تلویزیون در چین
تاریخچهی تلویزیون در چین
در سرتاسر نیمهی نخست قرن بیستم، سرزمین چین در گیر جنگهای مستمر داخلی و تجاوز خارجی(ژاپن) بود، لذا زیر ساختهای ناقص، ابتدایی و توسعه نیافتهی ارتباطات موجود نیز در این درگیریها نابود شده و یا در خدمت نیروهای نظامی بود. به همین جهت، تا سال 1958میلادی، زمینه برای تأسیس ایستگاه پخش تلویزیونی فراهم نبود. نخستین ایستگاه تلویزیونی در چین(تلویزیون پکن) در اول ماه مه سال1958راه اندازی شد و طی دو سال تعداد این ایستگاهها در شهرهای مختلف به 12مورد رسید. در اوایل دههی1960که اتحاد جماهیر شوروی سابق کمکهای مالی و فنی خود را به کشور چین قطع کرد، توسعهی ایستگاههای نوپای تلویزیونی نیز در این کشور دچار بحران شده و از 23 ایستگاه به 5ایستگاه کاهش یافته و بقیه تعطیل شدند. با آغاز انقلاب فرهنگی(1966 تا1976) همهی برنامههای تلویزیونی ایستگاههای مختلف یکسان شدند تا سیاستهای «مبارزات طبقاتی»، «ضد امپریالیستی، ضد بورژوازی، و ضد سرمایه داری» حزب کمونیست و اندیشههای مائو را تبلیغ و تشریح کنند. لذا، پخش برنامههای عادی تلویزیون پکن و متعاقب آن در سایر ایستگاههای محلی در سال1967متوقف شد. تنها در اوایل دههی1970 بود که برنامههای تلویزیونی به تدریج عادی شده و گسترش یافت. در این دوران، بخش خصوصی و رسانههای خارجی حق حضور در گسترش رسانهای دیداری و شنیداری نداشته و تمام مراحل سیاستگذاری، تولید و پخش برنامهها در اختیار حزب و دولت بود. سیاست مائو این بود که تلویزیون باید«چشم، گوش و زبان» حزب باشد و کاملا در خدمت تبلیغ سیاستهای حزبی و دولت قرار گیرد. به همین جهت، کنترل شدیدی بر تولید و پخش تمام برنامههای این رسانه اعمال میشد و از سوی بخش تبلیغات حزب و مدیرکل(وزارت) رادیو، فیلم و تلویزیون تحت نظارت قرار داشت. ایستگاههای محلی هم به همین منوال تحت کنترل و نظارت کمیتهی محلی حزب و نمایندهی نهاد دولتی فوق در آن استان قرار داشتند. برنامههای قابل پخش نیز محدود به اخبار، تفسیر سیاسی، بیانیههای سیاسی و تبلیغاتی حزبی و دولتی و برخی برنامههای تفریحی مورد تأیید کمیتهی تبلیغات حزب میشد. پخش فیلمها و برنامههای خارجی تنها یک درصد از برنامهها را تشکیل میداد. آن هم صرفا شامل برنامههای تولید شده در کشورهای سوسیالیستی میشد.
( MBC. The Museum of Boroadcast Communication: www.museum.tv.China)
توسعهی تلویزیون پس از اجرای اصلاحات
در دوران پس از اجرای اصلاحات، تلویزیون مهمترین رسانهای بود که به سرعت توسعه یافت. در اول ماه مه سال1978، تلویزیون پکن به تلویزیون مرکزی چین[1]به عنوان تنها شبکهی سراسری ملی، تغییر نام داد. در سال1994 در سرتاسر کشور بیش از700ایستگاه تلویزیونی فعالیت میکرد که یک ایستگاه(سیسیتیوی) سراسری، 30 ایستگاه استانی، 300شبکهی منطقهای، و 350 ایستگاه محلی بود. در همین مدت، تعداد دارندگان دستگاه تلویزیون از چند هزار خانواده در سال1960 به بیش از 230میلیون خانواده در سال 1993 و تعداد بینندگان از 18 میلیون نفر در سال 1975 به 900میلیون بیننده در سال 1993رسید که بزرگترین شبکهی تلویزیونی از نظر بیننده در جهان بهشمار میرفت.
در سال1980، تلویزیون مرکزی چین با برخی از کمپانیهای خارجی قرار داد مبادلهی برنامه امضا کرده و از تسهیلات ماهوارهای دریافت و پخش اخبار جهان بهرهمند گردید. در سال1986، این ایستگاه نخستین کانال انگلیسی زبان خود را راه اندازی کرد و متعاقب آن سایر ایستگاههای استانی نیز اقدام به راه اندازی کانال خبری به زبان انگلیسی کردند. کانالهای آموزشی نیز به سرعت گسترش یافته و دورههای آموزشی تحصیلات تکمیلی و فنی و حرفهای فراگیر شده و میلیونها معلم، دانش آموز و دانشجو، و کشاورز در سراسر کشور تحت آموزش این شبکهها قرار گرفتند. توان تولید برنامههای مختلف نیز به شدت افزایش یافت و برنامههای خبری تلویزیون مرکزی از 3 مورد در روز به 11مورد رسید. طبق آمار، درحال حاضر تعداد ایستگاههای رلهی برنامههای تلویزیونی در سرتاسر این کشور از مرز10هزار گذشته و میزان ایستگاههای ماهوارهای و زمینی ارسال و دریافت برنامه به بیش از 50هزار مورد رسیده و سراسر کشور و بخش عظیمی از جهان را تحت پوشش قرار داده است.
مهمترین شبکهی تلویزیونی چین
تلويزيون مركزي چين بزرگترين و قدرتمندترين ايستگاه تلويزيوني چين است و با بيش از 250 سازمان تلويزيوني از 130 كشور مبادلات برنامهای و روابط تجاري دارد. اين تلويزيون سه شبكهی اختصاصي خبر، كودك، و موسيقي را راه اندازي نموده است.
) www.China.org.cn)
تلويزيون مركزي چين(CCTV)، با 22 كانال تنها شبكهی ملي چين است که بخش بزرگی از بازار تولید و پخش برنامههاي تلويزيوني را در چین در اختیار دارد. اين شبکهی تلويزيونی با حدود10 هزار كارمند و با درآمدی بسیار بالا، تحت نظارت دو جانبهی ادارهی تبليغات(مسئول نهايي محتواي رسانهها) و ادارهی كل راديو، فيلم و تلويزيون دولتي (كه عمليات و برنامهها را فرماندهي ميكند) اداره ميشود. معاون وزير به عنوان رئيس تلويزيون مركزي هم هست. مديران اصلي و ساير مسئولان توسط دولت منصوب ميشوند. اين شبكه اخبار ويژهی خود را تهيه كرده و روزانه 11 بار خبر پخش کرده و قويترين و پركارترين توليد كنندهی برنامههای تلويزيوني در اين كشور بهشمار میرود. سيسيتيوي تنها شبكهاي است كه مجوز خريد فيلم از خارج را دارد. تمامي شبكههاي محلي بايد اخبار ساعت 7 شب اين شبكه را پوشش دهند. تقريبا 500 ميليون نفر مرتب اين برنامهی خبری را تماشا ميكنند. - (كتاب سبز چين: 114-115) اگر چه سي سي تي وي قويترين شبكهی چين است اما تنها 30 درصد مردم چين بينندهی آن هستند.
علاوه بر 300 كانال شبكههاي بين المللي، سراسري و استاني چين كه در پكن نيز قابل دريافت هستند، شبكهی (BTV) مخصوص پكن بوده و در اغلب مناطق چين نيز قابل دريافت است. اين شبكه 14 كانال دارد و هر كانال به موضوع خاصي همچون ورزش، فيلمهاي سينمايي، تئاتر، آموزش، خبر و ... ميپردازد و برنامههاي متنوعي به زبان چيني براي شهروندان پكني تهيه و پخش ميكند. ميزان پوشش راديو و تلويزيون سراسري در اين شهر 99/99 درصد و سطح پوشش تلويزيونهاي كابلي 64 درصد است. (سابقي ، 1386 : 25-26)
ایجاد فضای بازتر برای برنامههای تلویزیونی
پس از اجرای اصلاحات در اواخر دههی1970، فضا برای فعالیت شبکههای تلویزیونی به طور چشمگیری بازتر شده و این تحول افزون بر بخشهای فنی و اقتصادی، شامل بخشهای سیاسی و فرهنگی نیز گردید.
نخستین قدم برای ایجاد فضای باز در تلویزیون، رفع محدودیت از وارد کردن برنامههای خارجی بود. طی 20سال پیش از اصلاحات تنها شرکت شبکهی ملی مجاز به وارد کردن برنامههای تلویزیون خارجی بود که از نظر کمیت محدود و از نظر محتوا صرفا شامل برنامههای سیاسی و ایدئولوژیکی میگردید. با رفع این محدودیتها در سال1986، شرکت تولید برنامههای تلویزیونی آمریکایی لوریمار[2]، با امضای قراردادی با تلویزیون مرکزی چین، یکجا بیش از 7500ساعت برنامهی تفریحی تولیذ آمریکا را در اختیار تلویزیون چین قرار داد. امروزه تمام شبکهها برای پر کردن ساعات پخش خود از برنامههای تولید خارج استفاده میکنند.
دومین قدم ایجاد شده در این فضا سازماندهی فستیوالهای بین المللی تلویزیونی بود که در سال1986 نخستین فستیوال تلویزیونی چین در شانگهای برگزار شد و امروزه بزرگترین در نوع خود در آسیا و یکی از معتبرترین فستیوالهای تلویزیونی جهان به شمار میرود. هفتهی بین المللی تلویزیون پکن، فستیوال تلویزیونی سیچوان نیز جزو ای فستیوالها میباشند. در اين فستیوالها، افزون بر داوري و اعطاي جوايز، مبادلات آكادميك، واردات و صادرات برنامههاي تلويزيوني هم انجام ميشود. فستيوال شانگهاي بزرگترين بازار مبادلهی برنامه تلويزيوني در آسياست. (www.China.org.cn)
سومین قدم، باز شدن فضای پخش تبلیغات و آگهی است که از نظر اقتصادی شبکههای تلویزیونی را مستقلتر و متکی به خود کرده و از این طریق بخش اعظمی از هزینههای مالی تأمین و وابستگی آنها به بودجههای دولتی کمتر شده است. در سالهای اخیر اغلب شبکهها تجاری شده و برخی تا 70درصد هزینههای خود را از طریق پخش آگهی تأمین میکنند. البته، با افزایش بیش از حد ساعاتی که شبکههای تلویزونی به پخش تبلیغات و آگهی اختصاص میدادند، از سال 2011 محدویتهایی برای پخش آگهی به نفع تماشگران برنامههای تلویزونی از سوی دولت اعمال گردید.
سیاستهای جدید حزب کمونیست چین در زمینههای سیاست مدرن سازی، تمرکز زدایی، تکثر گرایی و رفع محدودیتها نیز زمینه را برای توسعهی هرچه بیشتر انواع رسانههای تلویزیونی فراهم ساخته است.
کانالهای ماهوارهای
در اوايل دههی1990، كانالهاي ماهوارهاي تلويزيون براي پخش بين المللي وارد عرصهی رسانهای شدند. در سال 1992، شبکهی چهار سيسيتيوي، به عنوان نخستین كانال تلويزيوني بين المللي چين به زبان چيني و براي چينيهاي سراسر دنيا شروع به پخش برنامه كرد. در سال2000، کانال 9شبکهی سيسيتيوي بين المللی، به زبان انگليسي بيست و چهار ساعته فعال شد. در حالحاضر، کانالهای عربي، روسي، فرانسوی، و پرتغالي این شبکه نیز به پخش برنامه میپردازند. در حال حاضر، کانال بين الملل سيسيتيوي، 98 درصد كرهی زمين را پوشش ميدهد و در خارج از چين45 ميليون نفر آبونمان آن شده اند. مخاطبان اين كانالها هم از تنها چینیهای مقیم خارج تغيير يافته است. اگر چه بینندگان چيني مقیم خارج مهم هستند، ولی اكنون تمركز بر روی جامعهی آمريكا، اروپا و كشورهاي همسايه قرار گرفته است. سكوي تلويزيوني ديوار بزرگ[3] كه در سال 2004 تأسيس شده است از نمونه تلاشهاي متمركز و هماهنگ چين براي گسترش و تعميق نفوذ رسانههاي چيني در بازار رسانهاي جهان است. اين سكو تا كنون خدمات ماهوارهاي را مستقيما به منازل آمريكا، اروپا، كانادا، آسيا، آفريقا، و آمريكاي لاتين وصل كرده است. www.eai.nus.edu.sg)) در مجموع هم اینک 37شبکهی ماهوارهای از پکن و سایر استانهای چین به زبان ماندارین و 8شبکهی ماهوارهای به غیر زبان ماندارین، مانند کرهای، قزاقی، اویغوری، تبتی و... و 3شبکهی ماهوارهای انیمیشن و کارتونی و 11شبکهی ماهوارهای پولی از چین برنامه پخش میکنند.
شبکههای کابلی و دیجیتالی
در سال1991میلادی، نخستین شبکهی کابلی در چین شکل گرفت و از سال1992 رسما در چين شروع به كار كرد. در سال1996 تلويزيون مركزي چين 3 ماهواره و 4 ايستگاه انتقال از شركت پان امريكن اجاره كرد و از آن پس برنامههاي خود را در سرتاسر جهان پخش کرد. (كتاب سبز چين ،1380: 114)
هم اینک تعداد شبکههای کابلی در این کشور از مرز20هزار شبکه گذشته که مهمترین آنها شبکهی تلویزیون کابلی شانگهای است که بیش از 2میلیون مشترک داشته و بزرگترین شبکهی کابلی جهان از نظر تعداد مشترکان بهشمار میرود. این شبکه دارای 12کانال است که تمامی زمینههای خبری، سیاسی، اقتصادی، آموزشی، ورزشی، موسیقی، خدمات عمومی، تفریحی و... را پوشش میدهد.
براساس آمار، در پایان سال2008، بیش از5/44میلیون مشترک تلویزیون کابلی دیجیتالی در چین وجود دارد. طبق برنامهها و سیاستگذاریهای صورت گرفته توسط دولت چین، تا سال2010 اغلب شهرها و مناطق چین تحت پوشش تلویزیون دیجیتالی قرار گرفته و تا سال2015و فراگیر شدن تلویزیون دیجیتالی، پخش برنامه بهصورت آنالوگ متوقف خواهد شد و چین از تولید کنندهی تلویزیونهای معمولی به یکی از تولید کنندگان تلویزیونهای دیجیتالی تبدیل خواهد شد.
نقش بخش خصوصی در تولید و تأمین برنامههای تلویزیونی
گسترش شبكههاي تلويزبوني و اصلاحات صورت گرفته در قوانين و مقررات كنترل و نظارت بر رسانههاي عمومي، موجب شده كه بخش خصوصي حداقل در زمينهی توليد برنامههاي تلويزيوني، بخش دولتي را به چالش كشيده و دراين زمينه سلطهی خود را بر توليد فيلم و سريال و برنامههاي متنوع تلويزيوني بهگستراند. با توجه به فاصلهی زياد بين عرضه و تقاضا و كم هزينهتر بودن توليدات بخش خصوصي، در حال حاضر اغلب شبكههاي تلويزيوني توليد برنامههاي خود را به بخش خصوصي واگذار كرده و هزينهی خريد اين برنامهها را نيز از طريق پخش آگهيهاي توليد كنندگان صنعتي بخش خصوصي تأمين ميكنند. در واقع ميتوان گفت در حال حاضر بخش دولتي تنها كنترل و نظارت بر اجراي قوانين و مقررات را در دست داشته و اين توليد كنندگان بخش خصوصي هستند كه نيازهاي شبكههاي تلويزيوني را از نظر برنامه تأمين ميكنند. بخش خصوصي90 درصد برنامههاي شبكههاي كابلي را توليد ميكنند و در مورد شبكههاي غير كابلي هم سهم عمدهاي را به خود اختصاص داده‌اند. چون تأمين برنامه براي انبوه شبكههاي تلويزيوني موجود و همزمان مديريت بر اين مجموعه كاري سخت و طاقت فرسا است. لذا، بخش توليد با استفاده از امكانات بخش خصوصي و توليدات مشترك و مبادله و خريد برنامه از كشورهاي خارجي، نيازهای خود را تأمين ميكند. پس از اجرای اصلاحات، خيل عظيمي از توليدات شركتهاي خارجي در زمينههاي علمي، آموزشي، ورزشي، تفريحي و سرگرمي و فيلم و سريال با دوبله شدن به زبان چيني و در برخي از موارد با زير نويس چيني، از شبكههاي گوناگون پخش ميشود واين بازار عظيم، توليد كنندگان خارجي را نيز عليرغم محدوديتهاي اعمال شده از سوي دولت، به اين وادي كشانده و آنان با پذيرش تمامی مقررات، به توليد مشترك، و حتي در زمينهی پخش مستقيم برنامههاي تلويزيونهاي خارجي در مناطقي خاص، با شبكههاي تلويزيوني چين همكاري ميكنند. ولي با همهی اين اوضاع و عليرغم تلاش بدون وقفهی چين براي جذب سرمايههاي خارجي در بخش اقتصادي و صنعتي، دولتمردان اين كشور همچنان مانع ورود سرمايهی خارجي به بخش رسانههاي عمومي شده و كنترل خود را در اين خصوص حفظ كرده‌اند.
میزان پوشش شبکههای تلویزیونی
طبق آمار سال2010، 62/97 درصد جمعيت چین تحت پوشش تلويزيوني قرار دارند. 78/96 درصد جمعيت روستايي از تلويزيون برخوردارند. 72/188میلیون خانواده كه 40/46 در صد كل جمعيت را تشكيل ميدهند از راديو و تلويزيون كابلي برخوردارند. كل برنامههاي تلويزيوني توليد شده در سال2010، 274290000 ساعت بود. برنامهها به 34زبان توليد ميشوند. تعداد كانالهاي بين المللي 43 تاست كه 31720000 ساعت برنامه پخش ميكنند. درآمد راديو و تلويزيون در اين سال به 23017800 ميليون يوان رسيد. 750900 نفر در راديو و تلويزيون مشغول به كارند. تعداد ايستگاههاي رله و انتقال امواج كوتاه و متوسط 822 واحد اعلام شده است.
(www.stats.gov.cn)
[1] - China Central Television. (CCTV).
[2] - Lorimar.
[3] -The Great Wall TV Platform.