منابع آبی سوریه

از دانشنامه ملل
نسخهٔ تاریخ ‏۲۹ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۳:۰۵ توسط 127.0.0.1 (بحث) (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).)

وضعیت منابع آبی

سوریه مانند اغلب کشورهای عربی، سرزمین پرآبی نیست. منطقه ساحلی و مناطق کوهستانی در غرب و شمال، بهره بیشتری از آب دارند و آن دسته از این آب­های روان سطحی که برای تولیدات کشاورزی استفاده می­شود، با کشورهای همسایه مشترک است و علیرغم توافقات صورت گرفته، احداث سدهای متعدد در بالادست، بر جریان آب­های سطحی ورودی به سوریه تأثیر منفی گذاشته­ است؛ همچنین، پس­آب­های ناشی از مصرف آب­های سطحی در بالادست، با افزایش شوریِ جریان­های برگشتی آب از کشاورزی بالادست، منجر به بدتر شدن کیفیت جریان آب شده­ است. از سوی دیگر، تأثیر تغییر اقلیم بر جمهوری عربی سوریه، در کوتاه‌مدت، به‌صورت رویدادهای شدید آب‌وهوایی مکرر و شدید و تغییر دما و الگوهای بارش مشهود است. جدول زیر، بحران آبی سوریه را در آینده به‌وضوح نشان می­دهد[18]:

4 3 2 1
881 458 1255 797 بردى والأعوج
2246 1403 3142 1739 العاصي
179 155 212 57 رودخانه­های داخلی
2207 1944 4463 2519 دجلة و الخابور
4160 1084 767 -317 رودخانه­های ساحلی
332 176 506 330 اليرموك
7933 7030 8073 1043 الفرات
17938 12250 18418 6168 جمع
1. کل آب معمولی موجود (2016) (میلیون متر مکعب)

2. کل تقاضای پیش بینی شده در سال 2050 (میلیون متر مکعب)

3. پیش بینی منابع موجود آب تا سال 2050 (میلیون متر مکعب)

4. کسری پیش بینی شده در سال 2050 (میلیون متر مکعب)

جدول پیش­بینی بحران آب سوریه در آینده


از نظر بارندگی سرزمینی در سوریه، به‌طورکلی، سازمان «فائو» (FAO)[19] در یک بررسی تحلیلی از وضعیت آب سوریه اعلام کرده­است: با توجه به این که 40 درصد از زمین‌های زیر کشت گندم و حداقل 90 درصد زمین‌های زیر کشت جو، دیم است و برای رسیدن به وضعیت مطلوب، 90 درصد زمین­های سوریه نیاز به آب آبیاری دارند، در بلندمدت، این احتمال وجود دارد که مناطق خشک­تر کشور هر سه سال یک‌بار دچار خشک‌سالی بشوند؛ به‌ویژه در استان‌های الحسکه، الرقه و دیرالزور؛ مانند خشکسالی­های شدید سال­های 1998 -1999 و 2007 – 2008؛ کما این که در این سه استان، در سال 2020 هم به جهت تعویق آغاز بارندگی­ها و آغاز زودهنگام فصل خشک، خشک­سالی متوسط اتفاق افتاد.[20]

مناطق کوهستانی، به جهت عوارض طبیعی، بخشی از نزولات بارانی را نیز به شکل دریاچه، ذخیره می­کنند؛ به همین نسبت، ذخایر زیرزمینی متعددی دارد؛ علاوه بر ذخایر بزرگ عمیق انباشته از ادوار گذشته زمین‌شناسی.

مرکز و جنوب سوریه مشهور به بادیة الشام یا صحرای شام، خشک و بسیار کم‌جمعیت است؛ زمانی که بارندگی کافی باشد، صحرای سوریه به مراتع سرسبز و مناسب برای چرا تبدیل می‌شود؛ اما شمال سوریه به برکت رود فرات، تقریباً سیراب و حاصل خیز است.

جدول زیر بر اساس داشته­های آماری وزارت کشاورزی سوریه در سال اخیر است که گویای تغییرات شدید میانگین بیشترین زمان بارش در فصول بارندگی؛ (LTA) به درصد و به تفکیک استان­ها است. LTA زیر 40 درصد، خشکسالی شدید و بین 40-59 درصد، خشکسالی متوسط محسوب می­شود. (همان)

دمشق السویدا درعا حمص حما طرطوس لاذقیه ادلب حلب الرقه الحسکه دیرالزور
2010 137 91 105 105 98 143 97 114 100 55 72 77
2011 63 127 114 116 136 119 164 151 147 74 61 59
2013 88 79 75 62 65 37 48 39 48 102 71 85
2015 52 110 99 86 73 67 47 49 80 106 157 150
2020 99 78 98 96 79 115 82 64 68 58 59 51

جدول درصد میانگین بیشترین زمان بارش (LTA) در سوریه


در حال حاضر 24 منطقه حفاظت‌شده به وسعت 222 هزار هکتار در سوریه وجود دارد که هر نوع خشک‌سالی برای آن­ها، خطر بالقوه محسوب می­شود. نقشه زیر، اسامی، پراکندگی و وسعت مناطق حفاظت شده سوریه را نمایش می­دهد:


مناطق حفاظت شده سوریه


در سرتاسر منطقه فلات خشک شرق دمشق؛ یعنی مرکز سوریه، واحه‌ها، نهرها و چند رودخانه داخلی که به باتلاق‌ها و دریاچه‌های کوچک تخلیه می‌شوند، آب را برای آبیاری محلی تأمین می‌کنند. مهم‌ترین آن‌ها «البردی» دمشق است.

چشمه­های طبیعی متعددی در سوریه وجود دارد که هم برای آبیاری و هم برای شرب استفاده می­شوند. غنی­ترین منابع آب زیرزمینی در منطقه «الغاب» در استان حُمص است که در دامنه شرقی رشته‌کوه ساحلی قرار دارد و میزبان اصلی رود بزرگ «العاصی» است. این منطقه تقریباً سبز، حدود 19 چشمه اصلی و یک جریان آب زیرزمینی دارد که درمجموع، هزاران لیتر در دقیقه بازدهی دارند.