انقلاب اسلامی و روابط سودان و ج.ا.ایران
روابط جمهوری اسلامی ایران با سودان در عرصههای بینالمللی پس از انقلاب اسلامیگویای این است که موضوع اصلی در روابط این دو کشور، تلاش برای رفع محرومیت و کمک به مسلمانان سودان بهویژه در ابعاد فرهنگی وترویج مبانی دینی شیعی بوده است (معصومه نصیری، 1388 : 55).
روابط غیررسمی فرهنگی بین ایران و سود آنکه از قرنها پیش آغاز شده بود ـ تقریباً همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، بیش از پیش گسترش یافت. در آن سال، پیامهای امام خمینی(ره) به ملّت مسلمان ایران درباره ستیز با مستکبران جهان، توجّه دانشجویان و روشنفکران سودان را نیز، جلب میکرد. بهگونهای که در حمایت از انقلاب اسلامی ایران در خارج از کشور، نخستین و گستردهترین تظاهرات میلیونی، توسط مردم مسلمان سودان، روز بیست و یکم بهمن ماه 1357 هـ.ش، در شهر خارطوم برگزار شد.
روابط رسمیفرهنگی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری سودان، در اواخر سال 1363 هـ.ش، با اعزام نخستین نم اینده فرهنگی کشورمان، آغاز شد و با توجه به علاقهاي كه به تحكيم روابط دوستي و همكاري بين دو كشور در زمينههاي علمی، آموزش و فرهنگی و هنری وجود داشت و براساس موافقتنامه فرهنگي منعقد شده در سال 1352 هـ. ش، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خارطوم نیز، در سال 1367 هـ.ش، رسماً گشایش یافت.
(http://portal.icro.ir/Sudan/SitePages , 2015)
بهطور کلی، روابط بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری سودان پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تاکنون، شامل سه دوره بوده است:
دوره نخست: از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تا آبان ماه سال 1358هـ.ش
در این مدّت، دو کشور همکاری محدودی داشتهاند .
دوره دوم: از آبان ماه سال 1358هـ ش تا سال 1364هـ.ش
پس از قطع روابط ایران و آمریکا، در آبان ماه سال 1358هـ ش، رویه دولت سودان بهعنوان همپیمان آمریکا تغییر کرد و روشهای خصمانهای بین دو کشور حاکم شد. این حالت تا برکناری جعفر نُمَیری، در سال 1364 هـ ش، ادامه یافت. در سال 1361هـ.ش نُمَیری کارکنان سفارت جمهوری اسلامی ایران را عناصر نامطلوب خواند و دستور اخراج آنها را صادر کرد. موضعگیریهای دولت نُمَیری، در مسائل مهم جهانی نیز، با مواضع جمهوری اسلامی ایران در تضاد بود. دولت نُمَیری، در جنگ تحمیلی، از عراق جانبداری میکرد و برای شرکت جنگ به نفع عراق، نیروی انسانی هم گسیل داشت. همچنین، دولت نُمَیری از اقدام انور سادات در زمینه امضای قرارداد «کمپ دیوید» حمایت میکرد.
دوره سوم: از سال 1364هـ.ش تاکنون
پس از برکناری جعفر نُمَیری در سال1364هـ.ش، فصل جدیدی از روابط بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری سودان، آغاز شد و از آن زمان تاکنون، اینروابط، در حال گسترش بوده است.
پس از سقوط نُمَیری و با قدرت گرفتن سوارالذّهب، جمهوری اسلامی ایران در گام نخست، پیروزی حرکت مردم مسلمان سودان را تبریک گفت و هیأتی برای اعلام پشتیبانی به کشور سودان اعزام کرد، که از نتایج آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
· توافق در برقراری مناسبات بین دو کشور،
· وعده آزادی اسرای سودانی در جنگ تحمیلی،
· افتتاح سفارت جمهوری اسلامی ایران در خارطوم،
· بررسی زمینههای همکاریهای فنی و اقتصادی بین دو کشور.
یک سال بعد، با روی کار آمدن صادق المهدی روابط بین دو کشور گسترش یافت. پس از رأی منفی دولت سودان به قطعنامه تنظیمیکمیسیون حقوق بشر علیه جمهوری اسلامی ایران در شورای امنیت روابط طرفین مودّت آمیزتر گردید.
پس از روی کار آمدن عمر البشیر(تیر ماه 1368) تا اوایل سال 1393 هـ. ش، روابط و همکاریهای دو کشور، رو به گسترش نهاد. جمهوری اسلامی ایران و جمهوری سودان، در مسائل مهم منطقهای و بینالمللی دوره، مواضع مشترک و همسو داشتند؛ امّا متأسفانه، از سال 1393هـ.ش، پس از بروز اختلاف نظرهایی در دیدگاههای مقامات دولتی دو کشور، روابط بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری سودان، به سردی گرایید تا جایی که در تاريخ 18/2/1393 نيروهاي امنيتي سودان، مانع ادامه فعالیت مركز فرهنگي کشورمان در ام درمان شدند و در تاريخ 10/6/1393 دولت سودان، فعالیتهای مراکز فرهنگی و آموزشی جمهوری اسلامی ایران ـ از جمله «رایزنی فرهنگی در خارطوم»، «مرکز فرهنگی در ام درمان» و «معهد امام صادق عليه السلام»[2] ـ را بهطور کامل متوقف کرد.
(http://www.yjc.ir/ar/news/5183, 2014)
به منظور رعایت اختصار، نوشتار، از شرح کامل ماجرا و بیان دلایل و انگیزههای این اقدام سودان خودداری میشود.
ملاحظات:
1. وزارت امور خارجه سودان، برای توجیه تصمیم یادشده، در شهریور ماه 1393 اعلام کرد که مراکز یادشده «از حدود اختیارات و حوزه وظایف خود فراتر رفتهاند» و به همین دلیل به «تهدیدی برای امنیت فکری و اجتماعی در سودان» تبدیل شدهاند.
2. اگرچه بیانیه وزارت خارجه سودان جزئیاتی بیشتری را از دلایل اتخاذ تصمیم مذکور بیان نکرده بود، ولی برخی رسانهها در کشورهای عربی در گزارشهای خبری و تحلیلی چنین عنوان کردند که «افزایش فعالیتهایایران برای تبلیغ و گسترش مذهب شیعه از طریق مراکز فرهنگی خود» دلیل اصلی این اقدام سودان بوده است. (http://portal.icro.ir/Sudan/SitePages , 2015)