داستان حماسی شاه گسار
مجموعه داستان حماسی«شاه گِسار»، برای مردم تبت چیزی مانند شاهنامه ی فردوسی برای ایرانیان است. این مجموعه که تقریبا همزمان با سرایش شاهنامه و در قرون هفتم تا نهم میلادی در تبت سروده شده است، دارای بیش از یک میلیون بیت و 20 میلیون نویسه در 120 جلد است. براساس گفته ی محققان، طول این مجموعه ی حماسی، از مجموع 5 منظومه ی حماسی جهان از جمله، گیل گامیش دوران بابلیان، ایلیاد و اودیسه ی یونانیان، و رامانا و مهابارات هندیان هم بلندتر است. در این مجموعه، تاریخ اجتماعی، مذهب، مبادلات فرهنگی گروه های نژادی و قبایل مختلف؛ ارزش های اخلاقی، آداب و رسوم عامیانه و مردمی ساکنان فلات تبت به صورت منظم تشریح شده است.
پس از ورود آیین بودا به این منطقه در قرن یازدهم میلادی، مانکهای بودایی(←آیین بودا) اقدام به جمع آوری، محافظت و گسترش این داستان حماسی نموده و تمام آثار متفرقه ای که از این مجموعه در نقاط مختلف وجود داشت را یکجا جمع کرده و به آن نظم و سروسامان دادند. این مجموع، در طول تاریخ اثر غیر قابل انکاری در حفظ و گسترش تاریخ فرهنگی-اجتماعی و توسعه ی فرهنگی جامعه ی باستانی و سنتی تبت برجای گذاشته است که با هیچ اثر دیگری در این زمینه قابل قیاس نیست. [۱] این حماسه ی ماندگار، سینه به سینه و از نسلی به نسل دیگر تاکنون حفظ شده و در حال حاضر نیز توسط صدها تن از هنرمندان فولکلور نواحی تبت، مغولستان داخلی و«چینگ خَی»، خدمات وموفقیت های حماسی و جنگی«گِسار»، این قهرمان جاویدان در جشن ها و مراسم و آیین های ملی و فرهنگی از حفظ خوانده می شود.
داستان حماسی«شاه گِسار» که قرنها زبانزد خاص و عام بوده است، پیوسته توسط شاعران مختلف و مردم عادی، بر داستان های آن افزوده شده است. در اوایل قرن12 بود که داستان«شاه گِسار» تکمیل شده و در نواحی تبت، بهصورت گسترده مورد استفاده قرار گرفت.
در حماسه ی«شاه گسار» آمده است که در زمان های بسیار بسیار قدیم، بلایا و فقر و فلاکت عظیمی تمام نواحی تبت را دربر گرفت و دیوها و اهریمنان، رنج های طاقت فرسایی بر مردم تحمیل می کردند. در چنین شرایطی، بودای مهربان و مشفق«گوان شیاین» برای نجات مردم از این بلیه، از خدا خواست تا پسر خود را به میان مردم بفرستد. بدین سان بود که«توباگه وا» پسرخدا، به دنیای انسانها گام نهاد.
وی از نخستین روز تولد، مبارزه با اهریمنان را آغاز کرد، در 5 سالگی به کنار رودخانه ی«زرد»کوچ کرد و در 12 سالگی با پیروزی در مسابقه ی اسب سواری قبیله، بر تخت سلطنت نشسته و شاه تبتی ها شد و «شاه گِسار» نام گرفت. از آن پس، وی با قدرت و توان بی نظیرش، برای نابودی ارواح خبیثه و اهریمنان، سلحشورانه جنگید و علیرغم اتهامات دروغین و توطئه ها، با تلاش و نیروی خود و حمایت خداوند و بوداها(← آیین بودا)، شکست ناپذیر شد و همیشه پیروز میدان بود و برای مردم رفاه و سعادت فراوانی فراهم آورد. نویسندگان این اثر حماسی، به«گسار» صفات اخلاقی و عقل و درایت و شایستگی بی نظیری نسبت داده و از او یک قهرمان نیمه انسان و نیمه خدا ساختند که در آن، خدا، اژدها و نیان(یکی ازایزدان مذهب اولیه ی تبتی) در وجود او به هم پیوسته اند.
پس از بررسی و تنظیم و تدوین این حماسه، متن آن در 120جلد با پیش از یک میلیون بیت شعر و 20 میلیون واژه جمع آوری شده است که طولانی ترین حماسه ی ادبی جهان به شمار می آید.
حماسه ی«شاه گِسار» محتوای بسیاری از ترانه ها و تصنیف های مردمی و فولکلور، داستان های افسانه ای و روایات شفاهی مردم منطقه را با استناد به ضرب المثل های بیشمار مردم تبت و خصوصیات آفرینش سبک های ادبی لفظی و شفاهی همچون تشبیه، سرایش های تکراری و هماهنگی آغاز و پایان هرفصل، در خود جای داده است.[۲]