انواع ادبیات در بنگلادش
8. 3. وضعیت انواع ادبی نظم و نثر
تولد، گسترش و تنوع زبان وادبيات فرهنگ بنگلا با تمسك به فرهنگ مردمي سرزمين بنگال صورت گرفته است. فرهنگ بنگالي عبارت است از فرهنگ مبتني بر زندگي مردمي بنگال که در ساختار تنوع فرهنگ پیشین و معاصر این کشور تاثير گذار بوده است، از قبيل فرهنگ هندي، فرهنگ بودايي، فرهنگ عربی، فرهنگ ايرانی و حتي فرهنگ اروپایی. البته در شكل گيري جريان پربار فرهنگ اسلامي بنگال، تاثير جريان های شعري و عرفاني سرزمين فارس جنبه تازه اي دارد. در اين زمينه نام شاعران نامي ايران مانند مولانا، جامي، سعدي و حافظ هميشه به ياد ماندني است.
يكي از جريانات مهم ادبيات بنگالي، قصه هاي عاميانه است كه در كنار آن قصه پريان، قصه هاي ذوقي عشقي، قصه هاي حماسي ميهني و قصه هاي مذهبي قرار گرفته اند. با تاثير پذيري از جريانات مذكور، از قهرمانان ملی و اسطوره یی، ده ها داستان ساخته و پرداخته شده است. ويژگي اخلاقي اين شخصیت هاي داستاني، خدمت و محبت به انسان هاست كه از محدودة جغرافيايي كشور فراتر رفته در محافل بين المللي نيز مورد تمجيد قرار گرفته اند. در ميان شخصيت هاي مذكور اسامي «مهوا»، «ملوا»، «چندرايتي»، «كومولا»، «روپ بتي»، «كونكووليلا»، «كازل ريخا»، و« ديوانه مدينه» وغيره را مي توان نام برد. در كنار اين افراد، آئينه بي بي، شيام راي، ليلا ديبي، نوحه پسر شجاع، كنجان، مالا، شانتي، راني كومولا و غيره در زندگي سنتي مردم تاثيرات عاطفي عميقي گذاشته است. در ميان اينگونه داستان ها، داستان عمر علي ايرابتي و كالو غازي و چنتابتي، لال ميان شيبتارا، سونابان و... بسيار معروف اند. در ميان داستان هاي عشقي محلي بهلواسوندري، مدولاما، مالتي كوشوم مالا، مالونچوكونا، روپبان روپبتي،لال من لوجابتي، لال كومربهانومتي و ... نيز شایان ذكر مي باشند. بعد از استقرار حكومت مسلمانان در قرن سيزدهم، بر اثر مهاجرت و مسافرت بسياري از شاعران و صوفيان از کشورهای عربی و ايران، و نیز رفت و آمد بازرگانان برای تجارت، زبان وادبيات ايران در اذهان و انديشه مردم اين سرزمين به طور گسترده تاثير گذاشت. به دنبال آن، قصه هاي فراوان مردمي ايران به زبان بنگالي ترجمه شد. درميان اين داستان ها، منظومه های سيف الملوك و بديع الجمال از دوناغازي، سيف الملوك لال متي از عبدالحكيم، يوسف و زليخا از زيب الملوك، شمع رخ و شاه جلال مدهومالا ( عسل ) از منگل چاند، گدام ليكا از سعدي و گل بغاولي از نوازش خان از بقیه مشهورترند.
8. 3. 1. داستان هاي كوتاه
كتب فراواني در زمينه داستان هاي كوتاه، رمان و نمايشنامه را چهره هاي فرهنگي نوشته اند. نویسنده معروف بنگالی،پراماتاچودوري (Pramatha chowdhury) (1994-1916) توصيفي در خصوص داستان كوتاه دارد مبني بر اين كه داستان هاي كوتاه متنی كوتاه با ويژگي هاي خاص دارند. رابنيدرانات تاگور (1941- 1861) در اشعارخود به نام Balsayaion ( زندگي با باران) داستان كوتاه را اين گونه تعريف مي كند: «داستان كوتاه، داستاني است كه داراي حجم كم ولي محتواي وسيع و غني باشد».
اولين داستان كوتاه در بنگال، داستان هايي همچون yugalanguriye ، Twinrings ، 1874 و Radharani ،1975 است كه توسط بانكيم چاندرا چاتو پادايا نوشته شده است. از نويسندگان اين دوره مي توان به گنرانات گوپتا ( 1940- 1868) اشاره داشت كه رمان هاي او در رابطه با رویدادهای اجتماعی فرهنگی است. البته شک نیست که بهترين و نام آورترين داستان نويس كوتاه در اين دوره، «رابيندرانات تاگور» است. وي پدر داستان هاي كوتاه به زبان بنگالي است و در ميان مردم احترام خاصي دارد. اولين داستان كوتاه او، Bhikharini ( زن گدا ) است كه در مجله Bharati در سال 1974 به چاپ رسيد. وی حدود 119 داستان كوتاه با مضامین خدايان، دين، عشق، طبيعت و حوادث اجتماعي و ... نوشته است.
يكي ديگر از نويسان برجسته و شناخته شده داستان کوتاه Kedaanath Bandyo Padhyay ) 1949 – 1863 ) است كه داستان هاي طنز آميز متعددي مانند آمراكي اوكي (چه كسي و كي هستيم)، كابولاتي (يك اعتراف)، پاتي يا (هزينه سفر)، دكردوالي و... از وی به یادگار مانده است.
پــــررامتا چودري نيز از ديگر نويسندگان با استعداد بود، اما كمتر موردعنايت قرار گرفته است زيرا داستان هاي او بيشتر جنبه تخیلی دارند. در ميان مجموعه يادداشت هاي با ارزش او مي توان چارياري خاتا (داستان چهار دوست9)، اوتي (نذر)، نيل لويتا و ... را نام برد.
پروبات كومار موکو پاديا Probhat Kumar Mukho Paehyay ( 1932 – 1873) بيشتر از صدها داستان كوتاه در ميان سال هاي 1931تا 1900 نوشت.
شارات چاندرا چاتوپاديايي ( 1938 - 1876 )نویسنده دیگری است كه به دلیل داستان هاي بلند ( رومان ) خود شهرت يافته است. وی کار نویسندگی را با داستان های کوتاه آغاز کرد.
چاروچاندرا بانديو پادياي ( 1938 – 1877 ) يكي ديگر از نويسندگان داستانهاي كوتاه بود. از نمونه آثار وی، پوس پاپاترا (يك سبد پر از گل)، سوغات (هديه)، گالپاپاترا (بعضي داستانها) را مي توان نام برد.
روقيه سخاوت حسين ( 1932- 1880)، كارشناس امور آموزش و پرورش بود و در زمينه حقوق زنان نيز فعاليت داشت. از وی داستان هاي كوتاه متعددي به جای مانده است.
مانيلال گانگو پادياي( 1929 – 1888)، چندين كتاب داستان كوتاه نوشته است.
تاراشانكار بانديو پادياني (1971 – 1898)، يكي ديگر از نويسندگان داستان هاي كوتاه است كه در زمينه داستان هاي روستايي كتاب نوشته است.
تا سال 1947 نويسندگان برجسته داستان هاي كوتاه اكثراً هندو بودند، اما از نويسندگان مسلمان که به تعداد اندك بودند و در اين عرصه قلم فرسايي كردند، این اشخاص مشهورترند:
عبدالمنصور احمد (1979– 1898 )، سيد ولي الله (1971- 1922)، ثامن چاندا (1942-1920 )، شوكت عثمان و ...
در سال 1952 هنگام جنبش دانشجويي براي استقلال و به رسميت شناختن زبان بنگالي، داستان نويسي و سرودن شعر در زمينه جريان هاي سياسي رشد کرد و در واقع جريان هاي سياسي الهام بخش بعضي از نويسندگان در داستان نويسي شد. اشعار سروده شده توسط حسن حافظ الرحمان با عنوان اكوشه فوري، در همين خصوص است.
ازنويسندگان برجسته معاصر، ابراهيم خان ( 1978- 1892 )، محبوب العالم ( 1981- 1898)، ابوالفضل (1983- 1903 )، ابوجعفر شمس الدين ( 1988- 1911)، شوكت عثمان (1998- 1917 )، صادر زين الدين (1986- 1918)، عبدالحق (1997 – 1918)، صديقي (تولد 1927)، علاءالدين ال آزاد ( تولد 1932)، ظهيرريحان ( 1972- 1933) معتبرترند. شوكت عثمان و علاءالدين آال آزاد از نويسندگان ممتاز در زمینه مضامين مختلف می باشند (National Encyclopedia Bangladesh , Asiatic Society of Bangladesh ).
8. 3. 2. نمايشنامه
بنگلادش با توجه به این مهم که توانسته فرهنگ هاي متنوعی در سراسر دوران حياتش را تجربه کند و نیز محل تلاقي انديشه هاي مذهبي مختلفي چون بودایی، هندویی و دين مبين اسلام بوده است، سرشار از عناصر فرهنگی مختلفی است که در عین حال به فرهنگ ملی تعالی بخشیده اند. این ترکیب عناصر فرهنگی موجب رشد نمایشنامه نویسی نیز در این سرزمین شده است.
امروز نمايش و تئاتر يكي از مهمترين ابزارهاي فرهنگي و تفريحي كشور بنگلادش به شمار مي رود و دو نوع متفاوت از نمايش دراين كشور تحت عناوين « گاترا» (Gatra) و تئاتر ملي رايج است. «گاترا» در واقع همان تئاتر فولكلور يا محلي است كه به طور گسترده اي در ميان روستائيان و گاه شهرنشينان متداول بوده و ازمجبوبيت چشمگيري برخوردار است. فصل زمستان بهترين فصل اجراي نمايش « گاترا» در بنگلادش است و زمان اجرا نيز مجموعاً در شب است و با نور پردازي چشم نواز همراه مي شود. بعد از استقلال، هنر نمايش روند رو به رشدی طی کرده است (WWW. TEBYAN .net , Bangladesh ).