تسنن در افغانستان

اهل سنت از نظر فقهی به چهار مذهب حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی تقسیم می‌شوند. هریک از اینها در افغانستان پیروان کمی دارند؛ ولی اکثریت مطلق اهل سنت افغانستان، حنفی مذهب‌اند. بعد از حنفی استقبال بیشتری از مذهب شافعی به عمل آمد؛ ولی بعدها مردم بیشتر به حنفی گرویدند. از مذاهب حنبلی و مالکی در افغانستان استقبال زیادی نشد و پیروان این دو مذهب بعدها به حنفی‌گرویدند. وهابیت، که مبتنی بر مذهب حنبلی است، در افغانستان پیروانی نیافت، هرچند در بعضی دوره‌ها، مانند زمان طالبان تبلیغات زیادی به راه انداخت. در ابتدا، هریک از مذاهب اربعه اهل سنت، پیروانی در افغانستان پیدا کردند؛ ولی بعدها اکثریت مردم به مذهب حنفی‌گرایش یافتند. حنفی‌های افغانستان از میان سایر مذاهب اربعه، میانه‌روتر بوده‌اند. بیشتر مسلمانان اهل سنت کشورهای افغانستان، پاکستان، هند و آسیای مرکزی پیرو ابوحنیفه‌اند.

ابوحنیفه نعمان‌بن ثابت کابلی در سال ۸۰ هجری، متولد و در سال ۱۵۰ هجری، وفات یافت. او در کابل متولد شد و به تحصیل پرداخت و از فقهای بزرگ عصر خود شد و کتاب‌هایی در فقه، از جمله المسند تألیف کرد. پیروان او را حنفی یا حنفیه گفته‌اند. ابوحنفیه شخصا به علویان علاقه‌مند بود و آنان را بر امویان و عباسیان مقدم می‌داشت. او از قیام زید بن علی بن حسین (ع) در زمان اموی‌ها و سپس از محمد نفس زکیه بر ضد عباسیان حمایت کرد؛ ازاین‌رو و مغضوب دستگاه خلافت واقع و به زندان افکنده شد و در زندان بر اثر شلاق و شکنجه جان سپرد؛ ولی مذهب حنفی دو قرن بعد از او (در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری) در خراسان توسط سلاطین سلسله غزنوی، خوارزمشاهی، آل‌کرت و اولاد تیمورگسترش یافت و مذهب اکثریت مردم خراسان شد.

در میان سلسله‌های گذشته، غزنویان بر مذهب حنفی بودند و در انتشار آن تلاش زیاد به خرج دادند. بعد از غزنویان، سلجوقیان شافعی‌مذهب بودند؛ در نتیجه توسعه مذهبی حنفی‌کند شد. گرایش مذهبی مغولان، به‌ویژه هلاگوخان مغول بیشتر بودائی بود. آنها با مذاهب اسلامی برخورد نسبتا یکسانی داشتند و سبب کاهش جایگاه برتر مذهب تسنن شدند. ازاین‌رو، سایر مذاهب و فرق اسلامی فرصت یافتند تا عقاید خود را ابراز و در ترویج آن بکوشند؛ پیدایش دولت شیعه سربداران در سبزوار با استفاده از این فرصت شکل‌گرفت. در آن زمان، اداره امور افغانستان امروز به آل کرت رسید و چون آل کرت حنفی‌مذهب بودند، این مذهب رشد کرد؛ ازاین‌رو در تغییر مذهب حنفی در افغانستان تغییر مهمی ایجاد نشد. آل کرت تعصب مذهبی شدیدی داشت و مرتب با سربداران در حال نبرد بود. با حمله تیمور به خراسان، سلسله آل کرت برافتاد. تیمور خود را مسلمان اهل سنت معرفی می‌کرد و از مذهب برای پیشبرد اهداف سیاسی خود بهره‌برداری می‌کرد. پس از او جانشینانش به‌ویژه سلسله تیموری در هرات، شیوه وی را ادامه دادند؛ برای مثال، ضمن احترام به ائمه معصوم علیهم‌السلام به آنان ضربه نیز می‌زدند. پس از تشکیل دولت ملی در افغانستان توسط احمدشاه درانی (۱۷۴۷)، شاهان این سلسله در افغانستان، که بر مذهب حنفی بودند، به اشاعه مذهب حنفی پرداختند و به‌رغم حضورگسترده شیعیان در این کشور، آنها را نادیده گرفته و مذهب حنفی را در مقام مذهب رسمی افغانستان در نظر گرفتند؛ ازاین‌رو و در قانون‌های اساسی‌گذشته افغانستان مذهب حنفی تنها مذهب رسمی کشور اعلام شد.

نیز نگاه کنید به

تسنن در لبنان؛ تسنن در بنگلادش.