیاشناسی مجموعه های ویژه ای دارند. دانشگاه ها بهترین کتابخانه های کشور را دارا هستند. کالج های فنی و مراکز تربیت معلم نیز کتابخانه ها خودشان را دارند. (کشمیری, ص. 1066)

8-9-4.         کتابخانه های آموزشگاهی

به رغم رشد سریع آموزش و پرورش کشور در دوره پس از استقلال سریلانکا و همچنین ایجاد تسهیلات آموزشی، متاسفانه کتابخانه های آموزشگاهی رشد زیادی نداشتند. با به کار گیری روش های نوین آموزشی ، نیاز به ارائه خدمات کتابخانه ای در مدارس افزایش یافته است. در حال حاضر تعداد 3700 کتابخانه در تمام سطوح آموزشی در مدارس وجود دارد. کلیه مواد کتابخانه های یادشده عموما به زبان های سینهالی ، تامیلی و انگلیسی است (کشمیری, ص. 1066).

8-9-5.         کتابخانه های تخصصی

کتابخانه های تخصصی و مراکز مدارک و اسناد در سازمان های دولتی، بخش های خصوصی و موسسه های اداری قرار دارند. پوشش موضوعی این کتابخانه ها صنعت، بازرگانی، پژوهش های علمی، فناوری، کشاورزی و موضوع های وابسته است. ادارۀ موسسۀ علوم، انرژی، و منابع طبیعی سریلانکا (نارییسا)[53] مسئول مستقیم خدمات اطلاع رسانی علوم و فناوری کشور و هماهنگ کنندۀ شبکه های اطلاع رسانی کتابخانه های علوم و فناوری است. این مرکز در سال 1981 ایجاد شده و به جای شورای علوم ملی سریلانکا عمل می کند (کشمیری, ص. 1067).

8-9-6.         حرفۀ کتابداری

انجمن کتابداران سریلانکا[54] در 1960 تشکیل شد. این انجمن برگزار کنندۀ دوره های نیمه وقت کتابداری و اطلاع رسانی در سطوح مختلف است. گروه کتابداری و اطلاع رسانی نیز در 1972 در دانشگاه کلانیا بوجود آمده است. شورای خدمات کتابخانۀ ملی کشور مدیریت برگزاری دوره های کوتاه مدت آموزش کتابداران را بر عهده دارد. (کشمیری, ص. 1067)

---

[1] - Ganesh.

[2] - Betel Leaf.

[3] - Jayamangala Gatha.

[4] - Sarong.

[5] - Baniyama.

[6] - Patta Vetty.

[7] - Hatte.

[8] -Pavadai Sattai.

[9] - Sangha.

[10] - Pamsukula.

[11] - Khuddakapatha.

[12] - Mataka-Bana.

[13] - Sanghika dana.

[14] - Sraddha.

[15] - Perahera.

[16] - Vesak.

[17] - Poson.

[18] - Poya Day.

[19] - Kataragama.

[20] - Vel.

[21] - Skanda.

[22] - Bambalapitiya.

[23] - Thai Pongal.

[24] - Deepavali.

[25] - Lakshmi.

[26] - Good Friday and Easter Sunday.

[27] - Our Lady Matha.

[28] - Our Lady Anne.

[29] - Samba.

[30] - Mallung, Sambol, Lamprais, Buriyani, Polos Pehi, Kavum,  Halape, Thalaguli, Wattalapam.

[31] - Kiribath.

[32] - Mallung.

[33] - Sambol.

[34] - Pol Sambol.

[35]  - Pappaya, Wood Apple and Rambuttan.

[36] - The National Museum, Colombo.

[37] - The National Museum of Natural History, Colombo.

[38] - The Dutch Period Museum, Colombo.

[39] - Conte August Carl Van Ranzow.

[40] - Bandranaike Museum, Colombo.

[41] - The National Maritime Museum, Galle.

[42] - The Gems Museum, Ratnapura.

[43]  - Sabaragamuwa.

[44] - Pettah.

[45] - Pathgul.

[46]  - United Services Library.

[47] - Royal Asiatic Society of Srilanka Library.

[48]  - Government Oriental Library.

[49]  - Sri Lanka National Bibliography.

[50]  - University College Library.

[51]  - University of Ceylon Library.

[52]  - Peradeniya.

[53] - National Resources, Energy, and Science Authority of Sri Lanka – NARESA.

[54] -  Sri Lanka Library Association.