اقتصاد و بازار گردشگری در عراق

اقتصاد گردشگری در عراق

علی اکبر اسدی

درآمدهای نفتی بیش از شصت درصد تولید ناخالص داخلی عراق را تامین می­کند و بیش از 95 درصد از درآمدهای بودجه عراق از صادرات نفت تامین می­شود. درآمد حاصله از صادرات نفت بر تمام فعالیتهای اقتصادی عراق تسلط دارد و این امر به کاهش اهمیت نسبی سایر بخشها و فعالیتهای اقتصادی و عدم علاقه به گسترش بخش گردشگری منجر شده است. ضمن اینکه شرایط سخت عراق در دهه­های گذشته از جمله چندین جنگ، تحریمهای اقتصادی و بی‌ثباتی سیاسی بر بخشهای مختلف اقتصادی عراق از جمله گردشگری تاثیرات منفی داشته است. حتی از سال 2006 که روند صادرات عراق بهبود یافت و بخش خصوصی نیز در بخشهای اقتصادی فعال تر شد، بخش گردشگری همچنان ضعیف باقی ماند. در کل صادرات عراق، صادرات گردشگری از 21/0 درصد در بازه زمانی (2001-2005) به 01/4 درصد در بازه زمانی(2000- 2013) افزایش یافت.

بخش گردشگری در عراق در ساختار اقتصادی کشور بخش مهمی تلقی نمی‌شود و به دلیل وابستگی این کشور به صادرات نفت، توجه لازم را از سوی دولت جلب نکرده است. علی رغم آگاهی از اهمیت گردشگری به عنوان یک صنعت تامین کننده ارز خارجی، دولت عراق تصمیمات درستی اتخاذ نمی­کند و از بخش گردشگری برای افزایش سرمایه­گذاری حمایت نمی­کند. به عنوان مثال حمایت‌های بسیار محدودی از بخش خصوصی برای ساخت اقامتگاه‌های کوچک صورت گرفته که با نیازهای کشور منطبق نیست. دولت بر اساس وظایف رسمی باید طرحها و زمینه­های مورد نیاز پروژه­های گردشگری را مورد شناسایی قرار داده و حمایتهای لازم را برای کارامدی بیشتر خدمات و محصولات گردشگری عراق در چهارچوب قوانین سرمایه گذاری تسهیل نماید. این در حالی است که سهم سرمایه گذاری در بخش گردشگری  عراق در میان مجموع سرمایه گذاری‌های این کشور بین سالهای 1980 تا 2013  به صورت میانگین حتی از سه درصد نیز فراتر نرفته است.

بر اساس مطالعات سازمان جهانی گردشگری، صنعت گردشگری کلید توسعه در بسیاری از کشورها بوده و عامل تأثیرگذار در تنوع اقتصادی آنهاست. عراق با به حداکثر رساندن فرصت های گردشگری برای توسعه اقتصادی، رتبه دوم را در رتبه بندی عملکرد شورای جهانی سفر و گردشگری کسب کرده و سرعت رشد صنعت گردشگری در این کشور به دلیل روند ثبات فزاینده آن کشور رو به افزایش است. بنابر اطلاعات و گزارشات شورای جهانی سفر و گردشگری، سهم گردشگری در تولید ناخالص داخلی عراق در سال 2020 حدود 3/3 درصد بوده و این سهم در سال 2019 ، حدود 6 درصد اعلام شده است. همچنین، بر اساس گزارش بانک جهانی در سال 2019 تولید ناخالص ملی عراق رقمی بالغ بر 223 میلیارد دلار اعلام شده است.  براساس اطلاعات شورای جهانی سفر و گردشگری، تعداد 500569 نفر در حوزه گردشگری  عراق مشغول هستند که 6 / 6 درصد از کل می باشد.

بر اساس گزارش‌های موجود، تعداد تاسیسات گردشگری عراق از 836 مورد در سال 2000 به 1666 مورد در سال 2018 رسیده است. تعداد شاغلین در بخش گردشگری عراق نیز در این مدت با توجه به بی­ثباتی‌های مختلف متغیر بوده است. در سال 2000 تعداد شاغلین در این بخش 8435 نفر بوده که در سال 2017 به 10167 نفر رسیده است. تعداد مهمانان در اماکن گردشگری و هتل‌ها نیز با توجه به شرایط امنیتی متغیر بوده است و بیشترین مورد به سال 2016 مربوط است که تعداد مهمانان به 7749 نفر رسید.

درآمدهای گردشگری در عراق از 22437 میلیون دینار در سال 2000 به 266593 میلیون دینار در سال 2018 رسید و بیشترین درآمد نیز به سال 2015 مربوط است که درآمدهای گردشگری عراق به 417199میلیون دینار رسید. درآمدهای گردشگری عراق از سال 2013 تا 2018 متغیر بوده و بین 11 تا 22 درصد از درآمد ملی را تشکیل داده است. درآمد فعالیتهای گردشگری  بین سالهای 2003 تا 2018، کمتر از یک درصد از مجموع کل درآمدهای عمومی عراق را تشکیل داده است. در بهترین حالت در سال 2016 این درآمدها 66/0 درصد از کل درآمدهای عمومی دولت را تشکیل می­داد که نشاتنگر سهم کم گردشگری در درآمدهای دولت عراق است.