دروزیه یا موحدون

دُروزیه، یا «موحدون»، فرقه‌ای مذهبی، از مهم­‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین انشعابات اسماعیلیه ‌‌‌است در نیمه اول سده پنجم هجری که بر مبنای اعتقاد به الوهیت الحاکم بامرالله، ششمین خلیفه فاطمی شکل گرفت و البته در احکام نیز با بدنه اصلی اسماعیلیه و حتی خوداسلام نیز؛ مثل احکام ازدواج، ارث، وصیت و روزه، اختلافات جدی دارد.

«محمد بن اسماعیل درزی» (مقتول به 410 قمری) معروف به «نشتکین» که از ترک ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بخارا بود، « حسن بن حیدره اخرم» (مقتول 408 قمری) و «حمزة بن علی زوزنی» (مقتول به 433 قمری) ، مهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین داعیان دروزی هستند. و عنوان دروزی نیز ریشه فارسی دارد و برگرفته از وصف «درزی» (خیاط) محمد بن اسماعیل مذکور ‌‌‌است؛ گرچه بسیاری از دروزیان کنونی، این انتساب را به جهت عقاید باطل درزی، نمی‌پذیرند و با تبری جستن از تعالیم درزی، خود را موحدون می‌نامند.

حمزة بن علي فارسی الأصل، از نواحی زوزن و شغلش پیله وری بود، پس از آموختن زبان عربی به قاهره رفت و با افراد سرّی پیروان حاکم بامر الله فاطمی ارتباط برقرار نمود، کم کم جزء ارکان آن شمرده شد و در پن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هان برای آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها کار می کرد و نامه شان را به حاکم می رساند تا در سال 408 هـ که دعوت را آشکار نمود و الوهیت حاکم را اعلام نمود و خودش را فرستاده و رسول او معرفی نمود و حاکم نیز او را داعی الدعاة قرار داد تا وقتی که حاکم هلاک شد و پسرش الظاهر لإعزاز دين اللَّه در سال 411 هـ جای او نشست.

در این هنگام او از دعوت دست برداشت. ظاهر نیز از او تبری جست. پس از آن، وی در سال 414 هـ مجبور به هجرت شد و در سرزمین شام اقامت نمود. برخی از پیروانش نیز به وی پیوستند و بیشترشان در ناحیه­ای که بعداً به «جبل الدروز» نامیده شد، در سوريه مستقر شدند و خودشان بهم دروز نامیده شدند و حمزه نزد آنان اوّلین از معصومان پنج گانه، و مکنای به عقل شد. از او کتاب ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های متعددی پیرامون مذهب، دعوت حاکم و ردّ مخالفانش گزارش شده ‌‌‌است.؛ مثل «الواقعة» في الرد على الفاسق النصيري، «الرضا و التسليم» و في‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها ذكر الدرزي محمد بن إسماعيل و عصيانه!» حمزة زمانی که به شام کوچ کرد و رابطه وی با شیعیان حاکم در مصر منقطع شد، از نوشتن دست کشید تا این که به دست غلامان ترک کشته شد. برخی نوشته اند که مرگ وی به تحریک رقیبش حمزة بن علی زوزنی صورت گرفت.

«رسائل الحکمة» مهم­‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین کتاب دروزیان ‌‌‌است که در آن از تجلی، تَقَمُّص، نطق، نسخ ادیان و شرایع و... به عنوان مهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین اعتقادات دروزیان سخن به میان آمده ‌‌‌است.

رسائل الحکمة متشکل از۱۱۱رساله و در ۶بخش تنظیم شده ‌‌‌است. ترتیب رساله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و محتوای آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در تمام نسخه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خطی و چاپی یکسان ‌‌‌است. برخی از این رساله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها شامل سجلاتی ‌‌‌است که در دوره الحاکم صادر شده و برخی از سوی حمزه بن علی خطاب به اشخاص مختلف و برخی هم در تبیین عقاید نوشته شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. قسمتی از این رساله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از محمد بن اسماعیل تمیمی و قسمتی دیگر هم از تألیفات سموقی ‌‌‌است. نویسندۀ برخی از رساله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نیز نامعلوم ‌‌‌است.

دروزیان؛ مانند اغلب گروه­‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اسماعیلی، ‌‌‌جامعه بسته­ای دارند و اصطلاحاً اهل تقیّه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند و حتی برخلاف اسماعیلیان اولیه، اهل تبلیغ یا مناظره نیستند؛ به همین خاطر، با پیروان ادیان دیگر زندگی مسالمت‌آمیزی داشته باشند.

این طایفه؛ مانند اغلب گروه­‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اسماعیلی، به کوهستان پناه برده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند و امروزه غالباً در مناطق مرتفعی از سوریه، لبنان و فلسطین ساکن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند و هر کدام رهبری مستقل دارند.

از مهم­‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین رهبران سیاسی دروزیان لبنان «کمال جنبلاط» مؤسس حزب سیاسی «الحزب التقدمی الاشتراکی» (حزب سوسیالیست ترقی‌خواه) بود که اکنون «ولید جنبلاط» رهبری آن را بر عهده دارد.

برخی اندیشمندان معاصر دروزی، با تبیین مبانی مذهب دروز بر طبق اصول اسلامی و قرآنی، در تلاش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند تا آنان را با مذاهب اسلامی بیش­تر انطباق دهند.

نیز نگاه کنید به

اسلام و مسلمانان سوریه