نظام آموزشی چین
بخش3-نظام آموزشی چین
نظام کلی آموزشی چین، شامل آموزش پایه، آموزش فنی و حرفهای، آموزش عالی و آموزش بزرگسالان است. آموزش پایه شامل پیش دبستانی، ابتدایی، راهنمایی(سیکل اول)، و دبیرستان(سیکل دوم) می باشد.
آموزش پایه«پیش دبستانی»
منظور از آموزش«پیش دبستانی» آموزش کودکان از آغاز تولد تا شش سالگی در کودکستان و آمادگی است. وزارت آموزش وپرورش، با در نظر گرفتن توانایی جسمی و روحی کودکان در این سن، برنامهی مناسب آموزشی برای آنها تنظیم کرده است. در این پایه، کودکان سه تا شش ساله میتوانند وارد کودکستان شوند. درحال حاضر در چین بیش از150 هزار کودکستان و مهد کودک وجود دارد و تنها کمی بیش از30 درصد از کودکانی که سن آنها به حد تحصیل در مدرسه نرسیده است، در این مقطع تحت آموزش هستند و بقیه با توجه به سن و مسایل اقتصادی و خانوادگی، تحت مراقبت والدین قرار دارند.
کودکستانها و مراکز پیش دبستانی چین، به دو گروه دولتی و خصوصی تقسیم میشوند. کودکستانهای دولتی با هزینهی دولت دایر است و مبلغ کمی نیز از والدین دریافت میکنند، درحالیکه کودکستانهای غیردولتی تمام هزینههای آموزشی را از والدین کودکان میگیرند. باتوجه به رشد اقتصادی و اشتغال پدر و مادر، در سالهای اخیر تعداد کودکستانهای خصوصی با برنامههای متنوع آموزشی، از جمله فراگیری زبان انگلیسی، و هزینه های آنها به شدت درحال افزایش است.
سرمايه گذاريهاي بخش خصوصی و خارجي در حوزهی آموزش پيش دبستاني در دو دههی گذشته موجب رشد فزایندهی این بخش از آموزش شده و مؤسسات و مراکز مراقبتی کودکان خارجی و بین المللی همچون بِیبیکِیر[1]، فاندازِل[2]، کودکان شرق[3]، و... با ارایهی برنامههای مختلف بهصورت تمام وقت، پاره وقت و يا پانسيوني و اجرای طرحهایی مثل «معلمان در نقش والدین[i]» و راه اندازی مراكز مشاورهای درخصوص تغذيه و بهداشت و سلامت كودكان، در جهت رشد بدني، اخلاقي، فكري و زيبايي شناسي كودكان و کسب آمادگي لازم جهت بهره برداري از آموزش ضابطه مند، فراهم سازي محيط مناسب جهت ايجاد شرايط و فرصتهايي جهت مواجه كودك با مسائل و مشكلات واقعي زندگي و تقويت درك معاني، استفاده از سرگرميهاي آموزنده، با میلیونها دلار سرمایه گذاری، نقش مهمی در این فرایند ایفا میکنند. درحالحاضر، در كشورچين بیش از20 ميليون خانوادهی برخوردار از كودكان ردههاي سني 3-1 سال وجود دارند كه همچنان به اين رقم افزوده میشود. به اعتقاد كارشناسان، دركشوري كه هرخانواده ازحق برخورداري از 1 فرزند بهره مند است، 30 درصد هزينههاي خانواده متعلق به كودك خانواده است كه اين رقم خود به جذب سرمايههاي گسترده در بخش آموزش پيش دبستاني منتهي ميگردد. در عین حال، از آنجا كه اغلب روشهاي آموزشي و ارزشهای تربیتی بهكار گرفته شده در اينگونه مراكز از كشورهاي غربي برگرفته شده و با فرهنگ سنتی چيني سازگار نیست، چالش بزرگي براي خانوادهها، دولت و مدیران اين مراكز فراهم آورده است.
توسعهی فراگیری زبان انگليسي در دورههاي آموزش پيش دبستاني بخش خصوصی، و روند رو به افزايش علاقهی والدين به آماده سازي فرزندان خود براي آينده، منجر به استفاده از معلمان خارجی، بهویژه انگليسي، آمریکایی و كانادايي جهت تدريس در مراکز پیش دبستانی شده است. بنابر آمار منتشره، هم اینک بيش از 3هزار مؤسسهی آموزش زبان خارجي در كشور چين فعاليت دارند كه در آمد آنها به بیش از15ميليارد يوان (معادل 2ميليارد دلار آمريكا) ميرسد که اغلب بایستی توسط والدین پرداخت شود و هزینههای آموزشی در این مقطع را بالا میبرد. همین مسایل موجب شده تا در کنار افزایش هزینهها، به دلیل اجرای برخی از برنامههای پرهزینه و غیر ضرور، کیفیت آموزشی کودکان در این مراکز با افت قابل توجهی مواجه شود.
آموزش پایه( دورهی ابتدایی»
درچین کودکان از سن شش سالگی باید تحصیلات خود را ازدبستان آغاز کنند. طبق مقررات قانون آموزش و پرورش اجباری چین، دولت برای کودکانی که به سن تحصیل رسیده اند، سیستم آموزش اجباری بدون دریافت شهریه را اجرا میکند. با این حال والدین باید هزینهی کتاب و نوشت افزار را که سالانه تقریبا به چند صد یوان میرسد، پرداخت کنند.
دوران آموزش مقطع ابتدایی درچین عموما بین پنج تا شش سال است. دروس این مقطع عمدتا عبارتند از: زبان چینی، ریاضیات، علوم، زبان خارجی، آموزشهای اخلاقی، موسیقی، و ورزش. باتوجه به تعداد زیاد کاراکترهای چینی، در این مقطع بیشتر روی فراگیری کاراکترها تأکید میشود. جدیدترین آمارها نشان میدهد که درحال حاضر در چین، 120 میلیون دانش آموز دورهی ابتدایی در بیش از400 هزار دبستان به تحصیل اشتغال داشته و میزان ثبت نام و تحصیل کودکان این مقطع بیش از 49/99 درصد جمعیت سنی این گروه را تحت پوشش قرار داده است.
از آنجا که آموزش دورهی ابتدایی تحت سیستم آموزش اجباری 9 ساله قرار دارد، اکثریت مطلق مدارس ابتدایی چین زیر نظر دولت(مرکزی-محلی) اداره میشود و دانش آموزان با توجه به محل سکونت خود نزدیک ترین مدرسه به محل سکونت را انتخاب میکنند. درعین حال، در برخی از نواحی روستایی که دارای جمعیت پراکنده است و امکان تأسیس مدرسه به دلیل کم بودن تعداد دانش آموزان وجود ندارد، آموزش متمرکز اجرا شده و کودکان منطقه برای استفاده از امکانات تحصیلی بهتر، درمدارس متمرکز شبانه روزی که دارای شرایط نسبتا خوبی هستند تحصیل میکنند. دورهی یکسالهی تحصیلی در مقطع ابتدایی به 38 هفتهی آموزشی(پنج روز در هر هفته) با چند هفته رزرو و 13 هفته تعطیلی تقسیم میشود و در این مقطع دانش آموز بایستی حتما در آزمون پایان سال در دروس زبان چینی و ریاضیات نمرهی قبولی کسب کند تا بتوانند به مقطع بالاتر بروند.
براساس برنامه ریزی درسی انجام شده برای طول دورهی5تا6 سالهی ابتدایی، دانش آموز بایستی مجموعا4800 ساعت آموزش در کلاس داشته باشد که به ترتیب اهمیت بیش از یک سوم این میزان(1666ساعت) برای فراگیری زبان و ادبیات چینی، و حدود یک چهارم(986 ساعت) برای ریاضیات، (544ساعت) ورزش، موسیقی وهنر(هرکدام 404ساعت)، علوم طبیعی(272ساعت)، علوم اجتماعی و اخلاق(هرکدام 204ساعت) و کار و دانش(136ساعت) را به خود اختصاص دادهاند.
طبق آمار منتشره از سوی وزارت آموزش و پرورش چین، در سال2010میلادی، تعداد کودکان در سن مدرسهی این کشور بالغ بر 000/500/9501نفر بوده که از این تعداد جمعا 000/300/9501 نفر(7/99درصد) در مدارس ثبت نام کرده اند. (سایت وزارت آموزش و پرورش چین. www.moe.edu.cn.)
مقطع آموزشی راهنمایی( سیکل اول)
آموزش مقطع راهنمایی(سیکل اول دبیرستان) درچین، جزو آموزش اجباری 9سالهی کشوراست. ازاین جهت تحصیل در این مقطع برای دانش آموزان رایگان و بدون پرداخت هزینه است، ولی مانند مقطع ابتدایی، باید والدین هزینههای کتاب و نوشتافزار را خود بپردازند. دوران آموزش در مقطع راهنمایی حد اکثر3 سال است و عمده دروس آن شامل: زبان چینی، ریاضیات، زبان خارجی، فیزیک، شیمی، تعلیمات ایدئولوژیکی، آموزشهای اخلاقی و اطلاعات عمومی است. جدید ترین آمارها نشان میدهد که در حالحاضر، در سرتاسر چین بیش از 60 هزار مدرسهی راهنمایی(شامل 300مدرسهی راهنمایی فنی و حرفه ای) دایر و 60 میلیون دانش آموز در این مقطع تحصیل میکنند. میزان ورودی دانش آموزان این مقطع به بیش از 98 درصد جمعیت گروه سنی را تحت پوشش قرار داده و اغلب مدارس دورهی راهنمایی(سیکل اول) توسط دولت اداره میشود.
آموزش دورهی راهنمایی، جزو آموزش اجباری 9 ساله است و دانش آموزان میتوانند بدون شرکت در آزمون ویژه، مستقیما از دبستان وارد مقطع راهنمایی شوند. دانش آموزان این مقطع نیز در نزدیکترین مدارس به محل زندگی خود ثبت نام میکنند. در عینحال، در برخی از مناطق روستایی آموزش متمرکز اجرا میشود و دانش آموزان در مدارس مرکزی که از امکانات و شرایط بهتری آموزشی و خوابگاه شبانه روزی دارند به تحصیل میپردازند. دولت همچنین، در برخی از مناطق برای کمک به توسعهی آموزش تلاش میکند سیستم آموزش از راه دور را توسعه دهد تا به اهداف گسترش آموزش در مناطق مختلف دست یابد.
یک سال تحصیلی در مقطع راهنمایی به 39 هفتهی آموزشی(پنج روز در هفته) با چند هفته کم و زیاد و 12هفتهی تعطیلی تقسیم میشود.
مقطع آموزش دبیرستانی( سیکل دوم)
آموزش دورهی دبیرستان(سیکل دوم) درچین، ادامهی آموزش دوران راهنمایی بهشمار میرود که شامل انواع دورههای دبیرستان عمومی، دبیرستان آموزش حرفهای، مدرسهی متوسطهی فنی و غیره میشود. آموزش مقطع دبیرستان(سیکل دوم) درچین اجباری نیست. از اینجهت، دانش آموزان موظف به پرداخت شهریه هستند. میزان شهریه با توجه به وضعیت اقتصادی مناطق مختلف متفاوت است. که معمولا سالانه به چند هزار«یوان» میرسد. دوران آموزش دبیرستان(سیکل دوم) درچین عموما سه ساله است و عمده دروس آن عبارتند از: زبان و ادبیات چینی، ریاضیات، زبان خارجی، فیزیک، شیمی، علوم تجربی و اطلاع رسانی. دبیرستانها در چین عمدتا از سوی دولت اداره میشوند ولی از آنجا که آموزش در این مرحله اجباری نیست، لذا درسالهای اخیر، بخش غیر دولتی نیز در امر آموزشی این مقطع فعال شده است. دانش آموزان پس از پایان تحصیل در دورهی راهنمایی، برای ورود به مقطع دبیرستان باید در آزمون شرکت کنند وآموزشگاهها با توجه نتایج آزمون دانش آموزان ممتاز را برای ادامهی تحصیل در مقطع دبیرستان گزینش کرده و از آنها ثبت نام میکنند. موضوعات امتحانی برای ورود به مقطع دبیرستان و میزان نمرات قبولی توسط ادارات آموزش و پرورش مناطق مختلف تعیین میشود. جدیدترین آمارها نشان میدهند که در حالحاضر، در چین بیش از31300 دبیرستان دایر است که30 میلیون دانش آموز دبیرستانی در آنها مشغول به تحصیل هستند و این میزان معادل66درصد جمعیت واجد شرایط از نظر سنی برای ادامهی تحصیل دراین مقطع است.
یک سال تحصیلی در دورهی دبیرستان شامل 40 هفتهی آموزشی(پنج روز در هفته) با چند هفته کم و زیاد و 11هفتهی تعطیلی می گردد.
آمار تعداد دانش آموزان و معلمان مدارس دولتی وغیر دولتی مقاطع پیش دبستانی تا دبیرستان(2010[ii])
| تعداد مدرسه | تعداد فارغ التحصیل | ورودی جدید | کل شاغلان به تحصیل | تعداد کارکنان | تعداد معلمان | |
| پیش دبستانی دولتی | 150420 | 10575502 | 17003581 | 29766695 | 1849301 | 1144225 |
| پیش دبستانی غیر دولتی | 102289 | 3889350 | 7116312 | 13994694 | 1168429 | 680404 |
| دوره ابتدایی دولتی | 290597 | 19279332 | 16917007 | 101353616 | 6175629 | 5645777 |
| دوره ابتدایی غیر دولتی | 5351 | 864287 | 947235 | 5376255 | 313927 | 229480 |
| راهنمایی دولتی | 56479 | 18130799 | 17165815 | 53423332 | 3529728 | |
| راهنمایی غیر دولتی | 4259 | 1298601 | 1532080 | 4421129 | ||
| دبیرستان دولتی | 28635 | 14626302 | 17043787 | 46705958 | 7080290 | 2389122 |
| دبیرستان غیر دولتی | 5622 | 1709986 | 1941400 | 5370649 | 629281 | 447069 |
منبع: Educational Statistics in 2010. Ministary of Education. PRC.
[1] - Baby Care.
[2] - Fun Dazzle.
[3] - Eastern Kids.
[i] - Teachers as Parents.
[ii] - اطلاعات مربوط به آمار دانش آموزان و مدارس غیر دولتی از منبع زیر گرفته شده است.
Data on The Number of Non State/privet Schools of all levels 2012. Ministary of Education of PRC.