صنعت گردشگری در چین

مقدمه:

کشور چين، از نظر فرهنگي و تاريخي، گستردگي جغرافيايي، تنوع آب و هواي طبيعي، و وجود آثار فراوان باستاني و تاريخي، به‌­صورت طبيعي از جاذبه‌­هاي توريستي و گردشگري بالايي برخودار است. تنوع فرهنگي، جاذبه‌­هاي تمدني، مناظر بي بديل طبيعي، آب و هواي چهار فصل، تبليغات گسترده‌ی جهاني، برنامه‌ريزي دقيق و مناسب، فراهم ساختن زمينه­‌هاي لازم و تأمين خواسته­‌های مورد نياز گردشگران خارجي نيز بر اين مزيت­‌ها افزوده و از آن به عنوان كشور در حال رشد صنعت گردشگري كه ميزان رشد آن دو برابر رشد اقتصادي چين است ساخته است. با توجه به گسترش سريع صنعت گردشگری در اين كشور، كارشناسان بين‌المللي توريستي جهان پيش بيني نموده­‌اند كه چين تا سال 2015 به كشور اول جهان از نظر جذب توريست تبديل خواهد شد.

نهاد رسمی دولتی مسئول امور گردشگری چین

سازمان رسمی دولتی متولی امور گردشگری در چین، مدیریت ملی گردشگری چین (در سطح وزیر) است که وابسته به شورای دولتی چین است (National Tourism Administration of The People’s Republic of China). رییس کنونی این اداره کل آقای شائو چی وِی (Shao Qiwei) است. وظایف، مسئولیت‌ها، و بخش‌های مختلف این نهاد به شرح زیر است.

-برنامه‌ریزی و هماهنگی برای توسعه‌ی صنعت گردشگری، تدوین سیاست‌های کلی، استانداردسازی، تهیه و تدوین قوانین و مقررات و نظارت بر حسن اجرای آن‌ها. هم‌چنین، هدایت گردشگری در مناطق مختلف چین.

-تهیه و تدوین استراتژی توسعه‌ی بازار چین‌گردی و امور گردشگران داخلی و خارجی، سازماندهی امور تبلیغات گردشگری چین و هدایت مؤسسات آموزشی و جذب گردشگری در خارج.

-سازماندهی، ساماندهی، برنامه‌ریزی و توسعه و حفاظت از منابع گردشگری. طراحی و توسعه‌ی مناطق کلیدی گردشگری، مقاصد گردشگری و هدایت صنعت تعطیلات و اقتصاد گردشگری.

-عادی‌سازی بازار گردشگری، نظارت و مدیریت بر کیفیت خدمات و حمایت از حقوق قانونی و منافع گردشگران و تورگردانان. ساماندهی عملیات و خدمات شرکت‌های گردشگری. سازماندهی و استانداردسازی و آماده‌سازی مناطق گردشگری.

-گسترش ارتباطات و هماهنگی امور گردشگری در عرصه‌ی بین‌المللی و مسئول ارتباط با سازمان جهانی گردشگری. سازماندهی آژانس‌های گردشگری خارجی مستقر در این کشور. بررسی کیفیت سرمایه‌گذاری‌های خارجی در زمینه‌ی صنعت گردشگری و آژانس‌های مسافرتی خارجی.

-تبیین و اجرای سیاست‌های دولت مرکزی در خصوص گردشگری مناطق هنگ‌کنگ، ماکائو و تایوان و هدایت توسعه‌ی این صنعت در مناطق مذکور و تأیید و صدور مجوز برای فعالیت‌های آژانس‌های مسافرتی متعلق به این مناطق در سرزمین اصلی و سرمایه‌گذاران این مناطق در صنعت گردشگری چین.

-ساماندهی و هدایت مؤسسات آموزشی و تربیتی بخش گردشگری و تعیین سیستم درجه‌بندی مشاغل کارکنان بخش صنعت گردشگری.

مؤسسات و مراکز و انجمن‌های وابسته به این نهاد عبارتند از: مرکز خدمات گردشگری؛ مرکز اطلاع‌رسانی؛ خبرگزاری گردشگری؛ مؤسسه‌ی انتشارات گردشگری؛ مؤسسه‌ی مدیریت گردشگری ملی؛ انجمن گردشگری چین؛ انجمن خدمات مسافرتی؛ انجمن هتلداران؛ انجمن اتومبیل‌های کرایه‌ای؛ و انجمن خبرنگاران گردشگری.

هم‌چنین، این مدیریت دارای 18 دفتر اصلی در 14 کشور خارجی است که به امور جذب گردشگر و تبلیغ توریستی می‌پردازند. کشورهای استقرار این دفاتر عبارتند از: توکیو و اوزاکا در ژاپن؛ سنگاپور؛ کاتماندو در نپال؛ سئول در کره‌ی جنوبی؛ هنگ‌کنگ؛ نیویورک و لوس‌آنجلس در آمریکا؛ تورنتو در کانادا؛ لندن در انگلیس؛ پاریس در فرانسه؛ فرانکفورت در آلمان؛ مادرید در اسپانیا؛ زوریخ در سوییس؛ سیدنی در استرالیا؛ دهلی نو در هند؛ و رم در ایتالیا. (www.en.cnta.gov.cn.)

آغاز توسعه­‌ی صنعت گردشگری در چین

صنعت گردشگری به مفهوم امروزی آن در چین، به صورت رسمی از سال ۱۹۶۴ شکل گرفت، ولی با توجه به روابط سیاسی بین‌المللی حاکم بر جهان آن‌روز، بیشترین ارتباطات گردشگری چین با بلوک شرق و به ویژه شوروی سابق بود و درب‌های بستهٔ چین اجازه‌ی ایجاد روابط گردشگری با جهان سرمایه‌داری غرب را نمی‌داد. در سال ۱۹۷۴، دولت چین با بازنگری در سیاست جذب توریست خود، کم‌کم مرزهای کشور را با لحاظ کردن شرایط خاص زمانی به روی گردشگران جهان غیرکمونیست گشود و برای نخستین بار، گردشگران غیرکمونیست به چین راه یافتند. پس از اصلاحات و تغییر سیاست دولت، روند تلاش برای جذب گردشگر و توسعه‌ی صنعت گردشگری این کشور، سرعت بیشتری به خود گرفت. در واقع اصلاحات، زمینه‌ی گسترش صنعت توریسم را فراهم ساخت و برنامه‌ریزی درست همراه با ایجاد بستر مناسب، با تکیه بر سوابق تاریخی-فرهنگی و وجود زمینه‌های گسترده‌ی جذب جهانگرد، روی آوری هر چه بیشتر گردشگران خارجی به چین را سال به سال افزایش داد. در حالی که در سال‌های اولیه‌ی دهه‌ی شصت تعداد گردشگران خارجی بازدیدکننده از چین به سختی به سه هزار نفر در سال می‌رسید، روند اصلاحات موجب شد که در سال ۲۰۰۱ آمار گردشگران خارجی به حدود ۱۲ میلیون نفر برسد که با احتساب گردشگران هنگ‌کنگ، ماکائو و تایوان، از مرز ۹۳ میلیون نفر بگذرد. درآمد حاصله از صنعت گردشگری چین در این سال، بالغ بر ۳۵۰ میلیارد یوان (۷۰ میلیارد دلار) گردید. تلاش دولت و دست‌اندرکاران صنعت گردشگری چین بر این است که تا پایان سال ۲۰۱۵ مجموع درآمد حاصله از طریق این صنعت را به بیش از ۸ درصد کل درآمد این کشور برسانند. صنعت گردشگری چین بر حول محور دو بخش جذب توریست‌های خارجی و تشویق گردشگران داخلی به پرداختن به گردشگری در داخل می‌چرخد. دولت این کشور با فراهم ساختن زیرساخت‌های اساسی توسعه‌ی صنعت گردشگری، همچون هتل‌ها، راه‌ها، وسایل حمل و نقل، آژانس‌ها و تورهای مسئول جابه‌جایی گردشگران، مخابرات و ارتباطات، تسهیل در امر صدور ویزا برای اتباع خیلی از کشورها در مبادی ورودی چین، تربیت راهنمای گردشگران و مترجمان همراه تور، تبلیغات وسیع و گسترده در سطح جهان و به ویژه حضور فعال در رویدادهای بین‌المللی مربوط به جهانگردی، بازسازی، مرمت و احیای آثار باستانی و میراث‌های تاریخی و فرهنگی، تلاش برای به ثبت رساندن آثار فرهنگی خود در فهرست میراث جهانی، و فراهم آوردن کلیه‌ی لوازم و امکانات به هم پیوسته و مورد نیاز توسعه‌ی این صنعت، تمام هم و غم خود را معطوف بهره‌برداری از این صنعت رو به رشد جهانی و اختصاص دادن سهم هر چه بیشتری از درآمد حاصله از توریسم به کشور خود می‌باشد.

طبق آمار منتشره، در سال ۲۰۰۹ میلادی مجموعاً ۱۳۵ میلیون نفر گردشگر خارجی (شامل چینی‌های هنگ‌کنگ، ماکائو و تایوان) از مبادی ورودی مرزهای هوایی، آبی، و خاکی چین وارد این کشور شده‌اند که از این رقم ۳۰ میلیون نفر اتباع خارجی، ۱۰۰ میلیون اتباع هنگ‌کنگ و ماکائو، و ۵ میلیون نفر اتباع تایوان بوده‌اند. درآمد ارزی حاصله از این تعداد گردشگر خارجی در طول سال جمعاً بالغ بر ۴۰ میلیارد دلار بوده است. همچین، میزان سفر به روز گردشگران داخلی در طول سال، جمعاً بالغ بر ۹۱ میلیارد نفر روز بوده است.

اولویت‌­های چین در صنعت گردشگری

استراتژي چين در زمينه‌­ی گردشگري به ترتيب اولويت به سه مرحله‌ تقسيم مي‌شود که عبارتند از: 1- جذب و تشويق هر چه بيشتر گردشگران خارجي براي بازديد از چين؛ 2- تشويق مردم چين به پرداختن به گردشگري در داخل چين؛ 3- ايجاد تسهيلات لازم براي اتباع چينی جهت پرداختن به گردشگری در خارج از كشور.

دولت چین، مرحله‌ی درست این سیاست‌های اجرایی و راهبردی را به نحو احسن عملی ساخته و افزایش تعداد ورود جهانگردان خارجی به این کشور مبین این رشد است. در خصوص مرحله‌ی درست که پرداختن به امر گردشگری چینی‌ها در داخل کشور است، مسئولان بخش این صنعت، با همکاری سایر دستگاه‌های ذیربط، مردم را به سفر هر چه بیشتر به مناطق مختلف این کشور تشویق می‌کنند. با توجه به محدودیت‌های اعمال شده از سوی دولت برای سفرهای داخلی اتباع چین در دهه‌هاي گذشته و بهبود وضعیت اقتصادی و درآمد مردم پس از اجرای اصلاحات و گستردگی جغرافیایی و جاذبه‌های گردشگری مناطق مختلف چین، به نظر می‌رسد دولت مرحله‌ی درست از سیاست گردشگری خود را نیز با موفقیت تمام آغاز کرده است. استقبال بی‌نظیر مردم از برنامه های گردشگری داخلی و رشد سرسام آور این صنعت در بخش داخلی، همگی حکایت از برنامه‌ریزی و اجرای درست دولت چین در این زمینه دارد.

برای فراهم ساختن زمینه‌ی گردشگری داخلی برای اتباع چینی، دولت در طول سال ۳ مقطع زمانی تعطیلات یک هفتگی را در نظر گرفته که عبارتند از: اول ماه مه تحت عنوان روز کارگر؛ آغاز سال نو چینی تحت عنوان جشن بهاره؛ و اول ماه اکتبر به عنوان روز ملی چین. در این سه مقطع زمانی که از آن به سه دوره‌ی طلایی نام برده می‌شود، اوج سفرهای گردشگری داخلی محسوب شده و در این ایام، صدها میلیون گردشگر چینی به‌صورت فردی و گروهی به امر گردشگری در داخل چین پرداخته و از این طریق به صنعت گردشگری داخلی رونق چشمگیری می‌بخشند. اگر چه در سایر ایام سال نیز گردشگری داخلی از رونق خوبی برخوردار است ولی در این ایام خاص تمام امکانات گردشگری و حمل و نقل کشور، برای جابه‌جایی مسافران و گردشگران و تأمین نیازهای آنان بسیج می‌گردند. براساس آمارهای منتشره از سوی مطبوعات در سال ۲۰۰۹ میلادی، آمار مجموع سفرهای داخلی اتباع چین به بیش از ۶٫۱ میلیارد مورد رسیده که در تاریخ چین بی‌سابقه بوده است. روند رو به گسترش توسعه‌ی گردشگری داخلی چین، در حال حاضر، بیش از گردشگران خارجی زمینه‌ی توسعه‌ی این صنعت را فراهم ساخته است. سیاست اجرایی دولت چین در زمینه‌ی اولویت سوم گردشگری که سفر اتباع چینی به خارج از کشور باشد، با حزم و احتیاط بیشتری همراه و به‌صورت تدریجی بوده است. بر همین اساس، فقط آژانس‌های معتبر و مورد تأیید دولت، مجاز به اعزام گردشگران چینی به خارج از کشور آن‌هم فقط به کشورهایی که از سوی دولت به عنوان مقصد توریستی اعلام شده‌اند، صورت می‌گیرد.

تلاش کشورهای خارجی برای جذب گردشگران چینی و سرمایه گذاری در این صنعت

با توجه به بازار گسترده‌ی جهانگردان چینی که هر روز به دلیل افزایش درآمد بر تعداد آنان افزوده می‌شود، اغلب کشورهایی که دارای صنعت توسعه یافته‌ی گردشگری هستند، از سال‌ها پیش برای جذب هرچه بیشتر جهانگردان چینی، برنامه‌ریزی لازم را انجام داده‌اند. با وجود توسعه‌ی صنعت گردشگری و صدور مجوز برای سرمایه گذاران خارجی جهت ورود در بخش‌های خاصی از این صنعت، هنوز هم سیاستگذاری، برنامه‌ریزی، هدایت، نظارت و اجرای برنامه‌های توریستی، هم‌چون سایر بخش‌ها، کاملاً در اختیار دولت بوده و بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران خارجی، بدون نظارت و کنترل دولت حق ورود به این بخش را ندارند. با پیشرفت اصلاحات و ورود بخش خصوصی به عرصه‌های مختلف اقتصادی، دولت از چند سال پیش، به تدریج به بخش خصوصی اجازه داد در برخی از زمینه‌ها از قبیل جذب توریست، هتلداری، سازماندهی تورها و گردشگران وارده به چین، حمل و نقل جاده‌ها و ارتباطات و تربیت نیروهاي مورد نیاز این بخش، وارد عمل شود. پس از عضویت در سازمان تجارت جهانی و الزام به رعایت و پیروی از قوانين و مقررات مربوطه، دولت چین از سال 2001 برای نخستین بار به سرمایه گذاران و شرکت‌هاي خارجی نیز مجوز هم‌کاري و مشارکت فقط در زمینه‌های جذب گردشگر خارجی برای سفر به چین را اعطا کرد. براساس این مقررات، شرکت‌هاي خارجی می‌توانند تا سقف 49 درصد، در این زمینه‌ها سرمایه گذاري نمایند که رعایت این سقف تا سال 2005 الزامي بود. پس از آن قابل مذاکره بوده و خارجي‌ها می‌توانند سهم خود را تا سقف صددرصد افزايش دهند. البته این مجوز تنها برای فعالیت در جذب گردشگر خارجي است و سرمایه گذاران غير چیني به هیچوجه حق ورود به بخش صنعت گردشگري داخلي و اعزام گردشگران چیني به خارج از کشور را ندارند و این بخش منحصراً در اختيار آژانس‌هاي دولتي است.

جدول آمار و ارقام صنعت گردشگری در چین (2009) 2009 2008 2007 2006 2005 عنوان - 20110 18943 17957 16245 تعداد آژانسهای توریستی - 1970 1797 1654 1556 آژانسهای خارجی - 18140 17146 16303 14689 آژانسهای داخلی - 14099 13583 12751 11828 هتل های ستاره دار 59/12647 74/13002 33/13187 21/12494 23/12029 گردشگران وارده از خارج(10 هزار نفر) 75/2193 53/2432 97/2610 03/2221 51/2025 گردشگران خارجی (10هزار نفر) 44/10005 65/10131 57/10113 84/9831 79/9592 هنگ کنگ و ماکائو (10هزار) 40/448 56/438 79/462 35/441 92/410 چینی­های تایوان (10هزار نفر) 52/5087 92/5304 98/5471 34/4991 90/4680 گردشگر نفر شب (10 هزار نفر) 62/4765 44/4584 40/4095 36/3452 63/3102 سفر چینی ها به خارج  (10 هزار نفر) 97/4220 12/4013 40/3492 91/2879 00/2514 سفرهای شخصی 02/19 12/17 10/16 94/13 12/12 سفر گردشگران چینی در داخل (100میلیون) 75/396 43/408 19/419 49/339 96/292 درآمد ارزی گردشگران خارجی(100میلیون دلار) 69/10183 30/8749 62/7770 74/6229 86/5285 درآمد ارزی گردشگران داخلی(100میلیون دلار)

منبع: China statistical Year Book- 2010, China statistic Press.