كتابخانه‌هاي سنتي و يا «برج كتاب» در چین
در كنار فرهنگ جمع‌آوری و نگهداری كتاب، كم كم سیستم‌ها و شبكه‌های خاص نسخه‌برداری، توزیع، خرید و فروش، شناسایی كتب معتبر و از همه مهمتر حفاظت از این كتاب‌ها نیز شكل گرفته و توسعه یافت.
تأسیس كتابخانه‌های شخصی و یا برج‌های كتاب كه برای مدت 2500 سال، از دوران پیش از حكمرانی سلسله‌ی «چین (Qin)» تا اواخر قرن نوزدهم ادامه یافت نیز در همین راستا بوده است. در طول تاریخ، این كتابخانه‌ها در واقع صرفا محل جمع‌آوری كتاب بوده و هدف از احداث برج‌های كتاب، ایجاد محلی برای محافظت از آنها و احیانا، استفاده‌ی صاحب كتابخانه و یا افراد مورد تأیید وی بوده است، نه ارایه‌ی خدمات كتابداری به علاقه‌مندان به مطالعه و افراد عادی و معمولی.
به همین سبب، تقریبا در تمامی برج‌های كتاب، قوانین و مقررات سختی برای استفاده از کتاب‌ها به اجرا گذاشته می‌شد و از ورود افراد متفرقه و غیر مجاز، به ویژه زنان [i] به كتابخانه‌ها ممانعت به عمل می‌آمد و امانت بردن كتاب نیز ممنوع بود. در این كتابخانه‌ها مقرر بود كه كتب موجود پس از مرگ صاحب اصلی، نباید بین وراث تقسیم شود، نباید نسخه‌هایی از آن به خارج از كتابخانه منتقل شود و تنها افراد مجاز آن هم در ساعاتی معین و در داخل همان برج‌ها می‌توانستند از ذخایر موجود در آن استفاده نمایند [ii] تخطی‌كنندگان از این مقررات، به سختی در ملأ عام مجازات می‌شدند.
برخی از این برج‌ها به خاطر داشتن كتاب‌های نفیس و متنوع و نایاب و اجرای سخت مقررات، از شهرت زیادی برخوردار بودند. در حقیقت می‌توان گفت، کشور چین میراث فرهنگ مكتوب خود را مدیون این مجموعه‌داران دولتی و غیر دولتی كتاب بوده و پدیده‌ی برج كتاب آیینه‌ی تمام نمای فرهنگ مكتوب و جمع‌آوری كتاب و بنیان‌های اولیه‌ی تشكیل كتابخانه‌های عمومی امروزین در این كشور به حساب می‌آیند.
كار گردآوری كتاب به ویژه برای مجموعه‌داران خصوصی، به هیچ وجه سهل و آسان نبود، بلكه برخی اوقات، با خطرات جدی جانی و مالی روبرو می‌شدند. ولی در عین حال، به دلیل علاقه‌ی شخصی همه‌ی این خطرات را به جان خریده و با عشق و علاقه به جمع آوری كتاب می‌پرداختند. به همین سبب بسیاری از مجموعه‌داران و صاحبان برج‌های كتاب، برای به دست آوردن برخی از نسخه‌های مهم و با ارزش، بعضا تمام دارایی و ثروت خود را از دست می‌دادند و در صورت نداشتن پول كافی، به تهیه‌ی كپی یا نسخه بدل آن مبادرت می‌کردند. لذا، گاهی شیوه‌ی افراطی پیش گرفته و به هر قیمتی كه بود می‌خواستند نسخه‌ی مورد نظر را به دست آورند ولو از طریق ارتکاب جرم و جنایات و دزدی و غارت.[۱]
پاورقی
[i] - در چین باستان که فرهنگ مردسالاری حاکم بود، مردم براین باور بودند که زن هرچه محدودتر در خانه باشد، بهتر است.
[ii] - در افسانه‌های چینی گفته می‌شود که دختری عاشق کتاب بود، ولی نمی‌توانست به تنها کتابخانه‌ی موجود دسترسی داشته باشد. لذا با پسر صاحب کتابخانه ازدواج کرد تا از این طریق بتواند به کتاب‌های موجود در کتابخانه‌ی پدر شوهرش دسترسی پیدا کند، ولی علی‌رغم ازدواج با پسر خانه، هرگز به کتاب‌ها دسترسی پیدا نکرد.