كتابخانه‌هاي سنتي و يا «برج كتاب» در چین
در كنار فرهنگ جمع‌آوري و نگهداري كتاب، كم كم سيستم‌ها و شبكه‌هاي خاص نسخه‌برداري، توزيع، خريد و فروش، شناسايي كتب معتبر و از همه مهمتر حفاظت از اين كتاب‌ها نيز شكل گرفته و توسعه يافت. تأسيس كتابخانه‌هاي شخصي و يا برج‌هاي كتاب كه براي مدت 2500 سال، از دوران پيش از حكمراني سلسله‌ی «چین (Qin)» تا اواخر قرن نوزدهم ادامه يافت نيز در همين راستا بوده است. در طول تاريخ، اين كتابخانه‌ها در واقع صرفا محل جمع‌آوري كتاب بوده و هدف از احداث برج‌هاي كتاب، ايجاد محلي براي محافظت از آنها و احيانا، استفاده‌ی صاحب كتابخانه و يا افراد مورد تأييد وي بوده است، نه ارايه‌ی خدمات كتابداري به علاقه‌مندان به مطالعه و افراد عادي و معمولي. به همين سبب، تقريبا در تمامي برج‌هاي كتاب، قوانين و مقررات سختي برای استفاده از کتاب‌ها به اجرا گذاشته مي‌شد و از ورود افراد متفرقه و غير مجاز، به ویژه زنان (در چین باستان که فرهنگ مردسالاری حاکم بود، مردم براین باور بودند که زن هرچه محدودتر در خانه باشد، بهتر است.) به كتابخانه‌ها ممانعت به عمل مي‌آمد و امانت بردن كتاب نيز ممنوع بود. در اين كتابخانه‌ها مقرر بود كه كتب موجود پس از مرگ صاحب اصلي، نبايد بين وراث تقسيم شود، نبايد نسخه‌هايي از آن به خارج از كتابخانه منتقل شود و تنها افراد مجاز آن هم در ساعاتي معين و در داخل همان برج‌ها مي‌توانستند از ذخاير موجود در آن استفاده نمايند (در افسانه‌های چینی گفته می‌شود که دختری عاشق کتاب بود، ولی نمی‌توانست به تنها کتابخانه‌ی موجود دسترسی داشته باشد. لذا با پسر صاحب کتابخانه ازدواج کرد تا از این طریق بتواند به کتاب‌های موجود در کتابخانه‌ی پدر شوهرش دسترسی پیدا کند، ولی علی‌رغم ازدواج با پسر خانه، هرگز به کتاب‌ها دسترسی پیدا نکرد.). تخطي‌كنندگان از این مقررات، به سختي در ملأ عام مجازات مي‌شدند. برخي از اين برج‌ها به خاطر داشتن كتاب‌هاي نفيس و متنوع و نایاب و اجراي سخت مقررات، از شهرت زيادي برخوردار بودند. در حقيقت می‌توان گفت، کشور چین ميراث فرهنگ مكتوب خود را مديون این مجموعه‌داران دولتي و غير دولتي كتاب بوده و پديده‌ی برج كتاب آيينه‌ی تمام نماي فرهنگ مكتوب و جمع‌آوري كتاب و بنيان‌هاي اوليه‌ی تشكيل كتابخانه‌هاي عمومي امروزين در اين كشور به حساب مي‌آيند. كار گردآوري كتاب به ويژه براي مجموعه‌داران خصوصي، به هيچ وجه سهل و آسان نبود، بلكه برخي اوقات، با خطرات جدي جاني و مالي روبرو مي‌شدند. ولي در عين حال، به دليل علاقه‌ی شخصي همه‌ی اين خطرات را به جان خريده و با عشق و علاقه به جمع آوري كتاب می‌پرداختند. به همين سبب بسياري از مجموعه‌داران و صاحبان برج‌هاي كتاب، براي به دست آوردن برخي از نسخه‌هاي مهم و با ارزش، بعضا تمام دارايي و ثروت خود را از دست مي‌دادند و در صورت نداشتن پول كافي، به تهيه‌ی كپي يا نسخه بدل آن مبادرت مي‌کردند. لذا، گاهي شيوه‌ی افراطي پيش گرفته و به هر قيمتي كه بود مي‌خواستند نسخه‌ی مورد نظر را به دست آورند ولو از طریق ارتکاب جرم و جنايات و دزدي و غارت.[۱]
کتابشناسی
- ↑ سابقی، علی محمد (1392). جامع فرهنگ و ملل چین. تهران: انتشارات الهدی، جلد--- ص---