رفاه اجتماعی در چین
شيائو كانگ، يا رفاه نسبي در جامعهی چين
به نظر میرسد با توجه به سياست‌ها و تدابير اتخاذ شده از سوی دولت چین، مردم این کشور حركت به سمت تبديل شدن به جامعهی نسبتا مرفه را آغاز كرده و اين رفاه نسبي عرصههاي مختلف زندگي آنان از جمله قلمروهاي اقتصادي، فرهنگي و ورزشي و غيره را در بر میگیرد.
در گذشتهی نه چندان دور، در گوشه و كنار چين مردم اغلب از مشكل مسكن سخن ميراندند و داشتن خانهی مسكوني شخصی براي بيشتر آنان به يك رؤيا شباهت داشت، اما 30سال و اندي پس از اجراي سياست اصلاحات و درهاي باز، بهويژه در شهرهاي بزرگ اين كشور، كمتر خانوادهی سه نفره را مي‌توان يافت كه آپارتمان مسكوني شخصي نداشته باشند. حال آنكه سه دهه پيش چنين خانوادههايي يا فاقد چنين امكانات بودند و يا منزل مسكوني آنان حداكثر يك اتاق آنهم بدون حمام و آشپزخانه بود. در آن زمان مردم نيز توقع زيادي نداشتند، چرا كه سياست واحدي در سراسر كشور اجرا ميشد و در آن وضعيت نابسامان توزيع آپارتمان مسكوني به عنوان يك امتياز اجتماعي محسوب ميشد. ولي امروز، همگام با تغييرات شگرف ایجاد شده در تمام جنبههاي زندگي مردم، چينيها در عرصهی مسكن نيز شاهد يك انقلاب و تحولات بنيادين هستند. لذا، بسياري از مردم از درآمد بيشتري برخوردار شده و توانسته‌اند براي خود خانه و آپارتمان مسكوني بهتري خريداري نمايند. متراژ برخي از اين خانهها كه داراي چندين اتاق خواب و سایر تجهيزات هستند، به بیش از200 متر مربع ميرسد. در حقيقت، در چند دههی گذشته، مساحت سرانهی فضاي زندگي به مراتب افزايش يافته است و طبق گزارش اداره‌ی آمار ملي، متوسط سرانهی فضاي مسكوني جمعيت شهري به 5/15متر مربع رسيده، حال آنكه اين ميزان در دههی1990 تنها 9/9 متر مربع بوده است.
از سوي ديگر، در سالهاي اخير محافظت از محيط زيست در ميان مردم چين به موضوعی مهم و قابل توجه تبديل شده است و خواستار محيط زيست بهتر به عنوان بخشي از زندگي كيفي خود هستند. رسانه‌هاي گروهي چين نيز در تبليغ فرايند حفاظت از محيط زيست كوتاهي نكرده و تا آنجا كه مقدور بوده گزارشها و مقالات متعددي در خصوص محيط زيست و اهميت حفاظت و حراست از آن منتشر كرده و دايما از كاهش آلودگي هوا، ضرورت اجراي تدابير لازم در اين عرصه و پالايش محيط منتشر ساخته‌اند، درحالیكه تا چند سال پيش هم مردم و هم رسانه‌ها كمتر به اين مقوله توجه داشتند.
«رفاه نسبي« كه به زبان چيني از آن با عنوان«شيائو كانگ[1]« ياد ميشود، عبارتي است كه بهتدريج از سال1978، يعني به دنبال اجراي سياست اصلاحات و درهاي باز مورد توجه قرار گرفت و در شانزدهمين كنگرهی حزب كمونيست چين كه در ماه نوامبر سال 2002 برگزار شد به آن پرداخته شد. در كنگرهی پانزدهم حزب نيز«جيانگ زِمين» تأكيد كرده بود كه رشد توليد ناخالص داخلي چين در نخستين دههی قرن بيست و يكم، دو برابر سال2000 خواهد بود که به معناي دستيابي به رفاه نسبي در چين است. و در ماه مه سال2000، نیز خاطر نشان كرد كه چين وارد مرحلهی نوينی از جامعهی نسبتاً مرفه شده و فرايند نوگرايي و نوسازي كشور سرعت گرفته است.
واژه‌ی«شيائوكانگ« از قدیمیترین كتاب شعر چینی به نام»شي جينگ[2]« كه مجموعه‌اي از اشعار قرن دهم تا قرن ششم پیش از ميلاد را در بر دارد، گرفته شده است. اما تا چندي قبل، به ويژه تا30سال پيش، مردم از اين واژه و رفاه نسبي، بيشتر فرار از گرسنگي و سرما و تأمين خوراك و پوشاك را استنباط ميكردند. از سال 1978كه دِنگ شيائوپنگ طراح سياست اصلاحات و درهاي باز از نوسازي و پيشرفت سخن به ميان آورد، نوع نگرش به كلمه‌ی شيائوکانگ و مفهوم آن نيز تغيير يافت و به عاملی كليدي در پيشبرد فرايند نوسازي تبدیل شد.
بر اساس چشم اندازی که رهبران چيني براي کشور خود ترسیم كردهاند، تا نيمهی قرن بيست و يكم كه جمهوري خلق چين يكصد سالگي خود را جشن خواهد گرفت[i]، فرايند نوگرايي و نوسازي این کشور تكميل و چين به يك جامعهی مرفه، موفق، قوي، دمكراتيك و با فرهنگ پيشرفته تبديل خواهد شد. مقامهاي چيني تأكيد دارند كه برای رسیدن به اين هدف، باید روند توسعهی اقتصادی و ابداعات علمي و فني به عنوان موتور اقتصاد ملي شتاب گيرد. افزون براین، بايد در كنار اجراي استراتژي توسعهی پايدار، در عرصههاي اقتصادي، كيفيت جمعيت، حيات فرهنگي، حيات مادي و محيط زيست نیز توسعه يابد.
با نگاهي به تغييرات حاصله در سبك زندگي چينيها در دو سه دههی گذشته و توسعه و بهبود زندگي يك ميليارد و350ميليون نفر جمعيت چين در مقايسه با گذشته، چشمگير بودن اين تحولات به خوبي قابل مشاهده است. رشد طبيعي جمعيت چين به 95/6 در هر هزار نفر كاهش يافته كه به مراتب پايين‌تر از نرخ 04/15در سال 1989 است. در همين حال شاخص مصرف انرژي در رشد توليد ناخالص داخلي به يكهزار و 210 دلار رسيده است كه نسبت به سال 1989 تا 8/32 درصد كاهش يافته و پيشرفت‌هاي علمي و آموزشي چين نیز در طول يك دههی گذشته چشمگير بوده است. مشاركت در طرح‌های بین المللی علمی مانند کشف«ژن انسان« و فرستادن فضاپيماي سرنشين‌دار به فضا، از جمله پيشرفت‌هاي علمي اين كشور بهشمار میرود. این کشور، همچين در چند سال گذشته در اجراي دوره‌هاي آموزش اجباري9ساله توفيق زيادي داشته و بيسوادي را در ميان بزرگسالان تقريبا ريشه‌كن كرده است.
تغييرات عظيم حاصله در نحوهی زندگي مردم در زمينههاي آموزشي، فرهنگي، درآمد، الگوي مصرف، الگوي زندگي، مسافرت، بهداشت، تحصيل در خارج از كشور، يادگيري زبان خارجي و... بمنزلهی زلزلهی عظيمي است كه در جامعهی چين اتفاق افتاده و به جاي تخريب، در بهبود و بازسازي و پيشرفت و توسعهی چين نقش مؤثري ايفا نموده است. (چاینا دیلی، 2002) بنابراین، میتوان گفت جامعهی چین درحال دستیابی به رفاه نسبی و یا شیائو کانگ است.
میزان رضایت مردم چین از شرایط زندگی کنونی
نتیجهی نظر سنجی انجام گرفته توسط بنیاد تحقیق و توسعهی چین از میان شهروندان این کشور در سال 2011میلادی، در خصوص میزان رضایت آنها از کیفیت زندگی خود، نشان میدهد که8/12درصد مردم از زندگی خود خیلی راضی بودهاند؛ 2/34درصد راضی؛ 8/2درصد کاملا ناراضی؛ 5/8درصد ناراضی؛ 4/41درصد متوسط؛ و 3/0درصد نیز نا مشخص بوده است.
(Wenmeng Feng, 2011)
جدول: میزان اهمیت وضعیت رفاه در زندگی مردم چین: چه چیزی در خوشبختی زندگی مهم است
| میزان اهمیت | مهم نیست | خیلی مهم نیست | نمی دانم | نسبتا مهم | خیلی مهم | موضوع |
| 6/93 | 5/0 | 2/1 | 8/2 | 7/20 | 9/74 | هارمونی خانوادگی |
| 2/93 | 5/0 | 2/1 | 1/4 | 3/20 | 0/74 | بهداشت |
| 4/90 | 0/1 | 3/2 | 7/4 | 5/26 | 5/65 | آموزش |
| 9/89 | 6/0 | 4/2 | 7/5 | 0/29 | 3/62 | امنیت زندگی |
| 2/89 | 6/0 | ½ | 8/4 | 4/34 | 58 | خدمات بهداشتی |
| 2/88 | 5/0 | 3/2 | 0/6 | 7/37 | 5/53 | وضعیت اقتصادی |
| 2/87 | 1/1 | 0/3 | 7/7 | 2/34 | 54 | کیفیت محیط زیست |
| 1/87 | 0/1 | 3/3 | 6/6 | 4/36 | 7/52 | احترام اجتماعی |
| 9/85 | 1/1 | 2/4 | 4/8 | 0/36 | 4/50 | بیمه اجتماعی |
| 1/84 | 8/1 | 2/5 | 4/5 | 5/44 | 2/43 | شرایط زندگی |
| 8/83 | 1/1 | 7/4 | 4/11 | 7/38 | 1/44 | شغل |
| 6/83 | 1/1 | 9/4 | 7/11 | 8/38 | 6/43 | قیمتها |
| 7/82 | 3/1 | 6/4 | 7/13 | 9/38 | 5/41 | امکانات عمومی |
| 1/82 | 3/1 | 1/6 | 3/9 | 9/45 | 4/37 | ترافیک |
| 0/80 | 0/2 | 7/5 | 5/19 | 5/34 | 4/38 | سیستم قضایی |
| 2/79 | 2/2 | 6/5 | 3/20 | 2/36 | 8/35 | نابرابری درآمد و عدالت اجتماعی |
| 8/77 | 4/2 | 5/8 | 0/15 | 7/43 | 4/30 | روابط اجتماعی |
| 0/77 | 4/3 | 8/6 | 9/12 | 9/33 | 0/34 | عملکرد دولت |
| 2/73 | 9/3 | 1/12 | 4/20 | 8/37 | 9/25 | شرکت در مدیربت اجتماعی |
منبع: China Development Research Foundation. Dec. 6th 2011.
[1] - Xiao Kang.
[2] - Shi Jing.
[i] - جمهوری خلق چین در سال 1949میلادی تأسیس شده و در سال2049میلادی، یک صد ساله خواهد شد.
جدول-آمار و ارقام پايه از وضعيت زندگي و رفاه عمومي مردم چين(2009)
| رديف | موضوع | سال1990 | سال2009 |
| 1 | اشتغال | ||
| متوسط آمار اشتغال بر حسب خانوار شهري(نفر) | 98/1 | 49/1 | |
| متوسط آمار اشتغال بر حسب خانوار روستايي(نفر) | 92/2 | 85/2 | |
| تعداد افراد تحت پوشش هر نفر شاغل شهري(نفر) | 77/1 | 94/1 | |
| تعداد افراد تحت پوشش هر نفر شاغل روستايي(نفر) | 64/1 | 40/1 | |
| تعداد بيكاران ثبت شدهي شهري(10 هزار نفر) | 383 | 921 | |
| نرخ بيكاري ثبت شدهي شهري(درصد) | 5/2 | 3/4 | |
| تعداد سازمان هاي ارايه كنندهي خدمات شغلي(واحد) | - | 37123 | |
| تعدا بيكاران جوياي كار تا پايان سال( 10 هزار نفر) | - | 5806 | |
| 2 | درآمد و هزينه | ||
| متوسط سرانهي درآمد خانوار شهري(يوان) | 1510 | 17175 | |
| متوسط درآمد خالص خانوار روستايي(يوان) | 686 | 5153 | |
| متوسط مصرف و هزينهي سالانهي خانوار شهري(يوان) | 1279 | 12263 | |
| متوسط مصرف و هزينهي سالانهي خانوار روستايي(يوان) | 585 | 3993 | |
| متوسط سرانهي صرفه جويي و پس انداز(يوان) | 623 | 19537 | |
| 3 | كيفيت زندگي | ||
| ضريب اِنگِل(Engel) – رابطه ي ميان درآمد و هزينه- خانوار شهري | 2/54 | 5/36 | |
| ضريب اِنگِل(Engel) – رابطه ي ميان درآمد و هزينه- خانوار روستايي | 8/58 | 0/41 | |
| 4 | وضعيت مسكن | ||
| سرانهي فضاي مسكن در مناطق شهري(متر مربع) | 7/13 | - | |
| سرانهي فضاي مسكن در مناطق روستايي(متر مربع) | 8/17 | 6/33 | |
| 5 | وضعيت حمل و نقل | ||
| تعداد وسايل حمل و نقل عمومي شهري(براي هر 10 هزار نفر) | 2/2 | 1/11 | |
| متوسط مساحت سرانهي جاده هاي آسفالت شهري(متر مربع) | 1/3 | 8/12 | |
| تعداد خودرو براي هر 100 خانوار شهري(دستگاه) | - | 89/10 | |
| تعداد موتور سيكلت براي هر 100 خانوار روستايي(دستگاه) | 89/0 | 64/56 | |
| 6 | وضعيت ارتباطات و مخابرات | ||
| ميزان بهرهمندي از تلفن ثابت و موبايل براي هر 100نفر(دستگاه) | 11/1 | 89/79 | |
| ميزان بهرهمندي از تلفن موبايل براي هر 100نفر(دستگاه) | 002/0 | 27/56 | |
| 7 | ميزان بهرهمندي از امكانات عمومي شهري | ||
| ميزان دسترسي مردم به آب لوله كشي(درصد) | 0/48 | 1/96 | |
| ميزان دسترسي مردم به گاز(درصد) | 1/19 | 4/91 | |
| ميزان متوسط سرانهي پارك و فضاي سبز(متر مربع) | 8/1 | 7/10 | |
| تعداد دستشويي هاي عمومي(براي هر 10 هزار نفر) | 0/3 | 1/3 | |
| متوسط سرانهي هزينهي گردشگري داخلي(يوان) | - | 535 | |
| متوسط سرانهي هزينهي گردشگري داخلي شهري(يوان) | - | 801 | |
| متوسط سرانهي هزينهي گردشگري داخلي روستايي(يوان) | - | 295 | |
| 8 | فرهنگ، آموزش و بهداشت | ||
| 1-8 | فرهنگ | ||
| درصد جمعيت تحت پوشش راديويي(درصد) | 7/74 | 3/96 | |
| درصد جمعيت تحت پوشش تلويزيوني(درصد) | 4/79 | 2/97 | |
| تعداد دستگاههاي تلويزيون(براي هر 100 خانوار شهري) | 0/59 | 7/135 | |
| تعداد دستگاههاي تلويزيون(براي هر 100 خانوار روستايي) | 7/4 | 9/108 | |
| تعداد دستگاههاي كامپيوتر(براي هر 100 خانوار شهري) | - | 7/65 | |
| تعداد دستگاههاي كامپيوتر(براي هر 100 خانوار روستايي) | - | 5/7 | |
| درصد هزينههاي فرهنگ، آموزش، و تفريحي خانوار شهري | 1/11 | 0/12 | |
| درصد هزينههاي فرهنگ، آموزش، و تفريحي خانوار روستايي | 4/5 | 5/8 | |
| 2-8 | آموزش | ||
| نرخ ورود دانش آموزان به مقاطع بالاتر تحصيلي | |||
| نرخ ورود دانش آموزان متوسطه به مقطع تحصيلات عالي(درصد) | 3/27 | 6/77 | |
| نرخ ورود دانش آموزان راهنمايي به مقطع متوسطه(درصد) | 6/40 | 6/85 | |
| نرخ ورود دانش آموزان مقطع ابتدايي به راهنمايي(درصد | 6/74 | 1/99 | |
| متوسط هزينههاي آموزشي هر دانشجو و دانش آموز | |||
| متوسط هزينهي هر دانشجوي مراكز آموزش عالي(يوان) | - | 7578 | |
| متوسط هزينهي هر دانش آموز مقطع دبيرستاني(يوان) | - | 3209 | |
| متوسط هزينهي هر دانش آموز مقطع راهنمايي(يوان) | - | 3543 | |
| متوسط هزينهي هر دانش آموز مقطع ابتدايي(يوان) | - | 2758 | |
| 3-8 | بهداشت عمومي | ||
| تعداد تختهاي بيمارستاني و مراكز بهداشتي( هر 10 هزار نفر) | 2/32 | 6/30 | |
| تعداد پزشكان(براي هر 10 هزار نفر) | 6/15 | 5/17 | |
| ميزان هزينههاي بهداشتي و درماني هر خانوار شهري(درصد) | 0/2 | 0/7 | |
| ميزان هزينههاي بهداشتي و درماني هر خانوار روستايي(درصد) | 3/3 | 2/7 | |
| 9 | امنيت عمومي(اجتماعي) | ||
| تعداد كاركنان تحت پوشش بيمهي بازنشستگي شهري(10 هزار نفر) | 6166 | 23550 | |
| تعداد كارمندان تحت پوشش بيمهي رايگان پايه(10هزار نفر) | 5201 | 17743 | |
| تعداد بازنشستگان تحت پوشش بيمهي رايگان پايه(10 هزار نفر) | 965 | 5807 | |
| تعداد افراد تحت پوشش مراقبت هاي پزشكي و درماني شهري(10 هزار نفر) | - | 21937 | |
| تعداد شاغلين تحت پوشش بيمهي بيكاري(10 هزار نفر) | - | 12716 | |
| تعداد شاغلين تحت پوشش بيمهي از كار افتادگي(10 هزار نفر) | - | 14896 | |
| تعداد شاغلين تحت پوشش بيمهي زايمان(10 هزار نفر) | - | 10876 | |
| درآمد حاصله از صندوق بيمهي اجتماعي(100 ميليون يوان) | 187 | 16116 |
منبع: China Statistical Year Book- 2010
نرخ اشتغال در چین
علیرغم مهاجرت گستردهی ساکنان مناطق روستایی به مناطق شهری و سرازیر شدن سالانه میلیونها کارگر بخش کشاورزی به شهرها، براساس آخرین آمار منتشره از سوی دولت، نرخ بیکاری در این کشور در 3/4درصد کنترل شده است. طبق این آمار تعداد افراد شاغل در چین در سال2011میلادی بالغ بر764میلیون نفر بوده که رکورد جدیدی در زمینهی اشتغال در این کشور بهشمار میآید. تنها در سال 2011 بیش از 2/11میلیون اشتغال جدید ایجاد شده است. این کشور از سال 2002 سیاستهای مثبتی در زمینهی ایجاد اشتغال اجرا کرده و نتایج قابل قبولی را نیز به دست آورده است. دولت چین با اجرای این سیاستها تأثیرات منفی ناشی از بحران مالی بین المللی سال2008 را پشت سر گذاشته و در نیمهی دوم سال2009، میزان اشتغال را به سطح قبل از بحران باز گرداند. میزان اشتغال به کار فارغ التحصیلان دانشگاهها نیز در سطح 70درصد حفظ شده است.
(Global Tomes. 2012)
بالارفتن متوسط عمر و افزایش امید به زندگی
میزان امید به زندگی در میان مردم چین پیش از تأسیس جمهوری خلق چین تنها کمی بیشتر از 35 سال بود درحالیکه این رقم در سال 2007به بیش از 73 سال، یعنی بیش از دو برابر، افزایش یافته است. امید به زندگی در میان زنان به09/74 سال و در میان مردان 5/73سال رسیده و دفعات زایمان زنان به 72/1 کودک کاهش یافته است. (China Encyclopedia. 2008)