مناسبت‌های ملی و مذهبی بنگلادش
7. 5. مناسبت های ملی و مذهبی
این مناسبت ها با توجه به تعداد مذاهب مختلف در بنگلادش به شرح زیر است:
7. 5. 1.نمازجمعه
نمازجمعه در عين حال كه در نظر عموم مردم از اهميت خاصي برخوردار است، روش برگزاري آن باعث شده تا فقط مفهوم عبادي مد نظر باشد و از طرح مسایل سیاسی خبری نیست.
به طـــور كلي در همه مساجد کشور، که جمعا حدود دويست هزار مسجد می شوند، در روز جمعه هر هفته، هم زمان نماز جمعه برگزار مي شود. در روستاها 99 درصد مردم مسلمان و در شهرها 90 درصد و در پايتخت در حدود 80 درصد مردم مسلمان در نمازهاي جمعه شركت مي كنند.
ائمه مساجد و يا جمعه از طرف نمازگزاران و يا كميتة مديريت مسجد مربوطه، به طور دائمي و به صورت حقوق بگير استخدام مي شوند. فقط خطيب و ائمه جماعت « مسجد بيت المكرم »، مسجد ملي بنگلادش در پايتخت، و نیز امام جماعت مسجد جامع شهر چيتاگنگ، از طرف دولت و از طريق بنياد اسلامي دولتي منصوب مي شوند.
تقريباً در تمام مساجد، خطبه هاي نماز جمعه از روي كتابی قديمي خوانده مي شود. در اين كتاب براي هر ماه 4 يا 5 خطبه پيش بيني و نگارش شده است. محتوي اين خطبه ها مسائل اعتقادي، اخلاقي و معاد مي باشد و جنبه هاي مذهبي را در بر مي گيرد.
در مسجد بيت المكرم و چند مسجد مهم ديگر، خطبه هاي نماز جمعه را خطيب و امام جمعه آن مساجد مي نويسند و مي خوانند. شایان ذكر است كه بجز يكي دو مسجد، در همه مساجد خطبه هاي نماز جمعه به زبان عربي خوانده مي شود. در يكي دو مسجد مذكور كه كاملاً به دست جماعت اسلامي است، خطبه به زبان بنگالي ايراد مي شود. معلوم است كه خطبة عربي را اكثر مردم نمي فهمند و هيچ رابطه اي با زندگي مردم ندارد؛ به همین دلیل از انعكاس آن در مطبوعات هيچ اثري نيست. البته از يكي دو دهة پيش اين سنت به همه مساجد ترويج شده است كه قبل از خطبة عربي، خلاصة خطبه و يا مسايل ضروري را امام جمعه در سخنان قبل از خطبه به زبان بنگالي بيان کند، ولي عملاً به علت ضعف علمي وكمبود اطلاعات و يا مشكلات ديگر، به آن عمل نمي شود.
دو روزنامه در داكا ( یعنی روزنامه های سنگرام و ملت ) خلاصة خطبه نماز جمعه مسجد بيت المكرم را كه اكثراً مربوط به مسائل ديني و اجتماعي روزمره مي باشد، منعكس مي كنند. مولانا عبيد الحق، امام جمعه بيت المكرم، بزرگ ترين خطيب مساجد بنگلادش است. وی نیز از طرف دولت برگزيده و استخدام شده است.
نمازهاي جمعه در بنگلادش به جز چند نمونه، در راديو و تلويزيون منعكس نمي شود. حتي در مطبوعات كشور نيز انعكاس ندارد. البته در چند نمونه كه بعد از نماز جمعه مراسم سياسي و يا سخنراني هاي بزرگ سياسي مذهبي در محوطة بيروني مسجد ملي كشور برگزار مي شود، خبر آن در مطبوعات به چاپ مي رسد كه در خصوص نماز جمعه فقط جنبة اشاره و فرعي دارد. اين نكته را نبايد از نظر دور داشت كه علت اصلي آن نداشتن مركزيت واحد براي نماز جمعه مي باشد و اصولاً در نماز جمعه مطلب مهمي بيان نمي شود كه مطبوعات بدان بپردازند.
7. 5. 2.ماه مبارك رمضان
حلول ماه مبارك رمضان در هرسال را كميته فقهي رسمي، از طرف بنياد اسلامي بنگلادش، به نام «كميته رؤيت هلال ماه» اعلام مي کند.
افطاري دادن در اين ايام براي مردم اين سرزمين بسيار اهميت دارد و مردم معتقد هستند كه افطاري دادن سبب افزايش بركت روزي آن ها خواهد شد. افطاري نيز، خود براي اين مردم اهميت خاصي دارد و به محض غروب آفتاب و شنيدن اذان، افطار مي کنند. افطاري دادن در ميان دستگاه هاي دولتي، احزاب، گروه ها و انجمن هاي فرهنگي بسيار چشمگير است و هر دسته و گروهي سعي دارد در اين مهمانی الهي سهيم باشد.
يكي از سنت هاي رايج در اين كشور براي بيدار كردن مردم به هنگام سحر، آژيري است كه از كارخانه ها براي بيداري مردم به صدا در مي آورند.
از نگاه جماعت اهل تسنن، « اعتكاف» در مسجد در روزهاي آخر ماه مبارك مستحب بوده و حتي يك نفر بعد از روز بيستم ماه مبارك بايد از سوي اهالي محل در مسجد اعتكاف كند، در غير اين صورت ترك سنت شده است.
شب هاي قدر در فرهنگ مذهبي مردم بنگلادش بسيار مهم است و شب 27 رمضان را شب زنده داري مي كنند. هفدهم رمضان را روز جنگ بدر مي دانند و مراسمي را نيز براي بزرگداشت آن ترتيب مي دهند. نماز تراويح نيز ازجايگاه بسيار والايي بین اهل سنت برخوردار است. نماز تراويح هر شب ماه مبارك رمضان خوانده مي شود و بيست ركعت می باشد که بایستی به جماعت خوانده شود. در اين نماز هر شب یک جزء از قرآن کریم توسط امام حافظ قرآن خوانده مي شود. اين نماز از نظر فقهي مستحب است اما مردم عاشقانه گاهي تا يك ساعت ونيم ايستاده اين نماز را به جا مي آورند.
عيد فطر نيز يكي از بزرگترين اعياد مذهبي اين كشور است و معمولاً سه روز تعطيل رسمي از سوي دولت اعلام مي شود. از نيمــــه دوم مـــاه مبارك رمضان مردم به خريد عيد مي پردازند و در روز عيد لباس نو مي پوشند و صله رحم به جا مي آورند و شيريني مخصوص عيد و انواع غذاها را مهيا مي كنند. راديو و تلويزيون نيز در این ایام برنامه هاي مخصوص پخش مي كنند.
7. 5. 3.عيد قربان ( عيد الاضحي )
عيد سعيد قربان، دومين عيد بزرگ مذهبي مسلمانان است كه با شكوه هر چه تمام تر در كشور برگزار می شود. آداب و رسوم اين عيد سعيد در شبه قاره، به ويژه در بنگلادش جلوه خاصي داردكه به شرح مختصري از آن پرداخته می شود.
7. 5. 4.كميته رؤيت هلال
بنياد اسلامي بنگلادش كه بزرگ ترين سازمان دولتي اسلامي بنگلادش محسوب مي شود، براي اعلام تاريخ شرعي رؤيت هلال ماه شوال ( عيد فطر ) و عيد قربان و... كميته ويژه اي دارد كه به رياست وزير مذهب و با عضويت علما و رجال ديني كشور تشكيل مي شود. در بيست و نهمين روز از هر ماه قمري كميته فوق تشكيل جلسه مي دهد. چنانچه رويت هلال ماه در يكي از نقاط كشور با شواهد عيني معتبر رؤيت شود، كميته مذكور آغاز ماه جديد را اعلام مي كند، در غير اين صورت بعد از پايان 30 روز كامل، اولين روز ماه جديد قمري آغاز مي شود. معمولاً رويت هلال در آسمان بنگلادش با ايران يكسان است.
7. 5. 5.تاريخ و نمازعيد قربان
باتوجه به اينكه اكثريت مطلق مردم بنگلادش اهل تسنن ( حنفي مذهب ) هستند، آداب و سنت هاي عيد سعيد قربان مطابق با همان فقه برگزار مي شود. نماز عيد قربان داراي دو ركعت و هر ركعت داراي سه تكبير مي باشد. نماز عيد قربان طبق فقه اهل سنت، واجب عيني است. نماز عيدين ( عید فطر و عید قربان) طبق فقه اهل سنت بايد در مصلي بزرگ ( عيد گاه ) برگزار شود؛ ولي مدت ها است كه اين سنت حسنه در بنگلادش ناديده گرفته شده است.
اجتماع اصلي نماز عيد در عيدگا ه ملي كشور، با امامت خطيب مسجد ملي بيت المكرم برگزار مي شود.
قرباني
افراد مستطيع موظف هستند در عيد قربان بعد از اقامه نماز عيد به نيت تقرب به خداوند متعال، حيوانی حلال گوشت را،كه عمدتاً گوسفند یا بز یا گاو مي باشد، ذبح كنند. طبق فقه اهل سنت هفت نفر مي توانند يگ گاو و يا شتر را مشتركاً قرباني كنند. ولي گوسفند و يا بز را يك نفر مي تواند قرباني كند. در روز عيد قربان اكثر مردم مسلمان بنگلادش، مانند سنّتی، ذبح گوسفند يا گاو را برخورد فرض مي دانند و به آن اهتمام ويژه دارند. اين روز حال وهواي يك جشن بزرگ ملي و مذهبي را دارد.
7. 5. 6.گوشت قرباني
مستحب است كه گوشت قرباني را به سه قسمت تقسيم كنند، يك قسمت براي خود، يك قسمت براي بستگان و قسمت سوم براي فقرا و مستمندان. پوست گاو و گوسفند ذبح شده بايد به ايتام و فقرا، صدقه داده شود. گفتني است عيد قربان معمولاً سه روز تعطيل رسمي است و دفاتر كليه روزنامه ها در اين ايام تعطيل است و اكثر مردم به روستاها و شهرها رفته و ايام عيد را با بستگان خود مي گذرانند.
7. 5. 7.عاشورا و كربلا در فرهنگ بنگلادش
با عنایت به اسلامی بودن کشور، فرهنگ مردم بنگلادش فرهنگي است كه در آن تاريخ، سنت ها، عقايد، انديشه ها، سليقه ها و باورهای جمع شده تحت تأثير ارزش هاي اسلامي است. از این رو، از روزي كه نور اسلام براي اولين بر این سرزمين تابید، اهميت ماه محرم و روز عاشورا نيز در فرهنگ جمعی مردم اين سرزمين جاری شد.
قبل از اينكه ايام روزه ماه مبارك رمضان واجب شود، رسول مكرم (ص ) خود روزه هاي عاشورا را مي گرفت و طبق دستور، اصحاب گرامي نيز اين روزها را روزه مي گرفتند. در ماه شعبان سال دوم هجري قمري حكم روزه برای ماه مبارك رمضان نازل شد. پيامبر گرامي اسلام (ص ) در كنـــــار گـــرفتن روزه در ماه مبارك رمضان، روز عاشورا در ماه محرم را نيز روزه مي گرفتند. بنابراین به تبعیت از این سنت، از بدو تبليغات اسلام در سرزمين بنگلادش، آن هائي كه به اسلام گرويدند، سعي کردند تا روز عاشورا را روزه بگيرند؛ كه اين سنت هنوز ادامه دارد.
مراسم عمومی دیگر این روز، سخنرانی و وعظ و خطابه واعظين مذهبي در اجتماعات عمومي پیرامون اين رخداد عظیم تاریخی است. آن ها همچنین نقل مي كنند كه قيامت در روز عاشورا برپا خواهد شد. اين سخنراني ها در اذهان مردم اثر مثبتي مي گذارد.
به طور تخميني پس از گذشت هفتاد سال از ظهور اسلام، در روز دهم محرم سال 61 هجري مطابق با سال 680 ميلادي حضرت امام حسين علیه السلام در دشت كربلا به مرتبه شهادت رسيد. حادثه كربلا در بين مسلمانان بنگلادش، الهامی را به وجود آورد كه در مبارزه براي اقامه حق و عدالت در صورتي كه نياز باشد بايد جان را فدا كرد. در پي تأثيرگذاري در شيعيان وتحت تأثير قرار گرفتن مردم بنگلادش، مراسم مخصوص برگزاري روز عاشورا به وجود آمد. از جمله راهپيمايي تعزیه وتأسيس امام باره ( حسینیه) بود كه هنوز هم رواج دارد و اين ها تأثيرات مذهب تشيع را در بنگلادش نشان مي دهد.
در سال 1609 ميلادي شهر داكا تبديل به مركز استان بنگال ( حكومت مغول در شبه قاره هند ) شد و به نام شهر « جهانگير نگر » ( شهر جهانگير ) مشهور شد. جهانگیر نگر از بدو تأسيس تحت تأثير عقايد تشيع قرار گرفت و با برگزاري مراسم عاشورا اين تأثير بيشتر نمايان شد.
شایان ذكر است كه در سراسر شبه قاره هند به جز دكن هند ( جنوب هند ) فقط در شهر داكا قديمي ترين امام باره به نام « حسينيه دالان » وجود دارد كه معماري آن متاثر از سنت فرهنگي بنگلادش است. امام باره دیگری را نیز حاجي محمد محسن معروف به « قهرمان بذل وبخشش » در محلي بنام مورالي، تابع شهرستان جيسور ( واقع در غرب بنگلادش ) تأسيس کرد که هنوز باقي مانده است. همچنین در منطقه خاركي، تابع شهرستان جيسور، محلي وجود دارد که به «كربلا» معروف است. در منطقه عظيم پور ( واقع در قسمت غربي ) شهر داكا نيز جائي به نام كربلايي وجود دارد.
از آغاز پيدايش اسلام در سرزمين بنگلادش تا به امروز، اسامي تعداد بي شماري از كودكان را به نام مبارك حضرت امام حسين علیه السلام مزین می کنند. پدران و مادران اسامي فرزندان خود را طوري تعيين كرده اند كه اسم حضرت امام حسين علیه السلام در تركيب اسم ها وجود داشته باشد، مانند: علاء الدين حسين شاه، شهادت حسين، سجاد حسين، حسين علي، منير حسين، انور حسين، ذاكر حسين، ارشاد حسين، مشرف حسين، ابوالحسين، فدا حسین و .... حتي به نام پسران حضرت امام حسين (ع)، اسم بسياري از كودكان مزین به نام هایی از این قرار است : زين العابدين، علي اصغر، علي اكبر و .... اسم هاي سكينه، زينب و فاطمه نيز به مناسبت رخداد كربلا برای دختران انتخاب می شود. واقعه غم انگيز كربلا و روز عاشورا و نیز شهادت حضرت امام حسين (ع) و اصحاب و يارانش در ذهن و اندیشه مردم مسلمان بنگلادش متجلي است و بخشی از باورهای مردمی و به معنایی فرهنگ دینی بنگلادش را تشكيل داده است. همين عوامل است كه نشان دهنده سیمای واقعي فرهنگ بنگلادش است.
به مناسبت واقعه كربلا تصورات زيادي نيز در ميان مردم وجود دارد كه بخشی از اجزای فرهنگ اين كشور را تشکیل می دهد. مثلاً اگر در موقع غروب در آسمان ابر قرمز ديده شود، مردم تصور مي كنند كه آن ابر از خون شهداي كربلا به وجود آمده است ( قرمز شده است). گرچه ايــن تصور اساس ندارد، اما آن خاطره شهادت كربلا را در اذهان مردم عامه و روستانشين زنده مي سازد. در بسياري از خانواده هاي مسلمان بنگلادش قسمتي از گوشت قرباني عيدالاضحي را با روش خاصي تا روز عاشورا نگه می دارند و در آن روز می خوردند.
در ادبيات بنگـــالي كتاب هايي تحت عنوان « جنگنامه » به رشته تحرير در آمده است. اين كتاب ها به صورت منظوم نوشته شده اند و نوعي اشعار طولاني هستند که در اصطلاح محلي « پونتي » گفته مي شود. نيـــز ادبيـــات مرثيه، جاري، قصيده، غزل و ... در زبان بنگالي رشد پيدا كرده اند و اين آثار مردم بنگال را با حادثه كربلا مانوس می کنند. نوحه اي است كه با اين جملات آغاز شده است: «اي شمر ! خنجرت را آهسته بر گلويم بزن تا بتوانم ناله زين العابدين را بشنوم». اين نوحه در بين مردم روستائي بنگال، در همه خانواده ها شهرت پيدا كرده است. هر كس اين نوحه را مي شنود اشك در چشمانش جاري مي شود.
در مورد رخداد غم انگيز كربلا كتاب هاي زيادي به نظم و نثر به زبان بنگالي نوشته شده است . در قرن هفدهم شاعر بنگالي شاغريب الله كتابي با عنوان جنگنامه بزرگ صحيح را نوشت. در اين كتاب منظره شهادت حضرت امام حسين علیه السلام منعكس شده است؛ به ويژه منظره جدا سازي سر مبارك آن حضرت توسط شمر، وقتي که بر سينه مبارك آن حضرت نشست و سر امام را جدا ساخت و از جمله عرش، لوح و قلم، بهشت و دوزخ و ... شروع به ناليدن كردند و آسمان و زمين وحتي كوه ها و باغ ها و دشت كربلا ناله كردند، خورشيد و ماه همه سياه شدند و جانوران بر اين حادثه ناليدند.
در قرن هفدهم با همين مضمون شاعر ديگري به نام محمد خان كتابي منظوم با عنوان مقتل حسين (ع) نوشت که توجه همگان را جلب كرد.
در سال هاي مختلف كتاب هاي ديگري نيز با عنوان جنگ نامه ( در مورد حادثه كربلا) نوشته شد. در آثار قرن نوزدهم، در نوشته های مربوط به محرم، عاشورا و كربلا بعضي از تعبيرات هنري ادبي مشاهده مي شود. در اين عصر ادبيات نثر رشد پيدا كرد و نوشتن شعر ونظم ( با جنبه هاي هنري جديد ) ادامه يافت و اديبان، واقعه غم انگيز كربلا را در قالب نثر آغاز كردند. در اواخر قرن نوزدهم، مير مشرف حسين كتاب بزرگ درياي غم را در باره حادثه كربلا نوشت که نظر همگان را جلب كرد و مردم از آن به طور گسنرده استقبال کردند. در واقع اين كتاب نيمي تاريخي و نيمي تخيلي است، يعني نه كاملاً تاريخ است نه كاملاً داستان، بلكه شبه داستان يا شبه تاريخ است. با وجود این، هنوز اين كتاب محبوب مردم مسلمان بنگال است و تقريباً در همه خانه ها نسخه هاي آن پيدا مي شود. زماني در روستاهاي سراسر بنگال مرتباً مجالس براي خواندن و شنيدن درياي غم تشكيل مي شد. يك نفر اين كتاب را مي خواند و ديگران گوش می کردند؛ شنوندگان در حين شنيدن، احساساتي و غمگين مي شدند. محبوبيت اين كتاب هنوز در میان عموم باقي است. كتاب ديگري در زبان بنگالي يافت نمي شود كه مانند كتاب درياي غم در باره واقعه كربلا موردتوجه و پذيرش عمومي قرار گرفته باشد.
ما مي دانيم حضرت امام حسين علیه السلام كه سردار بزرگ حق و عدالت و انصاف بود، در روز دهم محرم سال 61 هجري قمري در كربلا در ساحل رود فرات عليه ارتش بزرگ حاكم ظالم وقت، يزيد شجاعانه جنگيد و شهادت را به جان خريد و شهادت آن حضرت الگوي مسلمانان قرار گرفت و در تاريخ اقامه حق وعدالت، غایت روشن و شكوهمند ايثارگري گشت و به مقام سيدالشهدا رسيد. وي ضمن قرباني کردن جان پاک خود در دشت كربلا، به اثبات رساند كه قافله حق در حركت خودتسليم نمي شود. حادثه كربلا به مردم مسلمان الهام مي بخشد تا متحد شوند و براي اجراي حق و عدالت و عليه بي عدالتي و ستمگري و ظلم قيام كنند. در انقلابی كه در سال 1857 ميلادي عليه انگليسيها (در سراسر شبه قاره ) آغاز شد، تأثير عاشورا کاملا مشهود است. راهپيمايان شركت كننده در مراسم عاشورا در شهر داكا، به پادگان انگليسي ها در آرمانيتولا حمله و آنجا را تخريب كردند.
از آغاز رشد ادبيات بنگالي تا به امروز، در مورد حادثه كربلا بسيار نوشته شده است و كتاب ها و كتابچه ها به تعداد زيادي منتشر شده است؛ برای نمونه به چند كتاب اشاره می کنیم: قتل قاسم و نجات زين العابدين به قلم ابوعلي محمد حامد علي، كربلا به قلم محمد عبدالباري، كربلا از خيره الله، جنگ كربلا از ضمير حسين القادري، مراسم محرم از خان بهادر عابد علي، زمينه تاريخي و درياي غم از عبدالغفور صدقي، ادبيات مرثيه بنگالي، از دكتر غلام ثقلين، داستان كربلا از ا، ن، م، بذل الرشيد، تاريخنامه جنگ كربلا و خانواده پيامبر و تاريخنامه كربلا و خانواده امام از محمد بركت الله. نيز تعداد زيادي از كتابچه ها تحت عنوان « حسن و حسين ع» و «كربلا» به زبان بنگالي منتشر شده است. شاعران بنگالي از جمله شهادت حسين، غلام مصطفي، قاضي نذرالاسلام، فرخ احمد و ... در باره محرم و كربلا اشعار ارزنده اي را سروده اند. شاعر شهادت حسين در شعر خود با عنوان « شهيد كربلا» مي سراید ( برگردان به فارسی):
اي مردم بشنويد كه صداي ناله در سراسر گيتي بلند است، آه ! آه ! يا حسين ! در آسمان بلند است، آنكه جايش در جنات است، در دشت كشته مي شود، و ناله رودخانه به ساحل مي رسد.
و در شعر دیگری با نام « محرم » مي سراید (برگردان به فارسی) :
اين همان محرم است، غم آنروز اي مسلمانان ! فراموش كرده ايد ؟، دين شما اسلام است، ...
شاعر ملي بنگلادش قاضي نذر الاسلام با كلمات زيبا و منظوم، محرم را در اشعار بنگالي تقديم كرده است (برگردان به فارسی):
امروز همان ماه محرم باز آمده است، ايثارگري مي خواهيم نه مرثيه و ناله را ...
فروخ احمد شاعر معروف در شعر خود تحت عنوان « شهيد كربلا» مي گوید (برگردان به فارسی):
توشه ها را بردار، ببين در پيش رويت دشت كربلا و اسب سواران را، شن ها در آن دشت مثل دوزخ مي سوزانند، و نشاني از سبزه و گياه ندارند، ماتم در آسمان و هوا بلند مي شود، درختان و سنگ ها نيز در ماتم هستند، امروز ما آمده ايم در دشت كربلا ، اي حسين ! ...
شاعران و اديبان بنگالی تلاش كرده اند تا ضمن بيان تاريخ ايثارگري در محرم، ملت را به همان مكتب سوق دهند. قاضي نذر الاسلام در نوشته هاي خود مي گويد: اي مسلمانان بيدار شويد، فرياد حيدري (يا علي ) بزنيد، بگذاريد همه چيز باخون شهيد سرخ شود ...
به مناسبت محرم و عاشورا بسياري از سازمان ها و انجمن هاي اجتماعي و فرهنگي، سمينارها، اجتماعات، سخنراني هاي مذهبي، مجالس دعا و نيايش، مجالس درود رساني به پيامبر اكرم (ص ) و غيره تدارك دیده می شود. در مساجد، مزارها و خانقاه ها، جلسه ها و محفل هاي ويژه برگزار می شود. روزنامه ها و مجلات، مقالات و اشعاري به مناسبت محرم وعاشورا منتشر مي كنند. در بعضي جاها نمايشگاه هایی به مناسبت عاشورا ومحرم تشكيل مي شود. راديو و تلويزيون برنامه هاي ويژه پخش مي كنند. البته اين برنامه ها بدون موسيقي پخش مي شوند. در واقع عاشورا و محرم در فرهنگ این سرزمین، مثل حسی انقلابي، در جریان است (روزنامه انقلاب – داكا : 10 ژوئن 1995 م – نويسنده استاد حسن عبدالقيوم).
7. 5. 8.عید میلاد النبی (ص)
بنياد اسلامي بنگلادش ( اسلاميك فاونديشن ) كه از طرف دولت، بر امور مسائل كشور نظارت دارد، برنامه هاي گوناگوني را بدين مناسبت تدارك مي بيند و هر ساله در اين روز، مراسم بزرگ همراه با سخنرانی و نعت برگزار می کند. لازم است پیش از صحبت درباره عید میلاد النبی (ص)، اشاره کوتاهی به عکس العمل وهابیت تحت عنوان «سیره النبی» در برابر این عید بشود.
7. 5. 8. 1. سيرة النبي
دليل اينكه بعضي از دسته جات و ياگروه ها از عنوان و اصطلاح « سيره النبي » در مقابل «ميلادالنبي » (ص ) استفاده مي كنند، اين است كه چون اين افراد تحت تأثير افكار وهابيت قرار دارند و از طرفي هم نمي خواهند رو در روي افكار عمومي قرار گيرند؛ آن ها برگزاري روز عيد و جشن را نوعي « بدعت » مي دانند، بنابراین، از اين روز به نام « سيره النبي » ياد مي كنند.
طرفداران حزب جماعت اسلامي و بعضي از پيروان مكتب وهابيت حامي « سيره النبي » هستند و پيروان پيرها و اهل تصوف و سني ها طرفدار « ميلادالنبي (ص)» هستند. منطق اين گروه اين است كه طبق حديث پيامبر، فقط عيد فطر و عيد قربان عید های مسلمانان تلقي مي شوند و عيد ديگري وجود ندارد.
7. 5. 8. 2.تاريخ ميلاد النبي (ص)
بنا بر روايت مشهور اهل سنت، دوازدهم ماه ربيع الاول روز تولد و روز وفات حضرت ختمي مرتبت (ص) است، ولي با توجه به گفته پيامبر اكرم (ص ) كه فرموده اند تولد و وفات من براي شما باعث سعادت است، چنين روزي جشن گرفته مي شود.
7. 5. 8. 3.چگونگي مراسم
مراسم عيد « ميلاد النبي (ص)» و « سيره النبي » به صورت همايش، سخنراني هاي مذهبي در مساجد و محافل عمومي و مردمي برگزار مي شود. سازمان ها و مراكز فرهنگي و ادبي هر يك متناسب با برنامه هاي خود اقدام به مسابقه هاي قرائت قرآن، نعت خواني، سرود، مقاله نويسي و ... مي كنند. گفتني است كه جشن ميلاد النبي (ص ) در بعضي نقاط از سه تا هفت روز ادامه دارد.
7. 5. 9. جشن جلوس
سنـــي هاي تند رو اقدام به برگزاري راهپيمايي مردم به نام « جشن جلوس عيدالنبي » (ص ) مي كنند. در اين راهپيمايي پيروان آن ها به صورت گسترده شركت مي كنند و آن را باعث ثواب و اجر و نشانه عشق ومحبت نسبت به رسول خدا تلقي مي كنند. پيش آهنگ برگزاري چنين رسمي، پيروان مكتب «احمديه سنيه طيبيه » مي باشند كه پير اين سلسله اهل پاكستان است و در اين ايام به بنگلادش سفر مي كند. نام وی سيد شاه محمد طاهر از منطقه سیالكوت پاكستان مي باشد. بزرگ ترين راهپيمايي جشن جلوس عيد ميلادالنبي در شهر چيتاگنگ هر ساله در 12 ربيع الاول برگزار مي شود.
مردم معتقد به اين روز ( به غير از پيروان وهابيت)، به مناسبت عيد ميلاد النبي (ص ) در خانه هاي خود غذاهاي متنوعي پخته و در ميان فقرا و نيازمندان تقسيم مي كنند. در مناطق مختلف چيتاگنگ، براي برگزاري اين مراسم مذهبي، گاو ذبح مي كنند و گوشت آن را در بين اقوام تقسيم مي کنند؛ زيرا اين عمل را نوعي تبرك مي دانند.
7. 5. 10. ملاحظات
در سال هاي گذشته در این روزت، فقط مراكز آموزشي و غير دولتي تعطيل بودند، اما از سال 2001 دولت اقدام به تعطیل رسمي کرد. اعلاميـــه هاي تبــــريك این روز از ســـوي رئيس جمهوري، نخست وزير و مسئولين دولتي و شخصيت ها بازتاب مطبوعاتي یافته است. این روز در شبه قاره هند هميشه با قرائت قرآن و محفل ميلاد، که روز شادي و عيد است، برگزار مي شود. در دوره تسلط انگليسی ها، اين روز تعطيل رسمي بود و به نام روز « فاتحه دوازدهم » شهرت داشت و مردم در آن روز جشن مي گرفتند. ظاهراً تا قبل از استقلال پاكستان از هند، همين نام کاربرد داشت، اما پس از استقلال پاكستان، اين روز به نام « عيد ميلاد النبي » (ص ) تغيير يافت. در اين روز، مردم با خواندن سرود و شعر و ابیات نغز و بسیار معروف شیخ مصلح الدین سعدي شیرازی علیه الرحمه، یعنی:
«بلغ العلي بكماله/ كشف الدجي بجماله/ حسنت جميع خصاله/ صلو عليه و آله»، محافل جشن و شادمانی و سخنرانی خود را گرم و پرنشاط می سازند. همچنین خواندن اشعار دیگر فارسی در این مراسم رواج دارد. گروهي هم دست به راهپيمايي مي زنند و از اين طريق سرور و شادي خود را بروز مي دهند یا با پخش شيريني، شادي خود را نشان مي دهند.
ريشه اختلاف براي نام گذاري چنين روزي را بايد در تلاش طرفداراني دانست كه طرفدار افكار وهابي هستند.
طرفداران عيد ميلادالنبي (ص ) معتقدند كه اگر پيامبر خدا خلق نمي شد، هيچ مخلوقي هم خلق نمي شد، لذا اين عيد بزرگترین عید جهان است و بايد قدر آن شمرده شود؛ از این رو معتقدند اين روز حتی اگرنوعي بدعت هم شمرده شود، بدعت خوبي است و باعث افزايش روحيه اسلامي و اخوت در جامعه مي شود.
7. 5. 11. نماز عيدين
نماز عيد فطر و عید قربان در بنگلادش و عموماً در كشورهاي شبه قاره ، اهميت ويژه اي دارد و هر شهري معمولاً داراي مصلاي مخصوص ( عیدگاه ) مي باشد كه نماز عيد اصلي در آنجا برگزار مي شود. رسانه های گروهی مانند راديو و تلويزيون و مطبوعات به صورت كامل خبر بــــرگــزاري مراسم را پخش مي كنند. مطبوعات با چاپ عكس هاي ويژه اي از هر نماز، گوشه هايي از عظمت آن را به تصوير مي كشند. تلويزيون بيشترين اهميت را در اخبار سراسري خود به گزارش هاي مصور نمازهاي عيد از پايتخت و شهرستان ها مي دهد. در بعضي مصلاها جمعيت نمازگزاران به بيش از يك ميليون نفر مي رسد.
علي رغم پخش وانتشار گزارش هاي كامل مصور از نمازهاي عيد، متأسفانه فقط به ظاهر امر پرداخته مي شود. اصولاً مسائل سياسي، اجتماعي مسائل جهان اسلام، به ندرت در خطبه ها مطرح مي شود. در چند سال اخير تلويزيون بنگلادش سعي كرده است كه اخبار مراسم نمازهاي عيد كشورهاي اسلامي از جمله ايران، مالزي، اندونزي و غيره را نشان دهد.؛ مراسم نماز عيد ايران که با شكوه خاصي برگزار می شود، توجه و تحسين مردم را بر می انگیزد.
7. 5. 12. شب برات
شب نيمه شعبان در ميان اكثريت قاطع مسلمانان بنگلادش، « شب برات » شناخته شده است. بدين مناسبت اكثر مردم، شب را در مساجد و در حال تعبد و نيايش مي گذرانند. مردم به زيارتگاه ها مي روند و مزار اوليا و بزرگان مذهبي در این شب رونق خاصي پيدا مي كند.
« شب برات » واژه اي فارسي است و نشانگر نفوذ فرهنگ فارسي در این منطقه است. طبق روايات اهل سنت، بعد از شب قدر، شب نيمه شعبان بزرگ ترين و پربرك ترين شب سال محسوب مــي شود كـــه در آن شب خداوند (جل و علا) حيات و ممات و روزي بندگان را مقدر مي كنـــد وگنـــاه گنهكاران را به اغماض مي نگرد. خداوند بندگان خود را مخاطب قرار مي دهد و می فرمایدكه آيا كسي هست كه از من مغفرت طلب كند تا من او را عفو نمايم؛ آيا كسي هست كه از من طلب رزق كند تا من به او رزق بدهم. در اين باب روايات زيادي دركتب اهل سنت وجود دارد. هر چند طرفداران وهابيت اين روايات را جعلي تلقي مي كنند. « شب برات » در جامعة بنگلادش سنتی حسنه است و به فرهنگی ريشه دار تبديل شده است. مردم ترجيح مي دهند كه آن شب را در مساجد در بيداري و عبادت بگذرانند. روزنامه هاي بنگلادش گزارش ها و مقاله هاي ويژه اي در اين رابطه انتشار مي دهند. اين روز تعطيل رسمــــي است و شيعيان اين شب را که سالروز تولد حضرت ولی عصر (عج ) است، گرامي مي دارند (روزنامه انقلاب ، 7 فوريه 1999 م ، داكا ، بنگلادش).
7. 5. 13.مراسم مذهبي هندوها به مناسبت بزرگداشت سالروز تولد شري كريشنا
مراسم مذهبي هندوها به مناسبت بزرگداشت سالروز تولد شري كريشنا، خداي آيين هندو، در مجامع هندوها در سراسر بنگلادش در 12 اوت مطابق با 21 مرداد بــــرگزار مي شود. جامعه هندوهاي بنگلادش با راهپيمايي در خیابان ها، اين روز مذهبي را گرامي مي دارند.
به گزارش روزنامه اتفاق، «شري كريشنا» براي سركوب نیروهای شر و سرپرستي از نیروهای خیر به دنيا آمده بود. گفته هاي وي دركتاب بهگوادگيتا ( نغمه های آسمانی)، كتاب مذهبي هندوها جمعاوري شده است. منابع هندو حاكي از آن است كه تولد شري كريشنا در 1506 ق .م صورت گرفته است. به عقيدة آن ها، زماني كه دنيا پر از ظلم و بي ديني شده بود، شري كريشنا، در شهر متورا در هند متولد شد. نام مادر او وديبوكي و پدر او بشن ديو بود. جامعه هندوهاي بنگلادش در اين روز با راهپيمايي مذهبي خود، اين روز را گرامي مي دارند و تعطيل رسمي است.
7. 5. 14. مراسم آیینی دورگاپوجا
بزرگ ترين عيد هندوها در بنگلادش مراسم آیینی دورگا است. اين مراسم در ماه كارتيك طبق تقويم بنگالي در فصل پاييز از 6تا9 كارتيك برگزار مي شود. بدين مناسبت بت هاي رنگارنگ در معابد هندوها نصب مي شود. بت اصلي اين عيد که همدوها آن را پرستش می کنند، « دورگا » نام دارد كه مادر، دختر و يا الهه زن « حافظ خلقت » نامیده می شود. پرستش از روز ششم ماه كارتيك شروع می شود. روز هشتم معتقدین از صبح تا غروب گرسنگی می کشند و چيزي نمی خورند و در روز نهم خداي دورگا به همراه ولوله جشن و شادي هندوها روي دست آنان حمل شده و به رودخانه «بوري گانگا » انداخته مي شود و بدين ترتیب بزرگ ترين جشن هندوهاي بنگلادش به پايان می رسد.
در مقاله « جشن پاييزي پرستش دورگا و چند كلام » به قلم آنيندوآكاش، که در روزنامه اتفاق در 23 اكتبر 2001 م به چاپ رسيده است، مطالبي درباره دورگا نوشته شده است. در اين مقاله آمده است كه در زمان قديم جنگي بين خدايان شر و خدايان خير رخ داده بود كه خدايان خير شكست خورده و از بهشت رانده شدند. بعداً خدايان رانده شده نزد خداي شيوا و ویشنو رفته و از آن ها كمك خواستند. بعد از شنيدن شرح مظالم خدايان شر، اين دو خدا خشمگين شده و در پي آن، از چهره هاي آن دو نوري درخشيد و از خدايان ديگر بنام برهما، ايندرا و ... نور ساطع شد و از مجموعه اين نورها، خداي دورگا در هیئت الهه ای زيبا به وجود آمد. اين دورگا در عصرهاي گوناگون براي سركوب بدان و پرورش خوبان در اين جهان نزول مي كند؛ اساس و مبناي پرستش دورگا در اين ايام در بنگلادش ریشه در این اسطوره دارد.
طبق اظهارات اين نويسنده قبلاً اين جشن مخصوص اربابان جامعه بوده و بعدهاً جنبه مردمي یافته است. به مناسبت جشن پرستش دورگا، ادارات يك روز و دانشگاه ها و مدارس كشور در بنگلادش به مدت هفت روز تعطيل مي باشند.
مراسم مذهبي آبتني هندوها ( آشتومي ) در بنگلادش
پيروان مذهب هندو در بنگلادش، در آبراه « لانكال بند» در ناراين گنج، در حومة جنوب شرق شهر داكا، مراسم تاريخي آییني خود به نام « آبتني هشتمين » را جشن مي گيرند. مكان اين مراسم ويژه آبتني در ساحل رود « براهماپوترا » به وسعت سه كيلومتر مي باشد.
اين مراسم هر ساله در ماه «چوبترا» ( آخرين ماه به تقويم بنگالي)، مطابق با هشتم ماه هجري، برگزار مي شود. در اين منطقه 10 معبد، 6 آستانه ،3 پناهگاه و 13 جايگاه آبتني هندوها وجود دارد. در اين مراسم علاوه بر هزاران هندو از داخل بنگلادش، جمعیت بی شماری از هندوستان و نپال نيز شركت مي كنند. اين مراسم در حدود سه روز طول می کشد (روزنامه بنگلادش آبزرور ، داكا – بنگلادش ، 24/3/99 ).
7. 5. 15. جشن های ملي بودائي هاي عشاير
جشن های بوداییان بنگلادش هر ساله به مناسبت آغاز سال نو بنگالي برگزار مي شود. مهم ترین آن ها به شرح هستند.
7. 5. 15. 1.جشن بدر پرو بار ونا
پيروان آیین بودا در بنگلادش باعشق و علاقة خاص مذهبي خود جشن بدر پرو بار ونا را،كه بزرگ ترين عيد مذهبي آنان محسوب می شود، برگزار مي كنند. از جمله برنامه هاي اين روز پرتاب بادبادك هاي آتش به هوا و رعايت سكوت براي طلب خير همگان است. در اين روز در معابد بودائي ها، مراسم اعطاي خرقة مذهبي به روحانيون بودايي صورت می گیرد (روزنامه اتفاق ، 25 اكتبر 1999 م ، داكا ، بنگلادش).
7. 5. 15. 2.بودا پورنيما
در 29 آوريل هر سال، پيروان آیین بودا، بزرگ ترين جشن مذهبي خود را به نام «پورنيما » برگزار مي كنند. بدين مناسبت سازمان هاي مختلف بودايي برنامه هاي گوناگونی تدارك مي بينند. دولت بنگلادش نيز اين روز را تعطيل رسمي اعلام كرده است. بنا به روايت بودايي ها در چنين روزي «بودا » بنيانگذار آیین بودایی، متولد شده است (روزنامه اتفاق ، داكا، بنگلادش، 29 آوريل 1999/9 ارديبهشت 78 ).
7. 5. 15. 3. 29 آوريل، اولين ماه از سال
بودايي ها دراولين ماه سال بنگالي بزرگترين عيد خود را با نام جشن «بدر كمال» برگزار مي كنند و بدين مناسبت يك روز تعطيل است.
7. 5. 15. 4. 16مارس، سالروز تولد شيخ مجيب الرحمان
سالروز تولد شيخ مجيب الرحمان بنيانگزار استقلال بنگلادش، بعد از روي كارآمدن دولت خانم شيخ حسينه دختر ايشان، بنگلادش اين روز را تعطيل رسمي اعلام كرده است.
7. 5. 15. 5. 26مارس، روز استقلال ملي بنگلادش
در 26 مارس 1970 ارتش پاكستان به ارتش بنگلادش در داكا يورش برد و اقدام به سركوب آزاديخواهان كرد و در نهایت منجر به استقلال بنگلادش شد. به یادبود آن روز، در تاريخ بنگلادش اين روز، روز استقلال و ملي شناخته می شود و تعطیل رسمی است.
7. 5. 15. 6. 16دسامبر، روز پيروزي
در چنين روزي در پي جنگ 9 ماهه داخلي در 1971، نيروهاي پاكستان از ارتش هند، كه پشتيبان چريك هاي آزاديبخش بنگلادش بودند، شكست خوردند و مجبور به ترک بنگلادش شدند. به همین مناسبت این روز را روز پیروزی نامیده اند و تعطيل رسمي است.
7. 5. 15. 7. اولين ماه مه، روز كارگر
اولين روز ماه مه سال ميلادي همچون كشورهاي ديگر جهان، روز كارگر و به نام روز مه برگزار مي شود و بدين مناسبت يك روز تعطيل رسمي است.
7. 5. 15. 8. 15 اوت، روز سوگواري ملي
از زمان روي كارآمدن دولت خانم شيخ حسينه، روز قتل مجيب الرحمان به دست كودتاچيان نظامي در سال 1957، روز سوگواري ملي ناميده شده و تعطيل رسمي است.
7. 5. 15. 9. 14آوريل ،روز بنگال
روز اول سال بنگالي است و تعطيل رسمي است.
7. 5. 15. 10.آخرين چهارشنبه ماه صفر
آخرين چهارشنبه ماه صفر به عنوان يادگار روز بهبود نسبي كسالت رسول خدا (ص ) در بستر بيماري، اين روز تعطيل اختياري رسمي است، یعنی ادارات دولتي باز است و فقط مؤسسات آموزشي تعطيل است.
7. 5. 15. 11.فاتحه يازدهم، 11ماه ربيع الثاني
سالروز وفات شيخ عبدالقادر جيلاني ( گيلاني ) يك روز تعطيل رسمي است و بدين مناسبت مؤسسات آموزشي كشور نيز تعطيل و مابقي مراكز اختياري است.
7. 5. 15. 12. 27ماه رجب، شب معراج
اين روز به نام يادگار معراج النبي (ص ) برگزار مي شود و يك روز تعطيل رسمي اختياري است، به خصوص مؤسسات آموزشي تعطيل است.
7. 5. 15. 13.تعطيلات ديگر
علاوه بر روزهاي مذكور، براي پيروان مذهب هندو 10 روز، براي مسيحيان 8 روز و براي بودايي ها 5 روز تعطيل در نظر گرفته شده است.
شایان ذكر است كه براي مؤسسات آموزشي در بنگلادش در سال يك ماه تعطيلات در فصل تابستان است و ماه رمضان را نيز عموماً در تعطيلي به سر مي برند.