مطبوعات در سودان
سابقه روزنامه‌نگاری در سودان بیش از یکصد سال است. در سال 1899م. (1278 هـ.ش) نخستین نشریه سودانی به نام «الغازیتة السّودانیّة» به‌طور رسمی منتشر شده و پس از اندکی در همان سال «الغازیتة العسکریة» انتشار یافته است.
اوّلین نشریه غیردولتی در سال 1902م. (1281هـ.ش) منتشر شده و در سال 1935م. (1314هـ.ش) نخستین روزنامه با نام «جریدة النّیل» و پس از آن «جریدة السّودان» انتشار یافته است.[۱]
گسترش فعالیت‌های مطبوعاتی در سودان، با تحوّلات سیاسی و اجتماعی این سرزمین ارتباط داشته است. بعد از انتشار نوشته‌های محمّد احمد المهدی[i] در دوران استعمار، روزنامه «السّودان» و پس از آن «رائد السّودان» انتشار یافته است [۲] و در سال 1919م. (1298هـ.ش) «حضارة السّودان»، نخستین روزنامه ملّی این کشور، به سردبیری حسین شریف، منتشر شده است[۳]. در حقیقت «حضارة السّودان»، نشریه‌ای دولتی بود که تنها اخبار حاکمان و دستگاه‌های حکومتی را چاپ می‌کرد و به رویدادهای اجتماعی، نمی‌پرداخت.
انقلاب‌های بورژوازی، وقوع جنگ جهانی اوّل در دهه دوم قرن بیستم، اعلام اصول ویلسون، انقلاب‌های سوسیالیستی، جنبش‌های آزادی‌بخش ملّی، گسترش مبارزات ضد استعماری و تحوّلات اقتصادی، آثار و پیامدهایی را در کشورهای مختلف از جمله سودان داشتند. به دنبال این تحوّلات جهانی، در سودان هم، مانند بسیاری از کشورهای دیگر، گروه‌ها و تشکّل‌های گوناگونی، با دیدگاه‌های طرفداران نظام سرمایه‌داری، هواداران نظام سوسیالیستی و سنّت گرایان، پدیدار شدند و با پیشرفت‌هایی که در عرصه مطبوعات حاصل شده بود، با فعالیت‌های گسترده مطبوعاتی، به تقابل با یکدیگر پرداختند. پس از مدّتی، انجمن‌ها و گروه‌های ادبی و فرهنگی نیز تشکیل شدند و با گسترش این تشکّل‌ها، انتشار نشریاتی که به‌جای گزارش‌دهی از اقدامات مقامات بلندپایه ـ به بحران‌های کشور در زمینه‌های مختلف بپردازند، بیش از پیش ضرورت یافت. از سوی دیگر، با عنایت به ضرورتِ ساماندهی امور نشریات متعدّد و متنوّعی که در کشور منتشر می‌شدند، نخستین قانون مطبوعات، در سال 1930م. (1309هـ.ش) به تصویب رسید.
در دهه 1320هـ.ش با گسترش جنبش‌های کارگری، اعم از صنفی و سیاسی، اتّحادیه‌ها، انجمن‌ها و جمعیّت‌های مختلفی تأسیس شدند و به تدریج دامنه مبارزات استقلال‌طلبانه و ضد‌استعماری گسترده‌تر شد. اتّحادیه روزنامه نگاران سودان هم در سال 1946م. (برابر با 1325هـ.ش) تأسیس گردید و در مبارزات استقلال طلبانه سودان، نقش مؤثری‌ایفا کرد[۴].
از زمان استقلال سودان در سال 1956م. (1335هـ.ش) تاکنون، بر تعداد نشریات این کشور افزوده شده است. براساس گزارش وزارت اطّلاع رسانی جمهوری سودان در سال 2011م. (1390هـ.ش) پنجاه و دو روزنامه سیاسی، اجتماعی یا ورزشی به زبان عربی و یک روزنامه به زبان انگلیسی منتشر شده است. در همان سال 364 مجلّه تخصّصی در سراسر کشور یا برخی استان‌ها، توسط بخش‌های مختلف دولتی و غیردولتی منتشر شده‌‌اند.[۱] اسامی و مشخّصات برخی از مهم‌ترین نشریات سودان، به شرح زیر است:
جدول شماره 1. روزنامه‌های سیاسی[۵]
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| صحیفة الإنتباهه | www.alintibaha.sd | |
| المجهر السیاس ی | http://almeghar.com/news/index.1.html | |
| الأهرام الیومیّة | http://www.alahramsd.com/ | |
| آخر لحظة | http://www.akhirlahza.sd/akhir/ | |
| السّودانی | http://www.alsudani.sd/news/ | |
| صحیفة الصحافة | http://www.alsahafasd.net | |
| صحیفة الرأی العام | www.rayaam.info | مستقل |
| ألوان | http://www.alwansd.com/ | |
| صحیفة أخبار الیوم السّودانیة | www.akhbaralyoumsd.net | |
| صحیفة الجریدة | https://www.aljarida.com/ | |
| صحیفة الوطن السّودانیّة | www.alwatansudan.com | |
| سودان ویژن
«Sudan Vision» |
www.sudanvisiondaily.com | مستقل و انگلیسی زبان |
| الوفاق | ||
| صحیفة الأیام | www.alayaam.net | مستقل |
| صحیفة الحرّة | ||
| سیتیزن «The Citizen» | انگلیسی زبان | |
| صحیفة الخرطوم | www.khartoumnewspaper.com | |
| صحیفة الوحدة | www.alwahada.com | مستقل |
جدول شماره 2. روزنامه‌های سیاسی
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| صحیفة القوات المسلحة | www.algwat.net | |
| صحیفة اخبار السّودان الیومیة | www.sudailynews.com | |
| صحیفة الانباء | www.alanbaa.info | |
| صحیفة الحوار السّودانیة | www.elhewaar.net | |
| صحیفة السّودان الدولیة
والهویّة الجامعة |
www.alsudani.info | |
| صحیفة الشّارع السیاسى | www.sharisiasi.com | |
| صحیفة المُحرِّر | www.almuharrir.com | |
| صحیفة الاتّحادى | www.sudani.net | |
| صحیفة المیدان | www.midan.net | |
| رأی الشّعب | ||
| إیلاف | ||
| الحیاة | ||
| المائدة |
جدول شماره 3. روزنامه‌های اجتماعی[۶]
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| صحیفة الدّار السّودانیة | www.aldarsd.net | |
| صحیفة حكایات | ||
| صحیفة قلب الشّارع | ||
| صحیفة نبض الكاریكاتیر |
جدول شماره 4. روزنامه‌های ورزشی[۷]
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| صحیفة المشاهد | www.mushahid.net | |
| صحیفة قوون | www.goansport.net | |
| صحیفة الكابتن الرّیاضیّة | www.alcaptain.com | |
| صحیفة الصّدی الرّیاضیّة | www.alsadda.net | |
| سودان سوكر | www.sudansoccer.net |
جدول شماره 5. روزنامه‌های الکترونیکی[۸]
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| سودانایل«Sudanile» | www.sudanile.com | |
| سودان سفارى | www.sudansafary.net | ویژه اخبار دارفور |
| صحیفة نــون الإلكترونیة | ||
| صحیفة الأسرة والمجتمع | www.sudanwomen.net | |
| صحیفة الرؤیة الإلكترونیة | www.arruiacenter.net | |
| صوت النّیل | www.soutelneel.com | |
| أركامانى | www.arkamani.org | ویژه مردم شناسی و آثار باستانی سودان |
| الموسوعة السّودانیة
للأحكام والسّوابق القضائیة |
www.sjprecedents.org | دانشنامه احکام و سوابق قضائی سودان |
جدول شماره 6. روزنامه‌های ویژه آگهی‌های تبلیغاتی[۹]
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| جریدة الممتازة | www.almumtaza.com | |
| جریدة لهـاولـه | www.lahalaho.com | |
| جریدة الوسیط | www.ewaseet.com | |
| جریدة إنتشار | www.entisharـsd.com | |
| جریدة الإعلانیة | ||
| جریدة موبایل تیك |
جدول شماره 7. مجلّات تخصّصی[۱۰]
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| سودان‌تریبیون«Sudan Tribune» | www.sudantribune.com | |
| مجلة الدراویش | www.addaraweesh.co.uk | |
| خارطوم مانیتور«Khartoum Monitor» | www.khartoummonitor.net | |
| مجلّة الحیاة العلمیة | www.alhayamag.com | |
| مجلة الشّراع | www.sudanmagazine.com | |
| صوت السّودان الحُر | www.alـnafitha.com | |
| مجلة المیدان | www.midan.net | |
| مجلّة اطفال السّودان | www.nilekids.net | |
| مجلّة عازه | aaza.20m.com | |
| مجلّة النّافـذة | ||
| مجلّة حبابكم |
جدول شماره 8. مجلّات کودکان[۱۱]
| نام روزنامه | نشانی پایگاه اینترنتی | ملاحظات |
| مجلّة اطفال السّودان | www.nilekids.net | |
| مجلّة عازه | http://www.aaza.20m.com/ | |
| مجلّة الشّرطی الصّغیر | ||
| مجلّة الصّباح | ||
| مجلة الصّبیات |
قانون مطبوعات
نخستین قانون مطبوعات سودان، در دوران استعمار، در سال 1930م. (1309 هـ.ش) به تصویب رسید و پس از استقلال هم، اوّلین قانون ملّی مطبوعات، در سال 1973م. (1352هـ.ش) تصویب شده است. در آخرین «قانون مطبوعات و رسانه‌ها»، مصوّب سال 2009م. (1388هـ.ش) بیش از پیش بر آزادی مطبوعات و رسانه‌ها تأکید شده است[۱].
در اصل (39) قانون اساسی جمهوری سودان، مصوّب سال 2005م. (1384 هـ.ش)، با تصریح بر آزادی مطبوعات و رسانه‌ها، چنین آمده است:
- همه هموطنان از آزادی بیان برخوردارند و اطّلاعات مورد نظر خود را می‌توانند در مطبوعات و رسانه‌ها منتشر کنند؛
- دولت، آزادی مطبوعات و رسانه‌ها را براساس قوانین و مقرّرات جامعه مردم سالار، تضمین می‌کند؛
- همه رسانه‌ها باید اخلاق رسانه‌ای را رعایت کنند و از انتشار مطالب بر ضد ادیان، نژادها، قبایل یا فرهنگ جامعه خودداری کنند و از خشونت طلبی و جنگ طلبی بپرهیزند[۱۲].
در ماده (5) قانون مطبوعات و رسانه‌های سودان، مصوّب سال 2009م. (1388هـ.ش) نیز، بر آزادی مطبوعات و رسانه‌ها، تصریح شده است. طبق ماده (6) همین قانون، «شورای ملّی مطبوعات و رسانه‌ها»، زیر نظر نهاد ریاست جمهوری فعالیت می‌کند. براساس ماده (9) قانون مذکور، «شورای ملّی مطبوعات و رسانه‌ها»، دارای بیست و یک عضو، به شرح زیر است:
- شش نفر پیشنهادی معاون اوّل ریاست جمهوری که احکام خود را از سوی رئیس‌جمهور دریافت می‌کنند. یکی از این شش نفر، دبیر کلی شورا را بر عهده می‌گیرد.
- هشت نفر نم ایندگان خبرنگار آنکه از طریق مجمع عمومی اتّحادیه خبرنگاران، انتخاب می‌شوند؛
- پنج نفر به انتخاب مجلس ملّی سودان؛
- دو نفر نم اینده از طرف ناشران، چاپخانه‌داران و توزیع کنندگان.
دوره فعالیت «شورای ملّی مطبوعات و رسانه‌ها» چهار سال است و دفتر مرکزی آن در شهر خارطوم قرار دارد. برخی اختیارات و وظایف این شورا، براساس ماده (8) قانون مطبوعات و رسانه‌ها، به شرح زیر است:*تعیین ملاک‌ها و شرایط شناسایی خبرنگاران، با هماهنگی اتّحادیه عمومی خبرنگاران؛
- اعطای کمک‌های لازم برای تسهیل و گسترش فعالیت‌های مؤسسات رسانه‌ای؛
- اظهار نظر درباره شکایت‌هایی که علیه مطبوعات و رسانه‌ها مطرح می‌شود[۱۳].
نیز نگاه کنید به
مطبوعات در زیمبابوه؛ مطبوعات در چین؛ مطبوعات در کانادا؛ مطبوعات در روسیه؛ مطبوعات در کوبا؛ مطبوعات در تونس؛ مطبوعات در لبنان؛ مطبوعات در افغانستان؛ مطبوعات در سنگال؛ مطبوعات در مالی؛ مطبوعات در ساحل عاج؛ مطبوعات در اوکراین؛ مطبوعات در اسپانیا؛ مطبوعات در اردن؛ مطبوعات در اتیوپی؛ مطبوعات در سیرالئون؛ مطبوعات در قطر؛ مطبوعات در تایلند؛ مطبوعات در گرجستان؛ مطبوعات در بنگلادش؛ مطبوعات در تاجیکستان؛ مطبوعات در سریلانکا
پاورقی
[i] رهبر مبارزات ضد استعماری، در سال های 89ـ1881م. (68ـ1260هـ.ش)
کتابشناسی
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ وزارة الإعلام جمهورية السّودان(2011). السّودان: أرض الفرص، حقائق و أرقام. الخرطوم: وزارة الإعلام، يوليو، 23.
- ↑ برگرفته از: 2013 ,http://sudanway.sd/newapapers.htm
- ↑ عجب الفيّا، الأدب السّوداني الحديث (2013)، موسوعة التّوثیق الشّامل، بخش «الأدب والنقد والرواية: منتدى الأدب والنقد» مدخل «الأدب السّوداني الحديث» به نشاني: http://www.tawtheegonline.com/vb/showthread.php?t=33838
- ↑ برگرفته از: 2013 ,http://sudanway.sd/newapapers.htm
- ↑ برگرفته از: 2013 ,http://sudanway.sd/newapapers_political.htm
- ↑ برگرفته از: 2013 ,http://sudanway.sd/newapapers_social.htm
- ↑ برگرفته از: 2013 ,http://sudanway.sd/newapapers_sport.htm
- ↑ برگرفته از: 2013 ,http://sudanway.sd/newapapers_web.htm
- ↑ برگرفته از: 2013 ,http://sudanway.sd/newapapers_ads.htm
- ↑ برگرفته از: 2013 ,http://sudanway.sd/newapapers_magazines.htm
- ↑ برگرفته از: 2013 ,http://sudanway.sd/newapapers_magazines_kids.htm
- ↑ برگرفته از: 2013, http://esudany.com/constitution.html
- ↑ معماریان، مریم، امیدی، مصطفی (1394). جامعه و فرهنگ سودان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص.337-339.