خوشنویسی و خطاطی در بنگلادش

تاریخ خط و خوشنویسی در بنگلادش به پیشینه‌های ظهور و بروز این هنر در شبه قاره برمیگردد، چرا که تاریخ هنری بنگلادش ریشه در شبه قاره دارد و در واقع زمینه‌های هنری را، کلا، می‌بایستی از تاریخ هنری شبه قاره گرفت. اما در خصوص این هنر، اطلاعات کمی از توسعه هنری خطاطی در بنگال از دوره و سلسله‌های پادشاهان مسلمان موجود می‌باشد. گفتنی است که اکثر حکمرانان مسلمان، خود نیز خطاط بود‌ه‌اند. «بابر» بنیان گذار سلسله تیموریان بزرگ هند، شیفته خطاطی بود. امپراتوران بعدی این سلسله، از همایون گرفته تا اورنگ زیب نه تنها به هنر خوشنویسی علاقه داشتند و خود خط زیبا می‌نوشتند، بلکه دربار آنان از خوشنویسان عصر پر بود و هرامیری و شاهزاده‌ای یک یا چند هنرمند خطاط را سرپرستی می کرد. «جهانگیر» یکی دیگر از پادشاهان سلسله مغول، از علاقه‌مندان جدی در هنر خطاطی بود. «شاهجهان» بر دیوارها و کتیبه‌های قلعه تاریخی و کاخ معروف خود، قلعه سرخ (رد فورت) در آگرا، دستور داد اشعار زیبای فارسی را به خط خوش نقشین کنند. در 1504م «محمود» نیز خطی را به عنوان «خط ببری» معرفی کرد. او تعداد بسیار زیادی از خطاطان را به دور خود جمع کرده بود.

این توجه بیش از حد حکمرانان تیموری باعث شد تا در شبه قاره، سبک‌های متنوعی در هنر خوشنویسی ابداع شود که از آن جمله می‌توان از «خط گلزار»، «خط غبار»، «خط ماهی»، «خط ریحان»، «خط طرّه» و به ویژه «خط طغرا» ابداع شود. اکثر این سبک‌ها با هدف تزیین انجام می‌شد و در واقع مهارت خطاطان را به نمایش می‌گذاشت. با افول پادشاهان مغول، این هنر نیز رو به ضعف گذاشت. در زمان کمپانی هند شرقی، مکاتبات با حکمرانان و مسائل اداری، به زبان فارسی بود، و بی شک این هنر خودنمایی می‌کرد. اما با توسعه قدرت بریتانیا در شبه قاره و جانشین کردن زبان و خط انگلیسی به جای فارسی در کارهای اداری و مدارس، این هنر روز به روز رو به افول نهاد. درحال حاضر تعداد بسیار کمی خطاط در شبه قاره فعالیت دارند.

نیز نگاه کنید به

صنایع دستی در بنگلادش ؛ هنرهای تجسمی در بنگلادش ؛ نقاشی بنگلادش ؛ مینیاتور در بنگلادش

منبع اصلی

توسلی، محمد مهدی، علی زاده کندی، عزیز، توسلی، سینا(1391). جامعه و فرهنگ بنگلادش. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار).

نویسندگان مقاله

محمد مهدی توسلی، عزیز علی زاده کندی و سینا توسلی