خوشنویسی و خطاطی در بنگلادش
9. 6. 3. خطاطی و خوشنویسی
تاریخ خط و خوشنویسی در بنگلادش به پیشینه های ظهور و بروز این هنر در شبه قاره برمی گردد، چرا که تاریخ هنری بنگلادش ریشه در شبه قاره دارد و در واقع زمینه های هنری را، کلا، می بایستی از تاریخ هنری شبه قاره گرفت. اما در خصوص این هنر، اطلاعات کمی از توسعۀ هنری خطاطی در بنگال از دوره و سلسله‌های پادشاهان مسلمان موجود می‌باشد. گفتنی است که اکثر حکمرانان مسلمان، خود نیز خطاط بود‌ه‌اند. «بابر» بنیان گذار سلسله تیموریان بزرگ هند، شیفته خطاطی بود. امپراتوران بعدی این سلسله، از همایون گرفته تا اورنگ زیب نه تنها به هنر خوشنویسی علاقه داشتند و خود خط زیبا می نوشتند، بلکه دربار آنان از خوشنویسان عصر پر بود و هرامیری و شاهزاده ای یک یا چند هنرمند خطاط را سرپرستی می کرد. «جهانگیر» یکی دیگر از پادشاهان سلسلۀ مغول، از علاقه‌مندان جدی در هنر خطاطی بود. «شاهجهان» بر دیوارها و کتیبه های قلعه تاریخی و کاخ معروف خود، قلعه سرخ (رد فورت) در آگرا، دستور داد اشعار زیبای فارسی را به خط خوش نقشین کنند. در 1504م «محمود» نیز خطی را به عنوان «خط ببری» معرفی کرد. او تعداد بسیار زیادی از خطاطان را به دور خود جمع کرده بود.
این توجه بیش از حد حکمرانان تیموری باعث شد تا در شبه قاره، سبک‌های متنوعی در هنر خوشنویسی ابداع شود که از آن جمله می‌توان از «خط گلزار»، «خط غبار»، «خط ماهی»، «خط ریحان» ، «خط طرّه» و به ویژه «خط طغرا» ابداع شود. اکثر این سبک‌ها با هدف تزئین انجام می‌شد و در واقع مهارت خطاطان را به نمایش می‌گذاشت. با افول پادشاهان مغول، این هنر نیز رو به ضعف گذاشت. در زمان کمپانی هند شرقی، مکاتبات با حکمرانان و مسائل اداری، به زبان فارسی بود، و بی شک این هنر خودنمایی می کرد. اما با توسعۀ قدرت بریتانیا در شبه قاره و جانشین کردن زبان و خط انگلیسی به جای فارسی در کارهای اداری و مدارس، این هنر روز به روز رو به افول نهاد. درحال حاضر تعداد بسیار کمی خطاط در شبه قاره فعالیت دارند.