مطبوعات در سودان

سابقه روزنامه‌نگاری در سودان بیش از یکصد سال است. در سال 1899م. (1278 هـ.ش) نخستین نشریه سودانی به نام «الغازیتة السّودانیّة» به‌طور رسمی ‌منتشر شده و پس از ‌اندکی در همان سال «الغازیتة العسکریة» انتشار یافته است.

اوّلین نشریه غیردولتی در سال 1902م. (1281هـ.ش) منتشر شده و در سال 1935م. (1314هـ.ش) نخستین روزنامه با نام «جریدة النّیل» و پس از آن «جریدة السّودان» انتشار یافته است (وزارة الإعلام،2011: 23).

گسترش فعالیت‌های مطبوعاتی در سودان، با تحوّلات سیاسی و اجتماعی ‌ این سرزمین ارتباط داشته است. بعد از انتشار نوشته‌های محمّد احمد المهدی[1] در دوران استعمار، روزنامه «السّودان» و پس از آن «رائد السّودان» انتشار یافته است (2013 ,sudanway.sd/newapapers.htm) و در سال 1919م. (1298هـ.ش) «حضارة السّودان»، نخستین روزنامه ملّی ‌ این کشور، به سردبیری حسین شریف، منتشر شده است (عجب الفيّا، 2013). در حقیقت «حضارة السّودان»، نشریه‌ای دولتی بود که تنها اخبار حاکمان و دستگاه‌های حکومتی را چاپ می‌کرد و به رویدادهای اجتماعی، نمی‌پرداخت.

انقلاب‌های بورژوازی، وقوع جنگ جهانی اوّل در دهه دوم قرن بیستم، اعلام اصول ویلسون، انقلاب‌های سوسیالیستی، جنبش‌های آزادی‌بخش ملّی، گسترش مبارزات ضد استعماری و تحوّلات اقتصادی، آثار و پیامدهایی را در کشورهای مختلف از جمله سودان داشتند. به دنبال‌  این تحوّلات جهانی، در سودان هم، مانند بسیاری از کشورهای دیگر، گروه‌ها و تشکّل‌های گوناگونی، با دیدگاه‌های طرفداران نظام سرمایه‌داری، هواداران نظام سوسیالیستی و سنّت گرایان، پدیدار شدند و با پیشرفت‌هایی که در عرصه مطبوعات حاصل شده بود، با فعالیت‌های گسترده مطبوعاتی، به تقابل با یکدیگر پرداختند. پس از مدّتی، انجمن‌ها و گروه‌های ادبی و فرهنگی نیز تشکیل شدند و با گسترش ‌ این تشکّل‌ها، انتشار نشریاتی که ـ به‌جای گزارش‌دهی از اقدامات مقامات بلندپایه ـ به بحران‌های کشور در زمینه‌های مختلف بپردازند، بیش از پیش ضرورت یافت. از سوی دیگر، با عنایت به ضرورتِ ساماندهی امور نشریات متعدّد و متنوّعی که در کشور منتشر می‌شدند، نخستین قانون مطبوعات، در سال 1930م. (1309هـ.ش) به تصویب رسید.

در دهه 1320هـ.ش با گسترش جنبش‌های کارگری، اعم از صنفی و سیاسی، اتّحادیه‌ها، انجمن‌ها و جمعیّت‌های مختلفی تأسیس شدند و به تدریج دامنه مبارزات استقلال‌طلبانه و ضد‌استعماری گسترده‌تر شد. اتّحادیه روزنامه نگاران سودان هم در سال 1946م. (برابر با 1325هـ.ش) تأسیس گردید و در مبارزات استقلال طلبانه سودان، نقش مؤثری‌ایفا کرد (2013 ,sudanway.sd/newapapers.htm).

از زمان استقلال سودان در سال 1956م. (1335هـ.ش) تاکنون، بر تعداد نشریات‌  این کشور افزوده شده است.

براساس گزارش وزارت اطّلاع رسانی جمهوری سودان در سال 2011م. (1390هـ.ش) پنجاه و دو روزنامه سیاسی، اجتماعی یا ورزشی به زبان عربی و یک روزنامه به زبان انگلیسی منتشر شده است. در همان سال 364 مجلّه تخصّصی در سراسر کشور یا برخی استان‌ها، توسط بخش‌های مختلف دولتی و غیر‌دولتی منتشر شده‌‌اند (وزارة الإعلام،2011: 23). اسامی‌و مشخّصات برخی از مهم‌ترین  نشریات سودان، به شرح زیر است:

روزنامه‌های سیاسی

(2013 ,sudanway.sd/newapapers_political.htm)

نام روزنامه	نشانی پایگاه‌ اینترنتی	ملاحظات
صحيفة الإنتباهه	www.alintibaha.sd
المجهر السياسي	http://almeghar.com/news/index.1.html
الأهرام الیومیّة	http://www.alahramsd.com/
آخر لحظة	http://www.akhirlahza.sd/akhir/
السّودانی	http://www.alsudani.sd/news/
صحيفة الصحافة	http://www.alsahafasd.net
صحيفة الرأي العام	www.rayaam.info	مستقل
ألوان	http://www.alwansd.com/
صحيفة أخبار اليوم السّودانية	www.akhbaralyoumsd.net
صحیفة الجریدة	http://aljareedaـsd.net/en/day/
صحيفة الوطن السّودانیّة	www.alwatansudan.com
سودان ویژن «Sudan Vision»	www.sudanvisiondaily.com	مستقل و انگلیسی زبان
الوفاق
صحيفة الأيام	www.alayaam.net	مستقل
صحیفة الحرّة
سیتیزن «The Citizen»		انگلیسی زبان
صحيفة الخرطوم	www.khartoumnewspaper.com
صحيفة الوحدة	www.alwahada.com	مستقل

روزنامه‌های سیاسی

نام روزنامه	نشانی پایگاه‌ اینترنتی	ملاحظات
صحيفة القوات المسلحة	www.algwat.net
صحيفة اخبار السّودان اليومية	www.sudailynews.com
صحيفة الانباء	www.alanbaa.info
صحيفة الحوار السّودانية	www.elhewaar.net
صحيفة السّودان الدولية والهويّة الجامعة	www.alsudani.info
صحيفة الشّارع السياسى	www.sharisiasi.com
صحيفة المُحرِّر	www.almuharrir.com
صحيفة الاتّحادى	www.sudani.net
صحيفة الميدان	www.midan.net
رأی الشّعب
إیلاف
الحیاة
المائدة

روزنامه‌های اجتماعی

(2013 ,sudanway.sd/newapapers_social.htm)

نام روزنامه	نشانی پایگاه‌ اینترنتی	ملاحظات
صحيفة الدّار السّودانية	www.aldarsd.net
صحيفة حكايات
صحيفة قلب الشّارع
صحيفة نبض الكاريكاتير

روزنامه‌های ورزشی

(2013 ,sudanway.sd/newapapers_sport.htm)

نام روزنامه	نشانی پایگاه‌ اینترنتی	ملاحظات
صحيفة المشاهد	www.mushahid.net
صحيفة قوون	www.goansport.net
صحيفة الكابتن الرّياضيّة	www.alcaptain.com
صحيفة الصّدي الرّیاضیّة	www.alsadda.net
سودان سوكر	www.sudansoccer.net

روزنامه‌های الکترونیکی

(2013 ,sudanway.sd/newapapers_web.htm)

نام روزنامه	نشانی پایگاه‌ اینترنتی	ملاحظات
سودانایل«Sudanile»	www.sudanile.com
سودان سفارى	www.sudansafary.net	ویژه اخبار دارفور
صحيفة نــون الإلكترونية
صحيفة الأسرة والمجتمع	www.sudanwomen.net
صحيفة الرؤية الإلكترونية	www.arruiacenter.net
صوت النّيل	www.soutelneel.com
أركامانى	www.arkamani.org	ویژه مردم شناسی و آثار باستانی سودان
الموسوعة السّودانية للأحكام والسّوابق القضائية	www.sjprecedents.org	دانشنامه  احکام و سوابق قضائی سودان

روزنامه‌های ویژه آگهی‌های تبلیغاتی

(2013 ,sudanway.sd/newapapers_ads.htm)

نام روزنامه	نشانی پایگاه‌ اینترنتی	ملاحظات
جريدة الممتازة	www.almumtaza.com
جريدة لهـاولـه	www.lahalaho.com
جريدة الوسيط	www.ewaseet.com
جريدة إنتشار	www.entisharـsd.com
جريدة الإعلانية
جريدة موبايل تيك

مجلّات تخصّصی

(2013 ,sudanway.sd/newapapers_magazines.htm)

نام روزنامه	نشانی پایگاه‌ اینترنتی	ملاحظات
سودان‌تریبیون«Sudan Tribune»	www.sudantribune.com
مجلة الدراويش	www.addaraweesh.co.uk
خارطوم مانیتور«Khartoum Monitor»	www.khartoummonitor.net
مجلّة الحياة العلمية	www.alhayamag.com
مجلة الشّراع	www.sudanmagazine.com
صوت السّودان الحُر	www.alـnafitha.com
مجلة الميدان	www.midan.net
مجلّة اطفال السّودان	www.nilekids.net
مجلّة عازه	aaza.20m.com
مجلّة النّافـذة
مجلّة حبابكم

مجلّات کودکان

(2013 ,sudanway.sd/newapapers_magazines_kids.htm)

نام روزنامه	نشانی پایگاه‌ اینترنتی	ملاحظات
مجلّة اطفال السّودان	www.nilekids.net
مجلّة عازه	www.aaza.20m.com
مجلّة الشّرطي الصّغير
مجلّة الصّباح
مجلة الصّبيات

2.    قانون مطبوعات

نخستین قانون مطبوعات سودان، در دوران استعمار، در سال 1930م. (1309 هـ.ش) به تصویب رسید و پس از استقلال هم، اوّلین قانون ملّی مطبوعات، در سال 1973م. (1352هـ.ش) تصویب شده است. در آخرین «قانون مطبوعات و رسانه‌ها»، مصوّب سال 2009م. (1388هـ.ش) بیش از پیش بر آزادی مطبوعات و رسانه‌ها تأکید شده است (وزارة الإعلام،2011: 23).

در اصل (39) قانون اساسی جمهوری سودان، مصوّب سال 2005م. (1384 هـ.ش)، با تصریح بر آزادی مطبوعات و رسانه‌ها، چنین آمده است:

1.   همه هموطنان از آزادی بیان برخوردارند و اطّلاعات مورد نظر خود را می‌توانند در مطبوعات و رسانه‌ها منتشر کنند.

2.   دولت، آزادی مطبوعات و رسانه‌ها را براساس قوانین و مقرّرات جامعه مردم سالار، تضمین می‌کند.

3.   همه رسانه‌ها باید اخلاق رسانه‌ای را رعایت کنند و از انتشار مطالب بر ضد ادیان، نژادها، قبایل یا فرهنگ جامعه خودداری کنند و از خشونت طلبی و جنگ طلبی بپرهیزند.  

(2013, esudany.com/constitution.html)

در ماده (5) قانون مطبوعات و رسانه‌های سودان، مصوّب سال 2009م. (1388هـ.ش) نیز، بر آزادی مطبوعات و رسانه‌ها، تصریح شده است.

طبق ماده (6) همین قانون، «شورای ملّی مطبوعات و رسانه‌ها»، زیر نظر نهاد ریاست جمهوری فعالیت می‌کند. براساس ماده (9) قانون مذکور، «شورای ملّی مطبوعات و رسانه‌ها»، دارای بیست و یک عضو، به شرح زیر است:

-      شش نفر پیشنهادی معاون اوّل ریاست جمهوری که احکام خود را از سوی رئیس‌جمهور دریافت می‌کنند. یکی از‌ این شش نفر، دبیر کلی شورا را بر عهده می‌گیرد.

-      هشت نفر نم ایندگان خبرنگار آنکه از طریق مجمع عمومی ‌اتّحادیه خبرنگاران، انتخاب می‌شوند.

-      پنج نفر به انتخاب مجلس ملّی سودان.

-      دو نفر نم اینده از طرف ناشران، چاپخانه‌داران و توزیع کنندگان.

دوره فعالیت «شورای ملّی مطبوعات و رسانه‌ها» چهار سال است و دفتر مرکزی آن در شهر خارطوم قرار دارد. برخی اختیارات و وظایف‌ این شورا، براساس ماده (8) قانون مطبوعات و رسانه‌ها، به شرح زیر است:

-      تعیین ملاک‌ها و شرایط شناسایی خبرنگاران، با هماهنگی اتّحادیه عمومی خبرنگاران

-      اعطای کمک‌های لازم برای تسهیل و گسترش فعالیت‌های مؤسسات رسانه‌ای

-      اظهار نظر درباره شکایت‌هایی که علیه مطبوعات و رسانه‌ها مطرح می‌شود.