مشاهیر ادبی تونس
از مهم‌ترین شخصیت‌های ادبی معاصر تونس می‌توان از این افراد یاد کرد:
سید محمد بیرم تونسی (۱۸۴۰-۱۸۸۹م). او در خانواده‌ای اهل ادب و دانش به دنیا آمد و در امور فرهنگی بسیار فعال بود. کتاب او با عنوان «صفوة الاعتبار بمستودع الامصار و الاقطار» از بهترین سفرنامه‌هایی است که حج‌گزاری مردم‌تونس را با نثری شیوا به رشته تحریر درآورده است.کتاب‌هایی مانند «فیما یجب لال البیت النبوی من التبجیل» (پیرامون آنچه برای بزرگداشت اهل‌بیت نبوت واجب است) و «رسالة فی سکنی دار الحرب» (رساله‌ای پیرامون سکونت در سرزمین جنگ) از دیگر تألیفات اوست. محمد بن عثمان سنوسی (۱۸۵۱- ۱۹۰۰م). او مصلح، مورخ و ادیب تونسی است که سفرنامه او به حج با عنوان «الرحلة الحجازیة» یکی از مهم‌ترین منابع حج‌گزاری مغربیان است. این سفرنامه در سه بخش، شامل‌گزارش سفر به ایتالیا و تونس، مسافرت به مکه و مدینه و دیدار با رجال و شخصیت‌هایی است که در مسیر سفر با آنها ملاقات داشته است.
ابوالقاسم شابی (۱۹۰۹-۱۹۳۴م). شاعر ملی تونس که در سال ۱۹۲۰ به زیتونه رفت و در سال۱۹۳۰ میلادی نیز از دانشکده حقوق فارغ‌التحصیل شد. از ویژگی‌های شخصیتی و روانی او می‌توان به داشتن روحیه بسیار حساس و عشق به میهن اشاره کرد. مهارت و تخصص این شاعر ملی تونس در زمینه خیال شعری است. «اغانی الحیاة» دیوان شعر اوست. شعر شابی دارای سه مرحله ادبیات اندلسی و مهاجرتی، ادبیات روبه‌روشدن با مرگ و ادبیات آشوب و بدبختی است، شعر انقلابی و حماسی معروفی که در قیام‌های مردمی معاصر جهان عرب بسیار استفاده شد و بیت معروف آن عبارت است از: «اذا الشعب یوما اراد الحیاة فلابد أن یستجیب القدر» از سروده‌های ابوالقاسم شابی است.کتاب «الخیال الشعري عند العرب» او نیز معروف است. ابوالقاسم محمد کرو از شابی‌شناسان و جمع‌آوری‌کنندگان آثار شابی است.
علی دوعاجی (۱۹۰۹-۱۹۴۹م). او نویسنده، شاعر، نقاش، کاریکاتوریست و پرچم‌دار ادبیات فکاهی در تونس معاصر است. کتاب‌هایی مانند «سهرت منه اللیالی»، «جولة بین حانات البحر المتوسط» و «تحت السور» از آثار و تألیفات دوعاجی است.
بشیرخریف (۱۹۱۷-۱۹۸۳م). او را می‌توان از سردمداران و پیشگامان مکتب ادبیات قصه‌نویسی و راویان داستان با لهجه تونسی دانست. امروزه، برخی از آثار بشیر خریف در متون درسی مدارس مقطع متوسطه تونس تدریس می‌شود.کتاب‌هایی مانند تجربتی القصصیة، لیلة الوطیة، بللار، حبک دربانی، مشموم الفل و المروض و الثور (پیرامون جنگ اعراب و اسرائیل) از آثار مشهور اوست.
محمد مرزوقی (۱۹۱۶-۱۹۸۱م). او از ادیبانی است که کتاب‌هایی مانند أشعة الجمال، دموع و عواطف و الادب الشعبي فی تونس را تألیف کرده است.
محمود مسعدی (۱۹۱۱-۲۰۰۵م). او از قصه‌نویسان و نیز از وزیران معروف تونسی است از مسعدی تألیفات متعددی مانند السد، حدث ابوهریرة قال، مولد النسیان، تاصیلا لکیان و من ایام عمران به یادگار مانده است. شایان ذکر است، بیت‌الحکمة تونس از تاریخ ۱۳ لغایت ۱۶ دسامبر ۲۰۱۱ میلادی، همایش بین‌المللی «محمود المسعدي مبدعا و مفکرا: جمالیات الکتابة و اسئلة الوجود» را در تونس برگزار کرد.
احمد خیرالدین (۱۹۰۶-۱۹۶۷م). او ادیب، نویسنده و از نمایش‌نامه‌نویسان معروف تونس است.
احمد مختار وزیر (۱۹۱۲-۱۹۸۲م). او از سرایندگان شعر کودک است که مجموعه‌هایی مانند سرودهای کودکان (۱۹۷۱م)، دیوان کودکان (۱۹۷۴ م)، الیا (۱۹۷۵م) و زمزمه‌ها (۱۹۷۵م) را به چاپ رسانیده است.
محمد عروسی مطی (۱۹۲۰-۲۰۰۵م). او از اهالی جنوب تونس است که توانست پایه‌گذار سبک ادبی و تاریخی جدیدی در این کشور باشد. عروسی رئیس و صاحب امتیاز مجله «القصص» بود.
طاهر قیقه (۱۹۲۲-۱۹۹۳م). او از ادیبان و قصه‌نویسان بزرگ تونس است که «من أقاصیص بنی‌هلال» و «نسور و ضفادع» از مهم‌ترین تألیفات اوست.
میدانی بن صالح (۱۹۲۹-۲۰۰۶م). شعر و ادبیات مهم‌ترین زمینه‌های فعالیت بن صالح بود و توانست تألیفات شعری متعددی را از خود به یادگار بگذارد.
محمد غزی (متولد ۱۹۴۹م). او نویسنده کتاب‌های قصه کودک، از متخصصان شعر صوفی و نیز از منتقدان ادبی است که از خود چند دیوان شعری مانند الماء، ما أکثر ما أعطی،کثیر هذا القلیل الذي أخذت، کاللیل استضی بنجومی و تعدادی کتاب داستانی، مانند صوت القصبة الحزین، مملکة الجمر و حکایة البحر را به یادگار گذاشته است.
دکتر جعفر هذیلی ماجد (۱۹۴۰-۲۰۰۹م). دکتر ماجد از مردمان قیروان و از مؤسسان اتحادیه نویسندگان تونس است و به فرهنگ ایرانی، به‌ویژه شعر و ادب فارسی، بسیار علاقه‌مند است. آخر ما ظهر، دیوان الصبابة، بین الشعر و الخیال، اغنیة و قصیدة و مجله‌ای به نام رحاب المعرفة از آثار اوست. نجوم علی الطریق، غدا تطلع الشمس، الافکار، تعب و الساحرة نیز از آثار شعری اوست. دکتر ماجد در سال ۲۰۰۹ میلادی از سوی رئیس‌جمهور تونس در سمت هماهنگ‌کننده برنامه «قیروان پایتخت فرهنگی جهان اسلام» منصوب شد و تلاش بسیاری برای حضور ایران در این برنامه داشت که برگزاری نمایشگاه خوشنویسی، هفته فیلم و اجرای تواشیح توسط گروه بین‌المللی الهدی از نتایج آن بود.
محی‌الدین خریف (متولد ۱۹۳۲م). او در خانواده ادبی فرهنگی متولد شد. بعضی از اعضای فرهیخته خانواده خریف عبارت‌اند از بشیر خریف (داستان‌نویس)، مصطفی خریف (شاعر)، عبدالحمید
۲۱۵
۲۱۶
خریف (شاعر) و زینب خریف (ادیب)؛ محی‌الدین در سال۱۹۶۵ میلادی از جامع زیتونه فارغ‌التحصیل و به تدریس در دبستان مشغول شد و پس از مدتی به وزارت فرهنگ رفت و در آنجا به ریاست انجمن ادبیات بومی تونس منصوب شد؛ او برای بزرگ‌سالان شعر سرود و کتاب‌هایی را در زمینه نقد ادبی و سلسله بحث‌های ادبی و تاریخی به چاپ رسانید. برخی از کتاب‌های او برای کودکان به این شرح است: کودک و پروانه طلایی (ترانه‌هایی برای کودکان-۱۹۷۶م)، گفت‌وگوهای کودکان (۱۹۷۸م) و ترانه‌های کودکی (۱۹۷۹ م). او در مقدمه کتاب «کودک و پروانه طلایی» می‌نویسد: «به‌هرحال من باید این کار کوچک را انجام دهم، امیدوارم توانسته باشم در بنای ادبیات کودک و نوجوان در تونس نقشی داشته باشم، این وطنیکه جز دوستی و عشق چیزی نداریم به آن تقدیم کنیم؛ ضرب‌المثلی می‌گوید: فقیر از هر آنچه دارد، با تمام وجود می‌بخشد».
مصطفی غرور. او از فعالان عرصه ادبیات کودک است، غرور در شعری با عنوان «سرود برگشت» که در مجموعه‌ای با عنوان «گنجشک‌ها» در سال ۱۹۹۰ میلادی چاپ شده است، می‌گوید: «تابستان دیگر گذشته؛ آمده روزهای مدرسه؛ بیاییم بکشیم جهل را و زنده کنیم بزرگی‌گذشتگان‌مان را؛ بپا خیزید تا به‌درستی تغذیه کنیم عقل را با علم. ای هم‌وطنان! جهل و نادانی دشمنی کمین کرده است؛ به پا خیزید تا زنده کنیم بزرگی‌گذشتگان‌مان را؛ برگشتیم به مدرسه و دوستی برگشت نزد ما؛ نور علم چون خورشید است؛ علم برای راهنمایی ما کافی است؛ به پا خیزید تا زنده کنیم بزرگی گذشتگان‌مان را؛ کودکان (دانش‌آموزان) به راه افتادند، مانند سپاه پیروزی در جنگ؛ به سوی بلندی ای دوست من، به سوی بزرگ‌ترین
رؤیاها، به پا خیزید تا زنده کنیم بزرگی‌گذشتگان‌مان را؛ ما وامدار اجدادمان هستیم؛ برمی‌گردانیم بزرگی اجدادمان را، مانند یکی از اصول دین مراقب حریم زیبای وطن باشیم؛ به پا خیزید تا زنده کنیم بزرگی گذشتگان‌مان را».
حسن احمد جغام. او از دیگر فعالان عرصه ادبیات کودک و نوجوان در تونس است.کتاب‌هایی مانند زیباترین داستان‌ها برای کودکان، ماجراهای اولیس، هانیبال فرمانده بزرگ و اسب زیرک از تألیفات اوست.
محمد دواس. او از مشهورترین راویان قصه‌های کودکانه در تونس است که به خاطر توجه به حکایت‌های مردمی محبوبیت بسیاری در نزد کودکان تونسی دارد. از تألیفات او می‌توان به کتاب‌هایی، مانند مادر سیسی در لباس جدیدش، زن بابا، ابوسعدیه، مرغ عجیب، موش مغرور، هیزم‌کش و مار، گنگ قهرمان، جام قهرمانی خر، بیهوده، دختر ملک جان، سردسته دزدها، شیر و روباه و سگ باوفا اشاره کرد. از دیگر مشاهیر ادبی معاصر تونس می‌توان به محمد صغیر اولاد احمد، منصف لوهایبی، ادم فتحی، بوراوی عجینه، عبدالرحمان لموشی، فرج لحوار، محمد جابلی، نورالدین صمود و محمدعلی المانی اشاره کرد.
۲۱۷