ساختار و سیاست های آموزشی تاجیکستان
مطابق ماده 41 قانون اساسی تاجیکستان «هرکس از حق آموزش برخوردار است و هرکس طبق قانون از حق دستیابی به آموزش رایگان عمومی برخوردار است.» تاجیکستان سطح بالای آموزش را از اتحاد جماهیر شوروی به ارث برده‌است. تقریباً همه مردم تاجیکستان از سواد خواندن و نوشتن برخوردارند[۱].
دستیابی به آموزش ابتدایی همگانی از اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد می‌باشد. طبق این برنامه باید تا سال 2015 کودکان در هر نقطه پسر و دختر به صورت تساوی بتوانند دوره تحصیلی ابتدایی را به اتمام برسانند و تا سال 2005 تبعیض جنسیتی در مدارس ابتدایی و راهنمایی برداشته شده و تا سال 2015 این تبعض در تمام دوره‌های تحصیلی حذف شده‌باشد.
دستیابی به آموزش یکسان (عدم تبعیض جنسی) یکی از فاکتورهای مهم دستیابی به توسعه می‌باشد. به علت ترکیب تأثیرات جنگ داخلی و چالش‌های گذر از نظام سوسیالیستی تحت سلطه اتحاد جماهیر شوروی؛ جمهوری تاجیکستان در دستیابی به آموزش همگانی یکسان برای دختران و پسران با موانع بزرگی رو به رو می‌باشد. اما دولت جمهوری تاجیکستان جهت دستیابی به اهداف هزاره توسعه گام‌های بلندی را برداشته‌است. برای نمونه در سال 2003، تقربیاً 2/8% از کل تولید ناخالص داخلی را صرف آموزش نموده‌است که این در قبال بودجه تاجیکستان مبلغ بالایی است اما در مقابل استانداردهای جهانی هنوز پایین می‌باشد. در سال 2004 بالای 16/2 درصد از کل هزینه‌های عمومی معادل 53 میلیون دلار به آموزش اختصاص یافته‌بود که این بالاترین میزان در میان کشورهای عضو «سازمان همکاری اقتصادی و توسعه» (OECD (Organization for Economic Cooperation and Development)) می‌باشد. در سال 2004 برنامه دولت 19/4% کل هزینه‌های عمومی و 5/3 درصد کل تولید ناخالص داخلی را به بخش آموزش اختصاص داد. 72/4% کل هزینه‌های آموزش معادل 60 میلیون دلار به صورت مستقیم به بخش آموزش راهنمایی اختصاص پیدا کرد[۲].
این کشور ملزم به فراهم نمودن دستیابی به آموزش ابتدایی از 78% در سال 2000 به 90% در سال 2015 و ریشه‌کن کردن تبعیض جنسیتی در آموزش ابتدایی و راهنمایی شده‌است[۳].
شایان ذکر است که جمهوری تاجیکستان در امر دستیابی به آموزش ابتدایی عمومی طبق برنامه‌های دستیابی به اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد موفق بوده‌است. نرخ خالص ثبت نام در دوره ابتدایی از 1991 تا 2006 در جمهوری تاجیکستان طبق جدول ذیل می‌باشد[۴].
جدول شماره 1. نرخ خالص ثبت نام در دوره ابتدایی از 1991 تا 2006 در جمهوری تاجیکستان
| 2006 | 2005 | 2004 | 2003 | 2002 | 2001 | 2000 | 1991 |
| 97/3 | 97/5 | 97/2 | 96/6 | 97 | 96 | 69/7 | 67/7 |
کشور تاجیکستان در امر تکمیل دوره ابتدایی دانش آموزان هم موفق بوده و در سال 2006 به تکیمل دوره ابتدایی دست یافته‌است. جدول ذیل روند این موفقیت در دستیابی به اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد را نشان می‌دهد:
جدول شماره 2. روند موفقیت در دست یابی به اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد در امر آموزش و پرورش در تاجیکستان
| 2006 | 2005 | 2004 | 2003 | 2002 | 2001 | 2000 | 1991 |
| 106/1 | 101/7 | 91/8 | 94/9 | 97/3 | 97/6 | 94/9 | 94/9 |
همچنین 99/9% افراد بین 15-24 سال تاجیکستان از سواد خواندن و نوشتن برخوردار هستند. این نرخ در سال 2006، 99/8% بوده‌است[۵][۶].
کتابشناسی
- ↑ Alternative Report on the Observance of the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights by the Republic of Tajikistan September (2006). p 10.
- ↑ Investing Sustainable Development: Millennium Development Goals Needs Assessment Tajikistan Full Report, p55.
- ↑ Ibid. p 55.
- ↑ Ibid. p 59.
- ↑ Ibid. p 62.
- ↑ زهریی، حسن (1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص 320-322.