روزنامه العرب در قطر

روزنامه‌ی العرب یکی از روزنامه‌‌های پرتیراژ این کشور می‌باشد که هم اکنون نیز کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس رونق بالایی دارد. این روزنامه برای اولین بار در ششم مارس 1972 به صورت «تابلوید» یا همان نیم قطعی، در هشت صفحه منتشر گردید که توسط مؤسسه‌ی انتشاراتی دارالعروبه چاپ و توزیع می‌شد. مدیر مسئول و صاحب امتیاز آن نیز آقای عبدالله حسین نعمه بود که هم اکنون از او به عنوان پدر روزنامه‌نگاری در قطر یاد می‌کنند و در میان اصحاب مطبوعات، شهرت بالایی دارد. روزنامه‌ی العرب را از سه زاویه و منظر می‌توان مورد نقد و تحلیل قرارداد که این سه منظر عبارتند از:

مرحله ما قبل صدور

این مرحله از صدور روزنامه به این صورت است كه، معمولاً پس از این‌که مطبوعه و یا روزنامه به بازار نشر عرضه گردید، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد؛ در حالی که این مرحله یکی از سخت‌ترین و پیچیده‌ترین مراحل کاری است که بر سر راه اصحاب مطبوعات قرار دارد و از دیگر سو با کالبد ‌شکافی این مرحله از سیر تاریخی مطبوعه، می‌توان به انگیزه و اهداف و جهت‌گیری‌های فکری آن پی برد؛ چرا که صاحب امتیاز در این مرحله با ذکر دلایل توجیهی برای اهداف خود از خلق مطبوعه، در راستای قانع كردن مقامات برای چاپ نشریه، گام برمی‌دارد که این امر در یکی از سر مقالات اولین شماره‌های روزنامه‌ی العرب مشهود است. در این سرمقاله، آقای عبدالله حسین نعمه، خود را در مقام یک خواننده قرار داده و از صاحب امتیاز می‌پرسد که هدف شما از نشر و چاپ این روزنامه چه بوده و همان‌گونه که برای دست‌یابی به این امتیاز در مرحله‌ی ما قبل صدور با مسئولین صحبت نمودید، آیا همان اهداف را نصب العین قرار داده‌اید و در راستای تحقق آن‌ها گام برداشته‌اید؟

آن‌گاه در مقام پاسخ بیان می‌دارد که ما برای چاپ این روزنامه سخت‌ترین و طاقت فرسا‌ترین مرحله؛ یعنی ما قبل صدور را طی نموده‌ایم و طبیعی است که برای تحقق آن آمادگی توقف صدور را نیز پذیرفته‌ایم.

این سخن مدیر مسئول نشان از آن دارد که مطبوعات در قطر، با چالش توقف و توقیف نیز روبه‌رو بوده‌اند که این توقف یا به خاطر اسباب مالی و امکانات اقتصادی بوده است و یا به سبب‌های سیاسی که منجر به توقیف مطبوعه می‌شود.

مرحله‌ی صدور هفتگی

این مرحله با صدور نخستین شماره در سال 1972 آغاز شد و در سال 1974 به پایان رسید. در اولین شماره از این مطبوعه، صفحه‌ی نخست مزین به عبارت «عاشت قطر حره و المجد لکم» بود که به خط رقعی و با رنگ قرمز در بالای نیم صفحه‌ی بالای مطبوعه نگاشته شده بود و بعداً در شماره‌های دیگر نام العرب به عنوان اسم رسمی‌ روزنامه مندرج گردید و در زیر آن با خطی ریز عبارت روزنامه‌ی سیاسی و اجتماعی و اقتصادی که موقتاً هر هفته یک‌بار چاپ می‌شود، نگاشته شده بود.

این روزنامه پس از یک دوره انتشار، نسبت به درج اخبار داخلی و محلی اهتمام ورزید و این در زمانی بود که هنوز خبرگزاری قطر تأسیس نشده بود؛ لذا وجود اخبار محلی در این روزنامه که تعداد آن‌ در روز بالغ بر شش خبر می‌شد، باعث شد که مردم و اقشار مختلف به انگیزه‌ی کسب آگاهی از اخبار، به این روزنامه روی آورند و پس از آن مورد اقبال عموم قرار گرفت.

نگارندگان و هیئت تحریریه درخصوص مسائلی كه جامعه به آن مبتلا بود، مطالب تحلیلی را می‌آوردند. از جمله تحلیل در خصوص بالا رفتن قیمت‌ها و بالا رفتن نرخ اجاره خانه و مانند این‌ها که معمولاً مورد توجه تمامی‌ اقشار جامه می‌باشد و همین مقالات باعث شد که مسئولین و دست اندرکاران در خصوص غلبه بر مشکلات، با تشکیل جلسات تخصصی وارد بحث و مذاکره شوند؛ اما این موضوع به مانند تیغی دولبه برای روزنامه‌ی العرب محسوب می‌شد که از یک سو باعث بالارفتن تیراژ و اقبال گسترده‌ی مردم می‌شد و از دیگر سو موجبات ناراحتی مسئولان را فراهم آورد و این ناراحتی تا جایی پیش رفت که روزنامه‌ی العرب توقیف شد و در آخرین شماره‌ی آن بعد از توقیف، آقای عبدالله نعمه بیان داشت که این هم یکی از اهداف روزنامه که متحقق گشت که البته در این کلام ایهامی‌ بود که صاحبان جراید و اصحاب مطبوعات به معنای آن نیک واقف بودند.

مرحله‌ی صدور روزنامه

پس از انتشار یک صد و سومین شماره از العرب که تا آن موقع در قالب هفته‌نامه به بازار نشر عرضه می‌گردید، این نشریه به عنوان یک روزنامه که هر روز در پیشخوان دکه‌های مطبوعاتی نمود می‌یافت، پا به عرصه‌ی وجود نهاد و از حالت نیم طبع (تابلوید) به حالت تمام طبعی درآمد. در این مرحله ضمن برقراری ارتباط با دیگر روزنامه‌های معروف جهان عرب از جمله الاهرام مصر و السیاسه کویت، در تدوین اخبار و تحلیل‌های سیاسی خود از شیوه‌ها و متدهای آن دو روزنامه تبعیت نمود.

این روزنامه در این مرحله با اضافه نمودن به تعداد صفحات خود و بالا بردن آمار اخبار محلی و اضافه نمودن صفحه‌ی خاص جهان عرب، از اقبال بسیار گسترده‌ای در بین اقشار مختلف مردم برخوردار گردید.

روزنامه‌ی العرب امروزه به عنوان یکی از روزنامه‌های پرتیراژ کشور قطر و برخوردار از کلکسیون صفحات، به نوعی، آینه‌ی تمام نمای اخبار کشور قطر و نیز سایر کشورهای حوزه‌ی خلیج‌فارس و جهان عرب محسوب می‌شود و در درج مقاله‌های نویسندگان با گرایش‌های مختلف فکری، محدودیت خاصی ندارد.

کتابشناسی

• الصحافه الیومیه العربیه فی قطر، ص 70-.71
• ↑ متن مصاحبه‌ی حمدبن خلیفه در مجله‌ی العروبه شماره‌ی 1 آرشیو دارالکتب القطریه
• ↑ العروبه شماره 2 ارشیو دارالکتب القطریه و نیز به روزنامه العرب، ویژه نامه روز ملی سال 2009
• ↑ العروبه، شماره 1 مرکز ارشیو دارالکتب القطریه
• ↑ العروبه شماره 17، آرشیو دارالکتب القطریه
• ↑ هفته نامه الرایه، شماره1 ، ارشیو دارالکتب القطریه
• ↑ روزنامه الشرق، 13/فوریه/1990
• ↑ الرایه، دسامبر19/12/1990، مرکز ارشیو دار الکتب القطریه.
• ↑ العرب، دسامبر،19/12/1990 مرکز ارشیو دار الکتب القطریه.
• ↑ دسامبر، 19/12/1990، مرکز ارشیو دار الکتب القطریه.
• ↑ احمدی، محمد مهدی (1393). جامعه و فرهنگ قطر. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (دردست انتشار).
• ↑ روزنامه الشرق 15/ژانویه دارالکتب القطریه.