کلیسای یوحنای تعمیددهنده در سوریه
کلیسای «یوحنای تعمیددهنده» (Church of John the Baptist)[4]
از این کلیسا تنها بخشهایی در ضمن مجموعه مسجداموی دمشق باقیمانده است؛ در حالی که در روم مسیحی، یکی از نخستین کلیساهای جامع یا «کاتدرائیه» (Cathedral) بود که ساخته شد.
در محل این کلیسا، دو هزار سال پیش از میلاد حضرت مسیح، بتکده‌ای به نام معبد «حَدَد/ هدد/ ادد» (Hadad) یا «بَعل حدد»، که خدای رعدوبرقش میپنداشتند، وجود داشت؛ خدای ریشدار و شاخداری که تبرزین و تندر در دستان خویش داشت و در تمام منطقه بینالنهرین و هلال خضیب پرستش میشد؛ از جمله در حلب[5] و دمشق. در حال حاضر، قطعه سنگی برجای مانده از این معبد، در موزه ملی دمشق به نمایش گذاشته شده است[6]
در سال 64 پیش از میلاد، در دوران حکومت امپراتوری روم باستان بر دمشق، معبد حدد، بدون اینکه ویران شود، جای خود را به معبد «ژوپیتر» که بزرگترین معبد سوریه روم بود، داد. (Burns,2007, p.40)
در قرن چهارم میلادی، به دستور امپراتور «تئودئوس یکم» (Theodosius I) (347-395) در مکان این معبد، کلیسای یوحنای تعمیددهنده بنا شد که بعد از کلیسای انطاکیه، مهمترین اسقف نشین جهان محسوب میشد.[7]
بعد از ورود اسلام به شهر دمشق، در قرن هفتم میلادی (14 هجری قمری )، بخش شرقی کلیسای یوحنای تعمیددهنده، به مسجد بدل شد، به‌طوری‌که مسلمانان و مسیحیان به اتفاق، از درب اصلی وارد آن می‌شدند؛ مسلمانان به سمت شرق و روبه‌قبله نماز به‌جای می‌آوردند و در بخش غربی نیز مسیحیان آیین‌های دینی خود را ادا می‌کردند.
در حال حاضر، هنوز مقبره‌ی سر حضرت یحیی (ع ) فرزند حضرت زکریا (ع )[8] و جایگاه غسل‌تعمید مسیحیان، در قسمت غربی مسجد قابل‌مشاهده است. در سال 86 هجری قمری، «ولید بن عبدالملک»، ششمین خلیفه اموی، این مکان را به مسجد جامع شهر تبدیل کرد که معروف به مسجد «اموی» شد و در پاسخ به اعتراض مسیحیان به این اقدام، دستور داد که تمامی کلیساهای مصادره شده دیگر در شهر، به عنوان غرامت به مسیحیان بازگردانده شوند.[9]
مقبره سر مبارک حضرت یحیی (ع) در مسجداموی