پیشینه موسیقی سوریه

قدیمی­‌ترین نت موسیقی ‌‌‌‌‌‌‌‌جهان در اوگاریتِ سوریه باستان، یافته شده است. یافته‌‌‌‌‌‌‌‌‌های باستان‌شناسی و داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌های علمی نشان ‌می‌دهد که سوریه ایستگاهی برجسته در توسعه موسیقی و گسترش ‌‌‌‌‌‌‌‌جهانی آن است. در خاک سوریه قدیمی‌‌ترین صحنه یک گروه موسیقی در معبد «ایشتار» در پادشاهی «ماری» در حدود 5500 سال پیش از میلاد در جنوب دیرالزور کشف شد. آثار این پادشاهی نشان ‌می‌دهد که آلات موسیقی، زهی، کوبه‌ای و بادی را می‌شناختند که مهم­‌ترین آن‌‌‌‌‌‌‌‌ها «چنگ» بود.

موسیقی عرب که متأثر از مصر، آشور، یونان و ایران بود، با ظهور اسلام، رو به افول نهاد؛ اما در دوره اموی، رونق گرفت و موسیقی‌دان­‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگی؛ مثل « سعيد بن مسجح» و شاگردش «مسلم بن محرز» (زاده 715 م) به فعالیت پرداختند و با سفر‌‌‌‌‌‌‌‌های تحقیقی خود، الحان عرب را مقامات شامی و ایرانی پروده و بازآفرینی کردند.

خلفای اموی، هدایایی را به بزرگان موسیقی ‌می‌دادند؛ به طور مثال، «سلیمان بن عبدالملک» برای مسابقه بین نوازندگان مکه، جوایزی به مبلغ بیست هزار سکه نقره تعیین کرد! ولید دوم نیز در مسابقات آواز، جایزه اول را سیصد هزار سکه نقره اعلام نمود!

از دیگر موسیقی‌دان­‌‌‌‌‌‌‌‌های دربار اموی در شام، می­توان به «مالک الطایی» (مرگ: 46 هجری)، « معبد بن وهب» (وفات 128 هجری)، «ابوجعفر محمد ابن عایشه» (100- 125 هجری)، «یونس الکاتب» (فوت: 134 هجری)، اشاره نمود. «كتاب النغم» یونس الکاتب، از مراجع مهم «الاغانی» اصف‌‌‌‌‌‌‌‌هانی است. (همان)

کتاب «موسیقی الکبیر» فارابی که در دربار هنر پرور حمدانیان در حلب شکل گرفت، در روزگار خویش هم تحولی در موسیقی محسوب می‌شد و هم نشانی از اهمیت موسیقی در شام داشت. بعد از بنی عباس، سلاجقه، ایوبیان و ممالیک، موسیقی را مورد بی ­مهری قرار دادند. در دوره عثمانی نیر موسیقی عربی تحت تأثیر موسیقی ترکی قرار داشت و نتوانست تکامل طبیعی خود را ادامه دهد؛ ضمن این که گرایش به تصوف؛ خصوصاً در فرقه مولویه، موجب تأثر شدید موسیقی شام از موسیقی مورد استفاده در مجالس ایشان شد.

از میان افراد شاخص این زیرگونه از موسیقی شامی طریقتی، «محمد بن السيد عبد القادر الشريف» (1688-1756)، «محمد بن كوجك علي الحلبي» (1694-1773)، «محمد أبو الصفا» (1689-1773) «أحمد عقيل» (1813-1903)، «محمد الوراق» (1828-1910)، «محمد أبو الهدى الصيادي الرفاعي» (1847-1908)، «محمد سلمو الشاذلي» (1856-1910)، «صالح الجذبة» (1858-1922) شهرت بیشتری دارند.

از آغاز قرن بیستم، سوریه به لطف کلوپ­‌‌‌‌‌‌‌‌های موسیقی، شاهد یک رنسانس واقعی موسیقی بوده است، این کلوپ­‌‌‌‌‌‌‌‌ها علی­رغم مشکلاتی که با آن مواجه بودند؛ از جمله اعتقادات مذهبی و اجتماعی، توانستند فعالیت کنند.

کلوپ­‌‌‌‌‌‌‌‌های موسیقی پیشتاز سوریه که اکثر اعضای آن‌‌‌‌‌‌‌‌ها روشنفکران بورژوا بودند؛ عبارت­اند از: در دمشق «نادي الموسيقى الشرقي» (باشگاه موسیقی شرقی) که «شفیق شبیب» در سال 1914 در دمشق تأسیس کرد. باشگاه «توفیق فتح الله الصباغ» (1927)، «نادي الكشافة» (باشگاه پیشاهنگ) در 1927، «نادي الموسيقى الوطنية» (باشگاه موسیقی ملی) که «مصطفی الصواف» تأسیس نمود؛ «نادی الفارابی» (باشگاه فارابی)، «معهد أصدقاء الفنون» (مؤسسه دوستان هنر)  و «دارالالحان».

در حلب نیز «نادي الصنائع النفيسة»، «نادي حلب الموسيقي»، «نادي الشهباء الفني»، «نادي الجمعية الأرمنية» و و«النادي الكاثوليكي» ؛ در لاذقیه «النادی الموسیقی» و در حمص «دوحة الديماس» فعالیت خود را آغاز نمودند. (همان)

حکومت در برنامه و سیاست‌‌‌‌‌‌‌‌های کلی موسیقی که در این کلوپ­‌‌‌‌‌‌‌‌ها تدریس می‌شد، دخالتی نداشت؛ تا این که در 1943، نخستین مؤسسه رسمی موسیقی را وزارت جوانان به ریاست «منیر العجلانی» (1914- 2004)، سیاستمدار و قانون­دان سوری، تأسیس کرد که دو سال بیشتر دوام نیاورد؛ همچنین مؤسسه دولتی وابسته به وزارت معارف که آن هم دولت مستعجل بود! سومی در 1950 تأسیس شد و هشت سال فعالیت کرد و در پی اتحاد مصر و سوریه، تعطیل شد و جای خود را به «المعهد العربی للموسيقي» (مؤسسه موسیقی عرب) که به «معهد صلحی الوادی» شهرت دارد و وابسته به وزارت فرهنگ است، داد.

«مؤسسه عالی موسیقی» نیز در سال 1990 به ریاست صلحی الوادی، تأسیس شد.