زیر ساخت­ های اقتصادی تاجیکستان

نمودار 1

نمودار 2

نمودار 3

زیرساخت های اقتصادی تاجیکستان شامل صنایع، کارخانجات و تولیدات صنعتی؛ تولید طلا در تاجیکستان؛ شبکه‌­های ارتباطی حمل و نقل؛ خطوط مخابراتی و فناوری ارتباطات است.

صنایع، کارخانجات و تولیدات صنعتی

بخش صنعت در تاجیکستان تحت نظارت چند موسسه بزرگ دولتی قرار دارد به طوری که در سال 1990 حدود 373 موسسه دولتی موجود در بخش صنعت 98% دارایی­‌های ثابت را در اختیار داشتند. مهمترین

کارخانجات و مراکز تولید انرژی و صنایع این کشور در اختیار این بخش قرار دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

1- کارخانه تولید آلومینیوم در شهر تورسن زاده در غرب دوشنبه به ظرفیت پانصد هزارتن در سال.

2- کارخانه غنی سازی اورانیوم وستک ردمنت در شهرک چکالفسک در ولایت سغد واقع در جنوب شرق سغد که دارای 35 هزار کارمند است.

3- کارخانجات بوختار در فرقان در قرقان تپه با تولید محصولاتی نظیر جوراب، کفش و مبلمان.

4- صنایع سنگین شامل تولید فلزات رنگی، مواد سوختی، شیمیایی از قبیل مس، مولیبدن، تنگستن در کارخانه چارق دیران، تولید آنتیموان و جیوه در کارخانه انزاب.

5- کارخانه‌های بزرگ تولید انواع کودهای شیمیایی در شهرهای وخش (کود نیتروژن دار، آمونیاک، نیترات، سدیم) در یاوان (کلر، کلرات، کلرورکلسیم).

6- کارخانه‌های ذوب آهن در آدرسمان و اسفره در ولایت سغد(سغد سابق).

7- خط انتقال 500 کیلوواتی به طول 117 کیلومتر از نیروگاه برق نارک به کارخانه‌­ی آلومینیوم سازی تورسن زاده.

تولید طلا در تاجیکستان

به دلیل ساختار خاص زمین­‌شناسی تاجیکستان معادن قابل توجهی از طلا در این جمهوری وجود دارد که بخشی از نیازهای کشور به این فلز گرانبها و قسمتی از ارز مورد نیاز کشور را تأمین می­‌کند.

در شش ماهه­‌ی نخست سال 2003 در تاجیکستان 920 کیلوگرم طلا تولید شده است. نماینده‌­ی کارخانه‌­ی مشترک انگلیسی - تاجیکی تولید طلا اعلام کرد این میزان تولید نسبت به مدت مشابه سال گذشته 8/6

نمودار 4

نمودار 5

درصد کاهش داشته است. علت کاهش تولید منابع معادن اعلام شده و بر ضرورت گسترش محدوده­‌ی استخراج و بهبود زمینه­‌های فنی تأکید شده است.

شبکه‌­های ارتباطی حمل و نقل

سیستم حمل و نقل تاجیکستان بخش مهم اقتصاد آن کشور می­‌باشد. به دلیل کوهستانی بودن تاجیکستان راه‌های اتومبیل رو در این کشور از اهمیت خاصی برخوردار هستند و بیش از 90 درصد حمل و نقل کالا در

این کشور از طریق اتومبیل انجام می‌­گیرد. طول راه‌های اتومبیل­‌رو این کشور 32/300 کیلومتر است. در سال­‌های اخیر در تاجیکستان چهار پروژه ساخت و بازسازی راه‌­های شوسه به مبلغ 83.930 میلیون دلار آمریکایی عملی گردیده است. سیزده پروژه به مبلغ 468.005 میلیون دلار در حال ساخت و  ساز است. بازسازی راه‌ها، امکان انتقال محصولات کشاورزی و صنعتی را به دیگر کشورهای  همسایه فراهم می‌­آورد.

جمهوری تاجیکستان در شانگ­های موافقت‌نامه بین حکومتی سیستم  بین­‌المللی جاده­‌های شوسه را در 2006/04/26 به امضاء رسانده است.

جاده شوسه مرز ازبکستان - خجند - دوشنبه - پنج پایین که شمال کشور را با جنوب وصل می­‌کند و راه‌های مواصلاتی را به جمهوری اسلامی افغانستان باز می­‌کند. تونل انزاب خجند دوشنبه (که از طرف روسای

جمهوری دو کشور تاجیکستان و  ایران در 2006/07/26 افتتاح گردید) امکان اتصال تاجیکستان را به کوریدور ترانزیت شمال - جنوب فراهم می‌آورد.    

ساخت تونل شهرستان (طول 6.8 کیلومتر  به مبلغ 269 میلیون دلار آمریکایی) به وسیله وام و کمک مالی که حکومت چین برای رشد اقتصادی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای اختصاص داده است

صورت خواهد گرفت. در این ارتباط، در ماه آوریل سال 2006 میان جمهوری تاجیکستان و شرکت راه سازی چینی برای بازسازی راه چنک - بوستان -

نمودار 6

نمودار 7

نمودار 8

خجند - دوشنبه یادداشت تفاهم به امضاء رسیده است.

در  نوامبر سال 2005 میلادی پروژه بازسازی جاده دوشنبه - قرغان تپه - دنغره  - کولاب با سرمایه‌گذاری بانک گسترش آسیایی به مبلغ 26/8 میلیون دلار آمریکایی به انجام رسید.

ژاپن برای بازسازی قسمت جاده دوستی - پنج پایین مبلغ 4/9 میلیون دلار آمریکایی اختصاص داده است. این تدابیر راه را برای حمل و نقل ترانزیت در مسیر تاجیکستان - افغانستان - پاکستان - هند - ایران و از طرف دیگر از طریق دریا به کشورهای مشترک­‌المنافع و اروپا باز می­‌کند.

برای تأسیس کریدور حمل و نقل بین­‌المللی به کشورهای آسیای جنوب و شرقی و بنادر اقیانوس هند در حال حاضر ساخت راه مرغاب - قلما با طول 32 کیلومتر که به راه قراقروم اتصال می‌­گردد به اتمام رسید.  تثبیت اوضاع سیاسی اجتماعی در افغانستان، ساخت گذرگاه‌­های پلی، بازسازی و ساخت جاده‌­های شوسه، تاسیس اولین مسیر حرکت کالا که از محدوده تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان به سمت افغانستان، ایران و بندر بندرعباس و

چابهار از طریق پاکستان به بندر کراچی و بندر کواسیم اقیانوس هند می­‌باشد. توسعه جاده‌­های حمل و نقل که استان‌­های افغانستان را با کشورهای آسیای مرکزی اتصال می­‌دهد برای رشد و گسترش روابط اقتصادی و تجاری چندجانبه امکان خوبی را فراهم خواهد کرد.

شبکه حمل و نقل ریلی نیز یکی از سیستم‌های مهم حمل و نقل کالا و مسافر در تاجیکستان است. شهرهای کولاب - دوشنبه - قرقان تپه و پنج زا به هم متصل کرده و از ناحیه‌­ی شهر توز و ایوج در جنوب غربی تاجیکستان به راه آهن ازبکستان متصل می‌شود. همچنین راه آهن محدودی در ولایت سغد وجود دارد که آن نیز به راه آهن ازبکستان متصل می‌شود. تاجیکستان از خطوط راه آهن ازبکستان به خط آهن سراسری شوروی سابق متصل ­‌شده است. خطوط هوایی در تاجیکستان نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است زیرا در فصل زمستان که به دلیل بارش برف سنگین ارتباط شمال و جنوب این کشور از ناحیه­‌ی انزاب قطع می‌شود و از ناحیه­‌ی انزاب قطع می‌شود و ازبکستان نیز محدودیت‌هایی را برای مسافران تاجیک اعمال می‌کند. اکثر

مردم جهت تردد بین شمال و جنوب تاجیکستان (ولایت سغد با سایر نواحی) از خطوط هوایی (هواپیما) استفاده می­‌کنند. لذا در فصل زمستان تعداد مسافرین خطوط هوایی به چند برابر افزایش می­‌یابد.

از میزان حمل و نقل کالا در جاده‌های تاجیکستان آمار قابل توجهی وجود ندارد و تنها در 2 سال 2000 و 2009 می­‌توان به سراغ میزان رونق این بخش خدماتی در اقتصاد تاجیکستان رفت. اما در این بخش هم کاهش شدیدی مشاهده می‌شود.

میزان جاده‌­های آسفالته در تاجیکستان از زمان استقلال این کشور تا سال 1995 رشد خوبی را نشان می­‌دهد که می­‌تواند حاکی از عزم مسئولان این

نمودار 9

نمودار 10

نمودار 11

کشور در سرمایه‌گذاری در امور زیربنایی توسعه باشد. اما از سال 1996 به این سو گزارشی از میزان جاده‌های آسفالته به بانک جهانی ارائه نشده است.

جابجایی مسافر در تاجیکستان علیرغم آمارهای ناامید کننده رشد جهشی و شدیدی را نشان می‌­دهد. اما تنها در 2 مقطع می‌توان به آمار این بخش دسترسی پیدا کرد.

نوسان در مصرف انرژی، مصرف بنزین در تاجیکستان را نیز شامل می‌شود که طی سال­‌های اخیر این نوسان سیر نزولی داشته است.

آمارهای ناقص در رابطه با شبکه جاده‌­ای در تاجیکستان گویای عدم ساخت جاده‌های جدید در این کشور است. هر چند با فقدان آمار سال‌های 2001 تا 2012 نمی‌توان به جرأت در این زمینه اظهار نظر کرد.

کاهش میزان استفاده از سیستم حمل و نقل ریلی در تاجیکستان تأییدی دیگر بر کاهش رشد اقتصادی این کشور است. این کاهش هم کالا و هم

مسافر را شامل می‌شود.

رشد 5 کیلومتری شبکه ریلی تاجیکستان از 616 کیلومتر به 621 کیلومتر نشانگر عدم سرمایه‌گذاری عمده در این بخش است.

خطوط مخابراتی و فناوری ارتباطات

خطوط مخابراتی تاجیکستان توسعه کمی یافته، اما کیفیتی پایین دارد و از آن خوب نگهداری نشده است. بسیاری از شهرها فاقد خط تلفن است. در سال 1991، تعداد خطوط تلفن 303000 بود. خطوط مخابراتی تاجیکستان به سایر جمهوری­‌های کشورهای مستقل مشترک‌­المنافع مربوط می­‌شود و به وسیله اتصالات استیجاری از طریق مسکو با سیستم ارتباطات جهانی در ارتباط بود. از دهه 1990، شرکت‌های ترکیه‌ای گسترش و توسعه شبکه مخابرات

تاجیکستان را برعهده گرفتند و اینک شهرهای مهم تاجیکستان از طریق سامانه ارتباطی ماهواره‌­ای بین‌­المللی به مرکز ارتباطات جهانی واقع در آنکارا متصل­اند.

تاجیکستان یکی از پایین­ترین آمار دسترسی تلفنی و اینترنتی را در جهان دارا است و استفاده از امکانات مذکور هنوز برای اکثر مردم آن کشور میسر نیست. در سال 2000 دسترسی مردم به خطوط اصلی تلفن 35% بود که از سال 2005 به 39% افزایش یافته است. همچنین، بنا بر آمار سال 2005 از هر 1000 نفر 41 نفر دارای تلفن همراه هستند. این رقم برای استفاده کنندگان از اینترنت یک در هزار است. بنا بر همین آمار، 80% خانواده­‌ها در

نمودار 12

تاجیکستان تلویزیون دارند.

جدول شماره 8- امکانات فناوری اینترنتی، مخابراتی تاجیکستان

امکانات مخابراتی/ ارتباطی	2000	2005
خطوط تلفن اصلی (برای هر 1000 نفر)	35	39
مشترکان تلفن همراه (در هر 1000 نفر)	0	41
کاربران اینترنت (در هر 1000 نفر)	0	1
خانواده‌­های دارای تلویزیون	80	-

نمودار 13

از سال 2002 و با ورود تلفن همراه به این کشور استفاده از این وسیله ارتباطی، رشد چشمگیری داشته و تعداد خطوط تلفن همراه در این کشور در سال 2010 به 6 میلیون رسیده است. افزایش ضریب نفوذ تلفن همراه در تاجیکستان از 10000 به 17000 طی 10 سال اخیر نشان از توزیع این کالا در سطح

وسیع در جامعه تاجیکستان دارد.

تعداد خطوط تلفن در تاجیکستان با نوساناتی طی دوران پس از استقلال از حدود 70 هزار به بیش از 360 هزار خط رسیده است.

نیز نگاه کنید به

جامعه و نظام اجتماعی تاجیکستان؛ وضعیت اقتصادی و معیشتی در تاجیکستان