تجارت فرهنگی لبنان
ترجمه
حوزه نشر كتاب در لبنان از اوائل قرن بيستم با محوريت ترجمه فعال شد و در دور قيموميت به اوج خود رسيد؛ به ويژه آنكه زبان فرانسه به عنوان زبان رسمي دوم در مراكز و مؤسسات دولتي اجباري شد. پس از استقلال نيز ترجمه كتاب در مراحل اوليه به كتب درسي محدود بود و بسياري از متون درسي فرانسوي به زبان عربي ترجمه شد و به تدريج، ترجمه كتاب به ديگر حوزه‌ها گسترش يافت و آثار ترجمه شده به بازار كتاب كشورهاي عرب راه يافت. استقبال مخاطبان عرب زبان از كتب ترجمه شده، زمينه را براي فعال شدن مراكز نشر لبناني در حوزه ترجمه در زمينه‌هاي حقوق، علوم اجتماعي و سياسي فراهم آورد. با گسترش بازار كتاب لبنان به كشورهاي عرب، ترجمه كتب خارجي روز به روز رونق بيشتري گرفت؛ به گونه‌اي كه بين سالهاي 1957 تا 1961، كتب ترجمه شده در حدود 75% از توليد كتاب لبنان را به خود اختصاص داد. در اين مرحله ترجمه رمانهاي غربي رو به افزايش گذاشت و يكي از مراكز انتشاراتي نيز به طور خاص به ترجمه آثار ادبي فرانسه اهتمام ورزيد (هاشم، 1993، 54).
يك بررسي آماري كه از مجموع 77 مركز انتشاراتي در لبنان انجام شد، نشان مي‌دهد كه 71% از مراكز مزبور (55 مركز نشر) به انتشار كتب ترجمه شده اقدام كرده‌اند و حدود 20% از كتب منتشر شده توسط 35 مركز نشر (4،45% از مراكز نشر بررسي شده)، ترجمه از زبانهاي اروپائي بوده است. اين كتابها شامل داستانهاي كودكان، علوم اجتماعي، حقوق و كامپيوتر بوده است (حمود ،2003، 140) به استناد بررسي مزبور 1،81% از مجموع مراكز نشر، كتابهاي ترجمه شده از انگليسي را در مجموعه انتشارات خود منتشر كرده‌اند كه از اين ميان 20% از مجموع كتب منتشر شده توسط 1،58% از مراكز مزبور، به اين زبان بوده است.
ترجمه از زبان فرانسه در مرحله بعد قرار گرفته است. تعداد مراكز نشر لبناني كه در مجموعه آثار منتشر شده آنها كتب ترجمه شده از زبان فرانسه قرار دارد، 1،58% از جامعه آماري مذكور را تشكيل مي‌دهند. از اين تعداد 6،65% از اين مراكز، 20% از كل انتشارات را به كتب ترجمه شده از زبان فرانسه اختصاص داده‌اند (پيشين، 141و142).
به استناد بررسي ياد شده در مجموع، 2/27% ازمراکزنشر جامعه آماري، به زبانهاي عربي، انگليسي و فرانسه، همچنين 9،12% به زبانهاي عربي و انگليسي و 3،10% به زبانهاي عربي و فرانسه آثاری رامنتشر كرده‌اند (پيشين، 123).
صادرات كتاب
كتاب، قلم اساسي در ميان صادرات محصولات فرهنگي لبنان است. تا پيش از جنگ داخلي، اين كشور مركز چاپ و نشر و صادرات كتاب به كشورهاي عرب بود؛ به گونه‌اي كه بين سالهاي 1957 و 1961 حدود 80% از كتب توليد شده به بازار كتاب كشورهاي عرب و به ويژه عراق، كشورهاي شمال آفريقا، سوريه، اردن و كشورهاي عرب حوزه خليج فارس صادر شد (هاشم ، 54). پس از جنگ اما به دلائل گوناگون از جمله تحول صنعت چاپ و نشر در مصر، از دست رفتن بازار كتاب عراق و الجزائر كه دو بازار عمده كتابهاي چاپ لبنان بودند (حمود ،2003، 114) و مهمتر از آن، جهاني شدن بازار كتاب و البته مشكلات اقتصادي، اين مركزيت از ميان رفت.
عليرغم آن، از آنجا كه كتابهاي چاپ شده در اين كشور به لحاظ كيفيت چاپ و تنوع موضوعات همچنان در جايگاه مناسبي قرار دارند، در بسياري از كشورهاي عرب مخاطبان خود را دارد و درصد بالائي از توليد كتاب لبنان به اين كشورها صادر مي‌شود. يكي از راههاي اصلي صادرات كتاب، شركت در نمايشگاههاي بينالمللي كتاب است. بيشترين فروش ناشران لبناني از طريق شركت در اينگونه نمايشگاهها در كشورهاي عرب است. براساس بررسيهاي عدنان حمود، از ميان 77 مركز نشر جامعه آماري مورد بررسي، 71 مركز در نمايشگاههاي كتاب كشورهاي عرب شركت مي‌كنند. همچنين، 21 مركز نشر در ديگر نمايشگاههاي بينالمللي كتاب مشاركت دارند (پيشين173-171). اولويت يكم بيشتر مراكز نشر لبناني، نمايشگاههاي كتاب شارجه، قاهره، رياض، دمشق و كويت بوده است.