صنعت چاپ و نشر کتاب در اتیوپی
کتاب
کهن‌ترین دست نوشته های مکتوب این سرزمین نوشته‌هایی بر سطوح سخت، کوه‌ها و صخره‌ها و نوشته‌های مذهبي بر ظرف‌هاي سفالي، ابزارهاي آهني، سکه‌هاي طلا، نقره، برنز و آهنی بوده است که در دوران ماقبل تاریخ بخشی از فرهنگ و سنت های این کشور را به نسل های بعد منتقل ساخته است. کشور باستانی اتیوپی در گذشته های دور دارای الفبا و خطي کاملا بومی بود که پیشینه آن به سده پنجم ق.م. باز می‌گردد . الفباي باستاني مزبور نخست سبائي بود و بعدها به زبان و خط گیز (زبان مناجاتی) تکامل یافت. الفبای گیز پیش از
384 Ethiopian News Agency
Agenze Direczion
Walta Information service
|
|
385 386
مسیحیت محدود به معبد و دربار بود و پس از آن مختص کلیسا و دربار شد و این وضعیت تا اوایل سده بیستم ادامه یافت. پس از ورود مسیحیت به این کشور در سده چهارم میلادي ، کتاب انجیل از یونانی به گیز ترجمه شد و رفته رفته دیگر متون مذهبی نیز از یوناني، قبطي، و عربي به گیز ترجمه گردیدند مجموعه‌های خطی ارزشمند این سرزمین باستانی ( به زبان گیزی ) نیز با توسعه و پیشرفت مسیحیت به اوج شکوفایی رسیدند . انواع گوناگونی از این مجموعه‌های خطی هنوز در ده‌ها هزار کلیسا و صومعه سراسر این کشور، که عمدتا در بخش شمالی و جنوب شوا قرار دارند، یافت می‌شوند. ارزش کامل این متون، با وجود تلاش‌های یونسکو و طرح‌هاي دیگری که برای تهیه میکروفیلم و فهرست نویسی آنها صورت گرفته هنوز ناشناخته مانده است. موضوع این آثار صرفا مذهبی نیست بلکه در میان آنها مطالب مهم ادبی، تاریخی و سایر موضوعات نیز یافت می‌شود. مجموعه‌های سلطنتی نیز در آن دوره اهمیت زیادی داشتند و برخی از امپراتوران از مجموعه‌داران و پشتیبانان بزرگ نسخه‌هاي خطي و مراکز علمي و هنري محسوب می شدند . در قرون هجده و نوزده میلادی و با ورود اروپایی ها به این کشور ؛ صدها نسخه خطی اتیوپی به‌دست ماجراجویان مصادره شد و به وسیله سیاستمداران، مبلغان مذهبی، و سربازان خارجی به کتابخانه‌های اروپا راه یافت. در میان پادشاهان این
کشور یوهانس چهارم (1871-1889)، منلیك (1889-1913) و هایلا
سلاسي (1930-1974) از معدود امپراطورانی بودند که کار گردآوری و نگهداری این مجموعه‌های ارزشمند را به انجام رساندند. در این بین اقدامات منلیک بسیار ارزشمند بود . وی با نسخه‌برداری از نسخه‌هاي خطي باستاني کشف شده در صومعه جزیره زوي و گردآوری و نگهداری آنها در قصر خویش و تهیه برخی نسخه‌ها از اروپا و شیوه‌های دیگر، مصممانه به
282
حفظ این مجموعه های خطی همت گماشت. در آدیس‌آبابا نیز سراي نگارش مناسبی در قصر وجود داشت که وطیفه نسخه برداری از این مجموعه ها را برعهده داشت.
نخستین کتب رسمی که به مردم اتیوپی معرفی شدند متونی بودند که در قرن پانزدهم به زبان گیز (زبان پیشین این کشور) نوشته شده بودند.این کتاب ها در آن زمان بیشتر مورد استفاده درباریان، خاندان سلطنتی و روحانیون قرار می گرفتند.
پیش از ورود دستگاه چاپ به اتیوپی در سده نوزدهم ، کتاب‌هایی به زبان‌های امهریک و گیز در اروپا چاپ شده بود. کتابی از مزامیر به زبان گیز از مهم ترین این کتب بود که در قرن شانزدهم میلادی توسط چاپخانه‌داری آلمانی از کولون و با کمک مؤثر راهبان اتیوپی به چاپ رسید.
روحانیان فرهیخته ای همچون آباتس‌فاتشن از اهالی مالابسو از جمله افرادی بودند که در تهیه حروف چاپی برای راه‌اندازي دستگاه‌های چاپ کوچك در این کشور بسیار مؤثر بودند. این افراد توجه و کنجکاوی اروپائیان را نسبت به مطالعه در مورد این کشور برانگیختند و خود نیز سهمی در مطالعات علمی داشتند بطوری که از آن پس آثار زبان شناختی و ادبی متعددي در مورد اتیوپی در اروپا و عمدتا در رم به چاپ رسید. در دوره حاکمیت امپراطور منلیک دوم تعدادی ماشین های چاپ وارد اتیوپی شدند اسقف لورنزو بیانچری در سال 1863 دستگاه چاپ کوچکی را وارد این کشورکرد.این دستگاه نخستین دستگاه چاپ در سرزمین اتیوپی بود . دستگاه چاپ بیانچری در سال 1867 آغاز به‌کار کرد. بعدها دستگاه‌های چاپ دیگری توسط گروه تبشیري سوئدي در امکولوو و هیئت کاتولیك رومي در حرار آغاز به کار کردند. نخستین دستگاه چاپ دولتی در 1906 از اروپا وارد این کشور گردید و دیری نپایید که دستگاه‌های
283
چاپ خصوصی در شهرهای مختلف کشور شروع به فعالیت کرده و به تولید متون مورد نیاز روزنامه‌ها، فرمان‌های دولتي، مقررات، متون دیني، متون درسي، مجلات و جزوات پرداختند. صنعت چاپ در اتیوپی در اوایل قرن بیستم به تدریج وارد دوران رونق خود شد و از اوایل دهه 1920 کتبی به زبان امهریک در این کشور چاپ شدند.از اوایل دهه 1930 نیز چاپ کتاب رفته رفته در دستور کار چاپخانه ها قرار گرفت و بر اثر ورود این کتاب ها به مراکز آموزشی علاقه عمومی به
387
سوادآموزی و دانش افزایش نیز بتدریج افزایش یافت.
در دوره اشغال کوتاه مدت اتیوپی توسط ایتالیایی ها نیز کتب متعددی به زبان های امهریک و ایتالیایی در این کشور منتشر گردیدند . با این حال انتشار کتاب ها در مضامین متعدد پس از پایان جنگ جهانی دوم و از اوایل دهه 1950 میلادی وارد مرحله نوینی شد و چند چاپخانه دولتی و خصوصی فعالیت خود را به صورت حرفه ای آغاز کردند. بخش عمده اقدامات این شرکت های انتشاراتی در دهه های 1950 و 1960 در ارتباط با چاپ کتب درسی و کتب مذهبی به ویژه انجیل بود ولی به تدریج و از اوایل دهه 1970 انتشار کتاب های مختلف نیز در دستور کار این مؤسسات قرار گرفت.
صنعت چاپ در دوره حاکمیت هایله ماریام وارد افول خود شد و دولتمردان سانسور شدیدی را بر کتب و نشریات کشور وارد آوردند و معدود کتاب هایی که در طول سال منتشر می شدند تحت نظارت دستگاه سانسور دولت قرار داشتند. پس از سقوط دولت هایله ماریام و به ویژه طی سال های 1991 تا 1995 ده ها کتاب در مورد جنایات نظامیان حاکم بر اتیوپی و قتل و کشتار مردم این کشور خصوصا در دوران موسوم به 387 - Mengste , Adhana( )" Ibid
284
ترور سرخ (1978-1977) انتشار یافتند ولی پس از آن به تدریج چاپ و انتشار کتب تحت نظارت دولت قرار گرفت و آزادی موجود در فضای فرهنگی کشور به نحو بارزی کاهش یافت.
(Yonas, 2008:38)
در حال حاضر هر سال کتب متعددی در داخل کشور به زبان های امهریک و انگلیسی منتشر می شوند با این حال با توجه به مشکلات فراوان اقتصادی این کشور، می توان گفت صنعت چاپ و نشر کتاب در اتیوپی (همچون دیگر کشورهای قاره آفریقا) با مشکلات فراوانی مواجه است.
www.Britannica online encyclopedia.com/2012