آموزش مسجدی در چین
مساجد؛ پایگاه های آموزشی جامعه مسلمانان چین
ثبات و آرامش به وجود آمده در اواسط دوران مینگ(←سلسله مینگ) و تثبیت جایگاه مسلمانان در میان جامعه اکثریت چینی از یک سو، و بهبود نسبی وضعیت اقتصادی مسلمانان از سوی دیگر، زمینه را برای راه اندازی کلاس های آموزش قرآن و احکام شرعی و علوم دینی در مساجد فراهم کرد که به«آموزش مسجدی» شهرت یافت. در هر مسجدی کلاس آموزش قرآن و علوم اسلامی با شرکت کودکان و نوجوانان مسلمان دایر و روحانیان وعالمان دینی که اطلاعات دینی عمیقی از اسلام نیز نداشتند، هر کدام طبق سلیقه و میزان معلومات خود به تدریس علوم اسلامی در کلاس هایی که در مساجد تشکیل می شد می پرداختند[۱]. در آن شرایط بحرانی، این کلاس های ضعیف آموزشی، تا سیستماتیک شدن آموزش های دینی در دهه های بعد، نقش مهمی ایفا کردند.
آموزش علوم اسلامی چین در دوران معاصر
با معرفی سیستم مدرن آموزشی غرب در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در چین، سیستم آموزش سنتی علوم اسلامی و آموزش سنتی چینی، هر دو دچار تحول گسترده ای شدند. سیستم آموزش سنتی چینی به راحتی کاملا تسلیم سیستم مدرن غربی شده و سبک آموزش سنتی خود را کنار گذاشت. ولی از آنجا که آموزش سنتی اسلامی صبغه ی دینی و مذهبی داشت نمی توانست کاملا به سیستم غربی متکی شود. لذا، سیستم آموزشی مسلمانان در این کشور به دو بخش آموزش علوم اسلامی و آموزش علوم مدرن تقسیم گردید. برخی از روشنفکران مسلمان به پیروی از روشنفکران چینی، اقدام به تأسیس مدارس عصری با برنامه های درسی مشابه مدارس نوین نموده و در کنار علومی همچون ریاضی، شیمی، فیزیک، تاریخ و... به تدریس برخی از علوم دینی و زبان عربی پرداختند. اما این مدارس به هیچ وجه پاسخگوی نیازهای اسلامی و علوم دینی در حال رشد جامعه مسلمانان نبود، لذا با استفاده از روش های نوین آموزشی، همان روش سنتی آموزش علوم اسلامی را به شکل حوزه های علمیه کوچک و بزرگ در داخل و یا کنار مساجد ادامه دادند.
امروزه در سرتاسر چین و در هر مسجدی، بسته به وسعت و امکانات آن، هزاران کلاس آموزش علوم اسلامی شامل فراگیری قرائت قرآن، یادگیری زبان عربی، آشنایی با احکام اسلامی، صرف و نحو و بلاغت، فقه و حدیث و تفسیر و دوره های آموزش مترجمی زبان عربی در سطوح مختلف و برای تمامی سنین، از چند نفر گرفته تا صدها طلبه و دانش آموز، دایر است.
مدارس دینی یا(حوزه های علمیه ی) غیر دولتی
افزون بر مدارس مسجدی که به آموزش قرآن و احکام اعتقادات اسلامی برای عموم مردم به ویژه کودکان و نوجوانان مسلمان می پردازد، از اواخر دهه 1980و به ویژه در اوایل دهه1990میلادی، تعداد زیادی مدارس دینی و یا حوزه ی علمیه ی غیر دولتی در سرتاسر مناطق مسلمان نشین چین یکی پس از دیگری با حمایت مالی مردم راه اندازی و به پذیرش طلاب از سراسر چین پرداختند. هزاران طلبه در این مدارس به تحصیل علوم دینی پرداخته و پس از فارغ التحصیل شدن به مناطق و روستاهای دور و نزدیک برای تعلیم علوم قرآنی و دینی اعزام می شوند.
امروزه، آموزش های اسلامی در چین، در حال احیا و بازسازی هویت جامعه ی مسلمانان این کشور و گسترده تر ساختن شبکه ی ارتباطات داخلی و بین المللی آنان است. در حال افزایش طلاب و دانشجویان داوطلب تحصیل در مدارس دینی داخلی و خارج از کشور و باز گشت فارغ التحصیلان علوم اسلامی از دانشگاه های بین المللی کشورهایی مانند مصر، سوریه، ایران، عربستان، پاکستان، ترکیه و مالزی که تعدادشان بیش از 2000نفر برآورد می شود[ii]، به این روند سرعت بخشیده است[۲].
حوزه های علمیه یا مدارس علوم دینی دولتی در چین[iv]
دولت چین، پس از پایان انقلاب فرهنگی(1966 تا1976میلادی)، برای جبران خسارات وارده به جامعه مسلمانان و کسب اعتماد آنان به دولت کمونیستی، زیر نظر انجمن اسلامی چین که یک سازمان و تشکیلات اسلامی وابسته به دولت است، اقدام به تأسیس و راه اندازی ده حوزه ی علمیه ی رسمی و دولتی در شهرهای پکن(1955)، کونمینگ مرکز استان یوننن[v]، شیاَن مرکز استان شانسی، شِنیانگ مرکز استان لیائونینگ، شینینگ مرکز استان چینگخَی، لنجو مرکز استان گنسو، اینچوان مرکز استان نینگشیا[vi]، ارومچی مرکز استان سینکیانگ(1987)[vii]، و جِنگجو مرکز استان خِهنَن نمود. تمام هزینه های این مدارس توسط دولت پرداخت و فارغ التحصیلان این مدارس به عنوان استاد و یا امام جمعه و جماعات مساجد زیر نظر دولت و یا مترجم عربی شرکت ها و وزارتخانه های دولتی مشغول به کار می شوند. برخی از این طلاب نیز برای ادامه تحصیل به خارج از کشور اعزام و پس از پایان تحصیلات در همین مدارس و یا مسجد به کار گرفته می شوند. دورهی تحصیلی این مدارس چهار ساله برای لیسانس و هفت ساله برای دوره ی تخصصی(فوق لیسانس) بوده و در پایان تحصیلات، به دانشجویان مدرک معادل کارشناسی و کارشناسی ارشد داده می شود.
نیز نگاه کنید به کاربری های مهم مساجد در چین؛ مساجد ویژه ی زنان در چین؛ انجمن اسلامی چین
پاورقی
[ii] - برآورد شده که تنها در دانشگاه الازهر مصر بیش از 300 دانشجوی مسلمان چینی به تحصیل علوم دینی اشتغال دارند.
[iv] - معهد علوم اسلامی چین.
[v] - در استان یونن حدود 800هزار مسلمان زندگی می کنند. در این استان بیش از 800مسجد فعال است که در تمام این مساجد کلاس های آموزش اسلامی و تدریس اعتقادات دینی برای تمام سنین دایر است. روزنامه چاینا دیلی مورخ 16ماه مه 2009.
[vi] - در استان خودمختار مسلمان نشین نینگ شیا بیش از 3000نفر تحت آموزش علوم دینی در مدارس و حوزه های علمیه ی غیر دولتی قرار دارند و 5هزار نفر نیز به صورت پاره وقت در کلاس های آموزش قرآن و عقاید اسلامی شرکت می کنند. بزرگ ترین حوزه علمیه ی استان در شهر لین شیا که بیش از 90 درصد آن مسلمان هستند قرار دارد و این شهر در چین به مکه ی کوچک مشهور است.
[vii] - جامعه ی علوم اسلامی سین کیانگ در سال 1987تأسیس شده و در 16 رشتهی علوم اسلامی از جمله تفسیر، حقوق اسلامی، فرهنگ اسلامی، زبان عربی، آموزش کامپیوتر و... به تربیت طلاب و دانشجویان می پردازد. هزینه های سالانه ی این دانشگاه بالغ بر 60میلیون دلار است. در استان سین کیانگ مجموعا بیش از 29هزار نفر در زمینه های دینی شاغل هستند و بیش از 24هزار مسجد وجود دارد. تنها در شهر ارومچی مرکز این استان بالغ بر 461مرکز دینی و اسلامی فعال است که 433مورد آن مساجد هستند. برای اطلاع از این موارد می توان به خبر منتشره در روزنامه چاینا دیلی مورخ 16 ماه مه2009تحت عنوان(Islamic Studies, Practice alive in Xinjiang) مراجعه نمود[۳].