دوفو شاعر چینی

-«دوفو» شاعر عاطفی معروف سلسله­ی تانگ:

دوران حکمرانی سلسله­ی تانگ در قرن­های 7 تا 10 میلادی، در واقع، شکوفاترین دوره­ی شعری کلاسیک در چین به شمار می­رود. در همین دوران بود که گروهی از شاعران نامدار پا به عرصه­ی وجود گذاشتند. در سال 712 میلادی «دوفو» در خانواده­ای وابسته به دربار به دنیا آمد. پدر بزرگ«دوفو» نیز شاعری مشهور در سلسله­ی تانگ بود، لذا در پرتوی آموزش و تربیت مطلوب در دوران کودکی «دوفو» از 7 سالگی سرودن شعر را آغاز کرد و از 14 سالگی به تحصیل و سیر و سیاحت در سراسر کشورپرداخت و با شاعران آن زمان مانند« لی بای» و «وانگ وِی» روابط تنگاتنگ بر قرار ساخت.

«دوفو» در 44 سالگی به عنوان ماموری پایین دست به کار مشغول شد. درهمین موقع بود که شورشی گسترده در کشور به وقوع پیوست و طی بیش از 10 سال، خسارات سینگینی به مردم وارد آورده و کشور را به ورطه­ی بحران جدی کشاند. «دوفو» نیز که از این شورش در آمان نماند، مدت­های نسبتا طولانی با مردم رنج دیده و مصیبت کشیده در آوارگی و بدبختی به سر برده و با چشمان خود آثار بلایا و مشکلات گوناگونی که طبقات مختلف اجتماعی در نوسانات بزرگ اجتماعی و خاصه زندگی اسفناک زحمتکشان با آن روبه رو می­شوند را مشاهده کرد که بعدها همین مشاهدات، مضون مهم اشعارش را شکل داد.

از وی بیش از 1400 قطعه شعر باقی مانده است که بسیاری از آن­ها پیرامون شرایط اجتماعی عصر شاعر و سرگذشت خودش به رشته­ی تحریر در آمده است. اشعار«دوفو» از زاویه­ی انعکاس زندگی اجتماعی در دوران تغییر و تحول سلسله­ی تانگ، از وسعت و عمق خاصی برخوردار است، لذا تاریخ­دانان بعد از وی همواره اشعارش را اشعار حماسی و یا یاداشت­های تاریخی که به شیوه­ی شعر نگاشته شده است نامیده اند.

دو­فو، به حیوانات هم مثل مردم عشق می­ورزید. در شورشی که توسط آن لوشان[i] و شی سیمینگ[ii] در سال­های 763-755 میلادی در دوران سلسله­ی تانگ به وقوع پیوست، او دچار سرگردانی شده و سختی­های زیادی کشید و پسرش از گرسنگی جان داد. ولی او در یکی از اشعارش به اسبی مریض و حتی درختی در حال مرگ نیز ترحم نشان می­دهد. در شعر«یک اسب استخوانی(Bony Horse)»اظهار امید­واری می­کند بتواند به اسبش که از سوی ارتش رها شده است کمک کند، ولی نمی­تواند، لذا امیدوار است دیگران این کار را انجام دهند.

او نه تنها نسبت به حیوانات، بلکه برای منظره­ای که درختی در جلوِ خانه اش در اثر تند باد افتاده است نیز تأسف می­خورد: «مثل ببری که از پا افتاده یا اژدهایی که متلاشی و میان علف زارها فرو غلتیده/ در سینه­ی آن لکه­ی خون و گریه است». وی مثل کسی که دوست خيلي صميمیش را از دست داده است ادامه می­دهد:«دیگر کسی را ندارم تا شعر­های جدیدم را برایش بخوانم/ از این پس کلبه­ی حصیری من بی رنگ خواهد شد».

در نمونه­ی دیگر، دو­فو[iii] در«منظره­ي بهار»این ابیات را می نویسد:«سالها مویه کرده، اشگ گل­ها سرازیر شده/ از جدایی ما، پرندگان دل شکسته شده­اند». نویسنده ادراکش نسبت به پریشانی زمانه را تحت عنوان گل­ها و با مضمون پرندگان، که گریه­شان مثل چکاوک شمشیری که همه را می­ترساند به نظر می­آید، بیان کرده است.

درمیان اشعار«دوفو» 6 قطعه وجود دارد که نمایانگر عالی­ترین ذوق آفرینش شاعراست. یکی از آن­ها، شعری است با نام« جدایی نوعروس وتازه داماد» که مضمون آن مربوط به جدا افتادن تازه عروس از داماد به خاطر به زور فرا خوانده شدن داماد برای خدمت سربازی است. شعر دیگر وی که«جدایی دردوران کهولت» نام دارد حکایت پیرمردی است که فرزند و نوه­اش درمیدان جنگ جان باخته اند، حکومت نیز هم­چنان به سربازگیری ادامه می­دهد تا انیکه پیرمرد بناچار با همسر پیر خود وداع کرده و عازم میدان نبرد می­شود. شعر« وداع با خانه­ی بی­کس» به ویژه، وضعیت اجتماعی آن زمان و شورش­ها و اغتشاشات موجود و فلاکت و بدبختی مردم را ترسیم می­کند. سربازی که واحدش شکست خورده، به زادگاهش باز می­گردد، اما با خانه­ای ویران که نزدیکانش فرار کرده­اند مواجه می­شود و کسی نیست که با او وداع کند.

پاورقی

[i] - (An Lushan) اَن لوشان، یکی از مقامات بلند پایه ی نظامی در بار امپراتور شوان زونگ در عصر سلسله ی تانگ بود که با استفاده از مقام و موقعیت خود و با حمایت همسر غیر قانونی امپراتور، در سال 755 میلادی با 150 هزار نیرو شورش بزرگی را علیه دربار رهبری کرد و پس از اشغال بخش زیادی از مناطق جنوبی در سال 756 میلادی خود را در شهر لویانگ، امپراتور چین اعلام کرد ولی یک سال بعد و در سال 757 میلادی، به دست پسرش به قتل رسید. در تاریخ آمده است که امپراتور برای سرکوب شورش اَن لوشان از حکام مسلمان سرزمین ایران درخواست کمک کرد و با کمک آنان توانست این غائله را به پایان ببرد. پس از سرکوب شورش، تعداد زیادی از نظامیان مسلمان با موافقت امپراتور در چین اقامت گزیده و بخشی از مسلمانان کنونی چین از اولاد این نظامیان به حساب می آیند.

[ii] -( Shi Siming) از همراهان اَن لوشان در شورش علیه سلسله ی تانگ.

[iii] - Du Fu  (یکی از شعرای مشهور عصر سلسله ی تانگ که معاصر لی بَی شاعر بود و در ادبیات چینی از جایگاه والایی برخوردار است.)