قوه مجریه فرانسه
قوه مجریه
قوه مجریه فرانسه مرکب از ریاست جمهور، نخست وزیر و هیات وزیران است.
الف- ریاست جمهوری و اختیارات وی
بر اساس قانون اساسى فرانسه، رييس جمهورى به عنوان عالى ترين مقام دولت و داراي بالاترين قدرت اجرايى است. وى فرمانده كل نيروهاى نظامى، بالاترين مقام قضايى كشور و دارنده بالاترين لژيون افتخار فرانسه است. رييس جمهورى فرانسه حافظ و ناظر بر رعايت قانون اساسى است و ضامن استقلال، تماميت ارضى و رعايت معاهدات بين المللى است.وى نخست وزير را تعيين مى كند و در صورت استعفاى وى و قبول آن، به حيات دولت پايان مى دهد. وى همچنين ديگر اعضاى دولت را تعيين و قادر به بركنارى آنان از دولت نيز هست.رييس جمهورى فرانسه، رييس شوراى وزيران نيز است كه هفته اى يك بار با حضور نخست وزير و كليه وزيران در كاخ رياست جمهورى فرانسه «اليزه» بر گزار مى شود. رييس جمهور فرانسه تاييد قوانين مصوب مجلس پس از ۱۵روز را نيز به عهده دارد.رييس جمهورى فرانسه همچنين اختيار دارد تا با پيشنهاد يك مجلس و يا مجالس ملى و سناى فرانسه، اصلاحات در معاهدات بين المللى را يا از مجلس بخواهد و يا آن را به همه پرسى بگذارد. رييس جمهورى فرانسه حق دارد پس از مشورت با نخست وزير و روساى دو مجلس سنا و ملى، مجلس ملى را منحل كند ولى حق ندارد كمتر از يك سال بعد از ايجاد مجلس، به انحلال آن دست بزند.
براساس قانون اساسى فرانسه روابط بين پارلمان و رييس جمهور بسيار محدود است. رييس جمهور در مقابل مجلس مسووليتى ندارد ولى حق دارد مجلس را منحل كند كه براى آخرين بار «ژاك شيراك» در سال ۱۹۹۷به اين اقدام دست زد. رييس جمهور فرانسه مى تواند حتى قانونى را كه براى توشيح به وى ارايه شده است براى بحث دوباره به مجلس برگرداند. مجلس نيز حق دارد در صورت خيانت بزرگ رييس جمهور، مقدمات محاكمه وى را آماده كند. رييس جمهور فرانسه فرمانده كل ارتش و رييس شورا و كميته عالى دفاع ملى است و بر اين اساس رييس جمهور مسئوليت تمامى مسايل دفاعى كشور را دارد حتى ايجاد نيروهاى اتمى بازدانده فرانسه بر اين نقش افزوده شده است به طوري كه رمز و دستور شليك استفاده از سلاح هاى هسته اى فرانسه در اختيار رييس جمهوراست. در زمان حاضر فرانسه داراى ۱۰فروند ناو و زير دريايى هسته اى دفاعى و تهاجمى است. رييس جمهورى فرانسه در صورت تهديد بر تماميت ارضى كشور از قدرت استثنايى نيز برخوردار خواهد بود. همچنين حق عفو در فرانسه با رييس جمهورى است.رياست هيات هاى مهم نمايندگى بين المللى از جمله اروپايى در مسايل مهم در فرانسه در اختيار رييس جمهورى است و حتى در موارد ايجاد دولت همزيستى، نقش رييس جمهورى نسبت به نخست وزير برتر است و نظر وى براى تعيين وزير دفاع و وزير خارجه نيز بايد از سوى دولت همزيستى مورد توجه قرار گيرد.وى استوارنامه سفراى خارجى را امضا كرده و با موافقت وى سفراى فرانسوى در خارج از كشور نيز تعيين مى شوند. روابط رييس جمهورى با دولت در صورتى كه دولت و مجلس و رييس جمهور از يك حزب باشند، زياد پيچيده نخواهد بود و رييس جمهور جهت هاى كلى نظام را تعيين و نخست وزير و دولت آنها را اجرا خواهند كرد ولى در زمانى كه اكثريت مجلس مخالف رييس جمهور باشد، وى مجبور است تا از جناح اكثريت مجلس نخست وزير را تعيين كرده كه روابط در اين صورت بسيار پيچيده خواهد بود چرا كه بر اساس قانون اساسى فرانسه دولت در قبال رييس جمهور مسئول نيست و نمى تواند وى را از كار بر كنار كند و فقط مى تواند با استعفاى وى موافقت كند. رييس جمهور فرانسه حق برگزارى همه پرسى را براى اصلاح در قانون اساسى و يا تصويب قانون دارد. در خصوص رابطه رييس جمهورى فرانسه با قوه قضائيه بايد گفت كه وى ضامن استقلال اين قوه است و نقش مهمى در تعيين قضات شوراى عالى قضايى و دادستانى كل دارد.
لازم به ذكراست كه از سال ۱۹۹۳ميلادى قدرت رييس جمهورى در انتصاب اعضاى شوراى عالى قضايى كاهش يافت و قضات نيز حق دارند نيمى از اعضاى آن شورا را خود انتخاب كنند.
رييس جمهورى فرانسه حق انتخاب رييس شوراى قانون اساسى و سه نفر از اعضاى ۹نفره آن را دارد و همچنين خود نيز پس از پست رياست جمهورى عضو اين شورا خواهد بود. مدت رياست جمهورى در فرانسه از سال ۲۰۰۲ميلادى از هفت سال به پنج سال كاهش و با طول مدت نمايندگى مجلس هماهنگ گرديد.[7]
نخست وزیر و اختیارات وی[8]
نخست وزیر به عنوان دومین شخصیت دولت از اهمیت بسزایی برخوردار است. اختیارات نخست وزیر به طور کلی به شرح زیر است:
1- نخست وزیر اعمال حکومت را هدایت می کند.
2- مسئول اجرای قوانین است.
3- مسئول دفاع ملی است.
4- می تواند برخی از اختیارات خویش را به وزرا انتقال دهد.
5- دارای اختیار امضای بخشنامه های قانونی است.
6- دارای حق انتصاب در مشاغل کشوری و لشکری است.
7- دارای قدرت بر روی ادارات است.
8- هنگام تشکیل دولت تقاضای رای اعتماد از مجلس می نماید.
9- رئیس جمهور قبل از انحلال مجلس ملی اجبارا باید با نخست وزیر مشورت نماید.
10- می تواند به رئیس جمهور پیشنهاد بازبینی قانون اساسی را نماید.
11- می تواند تقاضای تشکیل اجلاس فوق العاده مجلسین را نماید.
12- دارای اختیار پیشنهاد لوایح قانونی به مجلسین است.
هیات وزیران:
اعضای هیات وزیران در فرانسه بر مبنای پیشنهاد نخست وزیر و با تایید رئیس جمهور سرپرستی وزارتخانه های مختلف را بر عهده گرفته و به عنوان وزیر در شورای وزیران شرکت می کنند . ضمنا وزیر دولت می تواند مسئول وزارتخانه ای نباشد و دولت به وی ماموریت ویژه ای محول نماید.
تعداد و عناوین وزارتخانه های فرانسه عبارتند از:
1- وزارت دفاع و رزمندگان سابق[9]
2- وزارت امورخارجه و اموراروپا[10]
3- وزارت همبستگی و انسجام اجتماعی[11]
4- وزارت بودجه ،درآمد عمومی،اموال ملی و اصلاح دولتی[12]
5- وزارت كار، اشتغال و بهداشت[13]
6- وزارت آموزش ملی ، جوانان و زندگی اجتماعی[14]
7- وزارت كشور، ماورای بحار، سرزمین های وابسته و مهاجرت[15]
8- وزارت ورزش[16]
9- وزارت محیط زیست، توسعه پایدار، حمل و نقل و مسكن[17]
10- وزارت اقتصاد،دارایی و صنعت[18]
11- وزارت كشاورزی،مواد غذایی،صید،حومه وآمایش زمین[19]
12- وزارت امور شهری[20]
13- وزارت دادگستری و آزادی ها[21]
14- وزارت فرهنگ و ارتباطات[22]
15- وزارت آموزش عالی و پژوهش[23]