جایگاه رسانه ها و وسائل ارتباط جمعی ژاپن
اصل 21 قانون اساسی کشور ژاپن به صراحت آزادی مطبوعات و دیگر شیوه‌های ابراز عقیده را تضمین کرده است. در این اصل از قانون اساسی می‌خوانیم:
آزادی اجتماعات و انجمن‌ها و نیز آزادی بیان، مطبوعات و دیگر شیوه‌های ابراز عقیده تضمین گردیده است. هیچ‌گونه سانسوری اعمال نمی‌شود و محرمانه بودن راههای برقراری ارتباط مصون از تعرّض خواهد بود.[۱]
بعد از ابلاغ قانون اساسی، قوانین مختلف زیادی در رابطه با رسانه‌ها وضع شد. برای مثال در دهه 1990 «قانون رسانه‌های ارتباط جمعی»، «قانون رسانه‌های گروهی»، «قانون اطلاعات» و... ابلاغ شدند،[۲] اما شاکله اصلی تمامی این قوانین همان اصل 21 قانون اساسی بوده و بر این اساس باید اصل آزادی در آن‌ها رعایت می‌شد و لذا برخی از این قوانین حتی به دلیل مغایرت با همان اصل، ملغی شدند.[۳]
با این همه در شاخص آزادی رسانه یا مطبوعات (Press Freedom Index) که سالانه از سوی سازمان گزارشگران بدون مرز (Reporters without borders) منتشر می‌شود، ژاپن جایگاه چندان مناسبی ندراد. در آخرین رتبه‌بندی که از سوی این سازمان در سال 2021 منتشر شده، این کشور در جایگاه 67 جهان قرار گرفته است و وضعیت آن «دارای مشکلات قابل توجه» رنگ‌بندی شده است.[۴] البته وضعیت این کشور همیشه چنین نبوده است. در سال 2010 ژاپن در میان 180 کشور جهان در رتبه یازدهم قرار داشت،[۵] اما وقوع حادثه نیروگاه اتمی فوکوشیما و محدودیت‌هایی که ژاپن برای دسترسی خبرنگاران به این محل وضع کرد، باعث شد تا رتبه این کشور شروع به تنزل کند و در سال 2011 به 22 برسد.[۵] تصویب «قانون مرتبط با حفاظت از برخی اسرار خاص» (「特定秘密の保護に関する法律」/Tokutei himitsu ni kansuru Hōritsu) که با نام اختصاری «قانون حفظ اسرار» هم شناخته می‌شود در سال 2013 و اجرای آن از سال 2014 موجب تنزّل بیشتر جایگاه این کشور شود، تا جایی‌که در سال 2014 به رتبه 59 رسید.[۵]
برغم ارزیابی منفی گزارشگران بدون مرز، ژاپن اما دارای نظام دسترسی آزاد به اطلاعات هم هست که بر اساس «قانون مرتبط با افشای اطلاعات نگهداری شده توسط نهادهای اجرایی» (「行政機関の保有する情報の公開に関する法律」/Gyōsei kikan no hoyūsuru jōhō no kōkai ni kansuru hōritsu) تضمین شده است. به موجب این قانون که 1999 تصویب و از 2001 اجرایی شد، تمام کسانی که اطلاعاتی در اختیار دارند که شامل ادارات و نهادهای دولتی در مرکز، استان‌ها، شهرها و روستاها، مؤسسات تحقیقاتی، نهادهای آموزشی، دانشگاه‌های دولتی و... می‌باشد، موظفند در مقابل درخواست هر فردی در این دنیا (چه ژاپنی و چه غیر ژاپنی) این اطلاعات را ارائه دهند.[۶] به عبارتی هر شهروند ژاپنی در هر موقعیتی که باشد، می‌تواند از هر نهاد اجرایی ژاپن بخواهد که اطلاعات را در اختیار او قرار دهد و این مسأله باعث نظارت مردم و رسانه‌ها بر دولت می‌شود و از فساد کم می‌کند.
با استناد به کتاب «آمار ژاپن 2021»، در سال 2018 تعداد 5025 شرکت در زمینه اطلاعات و ارتباطات در ژاپن فعال بود که 1312237 نفر در این شرکت‌ها به کار مشغول بودند و درآمد و فروش آن‌ها در این سال حدود 53870 میلیارد ین بود.[۷] از این تعداد شرکت، 150 شرکت در زمینه صنایع مخابراتی، 339 شرکت در زمینه رسانه‌های خصوصی، 163 شرکت در زمینه رسانه‌های کابلی (رادیو و تلویزیون کابلی)، 2223 شرکت در زمینه صنایع نرم‌افزار، 1021 شرکت در زمینه مدیریت و ارائه اطلاعات، 318 شرکت در زمینه صنایع جانبی اینترنت، 299 شرکت در زمینه ساخت و توزیع اطلاعات تصویری، 222 شرکت در زمینه ساخت برنامه‌های تلویزیونی، 38 شرکت در زمینه ساخت اطلاعات صوتی، 26 شرکت در زمینه ساخت برنامه‌های رادیویی، 111 شرکت در صنعت روزنامه، 197 شرکت در صنعت نشر، 78 شرکت در ساخت آگهی تجاری و 89 شرکت در صنایع جانبی ساخت اطلاعات تصویری، صوتی و نوشتاری فعال بودند.[۷][۸]
نیز نگاه کنید به
کتابشناسی
- ↑ Noma, S Hakkō (2003). Nihonkoku Kenpō. Kodanshagakujutsu bunko. P21.
- ↑ Suzuki, H (2008). Media hō wa doko he yukunoka-Media hō kenkyūsha no ninshiki. Masu komyunikēshon kenkyū, Nihon Masu komyunikēshon Gakkai. Dai 72 gō. P13
- ↑ Suzuki, H. (2008). Media hō wa doko he yukunoka-Media hō kenkyūsha no ninshiki. Masu komyunikēshon kenkyū, Nihon Masu komyunikēshon Gakkai. Dai 72 gō. P14
- ↑ Reporters without Borders. (2021,25nov). World Press Freedom Index. Retrieved from https://rsf.org/en/ranking.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ Wakao, N (2017). Kokusai shakai kara mita Nihon no hōdō no jiyū. Bukkyō daigaku shakai fukushi gakubu ronshū. Dai 13 gō. P43.
- ↑ Nakagawa, T (2001). Jōhō kōkai. Bessatsu Hōgaku seminā Hōgaku nyūmon, Kōbe daigaku. P81.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Sōmushō T (2021). Nihon no Tōkē 2021. Sōmushō Tōkēkyoku. P126.
- ↑ حسنی، زهرا(1402)."رسانه و وسایل ارتباط جمعی". در در پالیزدار، فرهاد، ذاکری، قدرت اله. جامعه و فرهنگ ژاپن. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی،ص.300 - 314