طریقت قادریه در مالی
طریقت متصوفه قادریّه یکی از فرقههای اسلامی است که شمار قابل توجّهی از مسلمانان این کشور از پیروان این آیین بهشمار میروند. تعداد پیروان این فرقه کاملاً مشخص نیست ولی آمار غیررسمی نشان میدهد که در حدود 30 درصد از پیروان دین اسلام از این طریقت پیروی میکنند. در حال حاضر بیشتر جماعات قادریّه در شهر تمبوکتو زندگی میکنند و بقیه در سگو، جنه و دیلی مستقرند1. قادریها دارای دهها مسجد در شهرهای مختلف مالیاند و یکی از مساجد بزرگ باماکو متعلق به این جماعت است.
قادریهای مالی همچون دیگر کشورهای آفریقایی مراسم عبادی خود را در روزهای پنج شنبه و یکشنبه بصورت جمعی در مساجد و زاویاي خویش در شهرها و روستاهای مالی انجام میدهند. آنها نظیر دیگر هم مسلکان خود در کشورهاي غرب آفریقا در حالی که دایره هایی را تشکیل می دهند به قرائت ذکر «لا اله الا الله» پرداخته و پس از چرخاندن تسبیح هایی 99 دانه، 99 بار و سپس 66 بار ذکر مزبور را تکرار نموده و دو حزب اول قرائت را بصورت همگانی می خوانند. سپس ادعیه مذهبی خاص خود را تکرار نموده و سرودهایی را قرائت می نمایند.
برای ورود به این فرقه باید «اجازه» مخصوص اخذ گردد که این اجازه توسط شیوخ جماعات قادری در مالی صادر می شود.پیروان طریقت قادریه مالی همچنین موظفند پس از نماز دعای «لازم» را قرائت کنند. آنان همچون دیگر قادری های غرب آفریقا تصوف را مرحله خاص دوستان خدا می دانند و معتقدند رضایت خدا از هر چیز مهم تر است. شیوخ قادریه مالی پیام قادریه را پیام عشق و آزادی انسان از بند شیطان می دانند و معتقدند صوفیان و از جمله پیروان طریقت قادریه امانتدار تعلیمات در مورد واقعیات درونی می باشند و تأکید دارند اصول این طریقت از ابتدا و از زمان بنیانگذار آن شیخ عبدالقادر گیلانی بر پایه عشق به خدا و پیامبر اعظم (ص)، احترام به مذاهب اسلامی و وحدت خالق یکتا بنیان نهاده شده است (مونیه: 150). پیروان طریقت قادریّه مالی مردمی آرام، صبور و صمیمیاند و ارادت ویژه به پیروان مذهب اهلالبیت (ع) دارند.
طریقت قادریّه در قرن هفدهم و اوایل قرن هجدهم وارد بخشهایی از مالی امروزی شد و در قرن نوزدهم بهتدریج در مناطق مختلف مالی راه یافت. این طریقت در قرن نوزدهم پیروان زیادی داشت، ولی با گذشت زمان و از اواسط این سده، رفته رفته در مقابل تیجانیه عقبنشینی نمود.
قادریه در قرن هفدهم و اوایل قرن هجدهم وارد بخش هایی از مالی امروزین شد و در قرن نوزدهم بتدریج در مناطق مختلف مالی راه یافت. این طریقت در قرن نوزدهم از پیروان زیادی برخوردار بود ولی با گذشت زمان و از اواسط این سده رفته رفته در مقابل تیجانیه عقب نشینی نمود. قادریه در دوره استعمار فرانسه از روابط خوبی با دولت مستعمراتی برخوردار بود با این حال این روابط در حدی نبود که مانع فعالیت های آزادیخواهانه آنها شود. قادریه ها در دهه 1950 دوشادوش دیگر مسلمانان کشور در فعالیت های آزادیخواهانه علیه فرانسه مشارکت داشتند با این حال پیروان این طریقت بدلیل روحیات خاص خود مبنی بر عدم دخالت در امور سیاسی پس از استقلال مالی نقشی در حکومت کشور ایفا نکردند.
رهبر فعلی قادریههای مالی شیخ سیدی موديبوكان دیالو است که از سوی قادری ها لقب «ولی» یافته است و در شهر دیلی اقامت دارد. وی علیرغم کهولت سن بطور مداوم از مراکز اقامت قادری ها بازدید کرده و در روستاهای قادریه نشین با مسلمانان به گفتگو می نشیند. شيخ در طی این ملاقات ها مشکلات جماعات قادریه را رفع نموده و برخی اختلافات داخلی را برطرف می کند.www.isalm in mali.com)). سیدی همچنین در سفرهای خود به مناطق مختلف مالی، برخی از سنتهای غلط را که در تضاد با دین اسلام است، ملغی میسازد و لزوم پیروی از تعالیم اسلامی را به پیروان خود تذکر میدهد (عرب احمدی: 155). شیخ سیدی طیّ سالهای دهۀ1980 و 1990، سفرهای بسیاری به کشورهای همسایه از جمله ساحل عاج داشت و در طیّ این سفرها، برخی از مهاجران مسلمان مالیایی شاغل در این کشور را، به طریقت قادریّه جذب میکرد1.
شیخ الحسن خلیفۀ قادریّه در سگو از دیگر رهبران بزرگ این طریقت است. وی که در قدیمیترین بخش شهر تاریخی سگو زندگی میکند، مریدان زیادی دارد و معمولاً در منزل خود به ذکر و دعا مشغول است. میگویند خلیفه الحسن فقط یک بار در طول سال از منزل خود خارج میشود و مریدان و مراجعان را بهسختی میپذیرد و فقط خلفا و مقدّمان قادریّه میتوانند او را ملاقات کنند. برادر وی نیز امام مسجد قدیمی سگو است که قدمت آن مسجد به صدها سال پیش بازمیگردد. مقبرۀ جدّ بزرگ قادریها که به اعتقاد آنها قرنها پیش از عراق رهسپار این کشور شده، در نزدیکی مسجد قدیمی سگو قرار دارد (www.isalm in mali.com).
مریدان قادریّه برای قبور بزرگان خود احترام خاص قائلاند و معمولاً سالی یک بار به زیارت مقابر آنان میشتابند.