تئاتر و هنرهای نمایشی ساحل عاج
در کشوری چون ساحل عاج با سنتی چنین دیرین و البته جذاب و متنوع، طبیعی است که هنر تئاتر نیز همچون سایر ملل کهن، از غنا و قدمتی قابلتوجه برخوردار باشد. درواقع تمام مراسمی که از دیرباز و به اشکال مختلف در این سرزمین برگزار میشوند، بهنوعی در زمره تئاتر قرار میگیرند؛ اما تئاتر در معنای امروزی آن و بر اساس نمایشنامه مکتوب، با مکانی مشخص و همراه با تماشاچی و بازیگر و دکور و غیره، در ساحل عاج باید بهعنوان دستاورد حضور فرانسویها محسوب شود. برنار دَدیه معتقد است که تئاتر در این شکلش، به لطف «دانشآموزان دبیرستانی بهنام گلد کوست[30] در غنای امروزی، وارد ساحل عاج شد. این دانشآموزان که برای گذراندن تعطیلات خود به گراند بسام آمده بودند، در این منطقه تئاتری اجرا کردند» (Gnaoulé-Oupon, 2000: 50). اجرای این گروه و تأثیر آن، راه را برای شروع نمایش در ساحل عاج باز کرد و به این ترتیب، نمایش، در دهههای نخستین قرن بیستم، در این سرزمین پا میگیرد و از نمایندگان معروف آن همین برنار ددیه بود که نمایش «شهرها» را در سال 1933 روی صحنه برد. در این کمدی ساده و جذاب، نویسنده موقعیت پایتختهای متفاوت ساحل عاج را بازآفرینی میکند و از این طریق، قصد دارد تا تغییر مداوم آنها را نقد کند؛ بنابراین، ددیه را باید پیشگام نمایشنامهنویسی در ساحل عاج بدانیم. ددیه از شاگردان مدرسهای ابتدایی در بنژرویل، پایتخت آن دوره ساحل عاج بود. وی به همراه آمون دابی،[31] کوفی گدو[32] و شارل نوکان[33] از نخستین نمایشنامهنویسان ساحل عاجی محسوب میشود.
آمون دابی به همراه کوفی گدو در سال 1938، «تئاتر اندیژن ساحل عاج» را بنیان نهاد. دابی علاوه بر کار تئاتر، به نوشتن رمان نیز میپرداخت و ازجمله آثار او میتوان به «زمزمه شاه» و «ساحل عاج در جامعه آفریقا» اشاره کرد؛ اما درمیان نمایشنامههای معروف او باید به «یوسف فروختهشده بهدست برادرانش» (1941) و «ساحره» (1957) اشاره کنیم. گدو نیز از زمره کسانی بود که همدوش هوفوئه بوآنی، برای آزادی آفریقا جنگید؛ پسازاین سه نمایشنامهنویس مهم، ذکر نام کسانی چون امدو کنه[34] ضروری است. البته رماننویسانی چون کوروما نیز در حوزه نمایشنامهنویسی دستبهقلم شدهاند.
در دهه 80، بحثی پیرامون تئاتر مدرن و سنتی در این کشور ایجاد شد که طی آن کسانی چون پورکه[35] قصد داشتند تا به هر قیمتی ثابت کنند که سیاهان از دوره باستان با تئاتر، آشنایی کامل داشتند؛ اما این بحث، راه به جایی نبرد و درنهایت همان تاریخ 1932، بهعنوان شروع رسمی پیدایش تئاتر در ساحل عاج ثبت گردید. در اواخر دهه 80 میلادی و طی سالهای 1990، تئاتر در ساحل عاج رشد چشمگیری داشت و گروههای متنوعی چون «کی یی ایمبوک»،[36] در شهر ابیجان بهوجود آمدند. گفتنیست مبدع گروه کی یی ایمبوک، زنی بود کامرونیالاصل بهنام ورور لیکینگ[37] که با نمایش «سینگه مورا»[38] در شهر لیموژ فرانسه در سال 1991، به شهرتی بینالمللی دست یافت.