تمدن میتانی ها در سوریه

«میتانی­ها» (Mitanni) (1500-1300 پ.م.)

تمدن میتانی یکی از تمدن‌های باستانی حورانی در غرب ایران و شمال میانرودان و جنوب آناتولی بوده‌.

میتانی‌ها در پی گسترش قلمروشان تا سواحل مدیترانه، از جنوب با مصر هم‌مرز شدند و نبردهایی مابین این دو تمدن شکل گرفت.

«حوریان» (Hurrians) از اقوام مُعین هیتیان و میتانی­ها بودند. هیتی­ها با این که خود به شدت تحت تأثیر حوریان بودند، میتانی­ها را حوری می­خواندند.[36] حوریان اصالتاً ایرانی، پیشا زردتشتی بودند و ابتدا در کوهپایه‌های غربی زاگرس و آنجایی‌که بعدها مادغربی را تشکیل می‌داد، همراه قبایل «لولوبیان» (Lullubi) و «گوتیان» (Gutian)[37] و قبایل دیگری که با پادشاهی «عیلامیان» (Elamites) (3200-539 پ.م.) در جنوب غربی ایران، قرابت داشتند، زندگی می‌کردند.

حوریان یا هوری‌ها عملاً در هزاره دوم ق.م. در همه قسمت‌های میانرودان باستانی ساکن گشتند و نقش اساسی در تاریخ هیتیان بازی کردند؛ به طوری که این سرزمین‌ها معروف بود به سرزمین هوری‌ها. بسیاری از آیین‌های هوری در آناتولی هیتی یافته شده است.

تمدن هوری‌ها در هزاره سوم در آناتولی شرقی نیز در سایه پادشاهی میتانی وجود داشت و آن‌ها بزرگ‌ترین و بانفوذترین ملت پادشاهی میتانی محسوب می‌شدند؛ در واقع میتانی­ها را هوریان در جنوب ترکیه و شمال سوریه و عراق امروزی گسترش دادند.

پایتخت میتانی­ها «واشیوکامی» یا «واشیوکانی» (Washukanni) که احتمالاً در زیر تپه‌های «تل الفخیریه»؛ در حومه «رأس العین» در شمال سوریه (حسکه)؛ کنار رودخانه «خابور» باید باشد که قدمتی 5000 ساله دارد. قرار داشت.[38] میتانی­ها بعدها پایتخت خود را به طرف غرب انتقال دادند؛ یعنی «بُغازکوی» (Boḡazköy) و «خاتوشا»، پایتخت هاتاییان و هیتی­ها را انتخاب کردند.

تمدن مصر قرن­ها بر سر سوریه بزرگ با اقوام شرقی نزاع داشته است. بسیاری از اهرام خشتی مصر به افتخار پیروز­های فراعنه بر دشمنان شرقی و تصرف پیاپی سوریه ساخته شده­اند؛  به طور مثال،  «توتمس سوم» (Thutmose III) (پادشاهی ۱۴۷۹–۱۴۲۵ پ.م.) به خاورمیانه لشکر کشید و اکثر مناطق سواحل مدیترانه و مرکزی سوریه را تصرف کرد. [39]

درگیری در مرزهای شمال غربی سوریه، بین مصر و میتانی برای چندین نسل ادامه یافت تا اینکه طبق اسناد نامه­های العمارنة، یک معاهده صلح بین «آمنهوتپ سوم» (Amenhotep III) (سلطنت: 1391–1353 پ.م.) و «شاه شوترنا دوم» (Shuttarna II) منعقد شد و در نهایت، مرز بین این دو امپراتوری‌، در نزدیکی «قَطَنا/قتانا» (Qatana) نزدیک ریف دمشق و «کادش»؛ یعنی مرز سوریه و لبنان امروزی قرار گرفت.[40]

موقعیت عمومی قلمرو میتانی­ها

تعیین نژاد میتانی­ها دشوار است؛ اما تمدن میتانی، تحت نفوذ فرهنگ هندو-آریایی بوده­است. کشف سنگ نگار مشهور میتانی که  در در بغازکوی (Boḡazköy)، واقع در آناتولی یافته شد که مضمونش صلح  پادشاه هیتی و حاکم «میتانی» است، رسیدن موجی از اقوام هندو-ایرانی را به شمال غرب ایران تصدیق می‌کند؛ زیرا در این سنگ نبشته، خدایان میتانی، «میترا» (Mithra)، «وارونا» (varuṇa)، «ایندرا» (Indra) و «ناسیته» (Nasatya) نامیده شده­اند؛ خدایانی که در «ریگ ودا» (Rigveda)، هم ذکر شده‌است و محتملاً نشان از این دارد که میتانی‌ها دین ودائی داشته‌اند.[41]

در قرن سیزدهم قبل از میلاد، هجوم هیتی‌ها از سمت غرب و آشوریان از جنوب، به امپراتوری میتانی پایان داد و این امپراتوری بین دو قدرت فاتح تقسیم شد.[42]