جغرافیای طبیعی زیمبابوه

موقعیت ، حدود و وسعت

کشور زیمبابوه با مساحت 390580 کیلومتر مربع در جنوب مرکزی آفریقا و در بین رودخانه‌های "ليمپوپو"(Limpopo) و" زامبزی"[2] واقع شده و محصور در خشکی است.

کشورهای همسایه ی آن:زامبیا در شمال ،موزامبیک در شرق،بوتسوانا در غرب و آفریقای جنوبی در جنوب می‌باشند.

ارتفاعات و ناهمواری‌ها

قسمت اعظم اين كشور در ارتفاعات و در فلات مركزی مرتفعی که از جنوب غربی تا شمال غربی کشیده شده و ارتفاع آن از سطح دریا بين 1200 تا 1600 متر می‌باشد، قرارگرفته است.شرق کشور منطقه‌ای  كوهستانی است و رشته كوه "نيانگانی"[3] در این منطقه قرار گرفته و بلندترين قله ی آن 2592 متر ارتفاع دارد.

از نظر جغرافیایی،زیمبابوه به چند منطقه تقسیم می شود که هریک دارای ویژگی های طبیعی خاص خود می باشند:

فلات مرتفع

فلات "هیولد" 25 درصد از کل مساحت فلاتی این کشور را تشکیل می دهد. ارتفاع آن 4 تا 5 هزار پا بوده همان طور که اشاره شد رشته کوه نیانگانی در این فلات واقع شده است.فلات مزبور در هر یک از بخش های خود و در سراشیبی به رودهای "زامبزی" در شمال و "لیمپوپو" در جنوب منتهی می شود.

فلات متوسط

منطقه بسیار وسیعی است که بخش اعظم آن در آفریقای جنوبی واقع شده است.محل اصلی آن در شمال ایالت کیپ بوده و از آن جا به سوی کشور نامیبیا و در خاک آن کشور امتداد یافته است.بخشی از خاک زیمبابوه که شامل بسیاری از زمین های قابل کشت کشور می باشد، نیز در این فلات واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دریا حدود 1200 متر می باشد.

فلات کم ارتفاع

با ارتفاع کمتر از 600 متر از سطح دریا و در برگیرنده دره های زامبزی،لیمپوپو و رودخانه سابی-لوندی[4] است.

رودخانه ها و دریاچه های مهم

رودخانه زامبزی:رودخانه زامبزی مهم ترین رودخانه کشور به طول 2574 کیلومتر و با ارتفاع 1585 متر از سطح دریا در شمال این کشور قرار داشته و در مسیر خود تا جنوب غربی زامبیا جریان دارد و طولانی ترین رودخانه مرزی در منطقه جنوب آفریقا است.در منتهی الیه غربی زیمبابوه بر روی این رودخانه  آبشار باشکوه ویکتوریا قرار دارد و در واقع این رود بین آبشار ویکتوریا در زیمبابوه و سد "کابورا باسا" در موزامبیک واقع شده و شاخه های شرقی آن در سواحل شرق موزامبیک به اقیانوس هند می رسد.

تعدادی از رودخانه های کوچکتر مانند "مازوئه" و "سانیاتی" یا "مونیاتی "نیز در شمال کشور با رودخانه زامبزی هم مسیر می شوند. هم چنین، رودخانه" سابی" که از مرکز زیمبابوه شروع می شود به سوی شرق جریان داشته در کشور موزامبیک ادامه مسیر می دهد. رودخانه لیمپوپو به طول 1750 کیلومتر،در ناحیه مرزی جنوب زیمبابوه قرار داشته وارد خاک آفریقای جنوبی می شود و در آن کشور ادامه مسیر می دهد و در نهایت به اقیانوس هند می پیوندد.

)www.countriesquest.com/africa/zimbabwe/land_and_resources/rivers/2015)

دیگر رودخانه های مهم  این کشور عبارتند از: رانده ،سیو، پونگوه، مازوئه(400 کیلومتر) و شاشه(300 کیلومتر)، مانیامه(260 کیلومتر) و بوزی (250 کیلومتر) می باشند.

)www.freebase.com/user/cbersch/views/longest_rivers_in_zimbabwe/2015(

دریاچه های مهم کشور عبارتنداز:

1-    دریاچه چیورو[5]:

وسعت آن 26 کیلومتر مربع و مهم ترین منبع تهیه آب شهر حراره می باشد.این دریاچه مصنوعی در سال 1952 در جنوب غربی حراره ساخته شد.از ویژگی های این دریاچه تنوع زیستی ماهی های آن است.

صخره های نقاشی شده و وجود انواع گوناگون پرندگان در محوطه پارک جنگلی دریاچه از جذابیت های آن می باشد.

(www.lakelubbers.com/lake-chivero-2069/2015 )

2-    دریاچه کاریبا[6]:

اين درياچه یکی از چهار دریاچه بزرگ مصنوعی جهان و دومین دریاچه بزرگ آفریقا می باشد.این دریاچه منبع و مخزن بزرگ ذخيره آب در كشور است و در سطح وسيعی از خط مرزی زیمبابوه و زامبیا قرار دارد.دریاچه کاریبا بين سال هاي 1958 تا 1963 ميلادي و به دنبال تكميل سد بزرگ كاريبا در شمال شرقی کشور به تدريج آبگیری شد.شهر"كاريبا" در زيمبابوه به دنبال عملیاتی شدن این طرح، به صورت امروزی ساخته شد.وسعت درياچه بيش از 220 كيلومتر در  طول و40 كيلومتر در عرض می باشد و5580 كيلومتر مربع پوشش آبي دارد.حداکثر عمق آن 97 متر و ميانگين آن 29 متر است.درياچه كاريبا چند جزیره بزرگ^[7] و هشت جزيره كوچك دارد.      ( www.britannica.com/place/Lake-Kariba)

آب وهوا

زیمبابوه دارای دو فصل سرد ( از آوریل تا اواسط سپتامبر) و فصل بارانی(ازاواخر نوامبر تا اواخر مارس) می باشد. ماه اکتبر و اوایل نوامبر نسبتاً دما افزایش می یابد اگر چه این افزایش دما غالباً تنها در طول روز احساس می شود .

در فصل سرما، بارش به ندرت و به حداقل میزان خود می رسد.در بیشتر قسمت های کشور بارش قابل توجهی در این فصل دیده نمی شود .در فصل بارانی سراسر کشور شاهد بارش های شدید می باشد و سطح آب رودخانه ها به علت بارش زیاد افزایش می یابد و همین امر موجب می گردد حجم آب آبشار ویکتوریا نیز در اواخر فصل باران به بالاترین میزان خود برسد.

درجه حرارت

دمای این کشور در طول سال از 13 تا 30 درجه سانتی گراد متغیر می باشد.مردم زیمبابوه در شب های زمستانی پائین ترین دما را تجربه می کنند و در ماه های اکتبر و نوامبر شاهد گرم ترین روزهای سال می باشند.

منابع طبیعی

مهم ترین منابع طبیعی این کشور شامل زغال سنگ، سنگ کروم،سنگ سیلیکات،طلا،نیکل،مس،سنگ آهن،وانادیوم،لیتیوم،قلع و فلز پلاتینیوم می باشد.

پوشش گیاهی

بخش وسيعی از زيمبابوه پوشیده از جنگل می باشد.متأسفانه عواملی چون فقر ، رشد جمعيت ،عدم آگاهی از خطرات ناشی از امحای پوشش های جنگلی و ... باعث شده است مردم برای مواردی چون تأمین سوخت به منظور گرم کردن منازل و پخت و پز،تأمین هزینه های زندگی و ... به قطع درختان و فروش آن ها اقدام نمایند.بدیهی است روند رو به افزایش جنگل زدایی با ایجاد تغییر در اکوسیستم و سکونت گاه های طبیعی جانوران و نیز شکارهای بی رویه و غیر قانونی،موجبات کاهش و حتی نابودی انواع گوناگون حیوانات در این کشور را در پی خواهد داشت.  

-جانوران خاص منطقه

کشور زیمبابوه همیشه به داشتن بوفالو، فیل، پلنگ، شیر و  کرگدن که با عنوان "پنج حیوان بزرگ"[8] شناخته می شوند،معروف بوده است. بعدها بز کوهی ، گور خر و زرافه  که از گونه های مهم و پرشمار جانوری در این کشور می باشد، به این 5 حیوان افزوده شدند.از دیگر حیوانات مهم این کشور می توان به اسب آبی اشاره کرد که در قسمت های مختلف زیمبابوه وجود دارد. (www.safaribookings.com2015)

-جاذبه ها و دیدنی های طبیعی

1-آبشار "ويكتوريا"

آبشار ویکتوریا از بزرگ ترين و مهم ترين آبشارهاي جهان است  و در شمال غرب زيمبابوه قرار دارد.دیوید لیوینگستون، کاشف مشهور اسکاتلندی در سال ۱۸۵۵ میلادی، اولین غربی بود که آبشار ویکتوریا را کشف و به افتخار ملکه ویکتوریا،آن را آبشار ویکتوریا نامید.(حمیدی نیا،110:1393)

این آبشار در زبان بومیان منطقه "موسی اوآ تونیا" خوانده می‌شد که به معنی "مه خروشان" است.لیوینگستون در خاطرات خود می‌نویسد: "هیچ کس نمی‌تواند زیبایی این آبشار را با هیچ منظره‌ای در انگلستان مقایسه کند. هیچ فرد اروپایی تا به حال چنین چشم‌اندازی ندیده است، چشم‌اندازی چنان زیبا که احتمالاً فرشته‌ها هم هنگام پرواز مسحور آن می‌شوند".

بخش عظیم آبشار ویکتوریا در زیمبابوه و بخش کوچکتری از آن در زامبیا قرار دارد.ارتفاع آبشار 108 متر و پهنای آن بالغ بر 6/1 کیلومتر(یک مایل) و حجم آب عبوری آن در هنگام پر آبی بالغ بر  550 هزار متر مکعب در دقیقه است. این آبشار  بخشی از رودخانه  "زامبزی" و در میانه راه این رودخانه(به طول بیش از 2700 کیلومتر) واقع است.آبشار ویکتوریا با ارتفاع ۱۰۸ متر (۳۶۰ پا)، بلندترین آبشار جهان می باشد.عرض دو سوی آبشار ویکتوریا به ۱۷۰۰ متر (۵۵۷۷ پا) می‌رسد.این رود پیش از رسیدن به آبشار، مسافت قابل توجهی را بر بستری از سنگ‌های بازالت و در میان دره‌های ایجاد شده با تپه‌های ماسه ‌سنگی طی می‌کند.در نقاطی از رودخانه که عرض آن وسیع‌تر می‌شود، جزیره‌های کوچک پوشیده از درخت  به چشم می‌خورد و تعداد این جزیره‌ها با نزدیک شدن رودخانه به محل آبشار افزایش پیدا می‌کند. جزیره‌های فراوانی که در محل تاج آبشار قرار دارند، باعث می‌شوند تا آب رودخانه به شکل چند آبشار جداگانه درون این دره سرازیر شود.

آبشار ویکتوریا از دیدنی ترین پدیده های طبیعی جهان و از جاذبه های توریستی زیمبابوه است و سالانه صدها هزار گردشگر از آن بازدید می کنند.

برخی دیگر از جاذبه های گردشگری زیمبابوه عبارتند از:

2- پارک طبیعی آبشار ویکتوریا

3-پل رودخانه زامبزی

4- پارک طبیعی هوانگه

5- صخره های طبیعی رودز

6- دریاچه کاریبا

7- زیمبابوه بزرگ

8- تپه های ماتوبوwww.tripadvisor.com/2015))

---

[2]-Zambezi

[3] -Nyangani

[4]-Sabi-Lundi

[5]-Chivero

[6]-Kariba

[7]-Mashape&Maaze

[8] -Big five