جامعه و نظام اجتماعی اتیوپی

جامعه

1-3-نظام اجتماعی

جامعه اتیوپی در مجموع به دو بخش شهرنشین و روستایی تقسیم مي شود.بر اساس اطلاعات موجود در حال حاضر در حدود 17 درصد از مردم این کشور شهرنشین بوده و بخش اعظم جمعیت اتیوپی ( در حدود 83 درصد ) را روستائیان و اقوام بیابان گرد تشکیل می دهند.

در بررسی جامعه شناختی اتیوپی آنچه که مشهود است بخش اعظم مردم این کشور را کشاورزان سنتی از یك سوي و گله داران و دام پروران از سوی دیگر تشکیل می دهند که بصورت سنتي درآمدي اندك را عاید خود مي سازند. لذا می توان گفت ساختار اساسي نظام اجتماعي اتیوپی مبتنی بر این دو گروه است و شهرنشینی که پدیده اي نسبتا جدید در این کشور محسوب مي شود هنوز از جایگاه چندانی برخوردار نیست . جداي از آن نظام اجتماعی اتیوپی نیز نظیر سایر کشورهای آفریقاي 35

زیر خط صحرای بزرگ بر ارتباطات قومی استوار گردیده و اقوام و قبایل مختلف بخش اعظم نظام اجتماعی این کشور را بخود اختصاص داده اند.

2-3-گروه هاي قومي (قبایل)

قبایل کوچک و بزرگ اتیوپی بر اساس محل استقرار خود در زیر مجموعه این گروه هاي نژادي قرار مي گیرند. سامی ها 3 در منطقه شمالی کشور

کوشیت ها32 در مناطق شرقی اتیوپی

نیلو صحرایی ها33 در منطاق شرق و جنوب شرق کشور

اموتیک ها34 در مناطق جنوبی اتیوپی (کتاب سبز اتیوپی،6:1389 )

کشور اتیوپی در بر گیرنده بیش از 80 قبیله یا گروه نژادی است که در مناطق مختلف این سرزمین باستانی استقرار دارند. قبایل اتیوپی جدای از تمایزات نژادی، از نظر فرهنگی و زبانی نیز دارای تفاوت های عمده ای می باشند. مهم ترین قبایل فعلي این کشور که نقش مهمی نیز در تحولات سیاسی چند دهه گذشته این کشور ایفا نموده اند عبارتند از :

31

32

33

34

semitic

cushitic

Nilo sahran

omotic

36

3-2-1-قبیله ارومو: ارومو بزرگترین قبیله کشور اتیوپی است و جدای از این کشور دستجاتی از قبیله ارومو در شمال کنیا و بخش هایی از سومالی نیز استقرار دارند. جمعیت اروموها در اتیوپی براساس جدیدترین آمار (سال 2012) در حدود 25 میلیون نفر است. پیشینه اروموها به هزاران سال قبل باز می گردد و براساس شواهد موجود آنان از چندهزار سال قبل در منطقه شاخ آفریقا و از جمله کشور اتیوپی استقرار یافته اند.

در حدود 95 درصد از اروموهای اتیوپی به کشاورزی و گله داری (به شیوه ای سنتی و قدیمی) اشتغال دارند و عدد بسیار کمی از آنها در مناطق شهری زندگی می کنند. اکثر اروموهای اتیوپی در حال حاضر در منطقه موسوم به ارومیا 35 در مرکز اتیوپی که به لحاظ وسعت و جمعیت بزرگ ترین منطقه اتیوپی محسوب می شود زندگی می کنند.

اروموها به دو گروه اصلی بوران 3 و بارنتو تقسیم می شوند.هر یک از این دو گروه نیز به زیرشاخه های متعددی منشعب می گردند.

براساس جدیدترین آمارگیری دولت اتیوپی (سال 2007) در حدود نیمی از مردمان ارومو از دین اسلام تبعیت می کنند . اکثر مسلمانان ارومو در مناطق روستایی استقرار دارند. جدای از حدود 2 درصد از اروموها که در زمره پیروان آئین های بومی محسوب مي شوند ، سایر مردمان ارومو از مذاهب مختلف دین مسیحیت به ویژه ارتدوکس و پروتستان تبعیت می کنند.

35

Oromia
Boran	36

37

(Etefa , 2012:55-7 )

3-2-2-قبیله امهارا:

قبیله امهارا دومین گروه قومی کشور اتیوپی به شمار می رود. جمعیت اعضاء این قبیله براساس جدیدترین آمار (2012) در حدود 20 میلیون نفر است که بر این اساس 22 درصد از جمعیت کشور را دربرمی گیرند.

پیشینه مردمان امهارا به دوهزار سال قبل باز می گردد و آنها از آن زمان تاکنون در فلات ارتفاعات مرکزی اتیوپی و در منطقه کوهستانی دربرگیرنده ایالات نیمه خودمختار گوندار،37 گوجام،38 وولو39 و شواهه زندگی می کنند.

زبان بومی قبیله امهارا زبان امهریک است که هر چند تا چندی قبل زبان رسمی آموزشی کشور به شمار می رفت ولی امروزه در برخی استان ها جای خود را به زبان های محلی «ارومیفا» و «تیگرینیا» داده است. در حدود 80 درصد از مردمان قبیله امهارا از دین مسیحیت (کلیسای ارتدوکس) و حدود 20 درصد نیز از دین اسلام پیروی می کنند. بیشتر مردمان امهارا کشاورز بوده و در ارتفاعات به کشت محصولات مختلف می پردازند. گله داری و نگهداری از گوسفند و بز نیز در بین روستائیان امهارا رواج دارد.

قبیله امهارا دارای فرهنگ و هنر خاص خود بوده و بخش مهمی از فرهنگ و آداب و رسوم سرزمین اتیوپی متأثر از فرهنگ بومی این قبیله است.

37

38

39

40

Gondar

Gojjam

wollo

shewa

38

(www.everyculture.com/Amhara/2011)

3-2-3-تیگرینیا (تیگرای):

قبیله تیگرای از قبایل مهم کشور اتیوپی محسوب می شود و بیشتر مردمان تیگرای اتیوپی در ایالات تیگرای و مناطق مرتفع شمال کشور زندگی می کنند. بخشی از مردمان تیگرینیا نیز در ایالات پیشین بگمدرا (گوندا) و «وولوو» که در حال حاضر عمدتا بخش هایی از منطقه امهارا را در بر می گیرند، استقرار دارند. زبان بومی مردمان تیگرای «تیگرینیا» نامیده می شود. جمعیت کنونی مردمان تیگرای در حدود 5/7 میلیون است و آنان تقریبا 6 درصد از جمعیت کشور اتیوپی را به خود اختصاص داده اند. قبیله تیگرای (تیگرینیا) از قبایل قدیمی و تاریخی کشور اتیوپی به شمار می رود و آنان از حدود دوهزار سال قبل از میلاد مسیح در سرزمین کنونی اتیوپی حضور داشته اند. براساس برخی افسانه ها تیگرای ها پیشینه خود را به امپراطور منلیك فرزند حضرت سلیمان و ملکه سبا نسبت می دهند.

شغل اصلی مردمان تیگرای کشاورزی و گله داری است و بسیاری از آنان در مناطق روستایی زندگی می کنند با این حال برخی از تیگرای های اتیوپی به کار در کارخانجات و تجارت خرده پا نیز اشتغال دارند. اکثر تیگرای ها پیرو دین مسیحیت بوده و در حدود 95 درصد از آنان از کلیسای ارتدوکس اتیوپی تبعیت می نمایند. این در حالی است که علیرغم ریشه دار بودن دین اسلام در بین تیگرای ها و مسلمان شدن برخی از آنها توسط نخستین مسلمانان پناهنده

41

42

Begemder wollo

39

به دربار نجاشی (در زمان حضرت محمد «ص» ) در حال حاضر تنها 4 درصد از آنها از دین اسلام پیروی می نمایند. تیگرای ها نقش مهمی در تحولات سیاسی دو دهه اخیر کشور اتیوپی ایفا نموده و نخست وزیر سابق این کشور آقای ملس زناوی که موفق به سرنگونی دولت نظامی سرهنگ منگیستو هایله ماریام گردید از اعضاء این قبیله بود که طی یک جنگ داخلی خونین و خشونت بار حاکمیت را در این کشور در دست گرفت.

لازم به ذکر است بخش قابل توجهی از مردمان تیگرای (تیگرینیا) در کشور اریتره زندگی می کنند و علیرغم مناسبات تیره سیاسی دو کشور ؛ ارتباطات دیرینه قومی تمدنی و فرهنگی بین تیگرای های اتیوپی و اریتره وجود دارد.

3-2-4-قبیله گوراگه (گوراژه ):

(www.everyculture.com/Tigrinya/2011)

قبیله گوراگه در زمره قبایل کوچک ( و در عین حال مهم) کشور اتیوپی است.بر طبق آخرین آمار موجود در سال 2012 جمعیت این قبیله در حدود یک میلیون و هشتصد و شصت و هفت هزار نفر است. گوراگه ها عمدتا در منطقه ای حاصلخیز و نیمه کوهستانی در جنوب غربی اتیوپی زندگی می کنند. زبان بومی گوراگه ها «گوراگه» نام دارد که به لهجه های مختلفی تقسیم می شود. بیش از یک میلیون نفر از مردمان گوراگه ساکن روستاها و نزدیک به هشتصد هزار نفر از آنان نیز در شهرهای اتیوپی زندگی می کنند.

40

قبیله گوراگه نیز همچون دیگر قبایل اتیوپی دارای سابقه تاریخی قابل توجهی است و پیشینه آن به دوره پادشاهی منلیك باز می گردد. تقریبا نیمی از گوراگه ها مسلمان و نیمی دیگر نیز پیرو دین مسیحیت می باشند. مردمان گوراگه دارای سنت ها و آداب و رسوم خاصی می باشند و از این نظر در کشور اتیوپی شهرت دارند. 3-2-5-قبیله سیداما:

قبیله سیداما از گروه های قومی کوچک این کشور به شمار می رود که اکثر آنها در حومه سیداما در منطقه مردمی اتیوپی زندگی می کنند. جمعیت سیداما در حدود 3 میلیون نفر است و آنها تقریبا 4 درصد از مردمان کشور اتیوپی را تشکیل می دهند . سیداماها بیشتر در مناطق روستایی زندگی کرده و عمدتا به کشاورزی و گله داری اشتغال دارند. در حدود 150 هزار نفر از سیداما نیز در شهرهای مختلف اتیوپی از جمله آدیس آبابا مستقر می باشند. دین مردمان

سیداماها تا چند دهه گذشته پیروی از آئین های بومی بود. با این حال از دهه 1960 به بعد و در نتیجه تلاش هیئت های میسیونري وابسته به کلیساهاي غربي تعداد بسیاری از آنان به دین مسیحیت روی آورده اند به گونه ای که براساس آمار کنونی در حدود 76 درصد از سیداماها از دین مسیحیت و تنها 8 درصد از دین اسلام پیروی می کنند. 10 درصد از اعضاء قبیله سیداما نیز همچنان به آئین های بومی بر جای مانده از اجداد خویش وفادار مانده اند.

سیداماها دارای آداب و رسوم جالبی بوده و برخی از سنت های آنان همچون روح گیری در سرتاسر اتیوپی شهرت دارد.

41

3-2-6-قبیله مورسی : قبیله مورسی از قبایل بسیار کوچک این کشور است که افراد آن در دره اومو در جنوب غربی اتیوپی سکوت دارند. محدوده استقرار مورسی ها توسط سه رودخانه و یک رشته کوه محاصره شده است از این روی مردمان مورسی در زمره دورافتاده ترین و منزوی ترین مردم اتیوپی بشمار می روند. منطقه سکونت قبیله مورسی در بیشتر مواقع سال خشک و خاک آلود است با این حال در فصل بارندگی دچار باران های سیل آسایی می شود.

ساختار زندگی ساده و محقرانه مورسی ها بر کشاورزی و گله داری استوار است و آنان از طریق فروش محصولات کشاورزی و دام و طیور به دیگر قبایل زندگی خود را سپری می نمایند. در مجموع می توان گفت مردمان مورسی، بازماندگانی هستند که مکان دورافتاده زندگی شان، همراه با بحران هایی همچون خشکسالی، قحطی، جنگ، کوچ نشینی و بیماری های فراگیر ؛ زندگی آنها را شکل داده است. جنگ بر سر احشام و بی ثباتی روابط داخلی بین آنها و قبایل همجوار همچنان در بین مورسي ها رواج دارد. 43

43 این قبیله و چند قبیله کوچک دیگر که عمدتا در دره اومو43 زندگی می کنند به دلیل شیوه زندگی ابتدایی خود، سبک موسیقی، نوع پوشش نیمه برهنه، آرایش عجیب بدن و صورت و تاکید در انجام برخی سنت های قدیمی ؛ طی چند دهه اخیر بارها سوژه مستندسازان شبکه هاي تلویزیوني غربی قرار گرفته و ده ها فیلم مستند در مورد زندگی جمعی و فردي این قبایل از شبکه هاي مشهوري همچون دیسکاوري ، نیچر ، ناشنال جغرافي ، بي بي سي و ... به نمایش درآمده که علیرغم جذابیت ؛ چهره مخدوشی از مردم این کشور و آفریقای سیاه را در اذهان بین المللی به تصویر مي کشد.

42

3-2-7-دیگر قبایل اتیوپی که عمدتا قبایل نسبتا کوچکی را

تشکیل می دهند عبارتند از:
- اومتو44
-فالاشا 45
- بجا46
- آگوا۹
- شانکلا48
- سومالی؟
-عفار50
- سوری51
قبیله ابوره52
- قبیله هامرد5
- قبیله کارو54
- قبیله کونسو55
Ometo	44
falasha	45
Beja	46
Agua	47
sankella	48
somali	49
Afar	50
suri	51
Ebore (Abore)	52
Hamer	53
karo	54
konso	55

43

هرچند هر یک از قبایل یاد شده نقش قابل توجهی از نظر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در منطقه سکونت خود ایفا می نمایند با این حال قبایل امهرا و تیگره که در ارتفاعات شمالی اتیوپی زندگی می کنند از قدیم الأیام حاکمیت سیاسی در این کشور را بر عهده داشته اند. (

(http://histclo.com/other/ethi-trible.html)

همانطور که گفته شد دولت اتیوپی در راستای برقراری صلح و امنیت در مناطق مختلف کشور و پرهیز از نبردها و درگیری های قومی قبیلگی نوعی نظام فدرالیسم را در این کشور به وجود آورده است. براساس این نظام قبایل در مناطق استقرار خود از آزادی نسبی برخوردار بوده و می توانند برخی از قوانین محلی و سنتی خود را در حوزه قلمروشان اجرا کنند. به عنوان مثال دولت فدرال ارومو در سال 1999 زبان «ارومیفا» را به عنوان زبان رسمی آموزشی این منطقه لازم الإجرا دانست که البته به دنبال اعتراض دیگر ساکنان این دولت از تصمیم خود عقب نشینی کرد با این حال این امر نمایانگر حاکمیت نسبی دولت های منطقه ای در امور داخل خویش به شمار می رود.

هرچند روابط بین اقوام و گروه های قومی اتیوپی در حال حاضر صلح آمیز و به دور از خشونت می باشد با این حال همواره برخی درگیری ها بین قبایل مختلف این کشور از جمله قبیله ارومو با قبیله سومالی و افراد قبیله ارومو با تیگرای روی می دهد. این درگیری ها که عمدتا بر سر 44

دست یابی به علفزارها و مراتع مورد نیاز دام هاي این قبایل پدید می آید در برخی مواد باعث کشته و زخمی شدن برخی از مردمان این کشور شده است با این حال این درگیری های قبیلگی درسطحی نبوده است که امنیت ملی کشور را دچار مخاطره سازد.

وضعیت جامعه مدني

(http://histclo.com/ethiopia)

در قانون اساسی کشور اتیوپی که چندین بار در دهه هاي گذشته مورد اصلاح و بازبینی قرار گرفته همواره بر حفظ حقوق شهروندان و رعایت آزادي هاي فردي و اجتماعي افراد جامعه تاکید شده و دولتمردان اتیوپی نیز حداقل بصورت ظاهري همیشه خود را موظف به رعایت اصول قانون اساسی و احترام به قانون دانسته اند. در عین حال تمامی رهبران این کشور در دوره معاصر شامل امپراطور هایلا سلاسی ، سرهنگ منگیستو هایلا ماریام و ملس زناوي نیز مدعي رعایت حقوق فردي و اجتماعي مردم بودند. با این حال رعایت اصول قانون اساسي و حفظ آزادي‌هاي فردي و حقوق قانوني تمامی افراد جامعه طي 50 سال گذشته صرفا در حد شعار بوده و تاکید بر پایبندي به اعلامیه جهانی حقوق بشر ، منشور آفریقایی حقوق بشر و اصول دموکراسي تنها در حد شعارهایي پوچ با ظاهري فریبنده باقي مانده است.

در واقع می توان گفت با وجود آن که امپراطور هایلا سلاسی نقش مهمی در بیرون راندن متجاوزان ایتالیائی از سرزمین مادری خود و تاسیس سازمان وحدت آفریقا ایفا نمود و منگیستو هایلا ماریام و ملس زناوي نیز با شعار آزادي و حکمفرما ساختن اصول دمکراسی رهبري این کشور را دردست گرفتند با این حال خودکامگی ذاتی این افراد و اطرافیان شان مانع از 45

انجام هرگونه اقدامی سازنده در مسیر تاسیس جامعه مدنی در این کشور گردید. جدای از آن بدلیل بافت سنتي قومي قبیلگی در اتیوپی که در عمق جامعه رسوخ نموده ؛ این کشور عملا فاقد زیرساخت های لازم برای تأسیس جامعه مدنی است.

البته از زمان روي کار آمدن دولت ملس زناوی در سال 1991 اقداماتي براي فراهم آوردن زیرساخت هاي تاسیس جامعه اي مدنی آغاز شده و با وجود آن که زناوي حداقل در هفت سال پایانی دوره حاکمیت خود سیاست خشنی را علیه مخالفان سیاسي و مسلمانان در پیش گرفت ولی بدلیل ارتباط عمیق این کشور با غرب خود را بظاهر فردي لیبرال و موافق دمکراسي جلوه گر می ساخت و در راستای این سیاست و میزبانی اتحادیه آفریقا زمینه هاي شکل گیري تدریجي برخي مولفه هاي جامعه همچون توسعه مطبوعات و رسانه‌های گروهی، آزادی فعالیت مؤسسات و سازمان‌هایی نظیر احزاب سیاسی ، اتحادیه‌های کارگری و انجمن‌های صنفی را در اتیوپی فراهم آورد. با این حال مي توان گفت این اقدامات زناوی نیز بیشتر جنبه ظاهري داشت و بدنبال انتقادات و اقدامات مخالفان سیاسی و فعالان حقوق بشر که موجبات بخطر افتادن منافع طبقه حاکمه را بدنبال داشت ؛ دولت بار دیگر سیاست سرکوب آزادي هاي فردي را در پیش گرفت .

از این روی می توان گفت کشور اتیوپی نیز همچون دیگر کشورهای آفریقایی کماکان به شیوه رئیس قبیلگی اداره می شود و تحقق جامعه اي مبتنی بر اصول دمکراسي حداقل در آینده اي نزدیك تحقق پذیر نخواهد بود.

4-3- روابط اجتماعي

همان طور که در بخش قبایل اتیوپی اشاره شد این کشور دربرگیرنده اقوام و قبایل مختلفی است که هریك داراي آداب 46

و رسوم خاص خود مي باشند و سنت هاي این اقوام بر جامعه اتیوپی کاملا سایه افکنده است.این مولفه در روابط اجتماعي این کشور نیز کاملا مشهود است و مناسبات اجتماعی مردم بیشتر بر روابط درون قبیلگی استوار بوده و نوعی رابطه احترام آمیز و اطاعت پذیري (تقریبا مطلق) بین اعضاء هر قبیله و رئیس بزرگ قبیله وجود دارد بطوری که افراد حتي در زندگی شخصی خود نیز سرسپردگی و اطاعت از دستورات رئیس بزرگ را لازم الاجرا می دانند. به موازات رئیس بزرگ ؛ اعضاء قبیله به رؤسای زیرشاخه ها و شعبات هر قبیله نیز احترام گذاشته و فرامین آنها را اجرا می کنند. در درون هر قبیله نیز معمولا روابط افراد در حد معقولی قرار دارد و ازدواج ها نیز عمدتا در درون قبایل صورت می گیرد.

در خصوص روابط بین قبایل مختلف اتیوپی لازم بذکر است مناسبات قبایل مختلف اتیوپی در طول تاریخ این کشور دستخوش فراز و نشیب هاي زیادي بوده و از قدیم الایام رقابت هایي بین قبایل تیگرینیا، ارومو و امهرا وجود داشته و هریك از این قبایل خواهان حاکمیت بر کشور و بدست گرفتن مناصب عالي دولتی بوده اند که این امر در دهه هاي معاصر باعث پدید آمدن جنگ های داخلی خونینی در این کشور گردیده است . جداي از آن در طول تاریخ اتیوپی نیز قبایل مهم و اصلی این کشور بارها و با هدف بدست آوردن غنائم به قلمرو یکدیگر تاخته و محیطی پر از آشوب و نا امنی را در بخش هایی از کشور پدید آورده اند .

مناسبات دولت و مردم اتیوپی کاملا متمایز از مناسبات درون قبیلگی و قومي قبیلگی این کشور است و جدای از استبداد ذاتي دولتمردان این کشور که هیچ گاه صمیمیتی بین دولت و مردم پدید نیاورده است ؛ رهبران این کشور همواره بر اعضاء قبیله خود تکیه نموده و سعی داشته اند با تحکیم روابط و

47

پیوندها با مردمان قبیله خود و اعطای پست‌هاي بالاي دولتي به آنان جایگاه خود را مستحکم سازند.

3-5-آداب و رسوم :

همانطور که اشاره شد کشور اتیوپی یکي از قدیمي ترین کشورهای آفریقا - با دارا بودن فرهنگ و آداب و رسوم غنی برجای مانده از پیشینیان خود- محسوب مي شود. بر این اساس می توان گفت آداب و رسوم این کشور مجموعه ای از ارزش ها ، هنجارها ، باورها ، اسطوره ها ، ادبیات شفاهي ، داستان های حماسي گونه ، قوانین عرفي و ... است که در گذر زمان نسل به نسل انتقال یافته و علیرغم تاثیرپذیری از فرهنگ هاي غربي همچنان تمامیت خود را حفظ کرده و کلیه مردمان این سرزمین نیز خود را موظف به حفظ این سنت ها که بنوعي فرهنگ شفاهی کشور را تشکیل مي دهد مي دانند .صرفنظر از برخی آداب و رسوم دینی خاص مسلمانان و مسیحیان ؛ مهم ترین سنت هاي عمومي این کشور عبارتند از :

1-5-3-مناسبات قبیلگی:

یکي از سنت هاي مهم مردمان اتیوپي حفظ مناسبات قبیلگی و احترام فوق العاده به هم قبیله هاي خود و حفظ اتحاد و انسجام قومی و قبیلگی است. از این روي معمولا در هنگام بروز مشکلی برای یکی از اعضاء قبیله دیگران به یاري وي شتافته و تا حد امکان تلاش مي کنند در رفع مشکل وي کوشا باشند.جداي از آن همانطور که اشاره شد کلیه افراد قبیله از دستورات رئیس بزرگ قبیله و روسای زیردست وي اطاعت نموده و سعي مي کنند از هر اقدامی که به وحدت قومي آنها لطمه وارد می آورد خودداری نمایند. جالب اینجاست که مناسبات قبیلگی مردمان اتیوپی حتی با بدست آوردن پست ها و مقامات عالی نیز تغییري نمي یابد و 48

افراد یك قبیله حتي در عالي ترین سطوح سیاسي نیز هم قبیلگان خود را پاس داشته و بنا بر موقعیت خود امکاناتي را در اختیار آنها قرار می دهند. 2-5-3-مهمان نوازي :

احترام به میهمان و گرامیداشت مقام وی از سنت هاي

مهم مردمان اتیوپی محسوب مي شود و تقریبا تمامي قبایل و اقوام این سرزمین حضور میهمان در منازل خود را نمادی از خیر و برکت دانسته و معتقدند آنان رزق و روزی خانواده ها را افزایش می دهند. از این روی در هنگام حضور مهمانان صاحبخانه تلاش می کند از آنان به نحو احسن پذیرایی نماید. گرامیداشت مهمان از نصایح مهم

سالخوردگان به فرزندان محسوب می شود و گاه در مواردي افرادی از خویشان و منسوبان سببي و نسبي بدلیل معالجه یا موضوعات کاری بمدت چند روز یا چند هفته در منزل فردي جاي مي گیرند و میزبان با وجود فقر و مسکنت خویش پذیرایی شایانی از آنان بعمل می آورد .در داستان ها و اشعار حماسی قبایل ارومو ، امهرا و تیگرینیا نیز از مهمانان به عنوان افرادی که با خدایان در ارتباط بوده و شر و نحوست را از دامان خانواده ها برطرف می کنند یاد شده است.

(www.Countries and their cultures/Ethiopia/2012)

3-5-3-اعتقاد به اروح:

اعتقاد به ارواح و نقش موثر آنان در زندگی افراد جامعه از دیگر سنت هاي مهم کلیه قبایل اتیوپی است و تقریبا تمام مردم این کشور حتی مسلمانان و مسیحیان به 49

ارواح و حضور دائمی آنها در زندگی آدمیان باور دارند و حتی این اعتقاد عمیق را وارد ادیان خود ساخته اند. اتیوپیائي ها معمولا وقوع بیماري هاي مسري را حاصل خشم ارواح شر و موذي دانسته و در بسیاری از موارد بیماران خود را به نزد پزشکان سنتي که مدعي روح گیري مي باشند برده و از آنها درخواست می کنند با شفاعت نزد ارواح شر و بدجنس سلامتی بیماران را بازگردانند. کشاورزان نیز کم حاصلي زمین هاي خود را به ارواح خبیثه نسبت داده و در این گونه موارد به ادعیه اي خاص پناه می برند. این وضعیت البته در بین پیروان آئین هاي بومي بسیار نیرومندتر است و آنان بروز حوادث طبیعی همچون سیل ، زلزله ، خشکسالی و رعد و برق را نیز ناشی از خشم ارواح شر مي دانند و در چنین مواقعي به قرباني کردن یك یا چند راس گاو و گوسفند و هدیه آن به خدایان خود پرداخته و از آنها درخواست می کنند به مقابله با جادوي ارواح موذي برخاسته و خوشبختی را به آنها بازگردانند.

(www.people of Ethiopia.com/2012)

4-5-3-تولد

تولد نوزادان در قبایل مختلف اتیوپی- بویژه پسران - به عنوان تحولی بزرگ در زندگی و برکت و رحمتی از سوی خداوند درنظر گرفته می شود.تولد نوزادان در قبایل این کشور با جشن ها و سلسله تشریفات جالبی همراه است و در روز به دنیا آمدن نوزاد رقص ها و حرکات موزون نمایشی متنوعی نیز برگزار می گردد.

(www.people of Ethiopia.com/2012)

50

5-5-3-نام گذاری کودکان:

یکي از سنت هاي مهم قبایل اتیوپی نامگذاری کودکان است که معمولاتوسط پدر یا پدربزرگ نوزاد صورت می گیرد. نام ها در اتیوپی به تناسب باورها و فرهنگ های گوناگون این کشور تنوع زیادی دارند و مردمان این سرزمین معمولا به نام خود تفاخر مي ورزند. نام ها در اتیوپی به چند دسته تقسیم مي شوند:برخی از اسامی معمولا به نشانه ها و مفاهیم مثبتی همچون سلامتی، امید ، سرنوشت، بخت، افتخارات و ارزش های خانوادگی و شجاعت اشاره دارند و بعضی اسامی نیز یادآور حوادث و رویدادهای تاریخی می باشند. مردمان قبایل مختلف معمولا برای دختران خود نام هایی که بیانگر زیبایی، شخصیت والا و شایستگی است انتخاب می کنند. برخی از این اسامی که در این کشور بسیار رایج بوده و عمومیت دارند عبارتند از

، (60)		(58)، خورشید
دوست داشتنی (61)، خوش خلق (62)، محبوب (63)، طلایی (64)،
		ملکه (65)، تاج (66)، معبد (67) و بهشت (68)
56_	Almaz
57- Abeba
58- Tsig-reda
59- Tsehay
60- Imebet
61- Tewedaj
62 - Amele work
63- Wadnesh
64- Liyu-work
65-	Nigist
66_	Zewdita
67-	Meqdes
68_	Genet
		51

الماس (56)، گل (57)، گل سرخ

از سوی دیگر مردان قبایل اتیوپی نام هایی بر پسران خود می نهند که نشان از شجاعت و قدرت و توانگری دارند. مشهورترین این نام ها عبارتند از :

قدرتمند (69)، شاهزاده (70) ، بزرگ مرد (71)،آقا (72)، فقط تو (73)

جدای از این اسامی ؛ نام هایی نیز وجود دارند که بیانگر اهمیت روابط خواهر و برادری می باشند: "اینتنش"74 ( شما خواهر من هستید) و " وودیمنه" 75 (شما برادر من هستید) از جمله این اسامي بشمار مي روند.

برخی از نام ها نیز به اتفاقات مربوط به تولد فرد مرتبطند مانند نهادن نام معجزه (76) بر کودکی که با سختی و دشواری متولد شده است . دخترانی که در اثر تکرار دعا متولد گردیده اند را نیز "بتسلوت""می نامند.

جدای از این اسامی ؛ مسلمانان و مسیحیان اتیوپی معمولا نام پیامبر ، اصحاب و شخصیت های بزرگ ادیان خویش را نیز بر فرزندان خود می نهند.

در مجموع می توان گفت هرچند تعدادی از نام های مردمان اتیوپی فاقد معنا یا نشانه های مشخصی می باشند اما بیشتر نام گذاری ها در اتیوپی؛ از پدیده ها و نمادهایی همچون طبیعت و عناصر طبیعی ، ارزش های عرفی و اجتماعی (شجاعت،

69- Anbess

70- Hailu

71- Mesfin

72- Meskonin

73- Anteneh

74- Intenesh

75 -Wodimeneh

Tamiru- 76

Betselot- 77

52

توانگری، زیبایی، شایستگی، بخت، سلامت، شادمانی یا انتقام) سرچشمه می گیرند و گاهی نیز براساس رویدادهای تاریخی یا برحسب تصادف انتخاب می شوند.

6-5-3-چند همسری:

(www.everynation.org/Ethiopia)

سنت چندهمسری از دیرباز در بین مسلمانان اتیوپی به ویژه در مناطق روستایی رایج بوده و بسیاری از مردان مسلمان - عمدتا در مناطق روستایی - دارای دو تا چهار زن می باشند که در کنار یکدیگر و در کلبه هایی مجزا از هم به سر می برند. این در حالی است که تعدد زوجات در بین مسیحیان اتیوپی اساسا امری غیرقانونی به شمار می رود و با توجه به عدم ثبت زنان دوم به بعد در کلیساها به ندرت پیش می آید که مردان مسیحی بیش از یک زن اختیار کنند. 78

(www.nationonline.org/ Ethiopia)

7-5-3-ختنه زنان:

یکي از سنت هاي مهم قبایل اتیوپی که از قدیم الایام در این سرزمین رواج داشته عمل ختنه زنان است .بر اساس این رسم کهن بخشی از آلت تناسلی دختران کودك و خردسال بطرزي کاملا سنتي و بدون درنظر گرفتن اصول بهداشتی قطع شده و از این طریق به زعم بومیان افق جدیدي فراروي آنان گشوده می شود. هرچند تاریخ دقیق عمل ختنه بانوان و 78 - البته طی دو دهه گذشته و به دلیل هزینه های بالای زندگی و مشکلات اقتصادی رسم چندهمسری در بین مسلمانان روستایی نیز تا حدود زیادی رنگ باخته و خانواده ها بیشتر به یک زن محدود شده است.

53

اینکه ناقص سازی جنسی زنان در اتیوپی از چه زمان آغاز شده است چندان مشخص نیست ولی براساس مدارک موجود و نوشتجات مورخان و جغرافی دانان یونانی نظیر هرودت (425- 484 ق.م) و استرابون (64 ق.م - 23 بعد از میلاد) عمل ختنه زنان به موازات مصر قدیم ( در زمان فراعنه) از دیرباز در بین اقوام ساکن اتیوپی نیز صورت می گرفته است.

(Kouba, 1985: 97)

عمل ختنه زنان که در بیشتر مناطق شهری و روستایی اتیوپی بصورت کاملا ابتدایی و بدون استفاده از لوازم استریل و بهداشتی صورت می گیرد در مجموع عملی سخت ، دردناک و هراس انگیز است و افرادی که عهده دار این عمل می باشند به وسیله کارد، قیچی، خط کش ، تیغ و حتی بریده شیشه بخشی از آلت جنسی دختران را قطع کرده و پس از دوخت محل جراحی با نخ؛ با استفاده از روغن، عسل، ماست و برگ درخت محل خونریزی را بند می آورند. قاعدگی دردناک ، عفونت در دوره حاملگی و احتمال

ابتلاء به هپاتیت از عوارض مهم ختنه زنان بشمار می روند که تا آخر عمر زندگی بانوان را دشوار می سازند. علاوه بر آن عمل ناقص سازی زنان از عوامل مهم مرگ و میر زنان در اتیوپی محسوب مي شود. زنان ختنه شده در هنگام زایمان نیز به دلیل آن که رحم آنها به صورت کامل گشوده نمی شود با خطر مرگ خود و طفل مواجه می باشند. (Kouba,1985:54)

لازم بذکر است طی دو دهه گذشته اقداماتی از سوی دولت و برخي سازمان هاي بین المللي مستقر در اتیوپي در راستاي توقف و یا کاهش تدریجی سنت ختنه زنان آغاز شده که نتایج 54

قابل توجهی نیز بدنبال داشته است . با این حال بسیاري از مردمان شهري و روستایي همچنان بر حفظ این سنت قدیمي تاکید داشته و آن را به عنوان نمادی از وفاداری ، پرهیزگاری و بکارت درنظر می گیرند. برخی از اندیشمندان این کشور بی سوادی ، سطح پایین تحصیلات ، تعصبات دینی و اجتماعی و پایبندی به آداب و رسوم برجای مانده از پیشینیان را مهم ترین چالش های موجود در مسیر ریشه کن ساختن این سنت قدیمی در اتیوپي مي دانند.

(www.everyculture.com/ Ethiopia/Female Genital Mutilation)

8-5-3-حمام دود :

یکی از سنت های مهم مردمان قبایل مختلف اتیوپی که عمدتا به بانوان در سنین مختلف بویژه زنان میانسال اختصاص دارد برگزاری سنت حمام دود شامل مخلوطی از دود به همراه کره گیاهی است . بر اساس این سنت قدیمی زنان در حالی که بدن خود را آغشته به کره گیاهی کرده اند در اطاقی کوچک و بر روی میزی بزرگ که دربرگیرنده چند محفظه و سوراخ است دراز می کشند. پس از آن در زیر تخت آتش کوچکی روشن شده و در اتاق بسته میشود تا حرارت شعله آتش موجب آب شدن کره شده و دود اتاق را فرا بگیرد.

پزشکان طب سنتی اتیوپی معتقدند مخلوط دود و کره گیاهی تاثیر فوق العاده ای بر بدن بانوان مزبور و رفع کشیدگی و چروک پوست آنها دارد .

(www.everyculture.com/ Ethiopia)

55

9-5-3-جشن قهوه :

مراسم موسوم به جشن قهوه، یکی از سنت های عمومی تمام قبایل اتیوپی است که هرچند در هر قبیله با سبك و سیاقي خاص انجام می پذیرد ولی معمولا در اکثر قبایل این کشور به یك شکل صورت مي گیرد. در ابتدای جشن فرد یا افرادي که اجرا کننده مراسم محسوب مي شوند ، هیزم یا کنده هاي درخت را جمع آوری نموده و آتش کوچکی برمی افروزند و همزمان با سوزاندن کندر ، دانه های سبز قهوه را برشته می کنند. پس از برشته شدن دانه های قهوه ، دانه ها را در هاوني بزرگ می کوبند و به صورت پودر درمی آورند. سپس پودر قهوه را در درون ظرف سنتی و سیاه رنگی به نام جبنا 79 می ریزند و به آن آب می افزایند. پس از دم کشیدن قهوه در زمان لازم که معمولا بیش از نیم ساعت بطول می انجامد، ظرف را از آتش دور می کنند و به میهمانان تعارف می نمایند.در جشن قهوه اغلب مقداری جو کاملا پخته شده به نام «کولو» 80 و برخی شیریني هاي محلي نیز بین مهمانان توزیع مي گردد. اتیوپیائی ها معتقدند قهوه ای که بدین گونه دم گردد از طعمي بي نظیر برخوردار است. جشن قهوه معمولا با شوخی و خنده حضار همراه است و مهمانان در مدت زمان انتظار براي آماده شدن قهوه حکایاتی خنده آور را برای یکدیگر نقل مي کنند.

(http://www.epicurean.com/articles/ethiopian-coffee-ceremony.html)

10-5-3-سنت دندان کشی در قبیله "مي نیت" ! :

jebena- 79 Kolo- 80

56

یکی از سنت های جالب و تا حدودی عجیب در کشور اتیوپی که عمدتا به قبیله بسیار کوچک می نیت اختصاص دارد جشن کشیدن دندان موسوم به " کیت " است که هر سال در هنگام برداشت محصول غله این قبیله برگزار می گردد. عمل کشیدن دندان از آرواره پایین و توسط چوبی تیز به شکل انبردست انجام می شود. تعداد دندان هایی که در جریان جشن کیت کشیده می شود در زنان و مردان متفاوت است و معمولا چهار دندان زنان و دو دندان مردان از فک پایین بیرون آورده می شود.

هرچند کشیدن دندان مردمان قبیله می نیت اجباری نیست و افرادی که گوشت بز و گوسفند می خورند از این رسم تبعیت نمي کنند با این حال کشیدن دندان افراد نوعی تفاخر محسوب می گردد و گروهی که از این رسم تبعیت می کنند خود را نسبت به سایرین برتر می دانند. در عین حال انجام سنت کیت برای دختران تازه بالغ الزامی است و دختران قبیله پس از ورود به سن بلوغ ملزم به تن دادن به این سنت دردناک می باشند . دختران جوانی که از کشیدن دندان خود امتناع ورزند، اجازه ازدواج و تشکیل خانواده را ندارند و در صورت ازدواج نیز بزرگان قبیله ازدواج آنها را رسمی نمی دانند بطوری که شوهران این زنان می توانند هر زمان که بخواهند و بدون هرگونه تشریفاتی آنها را طلاق دهند. در مقابل مردانی که با دختران دندان کشیده ازدواج کنند به هیچ عنوان مجاز به طلاق همسر خود نخواهند بود. جشن دندان کشی اعضاء قبیله می نیت هر سال پانزده روز بطول می انجامد.

(www.coleimages.com/TribesofEthiopia/Ethiopia)

11-5-3- استفاده از زینت آلات :

57

یکی از سنت های جالب زنان قبایل اتیوپی استفاده از انواع زینت آلات و وسایل زینتی همچون گردنبندهای مهره‌اي چند رج، بازوبندهاي فلزي شبیه به دستبند و مدل‌هاي زیباي موی مصنوعی است . بانوان قبایل مختلف این کشور همچنین اشیائی نظیر شاخ گاو، عاج فیل ، حلزون ،چوب ، سنگ های رنگی ، فلزات ، صنایع دستی و بافتنی را برای تزئین خود مورد استفاده قرار می دهند. این در حالی است که وزن اشیائی که برخی از بانوان به خود آویزان می کنند گاه افزون از چند کیلو گرم است.

12-5-3- ایجاد خراش پر روی بدن :

از سنت های کهن و تا حدودی شگفت انگیز در بین قبایل کوچک و سنتی ساکن در دره ارومو ایجاد برجستگی های تزئینی بر روی نقاط مختلف بدن از طریق ایجاد خراش با وسایل تیز است . زنان این قبایل برای انجام این نوع تزئینات از تبحر و تخصص والایی برخوردار می باشند .آنها ابتدا طرح هایی بر روی بدن خویش ترسیم می کنند و سپس با استفاده از تیغ های تیز صورت تراشی یا چوب وساقه گیاهان خراش های عمیقی بر روی پوست ایجاد می کنند. این خراش ها و شکاف های عمیق مدتی بعد گوشت هایی اضافه بر روی بدن ایجاد می کنند که برای این زنان نوعی تزئین و آرایش به حساب می آیند.

(www.Maps of the world.com/Ethiopia/Society and culture)

13-5-3- لب نعلبکی مانند !

یکی از سنت های عجیب قبیله مورسی که ریشه در آداب و رسوم کهن این قبیله دارد جای دادن اشیائی شبیه نعلبکی در لب زیرین دختران جوان است که به عنوان نمادی از زیبایی درنظر گرفته می شود! بر اساس این سنت دختران پس 58

از ورود به سنین 15-16سالگی(سن بلوغ) لب پائینی خود را بریده و بوسیله تکه چوبی باز نگه می می دارند . پس از تثبیت شرایط جدید طی روزهای بعد این دختران تکه چوب بزرگ تری را برای ایجاد فاصله بیشتر درمیان شکاف قرار می دهند. با گذشت چند ماه دختران مزبور بتدریج بشقاب نعلبکی مانند چوبی کوچکی را جایگزین این تکه چوب ها کرده و به مرور بشقاب های بزرگتر جایگزین بشقاب‌هاي قبلي می‌شوند تا لب به اندازه کافی کشیده شود.این کار با وجود درد زیاد آنقدر ادامه می‌یابد تا بشقابی به اندازه یک نعلبکی معمولی در حفره لب پایین جای گیرد.

همان طور که گفته شد ایجاد فاصله بین گوشت لب پائین و جای دادن شیئی نعلبکی مانند سمبلی از زیبایی برای دختران جوان قبیله مورسی بشمار می رود.

دلیل این سنت کاملا مشخص نیست و برخی از افراد این قبیله جلوگیری از فروش این دختران به برده فروشان در قرون گذشته را علت آن می دانند . عده ای نیز، این کار را موجب دور شدن ارواح خبیثه‌ای می دانند که از راه دهان وارد بدن این دختران جوان می شوند. شاید هم این سنت به عنوان نشانه ای از جایگاه اجتماعی این دختران درنظر گرفته شود ، بطوری که خواستگاران دخترانی که لب های نعلبکی مانند بزرگ تری دارند باید شیربهای بیشتری به پدر دختر هدیه دهند!

(www.Maps of the world.com/Ethiopia/Society and culture)

14-5-3-آراستن بدن

59

آراستن بدن با رنگ های گیاهی و معدنی و تیغ زنی (81)از سنت های مردم کارو در دوره اومو به شمار می رود. تیغ زدن بر بدن به نحوی که اثر آن باقی بماند در بین مردان این قبیله به عنوان نمادی از شجاعت و دلاوری درنظر گرفته می شود چرا که مردان کارو معتقدند تا زمانی که حداقل یک دشمن، اعم از حیوان یا انسان را بقتل نرسانند ، حق آراستن بدن خود به این شیوه را ندارند. این سنت آزاردهنده در میان زنان قبیله کارو نیز مرسوم است.

(www.Maps of the world.com/Ethiopia/Society and culture)

3-6- نابرابری های اجتماعي :

یکي از شاخصه هاي مهم اجتماعي موجود در کشور اتیوپي نابرابري هاي آشکار اجتماعی است که جامعه را به دو بخش اقلیت بسیار کوچك ثروتمند و اکثریت عظیم فقیر و مسکین تقسیم کرده است. در واقع جامعه اتیوپی نیز نظیر بسیاري از کشورهای منطقه زیر صحراي بزرگ بدلیل مشکلات عظیم اقتصادي و فقر حاکم بر جامعه ؛ فاقد طبقه متوسط است و بیش از 98 درصد جامعه در مقابل اقلیت بسیار کوچکی از ثروتمندانی قرار دارند که عمدتا ثروت خود را از طریق مناصب عالي دولتي و ارتباط با طبقه حاکمه و رانت خواري از امکانات موجود بدست آورده اند.این امر و رویارویی این دو گروه که مظاهر بارز نابرابری اجتماعي را در سطح جامعه کاملا نمایان مي سازد یکی از معضلات عظیم اجتماعي این کشور است و علیرغم وعده های دولتمردان طی چند دهه گذشته تاکنون اقدامی در خصوص کاهش تدریجي این نابرابري و ایجاد جامعه اي متوسط صورت نگرفته است.

Scarification- 81

60

لازم بذکر است طبقه ثروتمند جامعه اتیوپی را وزراء و معاونان آنها ، نمایندگان مجلس ، ژنرال های ارتش ، مدیران عالی موسسات دولتی و خصوصي و بازرگانان دست اندرکار صادرات و واردات تشکیل می دهند. خیل عظیم طبقه فقیر نیز دربرگیرنده کشاورزان ، کارگران شهري ، خرده فروشان و دام پروران می باشند. در این بین کارمندان بخش هاي دولتي و خصوصي و ارتشیان نیز طبقه فقیر متمایل به متوسط را تشکیل مي دهند.

نابرابري هاي اجتماعي یکي از اعتراضات دائمي مردم علیه طبقه حاکمه بوده و گروه هاي مختلف اجتماعي و احزاب سیاسي مخالف دولت همواره از این بابت رهبران کشور را مورد انتقاد قرار داده اند. با این حال بدلیل انبوه مشکلات اقتصادي دولت بعید بنظر می رسد در آینده اقداماتی اساسی در خصوص رفع این معضل عظیم اجتماعي صورت پذیرد.

3-7- نهادخانواده

خانواده در اتیوپی عمدتا دربرگیرنده زن و شوهر و

فرزندان آنها است با این حال در مناطق روستایی این کشور خانواده ها بیشتر سبک خانواده مرکب داشته و دربرگیرنده چند نسل شامل پدربزرگ و مادربزرگ و زن و شوهر و دیگر خویشاوندان نزدیك است که با محبت و عطوفت خاصی در کنار یکدیگر زندگی می کنند. خانواده های اتیوپیایی معمولا پر فرزند بوده و مردان داشتن فرزندان متعدد را به عنوان منبعی از درآمد در فعالیت های اقتصادی اعم از کشاورزی، دامداری و خرده فروشی در نظر می گیرند که پس از رسیدن به سن نوجوانی با انجام مشاغلی خرده پا می توانند به عنوان منبعی از درآمد (ولو ناچیز) در نظر گرفته شوند.

61

مناسبات خانوادگی در خانواده های شهری و روستایی اتیوپی عمدتا مبتنی بر وفاداری، صمیمیت و کمک به یکدیگر بوده و کلیه اعضاء خانواده در هر مقطع زمانی خود را موظف به حفظ علایق قدیمی با سایر اعضاء می دانند و این وضعیت معمولا تا پایان زندگی هر یک از افراد خانواده های ادامه می یابد. پدربزرگ ها و مادربزرگ ها در تمام خانواده های اتیوپیایی از جایگاه والایی برخوردارند و معمولا بخشی از فرهنگ عامه قبایل خود را در قالب داستان ها و حکایاتی پندآموز و عبرت انگیز برای نوه های خردسال خود بیان می کنند.

3-8- زنان

(www.nationonline.org/Ethiopia/2012)

با وجود آن که زنان نیمی از جامعه اتیوپی را تشکیل داده و همواره در کنار مردان و یار و یاور آنها بوده اند با این حال جایگاه زنان در این کشور هیچ گاه بطور کامل رعایت نشده است. در واقع می توان گفت زنان با وجود نقش سازنده خود ؛ در اجتماع و در زندگی روزمره همواره در سایه مردان قرار داشته و هیچ زمان فرصت عرض اندام نیافته اند.این بیشتر بدان سبب است که نظام اجتماعي اتیوپی اساسا نظامي مردسالارانه مبتنی بر حاکمیت مردان بوده و مرد به عنوان رئیس خانواده و قبیله تصمیم گیرنده نهایی است. با این وجود زنان در زندگي فردي و اجتماعي از اهمیت زیادی برخوردار بوده و بویژه در مناطق روستایی مسئولیت هاي سنگینی اعم از انجام وظایف خانه داري و کار در باغ ها و مزارع کشاورزی را بر عهده دارند. در شهرها نیز زنان همپای مردان کار کرده و تلاش مي کنند بخشي از مخارج زندگی را تامین نمایند. 62

1-8-3- جایگاه اجتماعی زنان اتیوپی در چند دهه اخیر همانطور که اشاره شد زنان اتیوپی در طول تاریخ همیشه به عنوان شهروندان درجه دوم درنظر گرفته شده و بسیاری از خواسته هاي آنان مورد بی توجهی قرار گرفته است. با این حال طی چند دهه اخیر و بویژه از اوایل دهه 1990 و آغاز روند دمکراسي سازي در کشورهاي مختلف آفریقایی؛ زنان این کشور نیز به موازات بانوان دیگر کشورهای آفریقایی درصدد کسب حقوق مساوي با مردان و دستیابي به فرصت هاي برابر

در زمینه هاي مختلف آموزشي

، علمي ، فرهنگي ،

اجتماعي ، اقتصادي و سیاسي برآمده اند. زنان

اتیوپیائی در این راستا ضمن تاسیس سازمان ها و جمعیت هاي زنان ؛ کمپین هایي را در شهرهاي مختلف برپای نموده و موضوعات مهم مربوط به خود را مورد بررسی قرار داده اند. علاوه بر آن از زمان روي کار آمدن ملس زناوی بهبود شرایط اجتماعی زنان در دستور کار دولت جاي گرفت و براي نخستین بار چند زن به مسئولیت هاي بالایي همچون وزارت و نمایندگی مجلس اتیوپی دست یافتند.این فرآیند تدریجی که تا حدودي موجبات ارتقاء زندگی زنان را فراهم آورده هرچند مورد استقبال بانوان قرار گرفته ولی آنان هنوز خود را کاملا مساوي و برابر با مردان ندانسته و کسب حقوق یکسان را مستلزم پیمودن راهی طولاني مي دانند. (http://www.ethioembassy.org.uk/women/html)

2-8-3-زنان و آموزش و پرورش:

تا اواسط دهه 1940 تحصیل زنان در این کشور فاقد هرگونه جایگاهی بود و بیشتر خانواده ها ترجیح می دادند دختران 63

خود را در سنین پایین شوهر داده و از وجود نان خور اضافی آسوده خاطر گردند! پس از خاتمه جنگ جهانی دوم حضور دختران خردسال و نوجوان در مدارس کشور بتدریج رایج گشت و با گذشت زمان دانش آموزان دختر نیز به تحصیلات خود در مقاطع ابتدایی و متوسطه ادامه دادند. البته سطح تحصیلات دختران اتیوپیائي طی دهه های اخیر بطور قابل توجهی افزایش پیدا کرده و براساس آمار وزارت آموزش اتیوپی، سهم دانش آموزان دختر از تحصیلات، بنحو قابل توجهی افزایش یافته است. با این حال هنوز اختلاف زیادی میان درصد دانش آموزان دختر و پسر مشغول به تحصیل در دوره های تحصیلی مختلف وجود دارد و آمارها از عدم تعادل میان دو جنس مذکر و مونث در مراکز آموزشی کشور حکایت دارند. بر اساس آمارهای موجود نسبت دختران شاغل به تحصیل در دوره ابتدایی، از %41 تعداد کل دختران لازم التعلیم در سال تحصیلي 1999/2000 به %67 در سال تحصیلی 2011/2012 افزایش پیدا کرده است در حالی که درصد ثبت نام پسران در مراکز آموزشی شهری و روستایی در طی این سال ها از %61 به %75 ارتقاء یافته است.بر اساس اطلاعات موجود در حال حاضر اکثر دختران در شهرهای اتیوپی در سنین خردسالی در مدارس ثبت نام نموده و تحصیلات خود را تا مقاطع پایانی متوسطه و بالاتر ادامه می دهند با این حال روستائیان کشور هنوز در مورد تحصیل فرزندان خود مقاومت نموده و تنها نیمی از دختران روستایی از امکان تحصیل در مراکز آموزش روستایی برخوردار می باشند.

بي سوادي و سطح تحصیلات پایین در مقایسه با مردان، یکی از پیامدهای فرودست درنظر گرفتن پایگاه اجتماعی زنان در اتیوپی و از اعتراضات دائمی آنها علیه جامعه مردسالارانه این کشور است.

64

(www.Unesco.org/ Ethiopia/2012)

3-8-3-زنان و ازدواج :

یکی از محدودیت های مهم دختران پس از ورود به سن بلوغ در اتیوپی - بویژه در مناطق روستایی- عدم امکان انتخاب همسر مورد نظر و تصمیم گیری پدر و یا برادر بزرگ تر ( در صورت فوت پدر ) در مورد ازدواج وی می باشد. این وضعیت البته در حال حاضر در شهرها وضعیتی نهادینه یافته و دختران از آزادی در امر خطیر تشکیل خانواده و یافتن شریک زندگی خویش برخوردارند با این حال در مناطق روستایی هنوز دختران جوان همچون کالایی بفروش رفته و پدران در قبال دریافت شیربهای بیشتر دختران خود را به مردانی شوهر می دهند که گاه ده ها سال تفاوت سنی بین آنها وجود دارد. در این گونه موارد والدین پسر و دختر در مورد شیربها با یکدیگر مذاکره نموده و در نهایت به توافق می رسند بدون اینکه نظر دختر هیچ اهمیتی برای آنها داشته باشد.

البته سازمان های زنان اتیوپی طی دو دهه گذشته اقداماتی را برای بهبود شرایط ازدواج زنان روستایی اغاز کرده اند با این حال با توجه به بافت سنتی این کشور بعید بنظر می رسد در آینده نزدیک تغییری در نحوه ازدواج زنان در روستاها پدید آید.

(www.ohchr.org/english/African WomenRights_Ethiopia)

4-8-3-زنان و پدیده چند همسری:

همانطور که اشاره شد پدیده چند همسری در اتیوپی تا چند دهه قبل در بسیاری از مناطق مسلمان نشین امری معمول 65

بشمار می رفت و داشتن همسران متعدد برای مردان مسلمان نوعی تفاخر محسوب می شد با این حال از اوایل دهه 1990 میلادی و با اوج گرفتن مشکلات اقتصاد و بروز خشکسالی در بسیاری از مناطق کشور تعدد زوجات در بین روستائیان مسلمان محدود شده و شهرنشینان مسلمان نیز تنها به داشتن یک زن اکتفا می کنند.با این حال چند همسری هنوز در روستاهای مسلمان نشین رایج است و بنظر نمی رسد این پدیده در آینده ای حداقل در آینده ای نزدیک در اکثر مناطق اتیوپی منسوخ گردد.

سنت چند همسری از چالش های بزرگ سازمان های زنان مسیحی اتیوپی بشمار می رود و آنان در بسیاری از گردهمایی های خود ازدواج یک مرد با چند زن را نقض آشکار حقوق زنان و سرکوب برخی از آرزوها و امیال آنها خوانده اند. 5-8-3-زنان و بهداشت:

وضعیت بهداشت زنان اتیوپی طی چند دهه اخیر با پیشرفت های نسبی همراه بوده و هرچند تا اوایل دهه 1950 میلادی مرگ و میر ناشی از زایمان و ابتلاء به بیماری های

گوناگون در بین آنان بسیار بالا بود ولی این وضعیت طی دو دهه اخیر با پیشرفت هایی نسبی همراه بوده است بطوری که از نظر بهداشتی و آمار مرگ و میر مادران، هم اکنون اتیوپی جزو کشورهای نسبتا موفق افریقایی محسوب می شود.

بر اساس آمار سال 2000 میلادی

از هر یکصد هزار زن

اتیوپیائي871 نفر در هنگام زایمان فوت کرده اند که این رقم در فاصله سال های 2000 تا 2005 به 673 مورد در هر یکصد هزار زایمان و در سال های 2008 تا 2011 به 514 مرگ کاهش یافته است. البته با توجه به معیارها و نتایج

66

آمارهای نفوس و بهداشت جهانی این ارقام هنوز در سطح بالایی است.

سوءتغذیه و زایمان های مکرر در شهرها و روستاها بویژه در مناطق بیابانی کشور از مشکلات مهم زنان اتیوپیائی محسوب می شود که این امر در هنگام بروز بلایای طبیعی همچون قحطی، حمله ملخ ها و خشکسالی باعث مرگ و میر بسیاری از زنان این کشور در گروه سنی 15 تا 49 سال در دهه های 1970 تا 2010 میلادی شده است. (http://www.fokuskvinner.no/en/Womens-Health-Association-of-Ethiopia)

6-8-3-زنان و اشتغال:

هرچند وضعیت اشتغال زنان در این کشور در مقایسه با چند دهه اخیر تا حدودی بهبود یافته و بر اساس آمار موجود زنان در حال حاضر 43 درصد از نیروی کار اتیوپی را تشکیل می دهند با این حال آنان در مقایسه با مردان هنوز فاقد جایگاه مناسبی می باشند که این وضعیت در شهرها از شدت بیشتری برخوردار است. در واقع با وجود آن که تعداد قابل توجهی از بانوان شهری در شغل های واجد پایگاه والای اجتماعی همچون وکالت ، استادی دانشگاه ، پزشکی ، پرستاری ، معلمی ، کارمند بخش های دولتی و خصوصی ، روزنامه نگاری و ... فعالیت دارند با این حال بسیاری از زنان شهرنشین با وجود مسئولیت های خانوادگی و مراقبت از 5 تا 6 فرزند مجبورند بدلیل سختی معیشت مشاغلی نظیر فروشندگی و دستفروشی را پیشه خود ساخته و در کنار کسب و کار ، به امور خانه و فرزندان نیز رسیدگی کنند.این زنان معمولا از درآمد اندک خود در جهت تأمین نیازهای اولیه خانواده استفاده می کنند با این حال بدلیل آن که بسیاری از آنها از آموزش یا تحصیلات خاصی برخوردار نیستند ؛ عمدتا در مشاغلی نظیر آشپزي، 67

دوزندگی و آرایشگری فعالیت دارند . عده زیادی از زنان نیز به فروش شیر، ماست و محصولات کشاورزی اشتغال دارند. جدای از آن بسیاری از زنان خانه دار به دلیل مسئولیت های فراوان خانوادگی و فقدان اطلاعات تجاری و اقتصادی لازم به کارآفرینی در داخل منزل روی آورده اند. اغلب این زنان کارآفرین، معمولا از مالکیت زمین یا ملک محرومند و به همین دلیل نمی توانند برای دریافت وام، ملکی را وثیقه قرار دهند؛ در نتیجه دسترسی آنها به منابع مالی رسمی اندک است و مجبورند از بازار غیررسمی وام بگیرند با این حال شرایط وام گرفتن از این منابع نیز بسیار دشوار است .

این در حالی است که گروهی از زنان اتیوپی به دلیل داشتن تحصیلات بالا، تجربه کاری و شرایط اقتصادی بهتر به منابع مالی رسمی دسترسی دارند و توانسته اند کسب و کارهای متوسط و بزرگی را براه بیاندازند. تحقیقات سازمان بین المللی کار نمایانگر آن است که طی پنج سال گذشته، زمینه برای ارتقاء سطح اقتصادی زنان اتیوپی فراهم شده و آنها (البته به سختی) توانسته اند کسب و کار خود را توسعه دهند. با این حال مشکلاتی نظیر فقدان سرمایه عملیاتی، عدم مهارت های مدیریتی، محدودیت های موجود در محل کار و عدم اعتماد به نفس برای ریسک پذیری مانع حرکت رو به جلوی زنان اتیوپی است. 82

دولت اتیوپی طی یک دهه گذشته و با هدف تسهیل کارآفرینی زنان؛ اقداماتی نظیر ساده کردن مقررات تجاری و صدور مجوز کار، تصحیح قانون سرمایه گذاری، تأسیس نهادهای جدید برای رسیدگی به امور کسب و کارهای کوچک و ایجاد چارچوب مشخص برای توسعه بخش خصوصی انجام داده است. تسهیل صادرات

82

68

محصولات کارگاه های کوچک تحت مالکیت زنان و ایجاد ساز و کارهای لازم برای ارتباط بین این کارگاه ها جهت بهره گرفتن آنها از تجارت یکدیگر و فراهم آوردن تسهیلات لازم برای دسترسی به منابع مالی بانکی از دیگر اقدامات دولت اتیوپی برای بهبود وضعیت اقتصادي بانوان اتیوپیائي در یك دهه اخیر بوده است.

(http://ns1.ezega.com/women)

7-8-3-زنان و رسانه های جمعی

زنان اتیوپی در زمینه حضور در رسانه هاي جمعي - در مقایسه با دیگر کشورهای آفریقاي زیر خط صحراي بزرگ- در وضعیت مطلوبی قرار ندارند از این روی علیرغم اقدامات صورت گرفته توسط وزارت امور زنان اتیوپی و سازمان هاي زنان کشور ؛ حضور زنان در سطوح مختلف رسانه های گروهی اتیوپی اعم از مطبوعات ، رادیو و تلویزیون در مقایسه با مردان در سطح قابل قبولی نیست و بانوان شاغل در این مراکز علیرغم دارا بودن شرایط تحصیلي مناسب معمولا در بخش هاي کم اهمیت بکار گمارده مي شوند . لذا می توان گفت بخش عمده مسئولیت هاي مهم و حساسي همچون دبیري بخش هاي خبري و کارگردانی برنامه هاي خبري رادیو تلویزیون بیشتر در اختیار مردان است و تبعیض جنسیتی آشکاری در این بخش ها مشاهده مي شود.

جدای از آن زنان این کشور خصوصا در مناطق روستایی از نظر بهره گیري از رسانه هاي گروهی نیز در وضعیت مطلوبي بسر نمي برند. براساس آمارسال 2012 سازمان یونسکو از 25 کشور آفریقای سیاه ، اتیوپی آخرین رده را در خصوص دسترسی زنان به روزنامه ها و نشریات خبری بخود اختصاص داده است. در گزارشات منتشره در مطبوعات این کشور طی چند سال اخیر نیز بارها بر این موضوع تاکید گردیده که از میان زنان 15 تا 69

49 ساله اتیوپیایی تنها %1/7 آنان در هفته نشریات خبری را مطالعه می کنند.

8-8-3-زنان و سیاست:

طی سه دهه اخیر و از اواسط دهه 1990 میلادي پیشرفت هایی در ارتباط با وضعیت سیاسی زنان در این کشور بوجود آمده و هرچند تا پیش از آن کمتر پست و مقام رسمی دولتی به زنان اتیوپیائی واگذار می شد با این حال ملس زناوی در چرخش به سوي غرب و ایجاد فضاي نسبي مبتنی بر دمکراسي ؛ واگذاري برخي مناصب عالي دولتي و اتحادیه هاي دولتي به زنان را نیز در دستور کار دولت خود قرار داد .از این روی در حالي که در سال 1984 تنها یک زن به عضویت کامل کمیته مرکزی حزب کارگران اتیوپی (WPE) انتخاب گردید و از 200 هیأتی که برای افتتاح کنگره حزب کارگران اتیوپی در سال 1984 شرکت کرده بودند تنها %6 از آنها را زنان تشکیل می دادند ولی در دهه 1990 ده ها زن به عضویت این حزب درآمده و چند نفر از زنان هم به مجلس ملی کشور راه یافتند. علاوه بر آن در سال 1996 کمیسیونی ویژه زنان در مجلس نمایندگان مردم اتیوپی تشکیل شد و پس از انتخابات سال 2005 میلادی، پست وزیر امور زنان نیز به طور مستقل ایجاد شد.

علیرغم بهبود جایگاه زنان در امور سیاسی کشور و برخورداري از حقوق قانونی برای مشارکت سیاسی و حق رای ؛ آنها هنوز مسیر طولانی را برای بدست آوردن نقشی کاملا فعال در عرصه سیاسی کشور در پیش دارند. براساس گزارش سال 2010 کمیسیون ملی انتخابات اتیوپی، از 547 کرسی مجلس فدرال اتیوپی، تنها 11/4 درصد کرسی ها در اختیار زنان بوده است و آنها در

70

سطوح منطقه ای و محلی نیز تنها %16 و %19 شوراهای محلی و پست های انتخابی را در اختیار دارند. (http://www.ethioembassy.org.uk/women/html)

3-9-آسیب‌شناسی اجتماعي

کشور اتیوپی نیز همچون دیگر کشورهای آفریقاي زیر خط صحراي بزرگ از مشکلات اجتماعی و فرهنگی مختلفی رنج می برد . این مشکلات که هریك بنوبه خود بر زندگی مردم صبور این سرزمین تاثیرگذار می باشند سهم عمیقی در نابسامانی وضعیت زندگی مردم داشته و در بسیاری از مواقع شرایط ناگواری را براي اقشار مختلف اجتماعی بوجود آورده اند. مهم ترین معضلات اجتماعی این کشور عبارتند از :

3-9-1-اعتیاد به چات

اعتیاد به چات طی چند دهه گذشته در کشور اتیوپی رایج گردیده و استقبال گروه هاي مختلف اجتماعي از این ماده مخدر به اندازه ای بوده که از آن به عنوان معضل اجتماعي نوظهور یاد می گردد. چات83 که در کشورهاي مختلف آسیائی و آفریقایی با نام های مختلفی شناخته می شود گیاهی همیشه سبز است که در مناطق مرتفع و در امتداد سواحل شرقی افریقا، از اتیوپی تا آفریقای جنوبی ؛ افغانستان، یمن و ماداگاسکار کشت می شود. هرچند این گیاه دارای برخی مصارف پزشکی است ولی امروزه عمدتا به عنوان ماده اي مخدر مورد استفاده قرار مي گیرد. شایع ترین روش استفاده از چات، جویدن برگ تازه و نگاه داشتن آن در دهان است .چات بصورت

71

cathaedulls

83_

دم کرده نیز مورد استفاده قرار می گیرد و در برخی کشورها ، برگ خشک شده آن را همچون سیگار دود می کنند.

گفته می‌شود که منشأ این گیاه نشئه‌آور و محرك، اتیوپی بوده است و از این کشور به سایر کشورهای آفریقایی راه یافته است. این در حالی است که روایت‌های افسانه‌آمیز در جامعة مسلمان اتیوپی، به این گیاه جنبه‌ای مقدس داده و ورود آن را به کشور به مبلغان و مجاهدان مسلمانی مانند اباذرالبکري نسبت داده است.

سنت جویدن چات در اتیوپی و دیگرکشورهاي افریقایی ، جنبة سنتی و فراگیر دارد و مردم به صورت دسته‌جمعی آن را مصرف می‌کنند. شخصی که برای نخستین بار چات را مصرف می‌کند، احساس گیجي، خماري و طپش قلب می‌کند و به تدریج، حسی از سرخوشی جایگزین این احساس می‌شود. 84

اعتیاد به چات عوارض اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي مهمي در کشورهاي محل کشت و مصرف آن منجمله اتیوپی بر جای گذاشته و گسترش اعتیاد به آن، معضل فرهنگی و اجتماعي جدیدي در

84 از نظر ترکیب شیمیایی، گیاه چات حاوي ماده‌ای مخدر موسوم به کاتینون است که نوعي محرك طبیعي به شمار می‌رود و در ایالات متحده، همراه با هروئین و کوکائین در گروه مواد مخدر دسته اول جاي دارد. کاتینون موجود در برگ‌هاي تازة چات بعد از خشك شدن گیاه به مادة کم اثرتري به نام کاتئین تبدیل می‌شود. کاتئین به سرعت از طریق دهان جذب شده و بر سیستم عصبی بدن، تأثیر می‌گذارد. مصرف چات، به مرور باعث اختلال در تمرکز حواس و تعادل روحی مصرف کننده می‌شود و حتي ممکن است در برخی افراد، حالت تهاجمي ایجاد کند. مجلة انجمن پزشکی آمریکا، در گزارشی در سال 2000 مصرف چات را در مردان، موجب کاهش میل جنسي و ناتواني جنسي دانسته و هشدار داده است که مصرف مداوم آن می‌تواند به عقیم شدن بیانجامد. مهم‌ترین آثار چات بر بدن، پدیدار شدن میزان متوسطی از نشئگی و هیجان است که اغلب با پر حرفی همراه است . مصرف زیاد آن نیز ممکن است موجب تشدید فعالیت و بروز رفتارهای جنون آمیز گردد. قهوه‌ای بودن رنگ دندان‌ها از علایم اعتیاد به چات است و عصبانیت، بی‌خوابی و دیدن کابوس نیز از عوارض مصرف آن به شمار می‌رود.

72

این کشور به شمار می‌رود. با این حال سودآور بودن کشت این گیاه موجب ادامه تولید آن در اتیوپی شده است بطوری که بیش از 93 هزار هکتار از زمین‌های کشاورزي این کشور به کشت چات اختصاص دارد و این گیاه پس از قهوه، دومین محصول مهم صادراتی اتیوپی محسوب می‌شود.هرچند در حال حاضر ورود چات به ایالات متحده و بسیاری از کشورهای اروپایی ممنوع شده و در برخی کشورها، تولید و توزیع چات از طریق شبکه‌هاي مافیایی صورت مي گیرد با این حال تولید و توزیع چات در کشور اتیوپی آزاد است و دولت تاکنون محدودیتی برای کشت و توزیع آن اعمال نکرده است. برخی از اندیشمندان اتیوپیائی درآمد قابل توجه حاصل از صادرات چات ، ناتوانی دولت در پرداخت غرامت به کشاورزان برای نابود کردن مزارع چات و اشتغال سطح وسیعی از نیروي کار کشور در تهیه و توزیع این گیاه را دلیل اصلی ادامه تولید چات در اتیوپی می دانند. (عوارض فرهنگی و اجتماعی اعتیاد به چات بر مردم شاخ افریقا -اتیوپی، سومالي و جیبوتي- 1378: 33-30 ) 3-9-2-حمل و نقل مواد مخدر :

کشور اتیوپی طی چند دهه گذشته به طور فزاینده ای به مکانی برای ترانزیت و جابجایی انواع محموله های مواد مخدر مبدل شده است. این امر که عمدتا ناشی از محدودیت قوانین قضایی جدی بازدارنده ، اعمال مجازات های نه چندان شدید برای قاچاقچیان و سهولت در انتقال این

محموله ها از طریق فرودگاه های کشور است موجب گردیده که هر سال محموله های عظیمی از هروئین، کوکائین و حشیش از آمریکای جنوبی به این کشور حمل و از اتیوپی به دیگر کشورهای آفریقایی و جنوب شرق آسیا منتقل گردد. حشیش یکی از مهمترین محموله های مواد مخدر است که به صورت سنتی 73

در اتیوپی کاشته شده و به صورت مخفیانه به انگلستان ( و در مقیاسی کوچک تر) به دیگر کشورهای جهان صادر می شود. البته به دلیل فقر شدید مردم درصد معتادان به مواد مخدر در این کشور بسیار کم و در سطح محدودی است با این حال نیروهای امنیتی کشور هشدار داده اند در صورت عدم کنترل جدی دولت و نیروهای انتظامي ؛ این پدیده می تواند در آینده تبعات سنگینی را برای نسل جوان اتیوپی به دنبال داشته باشد. براساس اسناد منتشره توسط ویکی لیکس طی سال های 2090 و 2010 اکثر قاچاقچیان محموله های مواد مخدر در اتیوپی را اتباع تانزانیا تشکیل می داده اند. http://wikileaks.org/cable/ADDISABABA.html

برخی اندیشمندان مسائل اجتماعی و اساتید دانشگاه آدیس آبابا ضمن ابراز هشدار به دولت اتیوپی در مورد گسترش این معضل اجتماعی در بین جوانان کشور ؛ خواستار اتخاذ قوانین شدید و سخت گیرانه اي علیه قاچاقچیان مواد مخدر شده اند.

3-9-3-کودکان خیاباني:

یکی از مشکلات بزرگ اجتماعی کشور اتیوپی وجود انبوه کودکان آواره در خیابان های شهرهای بزرگ و کوچک این کشور است.هر چند این معضل اجتماعی در دیگر کشورهای قاره آفریقا نیز وجود دارد و تقریبا تمام کشورهای آفریقا از مشکل کودکان آواره و بی خانمان رنج می برند ولی این معضل اجتماعی در کشور اتیوپی از ابعاد بسیار گسترده ای برخوردار بوده و مشکلات اجتماعی فراوانی را برای دولت به دنبال داشته است. ریشه های این پدیده به اواسط قرن بیستم میلادی و جنگ های این کشور با ایتالیا 74

باز می گردد که موجب قتل بسیاری از اتیوپیایی ها و آوارگی خانواده های مناطق درگیر در جنگ شد. از این تاریخ نخستین گروه های کودکان آواره که والدین خود را از دست داده بودند رهسپار آدیس آبابا و دیگر شهرهای بزرگ این کشور شدند. پدیده کودکان خیابانی از اوایل دهه 1960 و به دلیل افزایش فقر عمومی ناشی از خشکسالی و قحطی های پیاپی در اتیوپی شدت گرفت و در دهه 1980 و قحطی عظیم سال 1987 به اوج خود رسید به طوری که هزاران نفر از کودکان این مناطق به دلیل فقر و نداری والدین خویش با وضعیتی بسیار اسفناک راهی پایتخت و شهرهای بزرگ اتیوپی شده و زندگی رقت باری را آغاز کردند. در عین حال آشفتگی سیاسی و اقتصادی کشور در دوره منگستو هایله ماریام نیز موجب تشدید معضل کودکان آواره خیابانی و افزایش این جمعیت سرگردان گردید . ملس زناوی در دوران حاکمیت خود اقداماتی را برای مرتفع ساختن تدریجی پدیده کودکان خیابانی انجام داد و در یکی از سخنرانی های خود نیز این کودکان را موجوداتی آواره و بی خانمان نامید که چهره زشتی به پایتخت و شهرهای بزرگ کشور بخشیده اند و قول داد وضعیت این افراد محنت زده را سر و سامان بخشد . با این حال این معضل اجتماعی هنوز در ابعاد قابل ملاحظه ای در این کشور وجود دارد و به نظر نمی رسد در آینده ای نزدیک نیز تغییر محسوسی در بهبود وضعیت زندگی آنها فراهم آید.

هر چند در حال حاضر آمار دقیقی در مورد جمعیت کودکان آواره خیابانی کشور اتیوپی وجود ندارد ولی بر اساس اطلاعات جمع آوری شده توسط سازمانی وابسته به کشور

ایرلند در حال حاضر 60 هزار کودک و نوجوان بی خانمان در شهر آدیس آبابا زندگی می کنند و تعداد آنها در سرتاسر 75

اتیوپی بالغ بر یک میلیون نفر است. کشور اتیوپی از این نظر یکی از بالاترین آمارهای کودکان آواره و بی خانمان را در سطح قاره آفریقا به خود اختصاص داده است.

کودکان خیابانی اتیوپی به دو بخش تقسیم می شوند: گروهی از آنها فاقد پدر و مادر بوده و به دلیل از دست دادن والدین خود از روستاها به آدیس آبابا و دیگر شهرهای کشور مهاجرت کرده اند. گروه دیگر را کودکان خردسال و نوجوانانی تشکیل می دهند که والدینشان به دلیل شدت فقر و نداری آنها را به گدایی وا داشته اند.

گروه اول کودکان خیابانی معمولا در طول روز در خیابان ها به گدایی و انجام برخی مشاغل بی اهمیت همچون نگهبانی از اتومبیل های پارک شده پرداخته و شبانگاهان به صورت گروهی در زاغه هایی بسیار کثیف و متعفن اقامت می گزینند. این کودکان خیابانی به دلیل آلودگی شدید محیط زندگی به انواع بیماری های عفونی و واگیردار مبتلا بوده و بسیاری از آنها به دلیل ارتباطات نامشروع جنسی و همجنس بازی ناقل بیماری ایدز به شمار می روند. تعداد قابل توجهی از آنان نیز معتاد به استعمال حشیش و دیگر مواد مخدر می باشند و برخی نیز به استشمام بوی بنزین اعتیاد دارند و روزانه چند نوبت با حضور در ایستگاه های پمپ بنزین ریه های خود را عمیقا مملو از بوی بنزین می نمایند. بسیاری از این کودکان خیابانی نیز به دزدی و جیب بری پرداخته و محموله های کوچک مواد مخدر را در سطح شهرهای محل اقامت خود جابجا می کنند.این کودکان و نوجوانان معمولا در سنین جوانی و تا پیش از رسیدن به دهه سوم زندگی به دلیل ابتلاء به بیماری های عفونی و ایدز و یا ورود به باندهای سرقت و دزدی بدرود حیات می گویند. گروه دوم کودکان خیابانی در مقایسه با گروه نخست در 76

وضعیت بهتری به سر می برند و معمولا در پایان روز و جمع آوری مبلغی مختصر به منازل محقر والدین خود در حومه پایتخت و دیگر شهرهای بزرگ کشور باز می گردند. با این حال آنان نیز در طول روز با خطرات مختلفی مواجه بوده و به بیماری های واگیردار مختلفی ابتلاء می یابند.

کودکان و نوجوانان آواره خیابانی اتیوپی معمولا از نعمت خواندن و نوشتن و هرگونه تخصص بی بهره بوده و فاقد آینده ی روشن می باشند.85

همانطور که گفته شد اقدامات دولت های وقت طی چند دهه گذشته در خصوص بهبود شرایط زندگی و نگهداری آنها در مراکز بازپروری به دلیل کمبود بودجه و انبوه مشکلات اقتصادی کشور اتیوپی با توفیق چندانی همراه نبوده و کمک های مقطعی سازمان های غیردولتی غربی نیز در این زمینه چندان تأثیرگذار محسوب نمی شود.

http://www.cyc-

Focus On the Plight of Street Children ,in

(

net.org/today2002/today020117.html/ INTERNATIONAL CHILD AND YOUTH CARE NETWORK )

3-9-4-خشکسالی های پیاپی

یکی از بزرگ ترین مشکلات اتیوپی طی چند صد سال گذشته بروز خشکسالی و قحطی در مناطق مختلف کشور بوده است. قحطی و خشکسالی که عمدتا بر اثر عدم ریزش باران ، حمله ملخ ها و نابسامانی اوضاع اقتصادی اتیوپی بروز نموده و اثرات آن تا ده ها سال بر جا می ماند به ویژه در چند دهه اخیر خسارات و لطمات سنگینی بر اقتصاد و وضعیت

85_

77

اجتماعی این کشور فقیر وارد آورده است . وقوع خشکسالی که معمولا تأثیرات تخریبی سهمگینی بر روستائیان کشاورز و دامپرور را به دنبال دارد طی دهه های 1960 و 1970 خصوصا در ایالات خشک و کم آب تیگرای و مناطق همجوار با سومالی باعث مرگ تدریجی بسیاری از روستائیان و سوء تغذیه شدید کودکان شده و تلف شدن دسته جات عظیمی از احشام را به دنبال داشته است. خشکسالی سال 1969 که تا سال 1973 مناطق عظیمی از منطقه شاخ آفریقا از جمله بخش هایی از اتیوپی را در بر گرفت یکی از سخت ترین خشکسالی های این کشور در قرن بیستم میلادی بود که سبب مهاجرت صدها هزار نفر از اعضاء قبایل گله دار اتیوپی به دیگر مناطق کشور و کشورهای همجوار از جمله سومالی، جیبوتی ، کنیا و سودان و استقرار اردوگاه های موقت در این کشورها گردید. این خشکسالی و قحطی متعاقب آن سبب تلف شدن صدها هزار رأس گاو و گوسفند و مرگ 300 هزار روستایی مناطق «تیگرای» و «ولو» و استقرار هزاران نفر از مردمان قحطی زده در شهرها و روستاهای کشور شد.

پس از کودتای سال 1974، نظامیان حاکم در صدد بهبود وضعیت زندگی دهقانان و مناطق قحطی زده تیگرای و ولو برآمدند و کمک های خارجی به این مناطق نیز افزایش یافت با این حال ادامه قحطی و خشکسالی در بخش های وسیعی از اتیوپی و توسعه حملات نظامی ارتش علیه چریک های نهضت آزادی بخش خلق اریتره و تیگرای؛ جنگ با سومالی بر سر صحرای اوگادن (1977-78) و ادامه قحطی در مناطق شرقی اتیوپی در سال 1978 ضمن وخامت وضعیت زندگی روستائیان این مناطق، موجب مهاجرت هزاران نفر از مردم مصیبت زده این بخش ها خصوصا

86

welo

78

ساکنان نواحی اطراف جبهه های جنگ با سومالی در جنوب شرق کشور ، به دیگر مناطق اتیوپی گردید. پس از پیروزی اتیوپی در جنگ با سومالی، عملیات نظامی علیه چریک های اریتره با شدت بیشتری ادامه یافت و این حملات که با ضد حمله های چریک های ارتش آزادی بخش خلق اریتره همراه بود بار دیگر پدیده قحطی را در این مناطق تشدید نموده و سبب پناه بردن صدها هزار نفر از مردم کشور به کشورهای

همسایه گردید. بمباران های وسیع ایالت اریتره (آن زمان) و شیوع بیماری های واگیرداری همچون تیفوس، سل، اسهال خونی و سوء تغذیه به همراه استقرار حداقل 700 هزار نفر از مردم مصیبت زده ایالات مختلف در اردوگاه های موقت پناهندگان که با مشکلات فراوانی از نظر غذا دارو و آب آشامیدنی توأم بود معضل قحطی و خشکسالی در ایالات مختلف اتیوپی را در دهه 1970 دو چندان ساخت.

خشکسالی و قحطی ناشی از آن در بخش های مختلف اتیوپی در دهه 1980 تشدید گردید به گونه ای که سازمان های امدادی بین المللی تعداد قحطی زدگان اتیوپی ( و دیگر کشورهای شاخ آفریقا) را بالغ بر 2/5 میلیون نفر و شرایط زندگی در این مناطق را غیر قابل توصیف خواندند. تشدید حملات نظامیان اتیوپی علیه جبهه آزادی بخش اریتره و جنگ دولت سودان با شورشیان ارتش آزادی بخش خلق سودان که سبب سرازیر شدن هزاران آواره سودانی به مناطق مرزی اتیوپی شد، در عین حال آغاز جنگ دولت سومالی با شورشیان نهضت ملی سومالی که به نوبه خود باعث ورود هزاران آواره سومالیایی به اتیوپی گردید نیز مشکلات مناطق مصیبت زده از قحطی را در کشور اتیوپی تشدید نمود که این وضعیت تا آخرین سال های دهه 1980 میلادی ادامه یافت.خشکسالی سال 1987 که زندگی 5 میلیون نفر از مردم ساکن ایالات وقت 79

اریتره و تیگرای را به سختی تهدید کرد بار دیگر اثرات تخریبی ویران گری بر وضعیت زندگی روستائیان این ایالات وارد آورد. این در حالی بود که با وجود کمک های گسترده بین المللی، بخش عظیمی از این کمک ها در نتیجه جنگ های گسترده بین ارتش اتیوپی از یک سوی و جبهه آزادی بخش خلق اریتره و جبهه آزادی بخش خلق تیگره بین قحطی زدگان توزیع نگردید و ظاهرا دولت اتیوپی نیز تمایل چندانی در توزیع مناسب محموله های غذا، دارو و پوشاک بین المللی بین روستائیان مناطق قحطی زده نداشت.

خشکسالی در دهه های 1990 و 2000 میلادی نیز خسارات و لطمات سنگینی بر ایالات و مناطق مختلف اتیوپی وارد آورد و علیرغم تلاش مقامات عالی رتبه دولتی بهبودی در وضعیت رفاهی و استانداردهای زندگی مناطق قحطی زده اتیوپی پدید نیامد. این وضعیت تا اوایل دهه 2010 نیز ادامه یافته و خشکسالی سال 2012 هر چند بیشتر متوجه سومالی بوده ولی بخش هایی از اتیوپی را نیز تحت تأثیر خود قرار داده است. این در حالی است که مشکل عدم توزیع مناسب محموله های کمک بین المللی در این مناطق همچنان ادامه دارد و بسیاری از سازمان های خارجی دولتمردان اتیوپی را به کم اهمیت انگاشتن این امر و سوء استفاده از کمک های دریافتی از کشورهای مختلف جهان متهم نموده اند. (www.huffingtonpost.com/ethiopia-hunger-drought)

3-9-5-فقر :

با وجود برخی پیشرفت های اقتصادی طی چند سال اخیر، کشور اتیوپی همچنان به عنوان یکی از فقیرترین کشورهای جهان در نظر گرفته می شود و بیش از 35 میلیون نفر از جمعیت 90

80

میلیونی این کشور در فقر مطلق به سر می برند.این در حالی است که سوء تغذیه مزمن و گرسنگی مفرط 12 میلیون نفر از جمعیت این کشور را تحت مضیقه خود قرار داده است. این افراد که عمدتا در مناطق روستایی اتیوپی زندگی می کنند به محصولات کشاورزی و دام و طیور خود به شدت وابسته بوده و هرگونه تغییر آب و هوا و بروز خشکسالی که محصولات کشاورزی و دامی آنها را دچار مخاطره می سازد بر زندگی آنها نیز تأثیرات سوئی بر جای می نهد. جدای از آن

درگیری های مرزی اتیوپی با اریتره و سومالی نیز تأثیرات مهلکی بر زندگی روستائیان این مناطق برجای نهاده و در بسیاری از موارد موجبات مهاجرت آنها به شهرها در وضعیتی اسفناک را فراهم آورده است.

هرچند عموما خشکسالی و حمله ملخ ها از عوامل اصلی فقر در این کشور به شمار می روند با این حال برخی تحلیل گران افزایش تورم در کشور و بالا رفتن قیمت غذا و کودهای شیمیایی را از عوامل شتاب دهنده فقر عمومی در مناطق شهری و به ویژه روستایی می دانند و تأکید دارند سیاست های غلط اقتصادی دولت در چند دهه اخیر و مشکلات ناشی از جنگ های داخلی و خارجی نیز بر فقر حاکم بر روستاها به شدت تأثیرگذار بوده است. مشکلات ناشی از حمل و نقل تولیدات کشاورزی از روستاها به شهرها و خرابی جاده ها، راهبردهای نامناسب بازاریابی محصولات کشاورزی، نابسامانی وضعیت جوی، عدم توانایی کشاورزان در بهره گیری از تکنولوژی و فناوری نوین در کشت و برداشت محصولات خود، کمبود آب آشامیدنی و آب مورد نیاز برای اراضی کشاورزی، فقدان زیرساخت های مناسب اقتصادی و اجتماعی در مناطق روستایی و... از عوامل مهم گسترش پدیده فقر، خصوصا در مناطق روستایی اتیوپی ، به شمار می روند. علاوه بر آن 81

شیوع بیماری های مسری خطرناک همچون ایدز در بین این مردمان فقیر نیز مشکلات اقتصادی آنها را دوچندان ساخته و فوت بسیاری از کشاورزان جوان مبتلا به ویروس ایدز روستاها را از بهره گیری از توان و ظرفیت آنها محروم ساخته است. تخمین زده شده است که در حدود 6 درصد از بزرگسالان اتیوپی ناقل ویروس ایدز بوده و این امر خصوصا در دو دهه گذشته مشکلات فراوانی را برای مردم این کشور به وجود آورده و به نوبه خود پدیده فقر عمومی را در این کشور هرچه بیشتر تشدید نموده است. علاوه بر آن ابتلاء به مالاریا و مرگ و میر نسبتا گسترده ناشی از آن از دیگر عوامل شدت دهنده فقر عمومی در این کشور محسوب می گردد. (Demeke,1999:84 )

بهبود شرایط زیست محیطی، بهبود وضعیت اقتصادی، ترمیم زیرساخت های عمومی اقتصاد شهری و روستایی، ترمیم جاده های شهری و روستایی، توسعه رفاه عمومی، استقرار مراکز بهداشتی در مناطق روستایی، کاهش نرخ بی سوادی عمومی، تلاش برای کاهش تدریجی سوء تغذیه عمومی، مبارزه با پدیده خشکسالی و توزیع مناسب ثروت کشور در بین آحاد جامعه اعم از شهری و روستایی از جمله راه حل های اساسی است که از سوی جامعه شناسان برای رفع تدریجی و گام به گام فقر در این کشور مورد بررسی قرار گرفته است. با این حال با در نظر گرفتن شرایط عمومی این کشور، وضعیت نامناسب اقتصادی و فقر ریشه داری که در ارکان عمومی جامعه اتیوپی رسوخ یافته بعید به نظر می رسد دولت های وقت اتیوپی قادر به بهبود تدریجی آن در آینده ای نزدیک باشند.

شایان ذکر است فقرزدایی و مبارزه با فقر و مسکنت عمومی مردم این کشور از جمله شعارهای دولت های حاکم بر این 82

کشور طی چند دهه گذشته بوده است و تمام دولتمردان در ابتدا و با جدیت زدودن فقر گسترده بر کشور را در دستورکار خود قرار داده و به تدریج از آن فاصله گرفته اند.

(http://issuu.com/Poverty in Ethiopia)

3-9-6-آوارگان:

در حال حاضر دو گروه آواره و پناهجو در کشور اتیوپی زندگی می کنند. گروه اول را آوارگان داخلی تشکیل می دهند که طی چند دهه اخیر بدلیل بروز قحطی و جنگ هاي این کشور با کشورهای سومالي و اریتره با وضعیتي اسفناك و در منتهای فقر و نداري به دیگر مناطق کشور مهاجرت کرده و علیرغم سکونت طولانی در مناطق جدید همچنان با مشکلات معیشتی شدیدي مواجه می باشند.گروه دوم آوارگانی می باشند که طی سه دهه گذشته عمدتا از کشورهای سودان

اریتره جیبوتي و سومالي در مناطق مرزی این کشور استقرار یافته و همچون آوارگان داخلی با تضییقات فراوانی روبرو مي باشند.

در واقع می توان گفت کشور اتیوپی به دلیل بافت قبیله ای آن، جنگ داخلی طولانی با مبارزان اریتره و درگیری با سومالی در خصوص منطقه اوگادن طی چند دهه گذشته همواره با مشکل مهاجرت های گسترده داخلی و ورود آوارگان از سایر کشورهای منطقه به خاک خود روبرو بوده است. ورود هزاران پناهنده از کشورهای همجوار این کشور را به یکی از کشورهای بزرگ پناهنده پذیر جهان مبدل ساخته است.

83

هرچند سازمان ملل متحد هزینه بسیاری از پناهندگان خارجي ساکن در این کشور را تقبل نموده و کمیساریاي عالي پناهندگان سازمان ملل متحد از طریق تاسیس شهرك هایي دربرگیرنده هزاران چادر تلاش کرده است آنها را از نظر برخورداري از امکانات غذایي و دارویي و بهداشتي تحت پوشش خود قرار دهد با این حال اتیوپی همواره خواستار بازگردانده شدن این آوارگان به کشورهای خود بوده و دولت هاي همسایه را به بی تفاوتی در قبال سرنوشت اتباع آواره خود در اتیوپی متهم ساخته است.

(http://www.photius.com/countries/ethiopia/society/ethiopia_society_refugees_drought)

3-9-7-فساد جنسي :

یکی از مشکلات مهم اجتماعی کشور اتیوپی رواج پدیده فساد جنسی و خودفروشی بسیاری از زنان و دختران جوان این کشور است که به ویژه طی دو دهه اخیر به یکی از معضلات بزرگ اجتماعی این کشور مبدل گشته است. این امر که عمدتا ناشی از شیوع فقر و مسکنت در بین خانواده های شهری و مهاجرت عده بسیاری از خانواده های روستایی به شهرهای بزرگ اتیوپی است به اندازه ای شدت یافته که زیرساخت های اجتماعی این کشور سنتی را تا حد زیادی تحت تأثیرات شوم و ویرانگر خود قرار داده است.

هرچند بسیاری از اندیشمندان و جامعه شناسان اتیوپیایی رواج این پدیده نکبت بار را حاصل ورود تدریجی فرهنگ غربی به کشور می دانند با این حال ریشه های فساد جنسی در کشور اتیوپی به قرن هفدهم میلادی مخصوصا در گوندار،

Gondar87

84

آکسوم ، و لالیبلاد باز می گردد. براساس مطالعات صورت گرفته در طی این قرن بسیاری از بزرگان کشوری وابسته به سلسله های پادشاهی در هنگام سفر به گوندار که بنا به دلایل مختلف صورت می گرفت اقدام به برقراری روابط

نامشروع جنسی با زنان آن منطقه می نمودند.این وضعیت طی قرن هجده و نوزده نیز بدین شکل ادامه یافت با این حال در قرن بیستم و با آغاز ارتباط گسترده مردم این کشور با فرهنگ و تمدن غربی شکل جدیدی به خود گرفت و با تأسیس کلوپ های شبانه و دانسینگ ها در آدیس آبابا و دیگر شهرهای کشور تا حدود زیادی شدت یافت و منطقه آرات کیلو و در پایتخت اتیوپی از زمان منلیک دوم به بعد با تأسیس کلوپ های شبانه متعدد به مرکزی برای فساد جنسی مبدل گشت. طی چند دهه گذشته فاحشه های اتیوپیایی که دختران نوجوان 15 ساله نیز در بین آنها مشاهده می شوند در این منطقه کوهستانی که چند هتل و مرکز گردشگری نیز در آن قرار دارد گستاخانه و صرفا برای کسب درآمدی ولو اندک به تن فروشی پرداخته و از این طریق امرار معاش می کنند. این در حالی است که علیرغم خطرات ناشی از انتقال بیماری های مسری همچون ایدز و هشدارهای اندیشمندان بسیاری از زنان اتیوپیایی که در سراسر آفریقا به زیبایی چهره و اندام شهرت دارند به این عمل تهوع آور ادامه می دهند و دولتمردان نیز با وجود تصریح در بند 634 قانون کیفری اتیوپی که عمل فحشاء را غیرقانوني و قابل مجازات خوانده است صرفا نظاره گر این امر بوده و اقدامی در توقف آن انجام نمی دهند. البته از اوایل دهه 2000 میلادی به بعد برخی سازمان های غیردولتی وابسته به کشورهای غربی

Axum88

Lalibela89 Arat kilo90

85

فعالیت هایی را در راستای هدایت فاحشه های اتیوپیایی به برخی مشاغل و حرفه های سنتی آغاز کرده اند با این حال فقر گسترده حاکم بر تاروپود جامعه و درآمد حاصله از این شغل ننگ آور به ویژه در ارتباط با گردشگران خارجی به همراه انبوه مشکلات اقتصادی موجود در کشور و عدم حمایت دولت تاکنون موفقیتی برای این سازمان ها و برنامه های آنها به دنبال نداشته است.

(http://africanfeminism.com/prostitution-in-ethiopia)

3-9-8-فرار مغزها

یکی از مشکلات بزرگ اجتماعی کشور اتیوپی طی چند دهه گذشته پدیده فرار مغزها و مهاجرت تدریجی افراد تحصیلکرده این کشور به کشورهای غربی به ویژه ایالات متحده آمریکا، انگلستان، فرانسه، ایتالیا و آلمان است. براساس تحقیقات صورت گرفته توسط مؤسسه ای کانادایی، اتیوپی در زمره نه کشور آفریقایی است که هر سال به دلیل مهاجرت گروه قابل ملاحظه ای از متخصصان آن به خارج از کشور - به ویژه در بخش پزشکی و درمانی- سرمایه ای بالغ بر دو میلیارد دلار از بودجه عمومی خود را از دست می دهد. مطابق با این گزارش تعداد زیادی از پزشکان و سایر متخصصان رشته های مختلف اتیوپیایی همه ساله به کشورهای آمریکا، کانادا، استرالیا و انگلستان مهاجرت نموده و در بخش های درمانی این کشورهای توسعه یافته مشغول به کار می شوند و این در حالی است که این کشور نیز همچون دیگر کشورهای آفریقایی از کمبود پزشک، پرستار، اساتید

دانشگاه، مهندسان و تکنسین های فنی عمیقا در رنج است و خصوصا فقدان پزشکان متخصص در رشته های گوناگون مشکلات فراوانی را برای مردم این کشور فراهم آورده است. این

86

مهاجران که با دل کندن از میهن خود در کشورهای غربی اقامت می گزینند البته با مشکلات فراوانی نیز از نظر زندگی در این کشورها، بهره مندی از استانداردهای بیمه، اقامت و... مواجه اند و معمولا به دلیل عدم اخذ اقامت دائم حقوق کمتری در مقایسه با هم رده های خود دریافت می کنند و در بسیاری از موارد برخوردهای تبعیض آمیز و تحقیرآمیز نیز در مورد آنها صورت می گیرد. با این همه سیل مهاجران تحصیلکرده به صورت قانونی و غیرقانونی از این کشور فقیر و دردمند به اروپای غربی و آمریکای شمالی ادامه دارد.بر طبق نتایج ارائه شده در سمپوزیوم ملی اتیوپیایی های خارج کشور اتیوپی، در ده سال گذشته کشور اتیوپی 75 درصد از متخصصان ماهر و توانمند خود را در اثر مهاجرت به کشورهای توسعه یافته از دست داده است. (http://www.sudantribune.com/Ethiopia-amongst-worst-hit-in African brain-drain)

3-9-9-گرسنگی مزمن:

هر چند طی حدود یک دهه اخیر پیشرفت هایی در امر مبارزه با گرسنگی مزمن در بخش های مختلف اتیوپی صورت گرفته است با این حال سوء تغذیه همچنان یکی از مشکلات بزرگ اجتماعی این کشور مخصوصا در بین کودکان خردسال و نوجوانان محسوب می گردد و بسیاری از آنان به دلیل عواقب بسیار خطرناک ناشی از گرسنگی مزمن پیش از رسیدن به سن بلوغ و در اثر ابتلاء به بیماری های گوناگون فوت می کنند. معضل گرسنگی مزمن در این کشور که طی چند دهه گذشته و خصوصا در دهه های 1970 و 1980 میلادی منجر به مرگ صدها هزار نفر از مردمان این کشور به ویژه کودکان و نوجوانان مناطق روستایی اتیوپی گردید عمدتا به خشکسالی و قحطی های 87

مقاطع تاریخی مختلف قرن بیستم باز می گردد که به دلیل عدم امکان رسیدگی دولت به مناطق آسیب دیده از خشکسالی خسارات سنگینی را بر ساختار اقتصادی مناطق و نواحی روستایی بخش های مختلف کشور وارد آورده است. سوء مدیریت مدیران برجسته دولتی، سوء استفاده رهبران کشور از کمك های دریافتی از کشورهای غربی و سازمان های امدادی بین المللی، جنگ داخلی آزادی خواهان اریتره طی دهه های 1960 تا 1990، مبارزات آزادی خواهان اتیوپی با دولت حاکم در دهه 1980، بروز خشکسالی های فصلی در مناطق مختلف کشور، کشاورزی سنتی ضعیف و عدم حمایت دولت از کشاورزان، فساد گسترده مالی دولتمردان، زیرساخت های ضعیف رفاهی کشور و... از مهم ترین دلایل بروز سوء تغذیه و تداوم آن در کشور اتیوپی است.

البته دولت از سال 2008 و در قالب تأسیس برنامه ملی مبارزه با سوء تغذیه تلاش کرده است به طور اساسی بهبودی در این وضعیت به وجود آورده و نسل آینده را از خطرات عمیق سوء تغذیه رهایی بخشد. با این حال با توجه به انبوه مشکلات کشور و مدیریت نابسامان کشور بعید به نظر می رسد در آینده ای نزدیک معضل سوء تغذیه و گرسنگی مزمن در اتیوپی به طور کامل خاتمه یابد.

(http://elibrary.worldbank.org/Ethiopia/2012)

3-9-10-حقوق بشر

نقض حقوق بشر و نادیده انگاشتن آزادی های فردی و اجتماعی مردم این کشور از مشکلات بزرگ اجتماعی کشور اتیوپی است که هر چند از دیرباز در کشور وجود داشته ولي امروزه به یکی از اعتراضات دائمی مردم این کشور علیه نظام حاکم مبدل شده است.در واقع می توان گفت هرچند مردم 88

اتیوپی از قدیم الایام تا دهه هاي نخست قرن بیستم به نوعی با استبداد و خودکامگی شاهان این سرزمین تطابق یافته بودند ولی از زمان پایان یافتن جنگ جهانی دوم و رواج تدریجی اندیشه های مبتنی بر دموکراسی و آزادی های فردی و اجتماعی در بخش های مختلف قاره آفریقا؛ مردم این سرزمین نیز با اعتراض به سرکوب آزادی های خود خواهان کسب حقوق حقه خود شدند که این امر خصوصا در دهه های 196، 1970 و 1980 و در جریان جنگ های آزادی بخش جبهه آزادی بخش اریتره و جبهه آزادی بخش تیگرای شدت یافت. نقض گسترده حقوق بشر در اتیوپی در دوره حاکمیت امپراطور هایلاسلاسی در اوج خود بود و پس از کودتای نظامیان در اواسط دهه هفتاد میلادی به شدت افزایش یافت و به ویژه در دوره موسوم به « ترور سرخ» در سال های بین 1977 تا 1978 به مرحله وخامت باری رسید به گونه ای که میلیون ها نفر از مردم کشور زندانی شده و به قتل رسیدند.این وضعیت با کمی فراز و نشیب در دهه های 1980 تا پایان دهه 2000 میلادی ادامه یافت و هر چند دولت از اوایل دهه 2010 تا حدودی خود را متعهد به رعایت حقوق مردم و آزادی های فردی و اجتماعی آنها می داند و برخی آزادی های محدود نیز در حوزه رسانه ها و مطبوعات اعطا گردیده است با این حال اندیشمندان و تحلیل گران همچنان اتیوپی را یکی از کشورهای نقض کننده حقوق بشر در سطح قاره آفریقا می دانند. گزارش های سالانه حقوق بشر سازمان ملل طی یک دهه گذشته نیز مملو از شکنجه، قتل، آدم ربایی، محکومیت و زندانی ساختن هزاران نفر از مخالفان دولت است. علاوه بر آن تحت تعقیب قرار گرفتن برخی از رهبران مسلمان،

دستگیری روزنامه نگاران، تداوم نسبی نادیده گرفتن حقوق زنان، زندانی ساختن بدون دادگاه متهمان به ارتباط با 89

سازمان تروریستی القاعده و ... از جمله مواردی است که بارها با اعتراض شدید سازمان عفو بین الملل مواجه شده است.

(Electoral reform international services,2011)

براساس گزارشات سازمان ملل و سازمان های غیردولتی دست اندکار در حقوق بشر مقامات این دولت طی دو دهه گذشته بارها با تقلب آشکار ؛ روند انتخابات ریاست جمهوری و مجلس این کشور را نیز به نفع خود تغییر داده اند که آخرین آن تقلب در انتخابات مجلس سال 2010 و ممانعت از ورود برخی از رهبران مخالف دولت به مجلس کشور بود.

(http://ecadforum.com/2012/ethiopia/2012/human rights and government wrongs)

سرکوب و زندانی ساختن مخالفان به ویژه رهبران احزاب مخالف، دستگیری روزنامه نگاران و وبلاگ نویسان مخالف دولت، تعطیلی روزنامه های مخالف، ناپدید شدن برخی منتقدان سیاست های رهبران عالی کشور، بی اعتنایی نسبی به وضعیت زنان، دریافت برخی مبالغ نقدی در قالب رشوه از سازمان های غیردولتی بین المللی دست اندکار در توزیع کمک های بشردوستانه به قحطی زدگان مناطق مختلف ، کوچ اجباری برخی از کشاورزان مناطق حاصلخیز به دیگر مناطق کشور و فروش اراضی این مناطق به اشخاص ثروتمند خارجی و ... از موارده عمده نقض آزادی های فردی و اجتماعی این کشور به شمار می روند که سازمان ملل و سازمان های حقوق

90

بشر غیردولتی نظیر سازمان حقوق بشر واچ91 به صورت مصداقی موارد متعددی از آنها را برشمرده اند.92

3-9-11-بردگی:

(U.S. Department of State's human rights report: Ethiopia 2012 )

هرچند پرداختن به پدیده بردگی که ده ها سال از منسوخ شدن آن در سطح جهان می گذرد شاید در ابتدای امر تا حدودی عجیب به نظر آید با این حال براساس برخی شواهد و مستندات هنوز در برخی شهرها و روستاهای این کشور به ویژه در مناطق دورافتاده بردگی وجود دارد و برخی افراد به دلیل شدت فقر و مسکنت به عنوان برده در خدمت اربابان خود روزگار را سپری نموده و از اینکه حداقل جایی برای خوابیدن و غذایی برای خوردن دارند خشنود می باشند. البته دولت اتیوپی به شدت موضوع بردگی و برده داری را در کشور رد نموده و مقامات این کشور تأکید دارند بردگی در اتیوپی از سال 1942 غیرقانونی و ریشه کن شده است با این حال برخی سازمان های غیردولتی دست اندکار در امور خیریه و بشردوستانه این افراد را مصداق بارز بردگی در کشور اتیوپی می دانند. 93

در ارتباط با پیشینه بردگی در اتیوپی خاطرنشان می گردد برده داری و به کارگیری افرادی در قالب برده در منازل افراد ثروتمند از گذشته های دور در این کشور رواج داشته

91

92_

93

91

و این بردگان به طور کامل در خدمت اربابان خود قرار داشته و از کلیه حقوق اجتماعی و آزادی محروم بودند. نخستین تلاش برای منسوخ ساختن بردگی در اتیوپی در زمان سلطنت امپراطور تئودروس دوم (حاکمیت بر کشور از سال 1855 تا 1868) آغاز شد با این حال تجارت و خرید و فروش بردگان به دیگر کشورهای جهان تا سال 1923 و عضویت اتیوپی در اتحادیه ملت ها95 کم و بیش ادامه یافت. برده داری در اتیوپی در دهه 1930 نیز ادامه یافت و تخمین زده شده است که در سال های نخست این دهه در حدود 2 میلیون نفر از جمعیت این کشور به عنوان برده در نظر گرفته می شدند. پس از حمله ایتالیا به اتیوپی و تصرف بخش هایی از آن برده داری در اتیوپی به شدت کم رنگ شد و سرانجام در سال 1942 و با فشار متفقین ( در بحبوحه جنگ جهانی دوم ) دولت اتیوپی به طور رسمی و پس از کسب استقلال خود، برده داری را در سرتاسر کشور منسوخ نموده و امپراطور هایلا سلاسی طی بیانیه ای پایان کامل برده داری را در اتیوپی اعلام کرد. (www.Human Rights watch.com/Ethiopia/slavery)

همان طور که اشاره شد بردگی پنهان در این کشور همچنان وجود دارد و هزاران نفر از مردم این کشور بصورت برده در خدمت افراد نسبتا متمول زندگی خود را سپری نموده و سرنوشت خود را به اربابانشان سپرده اند.

3-9-12-القاعده:

یکی از مشکلات مهم اجتماعی (و تا حدودی هم سیاسی) کشور اتیوپی طی یک دهه اخیر شکل گیری تدریجی شعبه ای از

94 Tewodros

95 League of Nations

92

سازمان تروریستی القاعده در این کشور و آغاز اقدامات و تحرکات این سازمان تروریستی در اتیوپی در راستای ضربه زدن به منافع کشورهای غربی می باشد. ورود القاعده و تأسیس پایگاه های وابسته به آن در داخل اتیوپی به سال های پایانی دهه 1990 میلادی باز می گردد و پس از تثبیت وضعیت نیروهای مرتبط با سازمان القاعده در شمال آفریقا (عمدتا الجزایر و مراکش) و سومالی؛ به تدریج این کشور نیز با در نظر گرفتن وضعیت سوق الجیشی و رهبری خود در منطقه شاخ آفریقا در دستور کار شاخه شمال آفریقا

القاعده قرار گرفت. در راستای این امر و براساس اطلاعات موجود تاکنون چند نفر از اعضاء سازمان القاعده که با کمک سازمان تروریستی الشباب سومالی در حال انجام

اقداماتی برای تأسیس پایگاه هایی آموزشی در داخل کشور بوده اند توسط نیروهای ویژه پلیس اتیوپی دستگیر شده اند. پلیس اتیوپی این افراد را دارای ارتباطاتی با دیگر شعبات القاعده در کشورهای عربستان سعودی، آفریقای جنوبی، فیلیپین، سودان و کنیا دانسته است. اتیوپی به ویژه پس از مداخله ارتش این کشور در امور داخلی سومالی در سال 2006 میلادی و از بین بردن حکومت دادگاه های اسلامی که در مناطق وسیعی از جنوب این کشور استقرار یافته بودند، جولان گاه افراد منسوب به القاعده شده و گزارشات متعددی از رفت و آمد مکرر آنها به این کشور از خاک سومالی گزارش شده است.

علاوه بر آن در سال 2012 روزنامه تایمز اتیوپی طی گزارشی ادعا کرد گروه تروریستی بوکوحرام که اقدامات تروریستی متعددی در کشور نیجریه انجام داده و موجب کشته و زخمی

Boko Haram96

93

شدن ده ها تن از مردم این کشور شده دارای اردوگاه های آموزشی در کشور اتیوپی است و از طریق این اردوگاه های مخفی که توسط شعبه مغرب اسلامی القاعده تأسیس شده در صدد سازماندهی هرچه بیشتر تشکیلات خود می باشد.

به هر صورت هر چند دولت اتیوپی طی چند سال گذشته و پس از دستگیری گروهی از مسلمانان که آنها را مرتبط با سازمان تروریستی القاعده دانسته مدعی شده است که هسته اصلی القاعده را در این کشور متلاشی ساخته با این حال شواهد موجود نمایانگر آن است که افراد وابسته با این سازمان هنوز در اتیوپی حضور داشته و با گروه ها و سازمان های تندرو و افراطی همچون الشباب سومالی- که از عوامل القاعده در شاخ آفریقا به شمار می روند- از ارتباطات عمیقی برخوردارند.

نکته قابل تأمل در این بین سوء استفاده مقامات دولتی اتیوپی از موضوع القاعده در سرکوب مسلمانان این کشور است ، از این روی دستگیری های گسترده گروهی از مسلمانان در چند سال گذشته به اتهام ارتباط آنها با القاعده، بدون به قطعیت رسیدن این اتهامات، با واکنش خشم آلود مسلمانان مواجه شده و آنان مسیحیان حاکم بر دولت را به سوء استفاده از نام سازمان تروریستی القاعده برای دستگیری مسلمانان مخالف حزب حاکم متهم ساخته اند.

( http://www.gatestoneinstitute.org/al qaeda east africa/Ethiopia/2012)

3-10- وضعیت اقتصادي

همان طور که اشاره شد اتیوپی یکی از کشورهاي فقیر جهان بشمار مي رود و فقر و خشکسالي هاي پیاپی به همراه کشاورزي ضعیف تك محصولي فشارهاي مضاعفی را بر اقتصاد این کشور وارد آورده است.این در حالی است که اتیوپی بصورت بالقوه 94

از ذخائر و ثروت هاي طبیعي و خدادادي قابل توجهي همچون معادن طلا، پلاتین، مس، پتاس و گاز طبیعی برخوردار است که در صورت بهره برداری مطلوب و روي کار آمدن رهبران با کفایت این ذخائر می توانستند در راستای پیشرفت و سازندگی کشور مورد بهره برداری مطلوب قرار گیرند.

ساختار اصلی اقتصاد اتیوپی بر فعالیت های کشاورزی استوار است.در واقع کشاورزی با دارا بودن بیش از 45 درصد از تولید ناخالص داخلی، 90 درصد از صادرات و 80 درصد از اشتغال رکن اصلی و اساسي اقتصاد این کشور را تشکیل مي دهد . از سوی دیگر، کشاورزی اتیوپی که محدود به تولید برخی از محصولات خاص است، اقتصاد این کشور را نیز عمدتا به این سمت هدایت کرده است به طوری که حدود 15 تا 18میلیون نفر از جمعیت این سرزمین به کشت قهوه مشغولند و این محصول تقریبا 10 درصد از تولید ناخالص داخلی اتیوپی را شامل می شود. دامپروری و صنایع دیگر بخش هاي اقتصاد اتیوپی را تشکیل مي دهند.

(Hashim, 2005:77)

اقتصاد اتیوپی در دوره حاکمیت هایلا سلاسي و از زمان بازپس گیری این کشور از چنگال ایتالیا در سال 1941 میلادي در وضعیت نامناسبي قرار داشت و خشکسالي و قحطي هاي مکرر در دهه هاي 1950 و 1960 به همراه نوسات قیمت قهوه در بازارهاي جهانی و جنگ خونین داخلی در اریتره ضربات سختی بر اقتصاد شکننده این کشور وارد آوردند. در دهه هاي 1970 و 1980 میلادي نیز تداوم جنگ داخلي اریتره و نابساماني هاي متعاقب کودتای نظامیان درگ به همراه جنگ هشت ماهه سال هاي 1977 و

95

1978 با سومالی ، شورش مردمان تیگره و چند خشکسالی عظیم در مناطق مختلف کشور وضعیت اقتصادي اتیوپی را به مرحله هشدار دهنده ای رساند بطوری که این کشور چند سال متوالي در قعر جدول فقیرترین کشورهای جهان جاي گرفت. علاوه بر آن تلاش منگیستو برای توسعه اقتصاد سوسیالیستي و دولتي نیز نتایج معکوسي ببار آورد.پس از سقوط هایلا ماریام و روي کار آمدن ملس زناوي ؛ وضعیت اقتصادي کشور تا حدودي بهبود یافت و حرکت تدریجی خصوصی سازی در حوزه هاي مختلف کسب و کار؛ صنعت، بانکداری، کشاورزی، تجارت و بازرگانی کشور را تا حدودي از وضعیت رکود خارج ساخت.با این حال جنگ با اریتره در سال هاي 1998 تا 2000 میلادي بخش زیادی از توان اقتصادی اتیوپی را به تحلیل برده و موجب کاهش سرمایه گذاری های خارجی، وضع مالیات های سنگین در دوره جنگ، افزایش تورم و انباشت نقدینگی شد.

(Global forum on Agriculture,2010)

اقتصاد اتیوپی پس از پایان جنگ با اریتره و جذب سرمایه هاي خارجي و کمك هاي کشورهاي غربي بتدریج به شرایط مطلوب خود بازگشت بطوری که این کشور در سال 2007 سریع ترین رشد اقتصادی را در میان کشورهای زیر صحرا به خود اختصاص داد. این وضعیت طی چند سال گذشته نیز ادامه یافته و در سال های2008 تا 2011 اتیوپی از رشد اقتصادی چشمگیر 11/9 درصدي برخوردار بوده است که نمایانگر رشد اقتصادي کشور می باشد. http://www.nationsencyclopedia.com/economies/Africa/Ethiopia-INDUSTRY.html)

در حال حاضر علاوه بر نیروی کار عظیمی که در بخش کشاورزی مشغول فعالیت هستند، مشاغل دیگری نیز در ارتباط با خرید و فروش، فرآوری و صادرات محصولات کشاورزی رونق یافته اند . جداي از آن بخش هاي تولیدات صنعتی، ساختمان سازی و 96

خدمات نیز از رشد چشمگیری برخوردار بوده اند. مصنوعات این کشور نیز از جایگاه مهمی در اقتصاد اتیوپی برخوردارند و فرآورده های خوراکی، منسوجات، مواد شیمیایی، سیمان و برخی آلیاژهای فلزی صنایع مهم این کشور را شامل می شوند. بیشترکارخانه ها و مراکز تولید صنعتی اتیوپی در آدیس آبابا متمرکز شده اند.

اتیوپی در بخش کشاورزی تولید کننده انواع غلات، قهوه، نیشکر، دانه های روغنی و سیب زمینی و در بخش دامپروری تولید کننده دام هایی نظیر گاو و گوسفند و شتر و همین طور پشم و پوست است که در این میان، چرم بز و گوسفند مهم ترین اقلام صادرات اتیوپی را تشکیل می دهند. جدای از آن فعالیت های مربوط به توریسم و گردشگری نیز از ارکان مهم اقتصاد کشور بشمار می روند و بخشی از درآمد ارزی کشور از طریق ورود گردشگران خارجی و خدمات توریستی ارائه شده به آنان تامین مي گردد. کمك هاي خارجی نیز بخشی از اقتصاد این کشور را پوشش می دهد و هر سال نزدیك به 5 تا 10 درصد از درآمد ملی کشور از این طریق تامین می گردد. (Halderman, 2004:36)

لازم بذکر است علیرغم بهبود نسبي وضعیت اقتصادي ؛ نرخ تورم در اتیوپی رشد قابل ملاحظه ای داشته و مردم از بابت گراني قیمت کالاهاي اساسی تحت فشار قرار دارند.علاوه بر آن اقتصاد دانان بانك جهاني معتقدند با وجود بهبود وضعیت اقتصادي اتیوپی ؛ سهم بخش تولید در اقتصاد اتیوپی هنوز اندک و تنها 13 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل مي دهد

(http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2012/ethiopia economic update)

97

3-10-1-کشاورزی

اشاره شد که اتیوپی اساسا کشوري مبتنی بر کشاورزي است و کشاورزي ستون فقرات اقتصاد اتیوپي را تشکیل مي دهد بطوري که نیمی از تولید ناخالص ملی ، 83/9 درصد از صادرات و 80 درصد از کل نیروی کار اتیوپی را در خود جای داده است. با این حال مشکلاتی همچون خشکسالي هاي مکرر ، حمله ملخ ها به مزارع کشاورزي ، از بین رفتن اراضي حاصلخیز کشور در نتیچه چراي بي رویه دام ها، جمعیت زیاد کشور و عدم بکارگیري شیوه های نوین در امر کشاورزي موجبات عدم پیشرفت این بخش مهم از اقتصاد کشور را در دهه های گذشته فراهم آورده است. (Global forum on Agriculture,2010:155)

در حال حاضر مهم ترین محصولات کشاورزی اتیوپی را قهوه ، ذرت ، غلات ، دانه هاي روغني، نیشکر ، انواع میوه و سبزیجات تشکیل می دهند. اتیوپی دومین تولید کننده ذرت در آفریقا است و بیشترین تعداد دام را در قاره آفریقا در خود جاي داده است. مهم محصول صادراتی اتیوپی قهوه است که حدود 26/4 درصد درآمد ارزی اتیوپی از صادرات این محصول تأمین می شود و امرار معاش 15 تا 18 میلیون نفر در این کشور به این محصول بستگی دارد. (Demeke,1999:55)

3-10-2-معادن:

اتیوپی از نظر ذخائر معدنی کشور نسبتا ثروتمندي محسوب مي شود با این حال بسیاری از معادن این کشور هنوز کشف و بهره برداری نشده اند از این روي معادن، بخش کاملا کوچکی از اقتصاد اتیوپی را تشکیل می دهند.بر اساس مطالعات صورت گرفته این کشور دارای معادن طلا ، پلاتین ، نفت ، ذغال سنگ، 98

شیشه ، سنگ های قیمتی، خاک چینی، سنگ آهن، سدیم و تانتالوم است؛ با این حال تنها معادن طلای کشور قابل توجه و بارز است و پیش بیني مي شود منابع عظیمي از طلا در این کشور وجود داشته باشد ۰ استخراج نمک از بسترهای نمکی عفار و همچین از دیره و افدر97 در جنوب نیز هرچند از نظر مصرف داخلی دارای اهمیت است ولی در زمینه صادرات نقشی ندارد. (Mellor & Dorosh,2010:122)

انرژی آبی و جنگل ها از دیگر ذخائر طبیعی اتیوپی محسوب می شوند. این کشور حدود 90 درصد انرژی الکتریکی موردنیاز خود را از طریق نیروی آب و توربین های آبی تأمین می کند این در حالی است که تولید برق در اتیوپی، وابسته به بارندگی فراوان است. توانایی فعلی تولید برق اتیوپی، حدود 2000 مگاوات است و براساس طرح های در دست اجرا قرار است این بخش به 10000 مگاوات افزایش یابد.این در حالی است که کمتر از نیمی از شهرها و شهرک های اتیوپی به شبکه سراسری و ملی برق متصل هستند در عین حال مردم اتیوپی از جنگل و درختان آن به عنوان در دسترس ترین منبع انرژی و سوخت استفاده می کنند که نتیجه آن کاهش فراوان جنگل های مناطق مرتفع اتیوپی در سه دهه اخیر بوده است.

عملیات اکتشاف نفت نیز در این کشور از چندین دهه قبل آغاز شده است با این حال هنوز سرمایه گذاری سنگینی در این خصوص صورت نگرفته است .نخستین اکتشافات برای کشف سفره هاي نفتي در اتیوپی در دوره حاکمیت هایلا سلاسی آغاز شد و امپراطور سلاسی در سپتامبر 1945 امتیازی پنجاه ساله را برای حفاری و کشف منابع نفتی به شرکت نفتی سوکوني واکیوم98 اعطاء کرد

97- Afder

(SOCONY-Vacuum) - 98

99

با این حال این عملیات نتیجه چندانی بدنبال نداشت و پس از مدتی متوقف گشت. 99 اکتشاف نفت در دهه هاي 1970 ، 1980 و 1990 مورد توجه دولت اتیوپی نبود با این حال دولت ملس زناوي در دسامبر 1999 با هدف کشف میدان هاي نفتی در این کشور قراردادی به ارزش 1/4 میلیارد دلار با شرکت نفتی مالزیایی پتروناس امضاء کرد و پتروناس عملیات اجرائی خود را برای توسعه یک میدان گازی بزرگ در منطقه مجاور با سومالی آغاز کرد با این حال اقدامات اجرایی این پروژه در سال 2010 متوقف شد و پتروناس سهم خود را به یک شرکت نفتی دیگر واگذار کرد.

در حال حاضر طرح هایی برای بهره برداری از ذخایر گازی مناطق کم ارتفاع جنوب شرقی اتیوپی که میزان آنها حدود 4 تریلیون متر مکعب (110x910m3) تخمین زده می شود نیز در مرحله عملیاتی است. عملیات اکتشاف منابع نفت و گاز در منطقه گامبلا در مرز با سودان نیز با کمک چند شرکت چند ملیتي غربي در جریان است. Ministry of Finance and Development,2010:14)

3-10-3-صادرات و واردات :

بخش اعظم تجارت خارجي این کشور را صادرات و واردات کالاهاي مختلف تشکیل می دهند و تقریبا بخش اعظم درآمد سالیانه اتیوپی از طریق تجارت خارجی تامین مي گردد.

99 - در حال حاضر نفت مورد نیاز کشور از طریق واردات محصولات تصفیه شده تأمین می شود. بخشی از نفت وارداتی مورد نیاز نیز از راه خشکی و از طریق سودان وارد می گردد . 100

همان طور که اشاره شد قهوه مهم ترین کالای صادراتی این کشور است . دیگر اقلام صادراتی عمده این کشور عبارتند از:

حیوانات (دام) زنده، چرم و محصولات چرمی، مواد شیمیایی، طلا، دانه های روغنی، انواع گل، میوه، سبزیجات و چات. اقلام صادراتی اتیوپی عمدتا به کشورهای آلمان ، چین ، ژاپن ، آمریکا ، عربستان سعودی ، جیبوتی و ایتالیا صادر می گردند.

مهم ترین کالاهای وارداتی اتیوپی نیز عبارتند از:

مواد غذایی، نفت و محصولات آن مواد شیمیایی، ماشین‌آلات وسایل نقلیه موتوری غله و منسوجات که عمدتا از کشورهای عربستان سعودی ،چین ،هند ،ایتالیا و آلمان وارد می‌شوند.

(Ministry of Finance and Development,2010:11)

لازم بذکر است جدای از صادرات و واردات رسمي ؛ بخش مهمي از اقلام تجاري وارداتی و صادراتی کشور نیز از طریق مبادلات مرزی روستاییان و دامداران محلی به صورت غیررسمی و تحت نظارت مقررات منطقه ای و مرزی انجام می شود. برخی اطلاعات نمایانگر آن است که در حدود 30 تا 40 درصد از تجارت خارجی اتیوپی، از طرق غیررسمی و غیر اداری انجام می گیرد و بیشتر شامل فروش دام های زنده نظیر گوسفند، شتر و بز است که از طریق اتیوپی به سومالی، کنیا و جیبوتی فروخته می شوند. ارزش تقریبی این معاملات بین 250 تا 300 میلیون دلار در سال برآورد می شود. این نوع تجارت، به پایین نگاه داشتن قیمت خوراک، افزایش امنیت غذایی، فرونشاندن تنش های مرزی و افزایش اتحاد منطقه ای کمک می کند. در عین حال خطراتی همچون انتشار آسان بیماری ها در مناطق مرزی در این 101

نوع تجارت بدون قرارداد و سند (که ویژگی بارز آنهاست) وجود دارد. ، به علاوه دولت اتیوپی به دلیل از دست دادن درآمدهای حاصل از مالیات و درآمدهای ارزی از این گونه مبادلات مرزي رضایتی ندارد از این روي طی چند سال اخیر راهکارهایی برای ثبت و قانونمند کردن این قبیل خرید و فروش ها درنظر گرفته شده است.

(The World Bank (country study). 2011:33)

3-10-4-واحد پول :

واحد پول اتیوپی، بیر 100 نام دارد که به 100 سنت تقسیم می شود و آن را با علامت اختصاری (ETB) نمایش می دهند. بیر از واحدهای نیرومند پولی قاره آفریقا است و طي یك دهه گذشته و بهبود نسبي وضعیت اقتصادي اتیوپي از نرخ برابري خوبي در مقابل ارزهای خارجي برخوردار بوده است. نرخ برابری واحد پول اتیوپی با برخی ارزهای دنیا در سال 2012 عبارت است از:

یک دلار = 17/62 بیر

یک یورو = 22/80 بیر

یک پوند انگلیس = 28/35 بیر101

(http://finance.mapsofworld.com/economy/ethiopia/currency

3-10-5-اشتغال ( بیکاري)

اتیوپی در مجموع کشوری کاملا سنتی است که هنوز ساختار سنتی خود را در بسیاری از ابعاد حفظ کرده است. این امر در ارتباط با بحث اشتغال نیز کاملا صدق می کند و هنوز بسیاری

101

102

Birr

100_

از مردم کارهای سنتی انتقال یافته از نسل های گذشته همچون کشاورزی و گله داری را کماکان ادامه می دهند بصورتی که مردمان ساکن ارتفاعات به کشاورزی اشتغال داشته و مردمان ساکن مناطق صحرایی گله دارانی خرده پا با دارا بودن شتر ، بز و گوسفند محسوب می گردند. در دره ریفت و مناطق جنوب و جنوب غربی نیز باغ داری شغل عمده مردم بشمار می رود. شغل اصلی مردم در شهرها کار در کارخانجات و کارگاه های صنعتی است و بسیاری از افراد نیز در موسسات و شرکت های دولتی و خصوصی فعالیت دارند. در کنار آن نیز خرده فروشی و دستفروشی در شهرهای کوچک و بزرگ رایج است.

موضوع اشتغال یکی از مشکلات بزرگ اجتماعی کشور اتیوپی است و انبوه مشکلات سیاسی و اقتصادی کشور موجب گسترش فزاینده پدیده بیکاری در این کشور شده است بطوری که بیکاری یکی از بزرگ ترین مشکلات اجتماعی اتیوپی طی چند دهه گذشته بوده و اقدامات دولت ها در کاهش نرخ بیکاری نیز چندان تاثیرگذار نبوده است.

لازم بذکر است نرخ بیکاري در کشور اتیوپی در سال 2012 ؛17/5 درصد برآورد شده است.این در حالی است که نرخ بیکاري در این کشور در سال 1999 و در بحبوحه جنگ با اریتره 26/4 درصد بود که این روند در دهه هاي 2000 و 2010 میلادي و با بهبود نسبي وضعیت اقتصادي بتدریج کاهش یافته است

(http://www.tradingeconomics.com/ethiopia/unemployment-rate

3-11-ورزش :

ورزش در مجموع بخشی از فرهنگ بومی این کشور محسوب شده و از قدیم جایگاه والایی در بین مردمان شهری و روستایی داشته است از این روی مردم اتیوپی در سطح قاره آفریقا مردمانی ورزش دوست قلمداد می شوند که معمولا در طول روز ساعاتي را به فعالیت هاي بدني اختصاص مي دهند . 103

مهم ترین ورزش رایج و معمول در این کشور که با خصوصیات فیزیکی مردم این کشور نیز تطابق کامل دارد و از این بابت نام اتیوپی را بارها در سطح جهان طنین انداز ساخته ورزش دو میدانی است . بیشترین موفقیت های ورزشکاران اتیوپیایی در عرصه های بین المللی نیز در دهه های اخیر مربوط به مسابقات دومیدانی بوده است بطوری که دوندگان اتیوپیائي بارها موفق به کسب مدال طلا در مسابقات جهانی شده و در رشته هاي مختلف دو میداني اعم از دو سرعت و دو استقامت در سطح جهان بي رقیب محسوب مي شوند.

گمانه زنی های مختلفی درباره عوامل موفقیت دوندگان اتیوپیایی وجود دارد. بسیاری از ورزشکاران دونده اتیوپیائی که از گمنامی به این مقام دست یافته اند معمولا در روستاهای مناطق مرتفع اتیوپی زندگی می کنند و آب و هواي لطیف این مناطق انرژي فراوانی به آنها می بخشد. علاوه بر آن می توان گفت دوندگی در سرشت و ذات مردم اتیوپی وجود دارد و این امر در مناطق روستایی که مردم هنوز به بهره گیری از وسایل نقلیه عمومی عادت نیافته اند خصوصا در هنگام آوردن آب از چشمه ، جمع آوری هیزم یا طی راه های طولانی برای رفتن به مدرسه یا خرید ملزومات بشدت رواج دارد . جداي از آنها فیزیك بدني مردمان اتیوپیائي سخت و محکم است و با وجود آن که اکثر اتیوپیائی ها لاغراندام می باشند ولی بدلیل استفاده مداوم از گیاه تف که خوراک اصلی غذاي اینجرا از آن تهیه می شود و سرشار از پروتئین، آهن و کلسیم است پتانسیل سرشاری را عاید آنها می سازد.

جدای از دو و میداني ؛ ورزش فوتبال از جایگاه والایی در این کشور برخوردار است و همانند بسیاری از نقاط جهان، اتیوپیایی ها نیز از طرفداران پروپا قرص فوتبال بشمار مي روند .فدراسیون فوتبال اتیوپی که در سال 1943 تاسیس شده و 104

یکي از قدیمی ترین فدراسیون هاي فوتبال در قاره آفریقا محسوب مي گردد نظارت و سرپرستی بر فعالیت های باشگاه هاي ورزشي و تیم ملی فوتبال اتیوپی را برعهده دارد. لیگ فوتبال این کشور از لیگ های نسبتا منظم قاره آفریقا است و 16 تیم در لیگ برتر فوتبال اتیوپی مشارکت دارند. 102 با وجود قدمت فدراسیون فوتبال اتیوپی ؛ تیم ملی اتیوپی بدلیل سوء مدیریت در دهه هاي اخیر در ردیف ضعیف ترین تیم هاي فوتبال آفریقا قلمداد شده است. این تیم از سال 1982 موفق به حضور در جام ملت های افریقا نشده و هرگز به جام جهانی راه نیافته است با این حال برخی از فوتبالیست هاي اتیوپیائي در تیم هاي باشگاهي آفریقاي جنوبي و برخی از کشورهاي اروپائی بازي مي کنند .

تنیس روی میز از دیگر ورزش هایی است که جدیدا مورد اقبال فراوان جوانان شهرنشین این کشور قرار گرفته و در مدارس و دانشگاه ها نیز به این ورزش جذاب و کم هزینه توجه مي گردد.

www.nationsencyclopedia.com/Ethiopia/Sport/2012

1-11-3-ورزش هاي بومي

جداي از دو و میداني که بنوعي ورزش ملي و درعین حال بومي این سرزمین محسوب می شود "جنا "103 (که ورزشی شبیه به هاکی است) و اسب سواری از ورزش های محلی پرطرفدار این کشور محسوب مي شوند .شیرسواري نیز در مناطق بیاباني اتیوپي از ورزش های مورد علاقه قبایل بیابانگرد این کشور است و

102 -البته طی چند سال گذشته و بروز اختلاف هایی در فدراسیون فوتبال اتیوپی موجبات آشفتگی و بی نظمی لیگ فوتبال این کشور را فراهم آورده است .

103

Genna-

105

مسابقات شترسواری اغلب در تعطیلات یا در حاشیه فستیوال های محلی در این کشور برگزار می گردند. 12-3-نحوه گذراندن اوقات فراغت

علیرغم مشکلات اقتصادی و تورم نسبتا بالای حاکم بر جامعه مردم اتیوپی مردمانی شاد و سرخوش به شمار می روند و معمولا بدون توجه به آینده ای که عمدتا دربرگیرنده مشکلات فراوانی برای آنها خواهد بود روزگار خود را سپری می نمایند. در این ارتباط معمولا مردم شهری و روستائیان سعی می کنند در روزهای پایان هفته فارغ از مسائل کاری، ساعات خوبی را در کنار خانواده های خود سپری نمایند. شهرنشینان در تعطیلات آخر هفته معمولا به دیدار اقوام و خویشاوندان درجه اول خود شتافته و ساعاتی را به گفتگو و صحبت سپری می نمایند در حالی که نوشیدن قهوه و صرف شیرینی جات محلی بخش اصلی این گردهمایی های خانوادگی به شمار می رود. جدای از آن خرید از فروشگاه های محلی و سوپرمارکت های بزرگ نیز از دیگر برنامه های ثابت

خانواده های شهری و فراهم آوردن مایحتاج مورد نیاز است. برخی از شهرنشینان نسبتا متمول به ویژه ساکنان شهرهای بزرگ در روزهای آخر هفته معمولا به تماشای فیلم های سینمایی مورد علاقه خود که محصول کشورهای آمریکا،

ایتالیا و هندوستان است می روند. گروه هایی از خانواده های اتیوپی نیز که به هنر تئاتر علاقه مندند در روزهای آخر هفته در سالن های تئاتر حضور می یابند. شرکت در جشنواره های سنتی که معمولا در پایان هر هفته در آدیس آبابا و دیگر شهرهای کشور برگزار می گردد از دیگر برنامه های مردمان شهری اتیوپی است که ساعاتی شاد توأم با آواز و گاه رقص و پایکوبی را برای آنان فراهم می آورد. صرف مشروبات محلی الکلی و حضور در کلوپ های شبانه 106

و دیسکو نیز از دیگر تفریحات آخر هفته است که بیشتر به جوانان تأثیرپذیر از فرهنگ غربی (اعم از جوانان مسلمان و مسیحی) اختصاص دارد. به موازات آن گروه زیادی از نوجوانان و جوانان نیز در کوچه های خاکی شهرها به

فوتبال و والیبال پرداخته و یا در سالن های ورزشی حضور می یابند.

جدای از آن بسیاری از خانواده های شهرنشین در تعطیلات پایان هفته به دیدار والدین خود که در روستاهای اطراف زندگی می کنند می روند و در بازگشت نیز برخی مایحتاج خود نظیر گوشت، مرغ، میوه و سیفی جات را با قیمت های پایین تر خریداری می کنند.

در روستاها تعطیلات آخر هفته چندان تفاوتی با دیگر روزهای هفته ندارد. روستائیان همچون دیگر روزها رهسپار مزارع کوچک کشاورزی خود می شوند در عین حال با سفر شهرنشینان به روستاها محافل خانوادگی رونق یافته و روستائیانی که میزبان فرزندان و خویشان درجه اول خویش می گردند از آنها به نحو شایانی پذیرایی می کنند. البته تفریحاتی نظیر بازی های محلی ، فوتبال ، والیبال و مسابقات دومیدانی در روستاها در زمره تفریحات معمول روستائیان است که در روزهای آخر هفته برگزار می گردد. علاوه بر آن مراسم ازدواج در روستاها که همواره در

روزهای پایان هفته صورت می گیرد واقعه مهمی است که موجی از شادی را برای مردمان ساده دل و مهربان روستایی به بار می آورد و در این جشن ها که معمولا چند روز به طول می انجامد اکثر خانواده های ساکن آن روستا شرکت می کنند. کوهنوردی و شنا در رودخانه ها از دیگر تفریحات روستائیان است که در آخر هفته ها انجام می شود. در کنار

107

آن شرکت در جشن ها و مناسبت های محلی نیز از برنامه های ثابت مردمان روستایی اتیوپی است.

در برخی روستاهای مناطق صحرایی اتیوپی نیز در پایان هفته ها مسابقات شترسواری برگزار می شود که از هیجان زیادی برخوردار است و برخی از شهرنشینان نیز برای مشاهده این مسابقات به روستاها سفر می کنند. www.everyeulture.com/ethiopia

3-13-وضعیت بهداشت و سلامت

نظام بهداشت و سلامت از چالش برانگیزترین بخش های کشور اتیوپي بشمار مي رود که طی دهه هاي گذشته فراز و نشیب هاي زیادی را پشت سر نهاده و علیرغم تاکید رهبران اتیوپی هیچ گاه به شرایط نسبتا مطلوب خود دست نیافته است.

وضعیت نظام بهداشتي اتیوپی در دوره هایلا سلاسي عمدتا به چند بیمارستان بزرگ و کوچک در آدیس آبابا و درمانگاه هایی در سایر شهرهای کشور خلاصه مي شد و تقریبا تمام روستاهاي کشور فاقد درمانگاه و مراکز درمانی بودند.در دوره حاکمیت نظامیان درگ و منگیستو هایلا ماریام نظام بهداشتی این کشور با کمك اتحاد جماهیر شوروي و کوبا و برخي کشورهاي اروپاي شرقي تا حدودي بهبود یافت و ده ها مرکز درمانی در شهرها و روستاهای کشور احداث گردید و دولت با استخدام پزشکان کوبایی و افزایش نسبي ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکي و پرستاری و برگزاری برخی دوره هاي کوتاه مدت تربیت کمك پرستار تلاش کرد وضعیت بهداشتی اتیوپی را بهبود بخشد. با این حال در مجموع نتوانست اهداف خود را تحقق بخشد و درصد بالاي ابتلاء مردم شهري و روستایي به بیماري هاي واگیردار و شیوع برخی بیماري هاي مسري در مناطق آسیب دیده از 108

خشکسالی نمایانگر شکست دولت در استقرار نظام سلامت در کشور بود. پس از سرنگونی دولت چپ گرای منگیتسو هایله ماریام در سال 1991 و حکمفرما شدن آرامشی نسبی بر کشور پس از سال ها نزاع داخلی، دولت انتقالی نظام غیر متمرکز مراقبت های بهداشتی را براساس جدیدترین تقسیمات کشوری در این کشور پایه ریزی کرد.104

در راستای این سیاست جدید بهداشتی وزارت بهداشت و سلامت این کشور105 با هدف سرمایه گذاری و تعیین راهبردهای مربوط به امور بهداشت و درمان ؛ طرح جامع بیست ساله بهداشت را طی چهار دوره پنج ساله به اجرا درآورد.

رویکردها و اهداف 20 ساله توسعه برنامه های اصولی وزارت بهداشت اتیوپی بر مبنای اهداف های توسعه بهداشتی تعیین شده از سوی سازمان ملل عبارت است از ::

1-کاهش میزان مرگ و میر کودکان بویژه در بدو تولد و ماه های نخست

2- بهبود وضعیت سلامت مادران و کاهش نرخ مرگ و میر آنان بویژه در هنگام زایمان به همراه ارائه آموزش های لازم به آنان در ارتباط با رعایت حداقل مراقبت های بهداشتي از فرزندان و رعایت برخی نکات در هنگام روابط جنسی با همسر

3- ، تشخیص ،جلوگیری ، مراقبت و معالجه بیماران مبتلاء به بیماری های ایدز، مالاریا، سل و دیگر بیماری های مهلک و در عین حال تلاش برای از بین بردن زمینه هاي شیوع بیماري های مزبور

- 104

105- Federal Ministry of Health

109

به موازات راهبرد کلان بهداشتي ؛ وزارت بهداشت تغییراتي در ساختار سلسله مراتب نظام اداري وزارتخانه انجام داده و در تمام مناطق نه گانه قومی اتیوپی (که به عنوان استان های این کشور نیز شناخته می شوند ) و 2 شهر فرمانداری کل

این کشور

ادارات کل بهداشت مستقل را تاسیس نمود . این

ادارات بهداشت بنوبه خود به بخش هاي کوچك تري تقسیم شدند که هریك مسئولیت بهبود وضعیت بهداشتي شهرها و روستاهاي تحت پوشش را برعهده داشتند. مجموع این مراکز بهداشتی در سرتاسر اتیوپی در حدود 558 بخش است که هر یك دربرگیرنده ادارات و خانه های سلامت خاص بوده و حوزه خود را تحت پوشش خدمات بهداشتی قرار می دهند.

به موازات این اقدامات دولت تلاش کرده است از طریق افزایش قابل ملاحظه ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکی در دانشگاه هاي مختلف کشور و اعزام برخی دانشجویان نخبه به دانشگاه هاي آمریکای شمالي و اروپا - در مقاطع تخصصي و فوق تخصصي - نیاز رو به افزایش پزشک در سطح کشور را تا حد امکان کاهش دهد. تاسیس بیمارستان و مراکز درمانی در شهرها ، تاسیس خانه هاي بهداشت در روستاها ، تأمین سخت افزارها و وسایل موردنیاز لابراتوارهای پزشکی و مؤسسات تصویربرداری پزشکی از طریق انستیتوی پژوهشی سلامت و تغذیه اتیوپی ، راه اندازي دپارتمان خاص پیشگیری و کنترل بیماری ایدز در وزارتخانه ، برگزاری کارگاه های آموزشی در مناطق شهری و بویژه روستایی در زمینه رعایت مسائل بهداشتی و استفاده از وسایل پیشگیری در روابط جنسي (با کمک سازمان بهداشت جهاني ) ، انعقاد موافقت نامه هاي همکاري با دانشگاه هاي بزرگ جهان در زمینه همکاري هاي پزشکي بهداشتي ، بهره گیري از امکانات موسسات بین المللی و ... از اقدامات مهم دولت اتیوپی طی بیست سال گذشته بشمار می رود که نتایج قابل 110

قبولی را نیز بدنبال داشته است. در عین حال کشور اتیوپی بدلیل جمعیت زیاد خود، درصد بالاي زاد و ولد ، بي توجهي مردم به رعایت اصول بهداشتی و کمبود کادر درماني مناسب هنوز با مشکلات فراوانی در بخش بهداشت و نظام سلامت برخوردار است.

(http://www.mongabay.com/history/ethiopia/ethiopia-health and welfare.html/2012