آیین ها و سنت های مراسم جشن ازدواج در چین
در زندگی هر فرد، ازدواج یک اقدام مهمی است. جشن سنتی ازدواج در چین، ساده، پرشور و نشاط، رسمی و شاد بوده و ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. اگرچه امروزه، به ویژه در شهرها، مراسم ازدواج سنتی کمتر به چشم می‌خورد.
مراحل مختلف مراسم سنتی ازدواج
در چین قدیم، مراسم ازدواج به شش مرحله تقسیم می‌شد. این مراحل عبارت بودند از: انتخاب عروس که عموما توسط والدین (گاهی نیز توسط افراد واسطه و یا دلال‌هایی که در این زمینه تخصص داشتند) و بدون دخالت عروس و داماد صورت می‌گرفت؛ ارسال هدایای اولیه از سوی خانواده‌ی داماد برای خانواده‌ی عروس که در واقع به معنای توافق دو خانواده برای انجام این وصلت و پیشنهاد ازدواج بود؛ سپس تعیین یک روز خجسته و میمون برای برگزاری مراسم نامزدی؛ در مرحله‌ی بعد خانواده‌ی داماد وسایل مورد نیاز زندگی عروس و مراسم عروسی را تهیه و تحویل خانواده‌ی عروس می‌داد؛ سپس تاریخ عروسی براساس طالع خجسته تعیین؛ و آخرین مرحله برگزاری مراسم ازدواج بود.
برخی از آداب و رسوم سنتی ازدواج
مراسم ازدواج با برخی آداب و رسوم سنتی همراه است. برای نمونه ،عروس هنگامی که خانواده‌ی خود را ترک می‌کرد، باید گریه کند تا نشان دهد نمی‌خواهد خانواده‌اش را ترک کند.
کجاوه‌ی عروس، از لوازم اصلی مراسم ازدواج سنتی در چین است. در مراسم ازدواج، عروس را سوار بر کجاوه از منزل پدری به خانه‌ی داماد می‌برند. کجاوه‌ی عروس اغلب توسط چهار و یا هشت نفر حمل می‌شود. هم چنین، کجاوه‌ی اژدها و کجاوه‌ی سیمرغ هم وجود دارد. علاوه بر حمل کنندگان، افراد دیگری همچون ناقوس زن، بادبزن، و چتردار، کجاوه‌ی عروس را همراهی می‌کنند. گروه حمل کننده‌ی کجاوه، بین ده تا ده‌ها نفر متغیر بوده و بسیار تماشایی است.
در مراسم ازدواج سنتی چین، سر و روی عروس را با یک روسری قرمز می‌پوشاند و در حالیکه یک یا چند دختر او را همراهی می‌کنند، داماد با پارچه‌ی ابریشمی قرمز رنگی که در دست دارد، عروس را به داخل کجاوه می‌برد. در مسیر خانه‌ی داماد، تکان دادن کجاوه از برنامه‌های شاد مراسم ازدواج است و حمل‌کنندگان کجاوه، آن را به چپ و راست حرکت می‌دهند تا عروس نتواند درون کجاوه راحت بنشیند. گاهی اوقات به خاطر تکان‌های شدید کجاوه، داماد به نیابت از عروس از حمل‌کنندگان تقاضا می‌کند تا کجاوه را تکان ندهند و حمل‌کنندگان شروع به خنده و شادی می‌کنند. تمام این حرکات در حقیقت برای ایجاد یک فضای شاد و مفرح صورت می‌گیرد.
مهمترین بخش از مراسم ازدواج سنتی در چین، مراسم ادای احترام است. عروس و داماد، ابتدا در مقابل «میز احترام به آسمان و زمین» قرار می‌گیرند؛ روی این میز یک پیمانه وجود دارد که پر از غلات است و در چهار طرف آن جمله‌ی «یشم و طلا پیمانه را پر کرده است» نوشته شده است و دهانه‌ی پیمانه را با کاغذ قرمز رنگی می‌بندند و در چهار سوی داخل پیمانه سکه‌های پول گذاشته می‌شود که پس از ادای احترام توسط عروس و داماد به آسمان و زمین، شرکت‌کنندگان در مراسم این پول‌ها را برای تبرک می‌گیرند. در وسط پیمانه یک شاخه درخت سرو قرار دارد که از شاخه‌های آن سکه‌هایی آویزان می‌شود که آن را درخت پولزا می‌گویند. در کنار پیمانه، ترازو، آینه، ماکو، چراغ یا شمع می‌گذارند. داماد در سمت راست و عروس در سمت چپ و هر دو در مقابل میز می‌ایستند و مجری با صدای بلند می‌‌گوید:
«اول به آسمان و زمین احترام بگذارید، دوم به پدر و مادر خود ادای احترام کنید، سوم هر دو به یکدیگر احترام کنید.»
بین مردم این اعتقاد وجود دارد که زن و مرد، تنها پس از ادای احترام به زمین و آسمان به طور رسمی زن و شوهر می‌شوند. از این رو، مردم به این مراسم اهمیت زیادی می‌دهند. در بین آداب و رسوم مردمی، رسم دیگری هست مبنی بر اینکه اگر داماد به هر علتی نتواند در مراسم ادای احترام حاضر شود، خواهر او با بغل کردن یک خروس، به جای داماد با عروس مراسم ادای احترام را برگراز می‌کند.
بعد از مراسم کجاوه سواری و ادای احترام به آسمان و زمین، نوبت به مراسم شلوغ کردن در حجله‌ی عروس می‌رسد. وقتی عروس و داماد به حجله می‌روند، خویشاوندان و دوستان آنها در حجله جمع شده و با عروس و داماد شوخی می‌کنند. گاهی اوقات حتی شوخی‌های بیش از اندازه هم می‌کنند، ولی عروس و داماد هرگز ناراحت نمی‌شوند و باید راه حلی برای رهایی از شوخی‌های دوستان پیدا کنند. به همین خاطر، حجله‌ی عروس و داماد بسیار شاد و پرشور و حال می‌شود[۱].
آداب و رسوم فوق تنها مربوط به نژاد خَن است که اکثریت جمعیت چین را تشکیل می‌دهند. سایر اقوام و نژادهای موجود در این کشور (55 اقلیت قومی) نیز هرکدام آداب و رسوم و سنت‌های خاص خود را دارند که پرداختن به آنها کتاب مستقلی را می‌طلبد.
تحول در سنت‌های مراسم ازدواج
پس از سقوط سیستم امپراتوری در سال 1911، تغییر و تحولات گسترده‌ای در آداب و رسوم ازدواج سنتی مردم چین به وجود آمد. برای نمونه، ازدواج اجباری و از پیش تعیین شده جای خود را به مشارکت هرچه بیشتر دختر و پسر و یا عروس و داماد آینده در انتخاب همسر داد. نوع هدایایی که خانواده‌ی داماد به خانواده‌ی عروس پیشکش می‌کرد، فرق نمود. برخی از آداب و رسوم نا‌مناسب گذشته مانند حق نداشتن دیدن عروس پیش از مراسم عروسی از سوی پسر و... از میان رفت.
با روی کار آمدن رژیم کمونیستی در این کشور در سال 1949، آداب و رسوم ازدواج شاهد تغییرات بیشتری شد. نوع و میزان هزینه‌های مراسم ازدواج با گذشته تفاوت یافت. برای نمونه، در سال‌های اولیه‌ی پس از سال 1949 میلادی و تأسیس جمهوری خلق چین، جوانان تحت تعالیم ایدئولوژی کمونیستی و رهنمودهای مائو، عادات و رسوم قدیمی ازدواج را کنار گذاشته و مراسم عروسی را بسیار ساده برگزار می‌کردند. معمولا عروس و داماد فقط به ثبت رسمی ازدواج بسنده کرده و مراسم دیگری (خارج از میهمانان خیلی نزدیک دو طرف) برگزار نمی‌شد. این روند تا اواخر دوران انقلاب فرهنگی (1966 تا1976) ادامه داشت.
در سال‌های پایانی دهه‌ی 1970، مراسم عروسی چینی‌ها با سال‌های دهه‌ی 50 متفاوت شد. چون زندگی مردم نسبت به گذشته بهتر شده و مراسم عروسی متنوع شد. داماد با دوچرخه و یا تراکتور عروس را به خانه می‌آورد. بعضی‌ها حتی از خودرو ساخت چین برای بردن عروس استفاده می‌کردند. هدایای مهمانان به عروس و داماد نیز شامل حوله‌ی دستی، تشک و روبالشی بود. هزینه‌های عروسی را نیز پذیرایی از میهمانان و تهیه‌ی وسایل ابتدایی زندگی بود. در این دهه، برخلاف گذشته که 80 درصد ازدواج‌ها با تصمیم پدر و مادرها و یا واسطه‌ها صورت می‌گرفت، به 66 درصد تصمیم‌گیری توسط خود عروس و داماد تغییر یافت. متوسط هزینه‌ی یک عروسی در این ایام حدود یک هزار یوان بود. در این دوران آرزوی عروس و دامادها داشتن ساعت، دوچرخه و چرخ خیاطی بود.
پس از اجرای اصلاحات در سا ل1978، و در دهه‌ی 1980، آداب و رسوم مراسم عروسی در چین باز هم تغییر بسیار پیدا کرد. در دهه‌های 1980 و 1990، با بهبود هرچه بیشتر وضعیت معیشتی مردم و تحت تأثیر فرهنگ غرب، هزینه‌های عروسی نسبت به دهه‌های پیش از 1970، بیش از چهل برابر افزایش یافت. خرید طلا و جواهر، هدایای گران‌قیمت، عکس‌برداری و فیلم‌برداری از مراسم، از تحولات هزینه‌های ازدواج در این دهه‌ها به شمار می‌رود. آرزوی زوج‌ها در این دهه‌ها به داشتن تلویزیون، یخچال، و ماشین لباسشویی تغییر یافت. با آغاز قرن جدید هزینه‌ها باز هم بالاتر رفت و آرزوی داشتن اتومبیل، کامپیوتر، کولر، و... بر لیست خواسته‌ها اضافه شد. برگزاری مراسم در کلیساها، اماکن تاریخی، زیر آب، روی بالون و در آسمان، رفتن به ماه عسل در داخل و خارج، از تغییرات پس از سال 2000 میلادی در زمینه‌ی ازدواج است. با رشد اقتصادی چین و بالا رفتن درآمد مردم، هزینه‌ها نیز روز به روز بالاتر رفته و تنوع بیشتری می‌یابد. در برخی از عروسی‌ها هزینه‌ی مراسم بالغ بر میلیون‌ها یوان شده و شرکت‌های خدماتی متعددی برای برگزاری این چنین عروسی‌ها به وجود آمده که خود آنها هم بر این روند دامن می‌زنند. اما در سال‌های اخیر، باتوجه به بالا رفتن هزینه‌ها و مشکلات اقتصادی و بیکاری و بالا رفتن توقعات دختران و پسران، برخی از جوانان به مراسم‌های هرچه ساده‌تر روی آورده و از برگزاری هرنوع مراسم هزینه‌بر خودداری می‌کنند. آنان به پخش شیرینی میان اعضای خانواده و دوستان و عکس یادگاری گرفتن بسنده کرده و این ایده روز به روز طرفداران بیشتری را در میان جوانان پیدا می‌کند[۲].[۳]