بهداشت و سلامت سوریه
سیستم بهداشت و درمان در سوریه بر اساس اصل دسترسی رایگان و مراقبت رایگان در بیمارستانهای دولتی است؛ به جز بیمارستانهای تحت نظارت وزارت دفاع که برای پرسنل نظامی و خانوادههای آنها در نظر گرفته شدهاست. یمارستانهای وزارت آموزش بهداشت، مجهزترند و بیمار می‌تواند بین خدمات رایگان یا پولی که کیفیت بهتری دارد، یکی را انتخاب کند. هزینه ویزیت پزشکان در مطب، در مقایسه با میانگین درآمد ماهانه کارکنان، بسیار بالا است.
سوریه 482 بیمارستان، با 30206 تخت دارد که از این تعداد 117 بیمارستان عمومی با 21849 تخت هستند. بیمارستانهای دولتی بیش از 65 درصد ظرفیت درمان را به عهده دارند وچهار وزارتخانه مسئول سیستم مراقبت های بهداشتی در بیمارستان های دولتی هستند:
1. وزارت بهداشت با 85 بیمارستان و بیش از 800 درمانگاه که اکثر آنها در مناطق روستایی
2. وزارت تحصیلات عالی (التعليم العالي) با 12 بیمارستان دانشگاهی
3. وزرات دفاع با 12بیمارستان و بسیاری از درمانگاهها
4. وزارت کشور با دو بیمارستان در حلب و دمشق
تعداد واحدهای بهداشتی بخش خصوصی تا سال 2007 تقریباً به 1717 واحد بهداشتی رسید؛ بدین ترتیب، میانگین جمعیت در هر واحد بهداشتی در سال 2007 تقریباً 11166 نفر برای هر واحد بهداشتی است.
وزارت بهداشت، عامل اصلی کلیه خدمات پیشگیرانه و آموزش پرسنل پزشکی متخصص است و مؤسسات بهداشتی همه به نوعی وابسته به وزارت بهداشت هستند.
بهترین بیمارستانها در بخش دولتی، بیمارستانهای دانشگاهی هستند که به وزارت آموزش عالی وابسته اند. خدمات این بیمارستانها در اصل مانند خدمات وزارت بهداشت برای همه قابل دسترسی است؛ اما بیمارستان دانشگاه دمشق و بیمارستان الاسد، خدمات بخش خصوصی را نیز در محل بیمارستان ارائه میدهند.
بیمارستانها و درمانگاه‌های وزارت دفاع، از پیشرفته‌ترین تجهیزات کشور و بیشترین بودجه تخصیص یافته برخوردارند؛ اما سود این بیمارستانها محدود به نظامیان و خانوادههای آنان است. بر اساس برخی برآوردها، تقریباً 20 درصد از پزشکان در این بیمارستانها کار می کنند.
سه بیمارستان در حلب، حمص و طرسوس با 247 تخت وجود دارد که متعلق به اتحادیه عمومی اتحادیههای کارگری است که بهکارگران خدمات میدهند.
حدود 370 درمانگاه خصوصی در سوریه وجود دارد که اکثر آنها مؤسسات کوچک هستند و به طور متوسط، 10 تا 20 تختدارند؛ اما برخی از آنها در شهرهای بزرگ؛ مانند حلب و دمشق، ظرفیت پذیرش بیش از صد تخت را دارند؛ اما تنها بخش کوچکی از مردم به دلیل قیمت بسیار بالای آنها نسبت به درآمد متوسط، به آنها مراجعه میکنند.
بر اساس آمار وزارت بهداشت در سال 2007، تعداد نیروی کار در بخش پزشکی 83576 نفر هستند: 29055 پزشک، 13994 دندانپزشک، 15152 داروساز، 16948 دستیار فنی، 29807 پرستار و 5471 ماما
دانشکدههای آموزش پزشکی در حلب، دمشق و لاذقیه فعال ؛ اما تقریباً نیمی از این پزشکان، بخشی از دورههای تخصصی آموزشی خود را در خارج از کشور تکمیل کرده اند؛ عمدتاً در فرانسه و گاهی در آلمان و انگلیس و حتی در آمریکا و برخی نیز یک سال پس از تخصص، میمانند و سپس در خارج از کشور ادامه فعالیت میدهند.
پزشكان شاغل در وزارت بهداشت، به سه دسته تقسيم مي شوند: الف) متخصصاني كه به نفع وزارتخانه مجازند در خارج از ساعات كاري معمولي خود، آزادانه طبابت کنند. ب) دانشجویانی که در رشته تخصصی تحصیل میکنند مجاز به طبابت در طول دوره آموزشی خود نیستند. یعنی چهار سال برای پزشک عمومی، سه سال برای متخصص، یک سال برای خدمت در مراکز بهداشتی درمانی اضافه می شود. پزشکان نظامی نیز ممکن است خارج از ساعات کاری رسمی در بخش خصوصی کار کنند.
پزشکانی که در یک وزارتخانه کار نمی کنند، آزادانه در کلینیکهای خود طبابت میکنند؛ اما دستمزد آنها توسط وزارت بهداشت و تحت نظارت سندیکای پزشکان تعیین میشود.
همچنین حدود 28000 پرستار در سوریه وجود دارد. آنها به مدت دو سال در پنج مدرسه وابسته به وزارت بهداشت (در حلب، دمشق و لاذقیه) و وزارت دفاع (در حلب و دمشق) آموزش دیدهاند.
چهار سال پس از آغاز انقلاب در مارس 2011، بحران سوریه به یک درگیری تبدیل شده است که کاملاً برای بسیاری از احتمالات باز است. این کشور از مرزهای داخلی خود فراتر رفته و به یک منطقه برتر و حتی بین المللی در بسیاری از عناصر خود تبدیل شده است.
بر اساس معیارهای سازمان جهانی بهداشت، سوریه در بین 194 کشور در رتبه 175 قرار دارد. میانگین کل هزینه های بهداشت فردی 190 دلار است که سوریه را در رتبه 144 در میان 199 کشور قرار می دهد.
توزیع کادر پزشکی نسبت به تعداد جمعیت در بین استان های مختلف یکسان نیست و استان های دوردست از کمبود این کادر رنج می برند (یک پزشک به ازای هر 1906 نفر در الحسکه نسبت به یک پزشک به ازای هر 339 نفر در شهر دمشق). علاوه بر توزیع ناهمگون پرسنل پرستاری (یک پرستار به ازای هر 220 نفر در لاذقیه، در مقایسه با یک پرستار به ازای هر 2000 نفر در استان حومه دمشق).[2]
اثرات سوء بحران اخیر بر نظام سلامت
بحران انسانی ناشی از جنگ، جنگ، آوارگی و فقر بیش از 11.8 میلیون سوری را تحت تأثیر قرار داده است. بر اساس گزارش های بین المللی، آنها از کمبود شدید غذا، آب آشامیدنی سالم، سرپناه و آموزش رنج میبرند. تعداد سوری هایی که در سال 2013 کشور را ترک کردهاند، از سه میلیون و هشتصد هزار نفر گذشت که بین لبنان، اردن، ترکیه، عراق و مصر توزیع شده است و بحران بهداشتی را تشدید کرده است؛ همچنین بیش از 7.6 میلیون نفر در خاک سوریه در جستجوی یک پناهگاه امن آواره شدهاند.
حدود 60 درصد از بیمارستانها از کار افتاده یا آسیب جدی دیدهاند. این منجر به افزایش قابل توجهی در بار بیمارستان های باقی مانده شدهاست؛ به عنوان مثال، یک بیمارستان دولتی هر 32 ثانیه یک بیمار اورژانسی را دریافت می کند و بسیاری از بیمارستانها به مکانهایی برای اسکان افراد آواره تبدیل شده اند.
کمبود شدید سوخت و قطعی مداوم برق، بسیاری از مراکز بهداشتی را از کار انداخته است. نسبت بیمارستانهای دولتی که آسیب دیدهاند در مقایسه با تعداد کل بیمارستانهای استان، ماهیت درگیری‌های جاری را منعکس می‌کند. در السویداء، قنیطره و طرطوس صفر درصد است، در حالی که در حومه دمشق به 88 درصد می رسد. تعداد پزشکان غوطه شرقی در دمشق نیز از 1000 نفر قبل از جنگ به کمتر از 30 نفر در دسامبر 2013 کاهش یافت.
با از دست دادن تدریجی کنترل رژیم بر برخی مناطق کشور، بیمارستانهای خصوصی و صحرایی به اهداف نظامی رژیم تبدیل شدند و اغلب هدف بمباران قرار گرفتند و یا بیماران و کادر پزشکی در آنها با هجوم به آنها کشته یا زخمی می‌شدند.
بیمارستانهای صحرایی که در ابتدا جایگزین بیمارستانهای معمولی در مناطق خارج از کنترل رژیم شدند، چیزی بیش از یک آپارتمان، یک گاراژ، یا زیرزمینی در یک ساختمان متروکه یا در بهترین حالت، یک چادر در مکانی نیمه امن نبودند.
هدف قرار دادن کارکنان بهداشتی و پزشکان، چه برای ارائه کمکهای پزشکی به معترضان در تظاهرات، چه آدمربایی عمدی برای باج یا فشار اخلاقی یا محدودیتهای کاری به دلیل عدم دسترسی به مراکز درمانی و کلینیکها، منجر به فرار بسیاری از کارکنان بهداشتی از کشور شده است. 398 کارمند پزشکی از جمله 149 پزشک، 82 پرستار، 80 تکنسین و 40 داروساز کشته شدند و نزدیک به 3000 کارمند پزشکی از جمله 600 پزشک و 11 امدادگر در هلال احمر دستگیر شده اند. این فشارها، مهاجرت گستردهی پرسنل پزشکی و بهداشتی آموزش دیده و واجد شرایط را در پی داشت.
بسیاری از شاخص‌های سلامت که مایه مباهات نظام سلامت بودند، دستخوش تغییرات شدیدی شدهاند و در برخی موارد، ممکن است در آینده‌ای قابل پیش‌بینی قابل ترمیم نباشند؛ به عنوان مثال، پوشش واکسن‌ها در برنامه ملی واکسیناسیون پس از اینکه در اواخر سال 2009 به حدود 95 درصد رسید، در نوبت سوم به 46 درصد کاهش یافت که احتمال بازگشت بسیاری از بیماری‌های دوران کودکی را که با بازگشت آشکار شد، هشدار می‌دهد. فلج اطفال که در آن بیش از 25 مورد ثبت شده بود، همه دوباره در مناطق خارج از کنترل دولت، توزیع شغ همچنین سرخک و هپاتیت .
زیرساخت های فاضلاب و شبکه عمومی آب نیز به ویژه در مناطق روستایی ادلب، حلب، رقه، دیرالزور و حومه دمشق به شدت آسیب دیده است. سهم سرانه آب از 75 لیتر به کمتر از 25 لیتر در روز کاهش یافت. تحریم های اقتصادی، کاهش ارزش پوند سوریه، کمبود ارز و کمبود سوخت منجر به توقف بیشتر صنایع دارویی شده است که بیش از 90 درصد نیاز بازار داخلی را تامین میکردند. ذخایر داروهای وارداتی دولت که در سه ماهه اول سال 2013 نیاز کشور را تامین می کرد، از بین رفته است.
از سوی دیگر، درمان بیماری‌های مزمن؛ مانند دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی، سرطان و بیماری‌های انسدادی تنفسی دیگر در مکان‌های خارج از کنترل رژیم وجود ندارد و در مکان‌های تحت کنترل ،دچار کمبود شدید است.
با وجود جریان کمک های بشردوستانه، این کمک ها هنوز بسیار کمتر از نیازهای رو به رشد است، به ویژه با توجه به عدم هماهنگی شدید بین بازیگران بین المللی و محلی. همچنین فقدان یک سیستم اطلاعاتی که امکان تعیین اولویت ها، توزیع خدمات فعلی سلامت و کیفیت و تعداد ارائه دهندگان خدمات را فراهم کند، بر ارائه موثر این کمکها به نیازمندان تأثیر زیادی می گذارد