نقش مبلغان ایرانی در انتشار آیین نسطوری در چین

ورود شاخهی نسطوری از دین مسیحیت برای نخستین بار در سال 635 میلادی به چین صورت گرفته است. Ibid:128))چینیها به دین نسطوری جینگ جیائو[1] یا ایمان ایرانی میگفتند. در دوران امپراتوری تای زونگ[2]، یک روحانی نسطوری بهنام آلوپِن[3]، احتمالا تلفظ چینی ابراهیم، به چین رسید و مورد احترام امپراتور واقع گردید. امپراتور تایزونگ در سال 638 میلادی، دستور داد کلیسایی برای آلوپن ساختند که به معبد فارسی[4] معروف بود. آلوپن در زمان امپراتوری گائوجونگ[5] لقب کشیش ملی گرفت. کشیشهای نسطوری تحت تأثیر فرهنگ ایرانی، نوشته های خود را به زبان پهلوی نوشته و به یادگار گذاشتهاند، از جمله اسامی روزهایی که به کار میبردند اسامی پهلوی بود. (کوانچی هاندا، 1996) در دوران امپراتوری خانم«وو[6]» که خود پیرو آیین بودایی بود، دین نسطوری سرکوب شد. اما پس ازمدتی امپراتور شووان[7] آن را دوباره احیا کرد. مدتها بعد که امپراتور وو جونگ[8] در سال 845 میلادی، بودیسم و تمام ادیان خارجی را در چین ممنوع اعلام کرد، دین نسطوری نیز تحت تأثیر قرار گرفت و به مرور تضعیف شد وفقط در خطوط ساحلی جنوب شرق چین پیروان نسطوری باقی ماندند. در دورهی یوان، مذهب نسطوری مجددا احیا شد و در سال 1275 در پکن کلیسایی برای آنها ساخته شد. در سال1330میلادی، جمعیت نسطوریان چین سی هزار نفر بر آورد شده است. (الماسیه محمد رسول ،1387)

در چین هنوز آثار و شواهدی از این شاخه از مسیحیت وجود دارد. کتاب«عیسی منجی و مصلح عالم» از آنها برجای مانده است که تاریخ آن احتمالا به سال 637 میلادی بر میگردد. یکی از بقایای تاریخی این فرقه، یک لوح سنگی است که در اوایل قرن هفدهم کشف شد. بر این لوح سنگی داستان ورود راهبی به نام آلوپن به چین در زمان سلسلهی تانگ که از سرزمین پارس بوده حک شده است. این لوح که مربوط به سال 781 میلادی است، اینک در موزهی تاریخی شهر شیآن[9] نگهداری میشود. در این اواخر، متون باستانی نسطوری دیگری نیز در غارهای بودایی موسوم به دون هوانگ[10] کشف شده است. مذهب نسطوری برای مدت کوتاهی در چین رونق داشت. آزار و اذیتهای سالهای 845-843 بعد از میلاد که عمدتا علیه بوداییان اعمال شد، تمامی ادیان بیگانه در چین از جمله دین نسطوری را نیز تحت تأثیر قرار داد و افول آن در اثر همین اذیت و آزارها بود.

(Bai Shouyi,2005) افول کامل دین نسطوری در قرن چهاردهم و به دنبال اسلام آوردن مغولها و ترکها صورت گرفت. (جولیا چینگ، 1383)

طبق آمار، از سال 1982 تا2002 بیش از یکصد مقالهی علمی و پژوهشی در مورد دین نسطوری در چین نوشته شده است که این آثار در تعامل و تبادل یافتههای علمی پژوهشگران چین با دانشمندان ایرانی، اروپایی، آمریکایی و... پدید آمده اند. این تحقیقات شامل بررسی آثار کشف شده از این دین در اواخر قرن 19 و اوایل قرن20، آثار کشف شده از غارهای دون هوانگ، و مغولستان داخلی، بوده است. کتاب « دین نسطوری در چین» نوشتهی آقای جوچیان[11]، یکی از این آثار است. موضوع اغلب این آثار عبارتند از: کتیبههای نسطوری، چگونگی گسترش دین نسطوری در شمال، مناطق ساحلی جنوب، نحوهی توسعهی آن در دوران سلسلهی یوان و... (وانگ فِنگ، 1390)

[1] - Jingjiao.

[2] - Tai Zong.

[3] - Alopen.

[4] - Daiqin Temple.

[5] - Gao Zhong.

[6] - Wu.

[7] - Xuan.

[8] - Wu Zhong.

[9] - Xi’An

[10] - Dunhuang.

[11] - Zhu Qian.